Heimskringla - 14.12.1916, Blaðsíða 1

Royal Optical C«.
Elztu Opticians i Winnipeg. Við
höfum reynst vinum þínum vel, —
gefðu okkur tækifæri til að reyn~
ast þér vel. Stofnsett 1905.
W. R. Fowler, Opt.
XXXI. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 14. DESEMBER 1916.
NR. 12
RT. HON. SIR R. L. BORDEN
stjórnarformaSur Canada.
R. B. BENNEIT, M.P.
Director General of National
Service.
Vesturför Sir Bordens.
Á mánudaginn komu þeir hingað
forsætisráðherra Canada Rt. Hon.
Robert L. Borden og R. B. Bennett,
þingmaður í Dominion þinginu, á
ferð sinni vestur um fylkin til þess
að hvetja alþýðu alla til l)átttöku
í strfði þessu (National Service).
Þeim var tekið fyrirtaks vel, er
þeir komu hingað, af fylkisstjóran-
um, Sir James Aikins, Mr, Norris
forsætisráðherra fylkisins, borgar-
stjóra Waugh, General Ruttan og
stórmennum öllum og ráðgjöfum
fylkisins; komst þar enginn flokka
greiningur að, því að þar voru
jafnt Liberalar sem Konservatívar.
Fundir voru haldnir þetta kveld
bæði í Walker1 leikhúsi og í Grace
kyrkjunni á sama tíma og töluðu
gestirnir á báðum á víxl. En heima-
menn fögnuðu þeim, þeir Mr. Nor-
ris og Mr. Waugh. Húsin bæði voru
svo ful), að fjöldi manna varð frá að
snúa og löngu fyrir tímann voru
öll sæti upptekln á leikhúsinu. 1
kyrkjunni var Chief Justice Mathers
forseti, og bað þá velkomna, Mr.
Borden forsætisráðherra Canada og
Mr. Bennett, Director General of
National Sei-vice. Á leikhúsinu tal-,
aði forsætisráðherra fylkisins fyrst-
ur og heilsaði gestum þessum og
sagðist mikið vel.
Mr. Borden lýsti yfir erindi sfnu,
að hvetja menn til National Service
— eða að leggja sig alla fram, konur
sem karlar, til þess að styðja að því
»ð Bandainenn, ynnu sigur í stríði
þessu og afstýra þannig voða þeim,
sem nú hvílir yfir öllum heimi. —
Framkoma Canadamanna hefði ver-
ið framúrskarandi á vígvöllunum
•og þeir væru þegar búnir að vinna
fyrir Canada lárviðarsveig, sem ekki
gæti fölnað um aldir fram. Kom-
andi kynslóðlr myndu vitna til
þeirra og lofa þá fyrir hugprýðina,
staðfestuna og hreystiverkin. Þeir
hefðu gengið til víganna óvanir og
lftt undirbúnir, og þeir hefðu sýnt
það undir eins, að kynflokkar þeir,
sem þeir voru af komnir, væru alt
annað en á fallanda fæti. Þeir
hefðu verið og væru andvígir stríð-
inu: en óskelfdir gengu þeir móti
margæfðum, þaulvönum bardaga-
mönnum, sem beztir væru taldir í
heimi: hrundu þeim og hröktu: og
er nú fyrir þetta nafn Canada og
Canadamanna orðið frægt um heim
allan.
Mr. Borden kvaðst hafa farið til
vígvallanna og séð þar Canada-
mennina á vopnaþingum, þar sem
þytur þýzku kúlnanna hvein í lofti
— og nú gleddi það hann að sjá
| nokkra af þeim hér heim komna í
' Winnipeg. Hann kvaðst hafa á-
varpað Canadamenn á vígvöllun-
1 um, á spítulunum, og heyrt gleði-
; hróp þeirra særðu 'og fötluðu, er
| þeir heyrðu talað um, að halda
i Strfðinu áfrarn til sigurs. Sigurþrá-
j in brennur þeim í brjósti og gagn-
tekur huga þeirra.
Iiann kvað menn hér ekki getá
haft fuila hugmynd um stríðið eins
og það væri. Heiina á gamla Eng-
landi stæði það mönnum skýrara
fyrir sjónum; í borgunum á strönd-
um Englands, sem Þjóðverjar hafa
brotið niður með sprengikúlum
fallbyssanna á herskipum sínum.
Eða þeir, sem hafa séð nánustu
skyldmenni og kærustu ástvini
sundurtætta af 2eppelinum í háa
lofti.
