Heimskringla - 17.08.1916, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 17. AGÚST 1916
HEIMSKRINGLA
BLS. S
eigin lífsskeiði. Trúið mér, að þeg-
ar Free Press fer að tala um hið
meistaralega íslenzka málverk,, Chi-
cago Tribune um hina stórfeldu ís-
lenzku höggmynd, New York Times
um hinn áhrifamikla íslenzka sjón-
leik, ]já munu margir vilja gjörast
Islendingar, og færri fá en vilja. —
Hvenær verður l>að? munuð þér
spyrja. Og spurningin snertir cin-
mitt við hjartarótum málsins. Það
getur orðið á morgun og það getur
orðið eftir hundrað ár, alt eftir
því, hve fljótir vér verðum sjálfir að
viðurkenna á borði þá list, sem vér
höfum þegar eignast og munum óð-
fluga eignast.
Eg sagði áðan, að listin ein væri
ódauðlegs eðlis. Litið yfir sögu
þeirra þjóða, sem ýmist standa nú
aflaufgaðar, eða eru liðnar undir
lok, og segið mér, hvort þær hafi í
raun og veru reist sér nokkurn var-
anlegan minnisvarða annan en list
sína og bókmentir. Nei. Svo litill
sem máttur fegurðarinnar er enn á
þessari jörð, þá er hugsjón hennar
samt svo há og svo réttlát, að sá
vátryggir manngildi sitt lengst og
bezt, sein leggur það í verðbréf list-
arinnar. Því hún er það, sem
hvorki mölur né ryð fær grandað.
Þegar auðæfi þjóðanna hafa moln-
að, þegar vísindi þjóðanna hafa
kulnað, þegar trúarbrögð þjóðanna
hafa skrælnað, — þá eru það listir
þeirra, sem enn standa og verður
ekki haggað.
Meðan eg, kæru Yestur-íslend-
ingar, er sjónarvottur í dag að litlu
broti af yðar göfugu baráttu fyrir
að varðveita þjóðerni vort svo lengi
sem unt er, þá leyfið mér að minna
yður á þetta: Islenzkan er tunga
þjóðernisins; en íslenzk list er
HJARTA hins íslenzka þjóðernis.
Hún er líftaug þjóðlífs vors, af því
að hún er um fyrirsjáanlegt skeið
hið eina svið, sem vér getum orðið
forvígisþjóð á, og um leið hið göf-
ugasta. Og á þann hátt einn getur
ræzt á oss það, sem völvan spáði:
“Þeir skulu lýðir
löndum ráða,
er útskaga
áðr of bygðu”.
Þess vegna er oss svo ant um, að
íslendingar vestan hafs og austan
standi í nánu og lífrænu sambandi
við íslenzka list. Þegar eg segi
þetta nú, þá stendur það alt í einu
ljóst, hve margir yðar, sem áttuð
ættjörð heima, eigið ættjörð yðar
litið að þakka. Þess vegna er það
einmitt, að vér ætlumst til svo mik-
ils af yður. Því að enginn gjörir
sjálfan sig stærri eða verk sitt
stærra á því að gjöra skyldu sína,
hcldur er sá einn stór, sem gjörir
verk sitt óverðskuldað.
Þér munið eftir lýsingu Grfms
Thomsens á Skúla fógeta, þegar
honum hélt við skipbroti á regin-
hafi, og hann situr á eftir með skip-
verjum sínum og skýrir þeim frá, af
hverjn hann hafi farið í skrautklæði
sín meðan ofviðrið stóð sem hæst:
“En hefðum við fengið að súpa á
sæ,
sýna það vlldi’ eg, ef okkar
ræki á fjörur af hafi hræ,
að hunda það væri ekki skrokk-
ar”.
