Heimskringla - 01.03.1917, Blaðsíða 1

Heimskringla - 01.03.1917, Blaðsíða 1
XXXI. ÁR. WINNIPEG, MANITOBA, 1. MARZ, 1917. Royal Optical Co. Elztu OpticÍQfis í Winnipeg. Við höfum reynst vinum þinum vel, — gefðu okkur lækifæri til uð reyn- ast þér vel. Stofnseit 1905. W7. f?. Fowler, Opt. NR. 23 STEFÁN PÉTURSSON. látinn 21. felrúar, 1917. “Stefán Pétursson látinn ’ er sú sorgarfregn sem nú flýgur um allar bygðir Islendinga hér vestra.” Maðurinn sem var hugljúfi allra þeirra, sem hann þektu er nú liðið lík, maðurinn sem allir treystu og aldrei brást nokkrum manni, er nú horfinn úr hópi vorum, maðurinn sem var svo skvldurækinn, að hann lét lífið til að uppfylla skyldur sín- ar, er nú til grafar genginn, maður- inn sem átti hið þýðasta og elsku- legasta vinarbros sem eg hefi þekt, "brosir nú ekki lengur við vinum sín- um, maðurinn sem alla vildi hugga, sem einhverri mæðu áttu yfir að búa, maðurinn sem þerraði tárin annara, hvenær sem hann gat, er nú ekki lengur á ferli, maðurinn, sem einlægt var að reyna að brosa, þó að harmar þrýstu að hjarta og hann findi, að dauðinn væri að vefja helfjötri líkama sinn, maður- inn sem í fátækt sinni æfinlega vildi auma styðja og öll góð fyrirtæki styrkja, og vildi rýja sig mn að skyrtunni til að koma einhverju góðu til leiðar. Slíkur maður var hann, sem nú liggur hér kaldur nár Á börum Stefán prentari Pétursson. um- Eg hefi þekt hann eitthvað 14 —15 ár. Eg sá hann reyndar þegar hann var prentari hjó Jóni sál. Ólafssyni, en kyntist honum þó lítið fyrri en hann kom hingað frá Chicago. Við vorum þó sveit- ungar úr Húnavatnssýslu á íslandi. hann var miklu yngri og í annari sveit sýslunnar. Enda verður bet- ur og greinilegar sagt frá honum af «öðrum manm. heldur ná menn þeim með mikilli fyrirhöfn, með þrautum og hörm- ungum, með marg-ítrekaðri próf- um og reynzlu; þeir verða að prófa þær, hvort þær þoli áreynzl- una, eða áreksturinn og þegar þeir eru búnir að reyna það þá vita þeir, hvort þeir mega treysta þeim eða ekki. Þetta var Stefáns dýrasta hnoss, þetta var aleigan; vitið eða skyn- seminn og hjartað og samvizkan eða skylduræknin. Þetta lagði hann blaðinu til og aldrei hefur nokkur maður getað gjört meira. Hann hugsaði ekki um sjálfan sig, ekki um sinn hag, heldur blaðsins hag, blaðsins heiður og sóma. — Þetta gekk fyrir öllu. En líkam- inn var veikur, ofveikur fyrir hina hraustu, hugrökku, kærleiksríku og stóru sál. Hann var henni algjör lega ónógur og Stefán vissi það, maðurinn vissi það, að ár eftir ár og viku eftir viku var hann að eyða lífskröftum sínum ekki eiginlega fyrir sjálfan sig heldur fyrir blaðið, hann var að tæma dropa fyrir dropa hið lifandi blóð úr æðum sín- Vér vitum ekki hvort þeir hafa séð það, sem með honum voru en þeir sem að komu og nokkra hugmynd höfðu um störf þau, sem Stefán lagði á hinar grannvöznu herðar sínar. Þeir hlutu að sjá að hann var að vinna sér langt um megn. Hann var andlega fær um alt þetta og miklu meira, en líkam- inn þoldi það ekki. Annað sem hann lét sér hvað mest ant um var söfnuðurinn, sem STEFÁN PÉTURSSON. konur og gamalmenni og stungu | spjótum