Heimskringla - 12.10.1916, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 12. OKTÓBER 191G
HEIMSKRÍNGLA
BLS. 3
II.
Garðrœkt.
Hingað til hefir liað helzt tíðkast
í Vesturlandinu, að bændur hafa
stundað hveitirækt eingöngu. Þetta
orsakast af þekkingarleysi, og hefir
ollað því, að margur er nú, eftir
margra ára strit, miklu fátækari en
vera ætti.
Það er satt að garðrækt útheimt-
ir dálítið meiri nærgætni og þolin-
»æði, heldur en hveitirækt, og það
■væri einnig óráð, að vanrækja önn-
ur bústörf garðræktinni í vil, undir
Uestum kringumstæðum. En á hinn
bóginn er það líka auðsætt, að
mjög æskilegt gétur það verið, að
hafa garð, sem gefur af sér gnægð
af ávöxtum af ýmsu tagi yfir sumar-
mánuðina. Á yfirstandandi tíma er
ongin aðferð heillavænlegri til að
lækka útgjöld og kostnað 1 sam-
bandi við húshald. Þar að auki eru
garðávextir af öllu tagi holl fæða,
og ættu að notast mikið ineira en
alment gjörist. Tilkostnaðurinn er
Mtill, og getur hver fjölskylda í þorp-
um jafnt og á bændabýlum aflað
sér mikils hluta viðurværis síns með
bví, að hafa vel hirtan garðblett,
þó ekki væri nema sem svaraði einni
bæjarlóð, eða ])á hálfri ekru af
landi. “útlendingarnir” lifa mikið
til á garðávöxtum, og gætum vér
iært mikið af þeim, ef vér yildum
kynna oss ræktunar-aöieiðir þeirra.
ArSsöm Atvinna.
Eins og flestum er kunnugt, hefir
bveitiuppskeran verið rýr víða í ár.
Ef verðið væri ekki eins geipilega
bátt_ sökum stríðsins, væri margur
“hart uppi”, sem hefir sett alt sitt
traust á kornuppskeruna. Hversu
mikið betra væri það ekki, að rækta
eina eða tvær ekrur af garðávöxt-
um, — rófum, kartöflum, baunum,
raaís, tómatoes, lauk og þess háttar.
Tökum til dæmis: sykurrófur og
mangles gefa svo sem 20 ton af ekr-
unni og er ekkert fóður hentugra
fyrir mjólkurkýr hænsni og svín.
Með litlum tilkostnaði má byggja
eér kjaliara (root-cellar) til að
geyma þetta fóður. Kartöflur selj-
ast nú fyrir $2.60 hver poki ($1.70
bushels) í Ontario og eru kaup-
fflenn nú að senda þangað heil
vagnhlöss. Ef forsjáli bóndinn hefir
nú einar tvær ekrur af góðum kart-
öflum, getur hann sent vagnhlass
sjálfur og grætt stórfé. Kostnaður-
inn er frá $70.00 til $80.00, ef reikna
skal útsæði, sáningu og yfir höfuð
hvert handarvik, sem unnið er á
ekrunni. Uppskeran er (eða ætti að
vera, ef rétt er unnið) minst 200
bushels af ekrunni, og getur hæg-
lega orðið alt upp að 500 bushel. —
Setjum svo, að framleiðandi selji
kaupmanninum alla uppskeruna
íyrir 80c til $1.00 hvert bushel, þá fær
hann $160.00 til $200.00, eða sem næst
$80.00 til $120.00 í hreinan ágóða, og
Jiaikið meira, ef hanA sendir vöru
sína beint til kaupendanna. Þetta
er blákaldur reikningur, sem hægt
er að sanna, —• og getur hver maður
séð, hvort svona búskapur borgar
sig eða ckkí. Þegar verðið er lægra,
er auðvitað minni ágóði, en í öllu
íalb er hann forsvaranlegur, og hæg-
ur vandi er líka að geyma uppsker-
una vetrarlangt, því aldrei bregst,
að verðið er hátt á vorin.
Þetta cru að eins dæmi. Setjum
svo, að búandinn leggi fyrir sig
garðrækt í smærri stýl, og hafi
“aína ögnina af hverju” í garðbletti
sínum. Hann kynnir sér allar æski-
legustu tegundir og lærir ailar
heppilegustu aðferðirnar við að
framleiða vöru sína. — eru hér
möguleikarnir:
Tomatoes, 6—8c pundið,
I.aukur $1.20 bushelið.
Grænar baunir, 40—50c fatan.
Carrots; blóðrófur, parsnips, gul-
rófur o. fi., vanaiega 25c fatan.