Enginn óskar íslenzku þjóðerni
betri og lengri byrjar í þessu landi
en eg. Enginn óskar þe.ss heitara,
að allir vorir synir mætti verða
Islendingar. En fari svo, að við pkk
ert verði ráðið, að hin enska timga,
hið víða flæmi þessa lands, og ensk-
íslenzk hjónabönd ,fari svo að þetta
þrent gjörist þær höfuðskepnur,
sem íslenzk þjóðernisgnoð fær ekki
staðist, þá lilægir mig, að liér muni
finnast margir Skúlar fögetar. Og
þegar hæsti boðinn stendur fram
undan, ]>egar að því er komið, að
])jóðerni yðar er að skolast burt,
þá munuð þér ganga fram og vinna
þess eið, að ef íslezkt ])jóðerni í
Yesturheimi á að farast, l)á skal ]>að
að eins farast í dýrustu skartklæð-
um fslenzkrar listar! Því í listinni
einni er það, að þér getið reist þjóð-
erni yðar minnisvarða, sem fær
staðist um aldur og æfi. Þá mun
ættjörð vor kannast við hma ís-
lenzku lund, því þá hafa óskir yð-
ar og bænir verið teknar upp i Fað-
irvor hins íslenzka þjóðernis.
Vestur-íslendingar! í nafni íslands
færi eg yður þessa fullvlssu.
' ísland í nafni Vestur-lslendinga
lyfti eg fána þínum með fjórföldum
árnáðaróskum. -
Lifi ísland!
Minni Vestur-íslendinga.
Flutt í Winnipeg 2. ágúst 1916
AF SlRA FRIÐRIK HALLGRÍMSSYNI
Til hvers erum við komin saman(
hér í dag? Erum við komin til þess
að horfa á hlaup, stökk og alls kon-
ar íþróttir? Eða til þess að hlusta
á ræður og hljóðfæraslátt? Ekkert
af þessu er aðalatriðið. Við erum
komin hingað til þess að glæða
þjóðernismeðvitundina. Það er, eða
á að vera, aðalerindið, og að því á
alt a stefna, sem hé rfer fram.
Við erum komin hér saman til
að minnast þess og halda því á
lofti, að við erum Vestur-íslending-
ar. 'v
Eg er ekki svo fróður, að eg geti
um það sagt, hvort aðrir hafa gefið
okkur þetta nafn, eða hvort við
höfum gefið okkur það sjálf. En
hvort sem er, þá könnumst við við
það sem þjóðernismerki okkar. Og
nafnið bendir á það, að þessi kyn-
slóð, sem nú er uppi, skoðar sig að-
allega íslendinga, — brot af íslenzku
þjóðinni.
Með því nafni er alls ekki afneitað
hollustu okkar við þetta land; —
með því er ekki gefið f skyn, að við
viljum taka okkur út úr og vera út
af fyrir okkur, — að við viljuin ein-
angra okkur og lifa hér sem Islend-
ingar, en ekki Canadamenn. Miklu
fremur vildi eg láta nafnið tákna
það, hvaða skerf við viljum leggja
til uppbyggingar hins canadiska
þjóðiífs, — að við viljum leggja til
þess íslenzkan skerf.
Við játum okkur íslendinga, og
við förum ekki í launkofa með það,
heldur höldum því á lofti og telj-
um okkur það sóma. Eg segi fyr-
ir mig: eg miklast af því, að vera
lslendingur, innan um hina þjóð-
flokkana innfluttu hér í landi þessu
Ekki af því, að eg hafi neinar mæt-
ur á þjóðernisdrambi eða álíti að
ein þjóð eigi að hreykja sér upp yf-
ir aðrar; heldur af þeirri ástæðu
einni, að eg elska Islend og þjóðina
Islenzku, og þykir þess vegna vænt
um, að mega bera nafn hennar, og
mig langar til þess, að ef mér auðn-
ast að leggja nokkurn skerf til fé-
lagslífsins í þessu mannfélagi, þá
megi sá skerfur verða þjóð minni
til sóma en ekki vansa.