Eða hvað er það, sem verndar oss
frá hryllingum og skelfingum
stríðsins, eins og það hefir háð ver-
ið á Fraklandi, í Belgíu, Serbíu eða
á Póllandi? Hvað er það, sem varð-
veitir hina ungu menn í landi þessu
frá því að verða dregnir sem fangar
til annara landa til að vinna þar
sem þrælar, barðir, svívirtir og fyr-
irlitnir? Hvað er það, sem varnar
því, að ungbörn og konur eru ekki
limlestar og deyddar á strætum
borga yðar? Hvað veldur því, að
þökin sitja óbrotin á kyrkjum yðar,
eða að hús og heimili yðar liggja
ekki í \-ústum eða eru til ösku
brunnin? Þaö er Bretaveldi. Það
er Bretaveldi, sem varSveitir ySur
frá öllum þessum skelfingum! — Og
Og af þeirri ástæðu er eg nú hér
kominn til þess að heita á hjálp og
fulltingi allra manna í Canada, aö
þeir leggi nú fram alt, sem til er,
og beiti öllu þvf afli andlegu og lík-
amlegu, sem þeir og þær hafa til
að bera; öllum þeim vopnum og
meðulum, sem þeir hafa ráð á, til
þess að vinna þetta stríð!
-----Þetta stríð er alt annað en
stríðin voru í gamla daga; þvf að
hér eru það ekki hermennirnir, sem
hervæðast áð eins, heldur þjóðin
öll, ungir sem gamlir, konur sem
karlar. Og vopnin eru ekki einungis
byssan og sverðið, heldur plógur-
inn og forkurinn. Vér getum allir
hjálpað!
Og konurnar f Canada hafa verið
ljómandi gagnteknar af kærleika og
meðaumkvun með föðurlandsást-
ina logandi í hjarta. Og þessi verk
og þessi hluttaka þeirra nú mun
gjöra mnningu þeirra kæra og ást-
fóigna -eftirkomandi kynslóðum, af-
komendum þeirra.
-----Þá mintist forsætisráðherr-
ann á póstspjöld þau, sem getið
var hér í síðasta blaði, og sendast
eiga hverjum manni. Tilgangurinn
væri sá, að'vita deili á hverjum
manni og geta kallað hann, þegar á
þyrfti að halda. — —
Svo hélt Mr. Borden áfram:
Þér hafið rétt-til Jiess hér í Mani-
toba, að heimta af fylkisstjórninni,
að því, er til hennar kemur, og af
Dominion stjórninni, að því er til
hennar kemur, að vernda og varð-
veita líf yðar, limu og eignir; að
halda uppi lögunum; að stjórna
rétt og sanngjarnlega öllum opin-
berum málum, og um þetta hafið
þér allir, hver fulltíða maður, rétt
til að greiða atkvæði, eftir reglum
þeim, sem settar eru. En eg vil
benda yður á það, að þessum rétt-
indum fylgja skyldur, sem þér verð-
ið að inna af hendi. Og nú er það
alt undir því komið, hvernig þér
gegnið þessum skyldum, hvort vér
vinnum strfðið eða ekki. Og undir
því, hvernig hver einstakur maður
skilur og gegnir skyldu þessari, er
komin framtíð þjóðarinnar. Menn
verða að finna til og skilja skyld-
una til að varðveita landið og lögin
og stofnanir lands og þjóðar. Þær
einar þjóðir verða miklar, þar sem
þetta stendur hverjum einstökum
manni skýrt og ljóst fyrir sjónum.
— Vér höfum f flýti tekið þenna
útdrátt úr hinni ágætu ræðu Mr.
Bordens. En svo taiaði á fundun-
um einnig Mr. Bennett, Director
General of National Service. Fanst
mönnúm mikið til um ræðu hans.
En er vér fórum að lfta yfir hana,
sáum vér, að útdrætti hennar í
blaðinu var þannig varið, að hún
þurfti að koma öll, hver einasta
setning; en höfðum hvorki tfma né
rúm í þetta sinn og verður hún aö
bíða næsta biaðs.
DAVID LLOYD GEORGE,
Hinn nýji stjórnarformaður Bretaveldis.
Hin nýja stjórn Breta
Forsætisráðherrann er David
Lloyd George. Með honum eru aö
eins 4 eðrir ráðgjafar í str<ðsráðjiui
(War Council), o geru þeir þessú-;
Lord Milner,
Earl Curzon,
Andrew Bonar Law.
Arthur Hemjerson.