Rhubarb 4c pundið.
Lettuce, 5c hvert.
Cabbage 10—15c hvert.
Radish 3c pundið.
Aðal “galdurinn” er að koma þess-
um afurðum á markaðinn snemma,
«ða nokkrum dögum á undan aðal
uppskerunni. Hver, sem kaupir of-
antaldar tegundir á því verði, sem
hér er greint, fær góð kaup, og
reynslan sýnir, að fólk kann að
meta þau. Enginn milliliður kemst
þar að, því einn selur öðrum bein-
ustu leið. Nábúabændurnir og bæj-
arbúar koma langar leiðir til að ná
í ávextina, og getum vér af eigin
reynslu fulivissað lesarann um það,
að eftirspurnin er ætíð nóg, í smá-
bæjum, og jafnvel á meðal bænda,
sem ekki hafa enn kynt sér mögu-
leikana sem felast í þessari búskap-
argrein. Og svo mun verða um lang-
an tíma enn.
Akuryrkjudeildin er að leggja
grundvöllin til betri búskapar á ail-
an hátt og byrjar einmitt á garð-
rækt. Skólarnir eru nú farnir að
kenna garðrækt, og Unglinga bún-
aðarfélögin (Boys’ and Girls’ Clubs)
fræða meðlimi sína um ræktun á
kartöflum og öðrum garðávöxtum,
í þeirri von, að uppvaxandi bænda-
stéttin læri að gjöra sér þessa at-
vinnugrein arðsama. Fullorðna fólk-
ið hefði gott af, að kynna sér þessa
nýju hreyfingu.
ITpplýsingar.
Bezt er, að kynna sér fyrst réttar
aðferðir. Veturinn er bezti tíminn
til þess. Eftirfylgjandi rit getur
hver sem vill eignast með því að
skrifa (án póstgjalds) til:
Publication Branch,
Department of Agriculture,
Ottawa.
Exhibition Circuiar No. 16: “How
to inake Hotbeds”.
Pamphlet No. 5: “Onion and As-
paragus Culture”.
Pamphlet No. 10: “Tomato Cul-
ture”.
Bulletin No. 49: “Potato Culture”.
“The Vegetable Garden” (Saxby
Blar).
Experimental Farm Report, Vol.
II., 1914.
Experimental Farm Report, Vol.
II., 1915.
Þessi rit má einnig fá með því að
skrifa næsta tilraunabúi (frímerki
>arf á bréfið). — Búfræðisskólarnir
gefa einnig bæklinga, sem fjalla um
garðrækt.
—B.—
Framför í Kína.
Segir a'ö Kína verði mesta akur-
yrkjuþjóð heimsins.
Prinsinn Chow Tsiz Chi, fyrver-
andi ráðherra akuryrkju og verzl-
unarmála í Kína, hefir lýst yfir því,
að Kína sé nú loks að vakna til
köllunar sinnar. Hann segir, að
iandið hafi legið í afar-löngu svefn-
móki, og átt erfitt með að rífa opin
augun. Nú sé það að rísa úr rekkju,
og skuli hvorki Japan, Rússland né
Ameríka standa því á sporði hvorki
í verzlun, akuryrkju né málmnámi.
Prinsinn bendir á eftirfarandi at-
riði:
Frá ómunatlð hefir akuryrkja
verið aðalstarf þjóðarinnar kín-
versku, og því hviiir hagur ríkisins
aðallega á veimegun bænda. Gömlu
keisararnir höfðu mikinn áhuga á
akuryrkju.
Akuryrkju-musterið
í Pekin ber vitni um þetta. Þar
klæddist keisarinn á ári hverju í
bóndabúnað, flutti bæn fyrir við-
gangi akuryrkjunnar, og var hátíð
þessi I líkum anda og “þakklætis-
dagurinn” í Ameríku. Fórnarbál
mikið var kynt og voru þar til elds-
neytis hafðar margar tegundir hins
dýrasta viðar. í ‘Jarðmusterinu’ bar
keisarinn fram fórn á altari miklu á
ári hverju á sumar-sólstöðudag. —
Altarið var gjört af hvítri, gulri,
rauðri og svartri jörð.
Heimsóknin til himnesk*
musterisins.
Áhrifamest var keisaralega heim-
sóknin til “himneska musterisins”.
Þar var flutt bænagjörð mikil fyrir
uppskerunni. A fyrstu árum lýð-
veldisins voru heimsóknir þessar
iagðar niður, en þjóðin varð svo
œst út af slíku tiltæki, að forsetinn
varð að setja þær aftur á laggirnar.