Látum hvern Islendingadag halda
þeirri hugsjón á lofti; látum hverja
þjóðernissamkomu glæða hjá okKur
þann metnað, þá löngun, þann á-
setning, að koma þannig fram hér
í bygðum Vesturheims, vinna þann-
ig verk okkar og ávaxta þannig
þjóðernislegan arf okkar hér, að það
megi verða íslandi og íslenzku þjóð-
erni til sóma í bráð og lengd.
Aldrei iiefir verið auðveldara að
mæla fyrir minni Vestur-lslendinga
en nú. Því aldrei hefir líklega hag-
ur þeirra og orðstír verið með meiri
blóma. Á það bendir margt.
Þjóðernistilfinningin er að glæð-
ast, — á þaö vil eg fyrst benda, því
það er í mínum augum þýðingar-
mesta atriðið; við látum aldrei að
marki til okkar taka fyr en við vit-
um og gjörum okkur grein fyrir
því, hvað við erum og hvað við vilj-
um. — Um tíma fanst mér þjóðernis
tilfinningin vera sofandi. Menn
voru vondaufir um viðhald þjóðern-
isins, — þeim fanst það vera að
hverfa; en nú á þessum síðustu
tímum er svo margt sem bendir í
])á átt, að þjóðernismeðvitundin sé
að endurfæðast. Mönnum er að
verða auðveldara og sjálfsagðara að
táka höndum saman um sameigin-
leg velferðarmál, þó að þeim kunní
að ýmsu leyti eitthvað á milli að
bera. Þjóðernissamkomur eru að
verða tíðari og almennari, bæði í
bæjum og til sveita. Menn eru
farnir að temja sér að tala og
skrifa hreinni íslenzku, en gjört var
hér fyrir nokkrum árum. Og víða
er löngunin að verða sterkari hjá
æskulýðnum til þess að kunna að
fara rétt með móðurmál sitt í ræðu
og riti.
Annað tákn tímanna er það, að
aldrei hafa íslenzkir menn og konur
látið eins til sín taka í opinberum
málum og nú. Við eigum meira af
okkar þjóð, sem standa framarlega
í fylkingu i stjórnmálum, mentamál-
um, atvinnumálum og öðrum félags-
málum; menn, sem njóta almennr-
ar virðingar landslýðsins og halda
nafni þjóðar sinnar á lofti með
sóma. Eg þarf ekki að nefna nöfn.
En þeim mönnum eigum við mikið
að þakka og okkur ætti sannarlega
að vcra ljúft að láta ]>á njóta sann-
mælis og sýna þeim maklega viður-
kenningu.
Og þá má ekki gleyma þeirri
fríðu sveit, sem klæðst hefir ein-
kennisbúningi hermanna og skipað
sér eins og góðir borgarar undir
merki ríkisins á þessum miklu al-
vörutímum. Hve margir þeir eru,
veit eg ekki með vissu, en eg liefi
það fyrir satt, að í tiltölu við fólks-
fjölda standi þeir ekki að baki inn-
fluttum þjóðflokkum öðrum , — og
]>vi síður að gjörfileik. — íslenzku
hermenn! hafið l>ökk fyrir dreng-
lyndið! Hafið þökk fyrir það, að
þið sýnduð, að íslendingar vilja
ekki annara eftirbátar vera, þegar
um það er að ræða, að berjast fyrir
góðu máiefni! Hafið þö)vK fyrir
þann sóma, sem þið liafið gjört
þjóðinni ykkar. Guð fylgi ykkur
og verndi, og hann leiði sem flesta
ykkar heila á húfi heim aftur, —
heiðri krýnda fyrir drengilega fram-
göngu! Við, sem heima urðum að
sitja, skulum aldrei gleyma því, að
þið fóruð í okkar stað og lögðuð
ykkur sjálfa í hættu til þess að
verja það, sem okkur öllum er kært
og dýrmætt.