Þetta eru alt reyndir menn oq
vitrir og ráða þeir eiginlega einir um
aliar framkvæmdir Breta f stríðin.i
og mest þó Lloyd George sjálfur, ei
verður hálfgjörður alræðisinaður
eða “Dictator”, scm hér er kallað. Af
þessum mönnum eru þeir Milner og
Curzon aðalsmenn tignir, en hir.ir
þrír ótignir og Henderson verka-
manna fulltrúi.
Af hinum öðrum ráðgjöfum má
geta þessara:
Arthur Balfour,
Austin Chamberlain
Earl of Derby
Sir Edward Carson
Lord Robert Cecil.
og fleiri. Hermálaráðgjafi er jarlinn
af Derby, vinur og fulltrúi Kitchen-
ers; Indlandsráðgjafi er Austii.
Chamberlain; Nýlenduráðgjafi V al
ter Long; Utanrfkisráðgjafi Artliur
Balfour; Flotainálaráðgjafi Sir Ed.
Carson, bardagajarlinn frá Ulster.
Það má fullyrða, að alt séu þetta
valdir menn, og hver fyrir sig fær
um að stjórna hvaða ríki sem er á
hnetti þessum.
Búist við miklnm
breytingum.
Á Bretlandi horfa nú við miklar
breytingar og virðæst allar stefna í
lýðveldisáttina. Það er hvorttveggja
að Lloyd George er alþýðumaður og1
hefir verið lýðveldismaður alt frá
bernsku svo mikill, að margir hafa
kallað hann byltingamann. Og nú
er sem horfi við nýjir tímar og hefst
þar Sósíalista öld, sem margir kalla;
því að stjórnin kvað hafa 1 hyggju
að taka að sér flutninga alla á sjó
og landi, námur allar og jarðyrkju.
Stjórnin er þegar búin að taka að
sér flutning allan eða að mestu á
járnbrautunum; hún rennir ótal
verksmiðjum; hún er búin að taka
að sér kolanámurnar í Wales, og
þykir þetta alt farast hálfu betur en
áður. — Enn er eitt stórvægilegt at-
riði, sem margir búast við að stjórn-
in taki skjótlega að sér, cn það er
að hnekkja vínsölunni og vín-
drykkjunni, sem hinir mestu stjórn
málamcnn Breta eru búnir að segja
að væri Bretlands langversti óvinur.
Og ef aö þessi liin nýja stjórn get-
ur komið þessum breytingum á, að
vér tölum ekki um, ef að hún vinn-
ur stríðið, eða heldur því frain þar
til Þjóðverjar verða að gefast upp,
j — þá verða inenn þessir frægir um
j aldir fram í sögu mannkynsins.
i Og það eru mörg önnur mál en
| þessi, sem vænta má að fram gangi
, og herskyldulög á írlandi' um leið.
♦ .». og eitt af þeiin eru írsku máiin
j g herskyidulög oá írlandi um leið.
Til merkis um það, er einhver harð-
asti bardagamaður og foringi ír-
anna tekinn í stjórnina og gjörður
að flotamáláráðgjafa, Sir Edward
Carson, og fylgir honum alt norður-
Irland.
Stríðsfréttir.
Eins og sagt var í seinasta blaði
voru Rúmenar einlagt á undan-
haldi í Rúmeníu og stönsuðu lítið
fyrri en þeir komu til höfuðborgar-
innar. Þeir reyndu ekki að verja
hana, en fluttu burtu úr borginni
alt fémætt og vistir allar, sem þeir
gátu. Hélt Mackensen innreið sína
í borgina hinn 4. desember. Einlægt
á þessu undanhaldi, einkum sein-
ast.olf því þeir komu austur fyrir
Aluta fljótið, urðu Rúmenar að
skilja eftir herflokka sína hér og
hvar, til að berjast við Þjóðverja
og tefja fyrir þeim meðan hinir
voru að komast undan. Þetta varð
av taka sig upp aftur og aftur, og
var þá annaðhvórt, að þeir sem
biðu að taka á móti Þýzkum, féllu,
eða voru teknir fangnir. Þannig
segja fregnir, að þcgar Rúmenar
liéldu frá Bucharest, ])á hafi Þýzkir
alls verið búnir að taka eina hundr
að þúsund til fanga af þeim. En þó
nokkuð af þeim föngum var frá
byrjun stríðsins, kanske fram und-
ir helming; enda var það oft í byrj-
uninni, að þeir tóku rúmenska
fanga í Dobrudja, þegar þeir voru
að hrekjast þar fram og aftur; og
þó að Þýzkir hafi tekið einar fim-
10 þúsundir eða svo í þessari kviðu
hinni seinustu, þá má það ekki
mikið heita; og allur aðalher þeirra
hélt undan með ailgóðri skipun til
Ploesti, sem er vestanmegin Yalom-
nitsa árinnar; það er að sjá sem
Rúmenar hafi komist yfir hana með
sveitir sfnar og vopn. En Ploesti
urðu þeir að yfirgefa á vesturba.kk-
anum. Borg sú er í miðju olíuhér-
aðinu og var það þó bezt þar norð-
ur af í Prahova dalnum.