Á rfkisárum Manchu-ættarinnar
var stjórnardeild sett á stofn, er
annast skyldi um akuryrkju- og
verziunarmál. Tilraunabii var sett á
fót rétt utan við borgarveggi Pekin
borgar; en I raun réttri v’ar það að
eins gjört til skcmtunar gömlu
keisarafrúnni, er iangaði að sjá
sveitabúnað. Vísindalegur búnaður
gat það ckki talist.
Nú hefir þetta leikfangsbú drotn-
ingarinnar verið gjört að reglulegu
fyrirmyndarbúi, tii þess að ksnna
bændum í grendinni rétta búnaðar
aðferð.
Sýningar, fyrirlestrar, úthlutun
útsæðis, áburðar-fræðsla, kensla
unglinga í akuryrkju o. fl. hefir
sýnt bændum, hve vísindaleg akur-
yrkja er margfalt arðsamari heídur
en þeirra forna aðferð.
Fyrirmyndarbú stofnsett.
Nú eru tuttugu og tvö fyrirmynd-
arbú reist til og frá um landið,
undir stjórn sérfræðinga. Fyrir
tveimur árum var stjórn hinna
ýmsu búa falin mið-fyrirmyndar-
búinu hjá Pekin, er tekur við öllum
skýrslum frá útibúum. Eftir þess-
uin skýrslum eru eftirlitsmenn svo
sendir þangað, er þurfa þykir betri
starfsemi.
Nú rísa upp fyrirmyndarbú hver-
vetna og te-yrkjan er að komast í
sama horf. Sama er að segja um silki
rækt og annan iðnað. Spádómur
prinsins er þegar tekinn að rætast.
Um föðurlandsást
Eitt af mest umræddu hugtökum
þjóðanna nú á tímum felst I orðun-
um föðurland og föðurlandsást. Og
þessum hugtökum er gofin svo sterk
og ákveðin þýðing, að menn leggja
alt í sölurnar, jafnvel iífið til að
vernda hana. Vernda þýðingu föð-
urlandsástarinnar, eins og stjórn-
endur og leiðtogar þjóðanna skilja
hana.
Við íslendingar hér í landi tölum
einnig mikið um föðurlandsást. Við
höfum talað um hana frá þvl við
koinum hingáð; fundið áhrif henn-
ar cg sannað með athöfnum í nokk-
urum tilfeilum, að við bárum hana
í brjósti. Þessi föðurlandsást var
ástin til gamla landsins. En af því
við höfum yfirgefið fsland og ís-
lenzkt þjóðfélag, og fengið aðgang
að jöfnum mannréttindum við aðr-
ar þjóðir hér í landi, þá höfum við
með því fengið annað föðurland,
sem er einnig okkar framtíðarland.
Og föðurlands skyldur okkar við
þetta land, eru sérstaklega áríðandi,
af því við erum að mynda nýja
lijóðarheild, sem við viljum að taki
réttar stefnur að æðstu markmið-
um mannsandans, svo afkomendur
okkar verði uppbyggilegir í fram-
þróun mannkynsins.
Eg vil nú ieitast við að gjöra mér
ljóst, hvað föðurlandsást ER, og
hvernig við ættum að beita henni
gagnvart þessu gamla og nýja föð-
urlandi. Fortíðar föðurland meinar
þann hluta jarðar eða það ríki, sem
liefir framleitt manninn og forfeður
hans. En framtíðar föðurlandið
meinar ríkið eða landið, sem afkom-
endur okkar eiga að lifa í og “auk-
ast og margfaldast”. Ást meinar til-
finning eða hvöt, semþráir, að það,
sem maður elskar, njóti allra þeirra
sömu gæða, sem maður vili sjálfur
njóta eða þeirra gæða, sem því væri
til mestrar farsældar. Rétt föður-
landsást er einn liður í hinum al-
fullkomnu jafnvægisöflum tilver-
unnar. Sönn ást heimtar jafnvægi,
hvort heldur ]iað er á smáu cða
stórú sviði, sem hún vinnur. Þýðing
ástarinnar kcmur að eins í ljós í at-
höfnum og afleiðing þeirra.
Eins og áður er sagt, höfum við
íslendingar hér í landi tvö föður-
lönd, fortíðar föðurland og fram-
tíðar föðurland. Fortíðar föður-
landsástin byggist á endurminning-
unum; en framtíðar föðurlandsást-
in á samtíðar reynslunni og fram-
tíðar voninni. Af því það er skyldu-
hlutverk allra manna í lífinu, að
nota hin frjálsu persónuöfl einung-
is til að þroska og fullkomna mann-
llfsheildina, og vinna í samræmi við
framþróunarlögmál lífsins þá er auð
sætt, að sérhver maður hlýtur að
vinna að þessu á því sviði, sem næst
honum liggur, þar sem hann hefir
þegnréttindi og þegnlegar skyldur.