Já, það hefir aldrei verið meiri
ástæða til að mæla fyrir minni
Vestur-íslendinga, en nú. Því þaö
er svo margt til þess að gleðjast af
í félagslífinu, svo margt að benda á,
sem sýnir, að íslenzkt táp og is-
lenzkur dugnaður, íslenzkt vit-og ís-
lenzkt drenglyndi hefir fundið hér
góðan jarðveg og dafnar liér vel.
En þess vegna hefir heldur aldrei
verið méiri ástæða til þess að hrópa
iiátt til þessa brots isíenzku þjóð-
arinnar: “Haltu fast því sem þú
hefir, til þess að enginn taki kórónu
þína!" Aldrei meiri ástæða en nú,
til þess að benda tvímælalaust á
það, hvílik lífsnauðsyh okkur er, að
við fleygjum ekki frá okkur í liugs-
unarleysi þeim þjóðernislega arfi,
sem hefir verið okkur svo máttugt
vopn í framsóknarbaráttu okkar í
þessu landi, eins og okkur hefir ný-
lega verið bent svo vel á af góðum
gesti, sem til okkai- kom heiman af
rettjörðinni: — heldur, að við leggj-
um rækt við hann, höldum áfram
að varðveita liann og ávaxta, og
skilum honum óskertum í liendur
komandi kynslóða.
Eg veit að ]>að eru því miður til
menn með íslenzkt blóð í reðum.
sem segja: “Eg hefi ekkert use fyrir
þetta íslenzka business, það er no
good anyhovv”. Um þann hugsun-
arhátt, sem kemur fram hjá slfkum
mönnum, vil eg sem minst tala. En
víst er um það, að ef þeir á annað
borð eiga nokki'a hugsjón æðri en
hugsjónir fyrirhafnarleysis eða'
stundarhagsmuna, þá hefir þeim
sézt yfir þann sannleika, að hvert
þjóðerni hefir sína köliun; hverri
þjóð er eitthvað sérstakt gefið, sem
hún á að leggja fram í þarfir heims-
menningarinnar. Úr því að guðleg
forsjón leiddi þetta íslenzka þjóðar-
brot hingað vestur, l>á er áreiðan-
legt. að við höfum eittlivað ]>að til
brunns að bera, sem geti orðið til
góðs hér í þessu mannfélagi, sé rétt
með þaö farið.
Þjóðernislegi arfurinn,— þær hug-
sjónir, sem liver þjóð lifir á andlega
og gjöra hana það sem hún er, þær
birtast í tungu hennar og sögu.
Þess vegna ætti öllum liugsandi
mönnum að skiljast það, hve afar
nauðsynlegt okkur er, — ef okkur
á annað borð er nokkuð ant um
það, að leggja einlivern sjálftsæðan
skerf til menningar þessa lands —,
að varðveita okkur sjáifa, til þess
að hafa eitthvað af að miðla, — að
halda fast sem andlegri eign okkar
sérstöku þjóðernishugsjónum. — En
það getum við ekki nema þvf að
eins, að við höldum við tungu okk-
ar.
Tungan er lykill að skilningi á
þjóðernishugsjónum. í henni birt-
ist sál þjóðarinnar. Týnist hún, þá
týnist iíka þjóðernið, — andlegi arf.
urinn, sem okkur var gefinn til á-
vöxtunar. Mér dettur ekki í hug að
segja, að við getum ekki komist á-
fram, þó við afklæðumst okkar ís-
lenzka þjóðerni. En hitt hika eg
ekki við að fullyrða, að ef við gjör-
um það, þá bregðumst við köllun
okkar, — gjörum okkur óhæf til
þess, a gegna eins og vera ætti skyld
um okkar við þessi nýju heimkynni
okkar; það vantar þá eins og eina
sérstaka rödd eða eitt hljóðfæri f
flokkinn, sem átti að hljóma með
hinum og gjöra samróminn fyllri og
fegurri. ‘ Og vér bregðumst þá líka
köliun okkar við ættjörðina gömlu,
— að varðveita böndin, sem eiga að
tengja okkur við hana, svo að við
getum bæði gjört henni sóma, eins
og ræktarsamir synir góðrar og göf-
ugrar móður, og lfka miðlað henni
af því marga og mikla góða, sem
við eignumst hér fyrir samlíf okkar
og samvinnu við önnur göfug þjóð-
erni.
iióldum þvi við tungu okkar, —
tungunni fögru og hugsana auðugu,
—- tungunni, sem opnar okkur svo
bjartan himinn göfugra hugsjóna!