Olían og brunnarnir eySilagt.
Menn ætliTallir að Þjóðverjar fái
þarna feikna birgöir af kornteg-
undum öllum. En fyrst og fremst
iiafa Rúmenar eyðilagt alt af þeim,
sem þeir gátu í öllu vcstur-Vallaohi
og þegar þarna kom hafa þeir reynt
það sem þeir gátu til þess að skilja
sem minst eftir handa Þýzkum, og
þýzka blaðið Frankfurter Zeitung
varar Þjóðverja við að gjöra sér
miklar vonir um, að fá birgðir
kunni að fara, að þeir Rúmenarnir
korns frá Rúmeníu; því að svo
og Rússarnir geti bjargað mestu af
kornin^i, því að aðalbirgðirnar séu
niöur með Dóná, í landi, sem Þjóð-
ver;ar séu ekki búnir að ná og geti
kanske aldrei náð.
En í olíulandið voru Þjóðverjar
komnir. Það er fyrir meira en viku
síðan að þeir komu til Tirgoviste,
noivaustur af Bucharest, uppi und-
ir fjöllunum; þar voru olíunámur
nokkrar, en þó með hinum léieg-
ustu og vitum vér ekki með vissu,
hvo. t Rúmcnar hafa eyðilagt þær
áður en þeir héldu undan þaðan.
En aðalbrunnarnir eru um Ploesti
og norður í Pralrova dalnum. Sem
dæmi þess hvað mikið er af olíu
þarna er það, að árið 1915 voru tek-
in þaðan 1,500,000 ton af olíu og
flutti Rúmenía út 429,000 tons af
hreinsuðu olíunni og fóru 98 pró-
sent af því eða nærri alt til Þýzka-
lands.
En nú var ætlað að Rúmenar
hefðu þarna birgðir miklar, — eina
milíón tonna. Og ef að Þjóðverjar
hefðu náð þeim birgðum öllum, þá
hefðu þeir þótzt mata krókinn. En
í mánudagsblöðunum komu þær
fregnir, að í vikunni fyrir hinn 3.
desember hefðu Rúmenar -kveikt í
öllum brunnum, hreinsunarhúsum,
olíu og öllum geymslukössum, sem
voru þarna í Prahova dalnum. Og
skildu þeir ekki við fyrri en alt var
eyðilagt, og segja kunnugir menn,
að það taki mikla peninga að geta
farið að vinna eða pumpa upp olí-
una aftur, því að vélar allar voru
einnig eyðilagðar og sé óhugsandi
að gjöra það á skemri tíma en sex
mánuðum. Og getur þá svo farið, að
einhver breyting verði á komin.
Austur af Ploesti og austanvið Jal-
omnitsa ána snerust Rúmenar gegn
Þjóðverjum, sein sóttu fast á eftir
þeim og tóku svo á móti, að þeir
gátu stráfelt þessa herflokka tvo,
sem fastast sóttu á eftir þeim. Þar
námu þeir staðar; enda sóttu Þjóð-
vcrjar ekki lengra frain, en héldu
kyrru fyrir vestan við ána f Ploesti
og Bucharest. — Sagt er, að Hind-
enburg vilji komast lengra norður;
fara alla leið niður með Dóná og
þaðan til Odessa. En hvort það er
nema draumur einn verður tíminn
að sýna. Er hætt við, að Rússar
vilji sparka á móti, áður en Þýzkir
komast niður að Dónár ósum, og
þvf fremur, ef þeir leita lengra. En
líklegt er, að nú hörfi Rúmenar
ekki mikið lengra undan og taki sér
stöðvar við Buseo fljótið, þar sem
það kemur úr Bodza skarðinu og
reiíhur austur í ána Sereth, rétt áð-
ur en hún fellur í Dóná, nálægt Gal-
atz.
Alt enn í óreiíu á Grikklandi.