Yið getum ekki breytt því, sem lið-
ið er. En við getum lært af þvi liðna
okkur til nota í samtíðarlífinu, og
við getum dáðst að liinum óum-
breytanlegu myndum fortíðarinnar.
— Það er því framtíðar föðurlandið,
sem við getum unnið fyrir, verðum
að vinna fyrir, til þess að fullnægja
tilgangi lífsins.
Ástin til gamla landsins er ekki ó-
lík móðurástinni; hún er tilbreyt-
ingalaus, þakklát virðingar tilfinn-
ing. Þegar við horfum til baka, sjá-
um við alt af sömu sjónirnar; við
getum ekki breytt þeim, þó við vild-
um. Hún verður því líflaus bókstaf-
ur, að eins orð, hjá flestum. En ást-
in til nýja landsins, er þar á móti
eins og ást liinna ungu elskenda:
Iþrungin af lífi, starfsáformum, von-
um og framtíðar hugsjónum, og
þessa ást getum við sýnt í fram-
kvæmdum, af því við erum starf-
andi hlutar í þessari nýju mannfé-
lagsheild. Af þvf þetta nýja föður-
iand veitir okkur framkvæmda-
réttindi, þá tilheyra því allar okkar
framkvæinda skyldur, og jafnvel að
verja það fyrir árásum af okkar eig-
in gamla föðurlandi, ef þörf krefst.
En jafnvel þó föðurlandsástin til
gamla landsins sé bygð á endur-
minningunum, þá höfum við samt
eitt tækifæri til að sýna hana í
verki og framkvæmd. En það tæki-
færi felst að eins í því, að leysa vel af
hendi -okkar þjóðfélagsstörf í fram-
tíðarlandinu. Samtíðar menningin
skoðar okkur sem auglýsing eða lif-
andi sýnishorn af fslenzku þjóð-
inni. Og því meiri yfirburði, sem við
getum sýnt fram yfir aðra þjóð-
fiokka, þess meiri virðing ávinnum
við heimaþjóðinni, og fortíð okkar.
Skáldið Goðmundur Kamban seg-
ir: að það sé að eins listin, sem Is-
lendingar geta notað í samkepn-
inni, til að fá viðurkenningu sem
]>jóð með jafn iiáum virðingarsessi
við stórþjóðir heimsins. Listin er
fólgin í verkum og hugmyndum,
sem skara fram úr öllu öðru, sem
mennirnir hafa framleitt. Ef meiri
listhæfni væri sköpuð inn í íslenzka
eðlið en annara þjóðflokka, eins og
skáldið virðist halda fram, þá gjörð-
um við vissulega vel í að æfa það
eðli, svo við getum framleitt lista-
verk og þannig útbreitt sæmd ís-
lenzku þjóðarinnar, og með því
sýnt okar föðurlandsást. Við teljum
okkur það heiður og lán, að vera
fæddir íslendingar; af því við lít-
um svo á, að íslenzka þjóðin hafi
náð liærri andlegri og líkainlegri
þroskun, en margar aðrar þjóðir.
Að náttúra landsins hafi gjört hana
andlega víðsýna og líkamlega
hrausta. Og fyrir ]>að brum við
kærieiks og vir'öingarliug til lands-
ins, þjóðarinnar og fortíðarinnar.
En í þesu felst, að við vonum, að
geta því betur — f nútfð og framtíð
— leyst af hendi þau störf og fram-
kvæmdir, sem miða okkar nýja föð-
urlandi til vegs og gengis.
íslenzku sérkennin, sem íslenzku
kringumstæðurnar sköpuðu, eru að
hverfa hér og sömuleiðis móðurmél-
ið, íslenzkan, er á förum. Og jafnvel
]>að eina-, sem gat þó fyrirhafnar-
laust auðkent okkur, sem Islend-
inga fram i aldirnar, er einnig að
glatast, og það eru íslenzku manna-
nöfnin. Það lýsir ekki miklum á-
huga fyrir viðhaldi íslenzks þjóð-
ernis né því, að viðurkenpa íslenzkt
ætterni, að hætta að nota íslenzku
nöfnin.