Látum hana lifa í hjörtum og á
vörum okkar og kynslóðarinnar
uppvaxandi.
Það verður aldrei of mikil á-
hersla á það lögð, hvilfk ábyrgð
livílir f því efni á heimilunum. Þau
verða að vera gróðrarreitirnir, þar
sem hlúð er að þjóðernishugsjón-
um; þar sem íslenzk tunga er höfð
í heiðri og töluð, — töluð inn í sálir
barnanna ungu, svo að hún verði
þeim bæði töm og kær. Foreldrarnir
verða að kenna börnunum sínum
að lesa íslenzku og leiða þau inn í
bókmentaheiminn íslenzka, svo að |
þau læri að meta og virða og elska
þær liugsjónir, sem hafa verið eldri
kynslóðum kærar og aflið í fram-
sóknarbaráttu þjóðarinnar. Undir
því, hvernig ÞESSI Kynslóð fer
með þjöðernislegan arf sinn, er það
komið, hvað úr kynslóðinni næstu
verður.
Hér blaktir i dag yfir okkur ís-
lenzki fáninn, — sá fáni, sem er
orðinn bræðrum okar og systrum
heima á íslandi dýrmætur og kær.
Hvað táknar hann? Hann táknar
sigur, — sigur í þeirri baráttu, sem
íslenzka þjóðin hefir lengi liáð, til
þess að fá viðurkent sjálfstæði þjóð-
ernis síns. Hvaða vit væri í því fyrir
okkur að draga þann fána hér á
stöng, ef okkur væri ekki alvara að
lialda áfram að vera Vestur-íslend-
ingar? Nei.-— Við höfum dregið fána
íslands liér á stöng, — ekki einan
sér, lieldur við hlið ríkisfánans
brezka og þjóðfána Canada, til þess
að tákna það, að við viljum vera
Vestur-íslendingar, — að við vilj-
um leggja rækt við okkar íslenzka
þjóðararf og ieggja liann hér á borð
með okkur í bróðuriegri samvinnu
við aðra ibúa þessa lands; — að
við viljum varðveita og styrkja
böndin, sem tengja okkur við ætt-
jörðina gömlu, svo að úr Jæruin
berglindum íslenzks þjóðernis megi
fyrir okkar milligöngu streyma
blessunarríkir straumar inn í þjóð-
líf ])essa lands.
Látum okkur fara fram í því, að
vera góðir Vestur-íslendingar! Lát-
um það aldrei um okkur spyrjast,
að við vcrðum einliver óþekt stærð,
einhverjir áhrifalausir og frægðar-
lausir þjóðernislegir flækingar í
þessu nýja og blessaða landi, sem
hefir tekið okkur að sér og farið
svo vel með okkur. Heldur sýnum
])á trúmensku við það, sem við
tókum bezt í arf eftir feður okkar
og mæður, að ])að verði okkur og
niðjum okkar hvöt og kraftur í
framsóknarbaráttunni, ættjörðinni
gömlu til sóma og heimkynnunum
nýju til gagns, svo að þeir, sem með
okkur byggja þetta land, geti alt af
hugsað með einlægri virðingu og
hlýjum tilfinningum til bræðra
sinna og systi'a, Vestur-lslendinga.
“ Djöf laskógurinn.”