Á Grikklandi gengur alt enn á
sömu tréfótunum. Konstantín kon-
ungur er hlnn versti. Hann safnaði
að sér mönnum sem hann gat og
lét þá fara að grafa skotgrafir og
gjöra vígi á öllum hólum og hæð-
um í Aþenuborg og kring um borg-
ina. Segja sumir að hann hafi getað
komið saman einum 20 þúsund her-
mönnum. Hann lét taka fasta þús-
und Venizelos menn í borginni og
setti í dýflissu og var illa og hrak-
lega með þá farið; en í Larissaborg,
norður í landi að austanverðu, 'var
hann að sögn að safna liði. En á
meðan hann var að þessu, lýsti
hann því yfir, að hann væri algjör-
lega hlutlaus (neutral) og ætlaði
sér að láta stríðið alveg hlutlaust.
En — bætti hann svo við — ef að
Bandamenn færu að setja nýjar
skrúfur á sig og Grikkland, þá
segði hann Bandamönnuin stríð á
hendur og íæri í lið með Þjóðverj-
um. Bréfin ganga einlægt á milli
hans og stjórnarinnar í Berlin, og
niina, þegar fyrirsjáanlegt var að
Þjóðverjar tækju helminginn af
Rúmeníu, þá skrifar Vilhjálmur
honum bréf og heitir lionum, að
hann skuli opna leiðina á landi til
Áþenuborgar, ef að hann segi nú
Bandamönnum stríð á hendur. Og
það búast margir við að Konstan-
tin gjöri von bráðar.
Þá má Sarrail foringi Banda-
manna í Salonichi, búast við að
hafa óvinina að brjósti og baki; —
þvf að eins og nú stendur, geta
Þjóðverjar sent lið suður til Salon-
ichi og Monastir; en Grikkir komið
að sunnan, ef að Bandamenn verða
ekki nógu fljótir að ganga á milli
bols og höfuðs á þeim áður en hinir
koma að norðan.
Góðafoss straadaður.
Mr. Árni Eggertsson fékk nýlega
rafskeyti um það frá Isiandi, að
gufuskipið Goðafoss væri strandað
á norðvestur ströndum íslands. All-
ir menn björguðust af skipinu. En
lítil von um að bjarga skipinu.
Þetta hefir skeð eftir 22. nóv. En
engin tíðindi hafa komið um það,
hvar þetta liafi verið eða með hverj-
um atburðum. Skipið var vátrygt,
en skaði hlýtur engu að sfður að
vera mikill, þar sem ómögulegt mun
viya að fá skip Jieypt eða smíðað,
hvorki hér 1 Aineríku eða Evrópu
nú sem stendur.
Bravó, Saskatchewan!
Bakkus feldur með 60,000 at-
kvæðum í meiri hluta.— Hafi þeir
þökk fyrir, heiður og virðing! —
Stjórnin lýsir yfir, að öllum vín-
söluhúsum verði lokað 30. desem-
ber þ. á.
HENTUGAR JÓLAGJAFIR
Miss H. Kristjánsson biður þess
getið að hún hafi ýmsa muni til
sýnis og sölu, sem hentugir væru
'fyrir Jólagjafir, svo sem handmálað-
aú leir og silki og fleira, föstudag-
inn og laugardaginn þann 15. og 16.
desember, að 582 Sargent Ave.
TIL LESENDANNA.
Það er mikið pláss upptekið í
þessu og síðasta biaði af auglýsing-
um frá mönnum sem sækja í bæjar-
kosningunum, og verður margt að
bíða þess vegna. Reynt mun verða,
að bæta lesendum blaðsins það
upp í næstu blöðum.

n
SAMK0MA w HJALPARSJOÐ BELGA
Verzlunarmenn að Lundar, Man., með styrk
Kvenfélagsins og Home Economic Society þar, hafa
ákveðið, að halda skemtisamkomu mikla að GOOD
TEMPLAR’S HALL, LUNDAR, á
Fimtudagskveld, 21. þ. m., kl. 8.30.
Þar verður sýnt með uppdráttum og leikum orsakir
stríðsins og þátttaka hvers Iands, sem í stríðið er
komið. — Einnig verða til skemtana ræður, sam-
söngvar, einsöngvar, upplestur og margt fleira. —
Dans á eftir.
‘ Ágóði samkomunnar skal ganga til B E L G I A N
RELIEF FUND.
Það eru því vinsamleg tilmæli samkomunefndar-
innar, að fólk úti um bygðina styðji þessa samkomu
og sendi til J. Halldórssonar, féhirðis nefndarinnar,
gjafir þessu málefni til styrktar; svo sem sokka,
vetlinga, smjör, fugla eða hvað annað, sem verðmætt
er, og er svo til ætlast, að allar ^líkar sendingar verði
seldar við uppboð á samkomunni.
Páll Reykdal, skrifari nefndarinnar.