Bezta ráðið til að viðhalda ein-
liverjum hlut af íslenzku þjóðerni
og málinu hér í framtíðinni, er að
láta nútíma menning okkar skara
svo fram úr í listhæfni og bókment-
um, að við fáum fyrir það almenna
viðurkennihg, svo afkomendijmir
geti talið sér til heiðurs ætterni sitt,
og fái með því hvöt til að nota og
rækta hin beztu sérkenni okkar, og
hvöt til að læra að meta gildi ináls-
ins og bókmentanna að . fornu og
nýju. — “Það verður listin, sem lif
ir”.. En eg er því miður hræddur
um að það verði fáir af fjöldanum,
sem læra að meta gildi hennar. En
það verða þó þeir fáu sem halda
uppi heiðri þjóðflokksins og ætt-
jarðarinnar.
Hver sem afdrifin verða fyrir Is-
lenzkt mál oy þjóðcrni hér í landi,
]>á sé eg ekkert göfugra-fyrir okkur,
en að gjöra kenning skáldsins okk-
ar að framkfæmd: Láta svanasöng
íslenzrar tungu hér í landi fram-
leiða hæstu og ljúfustu tónana með-
an við höfum ráð á málinu. Og
sömuleiðis, að láta tilfinningarnar
til ættjarðarinnar vera eins og hans
— “að hvað sein þú, föðurland frétt-
ir um mig, sé frægð þinni hugnun,
— eg elskaði þig”.
í sambandi við framanritaðar at-
hugasemdir vil eg benda á: að það
eru máske margir, sem skilja þýð-
ingu föðurlandsástarinnar á annan
veg en eg gjöri. Og þar á ineðal eru
ritstjórar íslenzku blaðanna í Win-
nipeg. Þeir saka hvor annan fyrir
skort á föðurlandsást, sem eg sé þó
enga ástæðu til. Þeir hafa báðir
komið fram sem starfandi öfl í
mannfélaginu, mannlífinu til upp-
byggingar. Annar hefir valið sér til-
finningasviðið til að vinna á, en
hinn þekkingarsviðið. Þeir hafa
báðir gjört stórvirki f íslenzka
menningarheiminum, og sýnt með
því sanna föðurlandsást. Kærleik-
urinn er tilfinningamál. En þekk-
ingin fær gildi sitt gegnum sannan-
ir. Kærleikurinn er leiðarvísir
mannsins til að nota þckkinguna
rétt. Án kærleika er þekkingin lít-
ilsvirði fyrir heilbrigði lífsins. Ev-
rópu stríðið sannar þetta átakan-
iega. En án þekkingar yrði líka
verksvið kærleikans lítið og ófull-
komið. Minn dómur er, að báðir
þessir menn séu sannir föðurlands-
vinir, og hafi sýnt það með fram-
komu sinni á almennu sviðunum. —
Það er auðvitað slæmt, að þeir hata
notað getsakir, sterk orð og niður-
lægjandi háð hvor á annan. En »g
skoða þetta að eins sem óeðlilega ses
ing á stríðstímum.
Eftir því sem mannúðin, menn-
ingin og sönn þekking þroskast
meðal þjóðanna, eftir því stækka
þessi hugtök, sem tákna föðurland
og föðurlandsást, þangað til þau ná
yfir alla jarðarkringluna, til allra
þjóða heimsins. Og þegar föður-
lands hugtakið er orðið svo stórt
meðal þjóðanna, ]>á verður friður á
jörðu. Og þá geta menn tekið undir
með Thomas Paine og sagt: “Ver-
öldin er mitt föðurland, og að gjöra
gott eru mín trúarbrögð”.
M. J.
1
KAUPIÐ
Heimsknnglu
Nýtt Kostaboð
Nýir kaupendur að blaðinu, sem senda oss
fyrirfram eins árs andvirði blaðsins, oss að
kostnaðarlausu, mega velja um þRJÁR af
af eftirfylgjandi sögum í kaupbætir :
*‘C 1 ' **
oylvia
“Hin leyndardómsfullu skjöl”
“Dolores”
"Jón og Lára”
“Ættareinkenni'S”
‘Bróðurdóttir amtmannsins ’
««T r **
Lara
“Ljósvörðurinn”
“Hver var hún?”
“Forlagaleikurinn’
“Kynjagull”
BORGIÐ
Heimskringlu
Sérstakt Kostaboð
Hver áskrifandi blaðsins er sendir oss borgun upp
í skuld sína má velja um EINA SÖGUBÓK í kaup-
bsetir fyrir hverja $2.00 er hann sendir, TVÆR
SÖGUBÆKUR fyrir hverja $4.00, þRJÁR SÖGU-
BÆKUR fyrir hverja $6.00, og svo framvegis.
Allar borganir sendist oss affallalaust.
Notið tædifœrið. Eignist sögumar ókeypis
|^X‘XX|iXX*X|XXX«XiX*XXiXXiXX'XX'XX*XX*XX<XX'XX<XX<Xs