Það heitir eiginlega Delville-xvood
— en nú hefir þar farið fram svo
margt og sóðalegt, að hermennirnir
eru búnir að gefa skógnum nafnið
furstans gamla í neðri lieimum.
Hann er á Frakklandi l>essi skóg-
ur og er toppur einn þar sem Bret-
ar hafa fremst komist í skarðinu,
sem þeir brutu á hergarð Þjóðverja.
Topj)ur l>essi er á milli Longueval
að sunnan og Martinpuich að norð-
an.
Sjónarvottar segja, að skógurinn
sé svo þakinn líkum, sem áburðar-
reinar lágu þéttast á túnum heima,
og liver smáköggull væri mannslík.
Það er búið að berjast þar hvað
eftir annað. Trén hin miklu eru
brotin niður og liggja þar í hrúg-
um og flækjum og köstum, en uppi
stendur ])ó tré og tré og grein og
grein með laufi á og hylja það, sem
niðri á jörðu liggur, sem eru rastir
breiðar af rotnandi líkum þeirra,
sem fallið hafa.
Herforingi einn, sem var þar í einu
áhlaupinu, segir frá þessu, og ósk-
ar að hægt væri að kveikja í þessu
og brenna alt saman: liirr niðri
liggjandi tré og búka liinna dauðu
inanna.
Á fimtudaginn segir hann að skot
liríðin frá Bretum hafi verið sér-
lega áköf og brotnaði þá niður meg-
inið af trjám þeim, sem áður stóðu
uppi. Var þá gjörð hin þéttasta og
liarðasta skothríð, sem nokkur mað
ur hafði séð síðan orustan þarna í
Picardie byrjaði. Helmingi þéttari
var hríð þessi, en nokkur maður
hafði séð áður. Þar voru teknar fyr-
ir raðir og lengjur af skógnum, sem
voru eitt óslitið sílogandi eldhaf, að
því er virtist, svo féllu sprengikúl-
urnar þar þétt niður.
Skotgarðar vorir voru á bak við
oss á margra mílna svæði, og voru
þar hinar stóru fallbyssur f fjarska,
er sendu eins til tveggja tonna
þunga kólfa 15—20 mílur eða meira;
voru þær af mörgum stærðum. En
allir voru kólfar þessir fullir af
sprengiefni og járnarusli eða smá-
kúlum, og reis upp mökkur mikill
er kóifarnir smugu í jörðina og
sprungu þar og rifu upp 'trén og
björgin og aurinn og leðjuna. Það
virtist alveg óhugsandi, að nokkur
Þýzkari gæti verið ]>ar eftir lifanöi.
En þó að undarlegt og óskiljanlegt
sé, þá kemur það samt oft fyrir, og
cinnig ])arna, að menn lifa. þó að
sprengikólfar þessir springi yfir
höfðum ])eirra, undir fótum þeirra
og alt í kringum þá. Þarna voru
nokkrir Þjóðverjar, sem lifðu þetta
af; en margir voru þeir ekki, sem
gátu lifað til að segja söguna um
kviðu þessa, þegar Bretar skutu á
skóginn; því að þeir voru ekki bún-
ir, að vera þar nógu lengi til þess,
að grafa skotgrafirnar nógu djúpar
til þess að vernda þá frá 6 og 8 þuml-
unga sprengikúlunum.
Versti staður á jarðríki. \
Eg talaði við nokkra þeirra á eft-
ir (segir foringinn) og höfðu þeir
allir sömu söguna að segja:
“Djöflaskógur þessi er versti stað-
ur á jarðríki. Að því er eg veit bezt
er skógurinn fullur af líkum, sem
spaðbitum sé í flát þjappað. Og sé
maðvir þar nokkra stund, þá verð-
ur maður að líki sjálfur. Hið eina
skýli, sem maður getur fengið, er að
skríða undir fallið tré og gjöra sér
hinar beztu vonir eða skríða ofan í
einhverja sprengikúlna-holuna og
búast við hinu versta, sem maður
svo vanalega hreppir. Eg var svo
hundheppinn, að fá skeinu á öðru
lærinu, svo að eg get ekki gengið
þangað aftur.
Hann skildi ekkert í því, að hann
skyldi vera kominn þaðan lifandi,
— að liann ennþá skyldi sjá sólina
skína í gegnuin rifuna á tjaldino.
En liann var spriklandi af fjöri og
ánægju, eins og allir, sem fá “kodda-
sár”, sem þeir kalla (sár, sem leggur
þá á koddann), Enda var það eng-
in furða, þar sem um annan eins
stað og Djöflaskóg var að gjöra.
Hinir mennirnir, sem eg fann, töl-
uðu mikið um launskytturnar
(snipers) hinar þýzku, sem földu
sig bak við laufið í toppum trjánna
með rifla sína og maskínubyssur og
biðu þess, að liermenn vorir kæmu
að klifrast yfir trjábolina eða
skríða undir þá, og slátruðu þeim
svo í hópatali. — En þessi leikur
þeirra er nú á efida, þvf að skfiÞ
hríðin í morgun hefir sópað burtu
öllum slíkum mönnum og öllum
vopnum þeirra, hver svo sem þau
liafa verið.
Djöflaskógur hefir einlægt orðið
fyllri og fyllri af hinum dauðu. Og
jegar hermenn vorir seinast tóku
skóginn, þá urðu þeir að skríða yfir
búkana og kestina líkanna. Þeir
voru þá óáreittir því að við bygð-
um eldliaf hátt og mikið fyrir fram-
an þá.
Svo héldu þeir áfram í röðum eða
öidum (waves), og þegar þeir komu
að eldhafinu. þá biðu þeir meðan
við á bak við lyftum byssunum,
?vo að hríðin kom niður 50 eða 100
fetum fjær þeim og héldum henni
þar hálfan klukkutíma eða svo: þá
kornu þeir á eftir. Þarna þurftu þeir
að fara yfirv“Prince’s Street”. En
það var niðurgrafinn vegur, og
höfðu Afríkumennirnir dýpkað
hann og gjört að skotgröf, og Skot-
arnir sem á eftir þeifn héldu þess-
um stað, dýpkuðu liann þó ennþá
meira.
Sagan um bardaga þessa eða bar-
dagann síðan 14. júlí er sú undar-
legasta og einkennilegasta saga, er
nokkurntíma hefir sögð verið, og
lýsir svo dæmalausu hugrekki og
staðfestu, að iáta alt heldur en að
víkja, að þess eru tæplega dæmi, —
jafnvel ekki í þessar i voðastyrjöld
eða þessum slag þarna 'í Pieardie,
sem yfirgengur alt annað sem menn
>ekkja.
— Þeir segja margir, að nú séu
Bretar fyrst farnir að betjast þarna
í Picardie.
Enn um bardagann í ‘Djöfla-
skógnum”.
Það ér svo undarlegt, sagði dreng-
ur einn — hermaður ungur — að
sjá sprengikólfana springa rétt fyr-
ir framan sig. Hann var nýkominn
út úr skógnum aftur, því að liann
hafði fengið sár, og var glaður og
kátur.
Þær komu niður í röð langri, rétt
75 yards fyrir framan okkur; þær
smugu þar í jörðina og sendu upp
gusur stórar og brutu alt sem fyrir
var. En þetta var svo undursamlegt
hvað skotmennirnir langt á bak við
okkur gátu haldið þessum logandi,
brestandi og spúandi garði rétt fyt-
ir framan okkur.
Þegar við runnum áfram, sáum
við liópana af Þýzkum hlaupa á
undan okkur. Þeir skutust undir
trén eða hlupu yfir þau, þar sem
þau lágu þarna á jörðunni, og svo
komu hvftu veifurnar þeirra upp
úr holunum eftir sprengikúlurnar.
Þeir veifuðu þeim til merkis um, að
þeir gæfust upp, er þeir húktu þar
á hnjánum niðri á botni í holum
þessum. Einn ]>eirra veifaði Rauða-
kross fánanum, sem hann tryltur
væri.
Hermcnn vorir liéldu áfram ineð
feldum byssustingjum og hrópuðu:
“Komið þið út, þarna!” Þá fóru
þeir að skreiðast út úr holunum,
héldu upp liöndum og hrópuðu í
sífellu: “Pity! Pity!” Það var eina
enska orðið, senr þeir skildu og
liafa þeir lært l>að liver af öðrum
til ]>ess að geta gripið til þess, þeg-
ar mest lá á. Fyrrum þektu þeir
ekki þetta orð. Einn drenghnokki
enskur tók þarna fimm fanga og
voru alt stórir þýzkir risar. Það
mátti segja, að þetta voru alt stórir
og hraustfegir menn, einkum þeir,
sem voru norður af Longueval og
vestantil í skógnum. En þegar inn
kom í skóginn, þá voru þar mest
hálfvaxnir drengir.
Sumir þeirra voru svo litlir, að
hermannafötin hólkuðust utan á
þeim, og treyjurnar þeirra slettust
þeim niður á hné.
Þegar hermenn vorir otuðu byssu-
stingjunum að þeim, án þess þó að
snerta þá, þá krupu þeir niður á
hnén og hrópuðu um miskunn. —
Þeim var líka hlíft og voru þó her-
menn vorir ekki í góðu skapi, því
að þeir urðu þá einmitt fyrir mik-
illi sprengikúlnahríð og eiturblæstri
frá óvinunum.
DÁNARFREGN.
Fimtudaginn 15. júnf sl. var jarð-
sett að Mountain, N. D-, Júiíana
Þiðriksdóttir, sem þar hafði lengi
dvalið. Hún var fædd að Sviðningi
í Koibeinsdal í Skagafjarðarsýslu
árið 1859. Voru foreldrar hennar
Þiðrik Ingimundarson og Solveig
Guðmundsdóttir, sem var síðari
kona Þiðriks. Júlíana heitin ólst
upp með foreidrum sínum, unz hún
var 14 ára gömul. Þá misti hún föð-
ur sinn, en móðir liennar hélt áfram
að búá á Sviðningi, þangað til árið
1883. að þær mæðgur fluttust til
Vesturheims. Settust þær að skamt
fyrir sunnan Mountain í N. Da., hjá
Kristjáni heitnum Sigurðssyni
Bakkmann og konu lians Viktoríu
Þiðriksdóttur, sem var systir Júlí-
önu heitinnar. Þar voru l>ær mæðg-
ur báðar, unz Solveig lézt 1896- Eftir
það var Júlíana heitin einstæðing-
ur, því hún giftist aldrei og var
lengst af mjög heilsulítil. Hún var
kona mjög fáskiftin um annara hagi
og vel látin. Var séð um jarðarför
hennar af söfnuðinum. sem hún til-
lieyrði; flutti síra F. J. Bergmann
iíkræðuna og var hún jarðsett f
grafreitnum að Mountain.
r
Sögusafn Heimskringlu
Eftirfarandi bækur eru til sölu á Heimskringlu, — með-
an upplagið hrekkur. Sendar póstfrítt hvert sem er:
Sylvía Bróðurdóttir amtmannsins $0.30 0.30 0.30
Hin Ieyndardómsfullu skjöl 0.40
Jón og Lára 0.40
Ættareinkenmð 0.30
Lára 0.30
Ljósvörðurinn 0.45
Hver var hún? 0.50
Forlagaleikurinn 0.55
Kynjagull 0.35
Sérstök Kjörkaup
Ef pantað er fyrir $1.00 eða meira, gefum vér 10
prósent afslátt. Og ef allar bækurnar eru pantaðar í einu,
seljum vér þær á — að einsþrjá dollara ($3.00).
Borgun fylgi pöntunum.