og sverðum sínum þegar þeir voru að gefast tijij) af sulti eður þreytu eður veikindum. Með veg-} Sigurvinningar Breta Við Tigris fljót hafa Bretar tekið unum sem þeir fóru höfðu rastirnar Kut el Amara, og flýja Tyrkir nú alt legið af þessuiri dauðu aumingjum og þegar menn litu til þess, að það var ekki þriggja eða fjögra daga leið sem þeir fóru með liópa þessa Tyrkir livað fætur toga norðvestur því að Bretar voru komnir milli þeirra og Bagdad. En Bretar létu riddara- liðið elta þá. Þarna voru iiarðir sem dróg mann niður hér, en full-! komnast í þekkingu og skynjan. j Og þar bíður hann nú vina sinna, sem hann varð að skilja við hér á, jörðu. Heill og gleði hljót þú kæri vinur! Fáa var mér kærara að sjá en þig, j meðan við urðum samferða, og fá um kýs eg fremur að mæta, þegar eg legg í sömu ferðina. Annistj þig guð á hæðum og hittumst heilir! aftur. Það verður stöðug ósk heldur tvo og þrjá mánuði þangað bardagar við Tigris, dag eftir d \g til þeir voru komnir miðja vega nið- áður en Tyrkir flýðu og létu Tyriv.r ur með hinu mikla Eufrates-fljóti! inestöll vopn og vistir og mikið af ]>ar sem landið var annaðhvort ein-j mönnum. tóm eyðimörk eða forarfeni og flóarj __Á Frakklandi sækja Bretar nú sem engum manni var fært yfir eða fram a u mílna svæði í Somme geil- mögulegt að draga þar fram líf sitt. j illni 0g voru komnir tvær mílur á- Þarna skyldu þeir við þá, sem lifað fram á þriðjudasmorgun. En liöfðu allar kvalirnar á leiðinni. I j,ýzki,. hrökkva undan. og má hú- Sárfáir voru þeir sem þeir skyldu ast við að þeir verði að hrökkva eftir og liafa l>að helzt verið efna- j undan, aiia ieið fra Arras til Cam- menn en ]>á rændu Tyrkir og kúg-j i)ray> en j)að yrðu nær 20 mílur. uðu með öllu hugsanlegu móti, en|Þetta sýnir að j)VZkir eru að linast konur og börn öll neyddu þeir tilj Lengt hafa Bretar hergarð lijóðverja að kasta trú sinni og gjörast Ma- náiægt Verdun. liómetsdýrkendur. Balfour segir aA ómögulegt sé að uppmála eður með orðum lýsa öllum þeim skelfingum og kvölum sem þesfti kristna þjóð varð að þola af Tyrkja hendi. Þeir voru þarna að uppræta þá, og það má segja að þeirn hafi fyllilega lukk- ast það, því að hínir einu Armenar sem af komust cru þeir, sem gátu flúifS norðitr og komist á náðir Itússa. um Stefán sál. var nokkurnveginn' ^ann stLóð f’ Únítarasöfnuðurinn.- meðal maður á vöxt, grannvaxinn “AT.t.. og æfinlega holdlítill, ljóshærður og bar hátt höfuðið. Augun voru sérlega fögur, mógrá og fjörleg, og skein einhver blíða úr þeim, og oft ínu, þá var hann að hugsa söfnuðinn og vinna fyrir hann og vér efumst um, að nokkurt ár hafi liðið svo, að Stefán hafi ekki haft .. , . . , . embætti á hendi í söfnuðinum og syndu þau viðkvæmn. og bl.ðu þo, . ^ kom heim þ ttur frá A /vnntii knn IIOVI e\ cnnvrv 1 _ vinnu, þá fór hann að vinna eitt- hvað fyrir söfnuðinn, ekki kann- að stundum gætu þau verið snörp nokkuð ef svo bar undir, vöðvar allir voru grannir, og þótti mönn- um oft furða, að hann skyldi geta unnið svo mikið eða afkastað eins miklu, eins veiklulegur sem líkam- inn sýndist vera. En Stefán var sannarlega meira en líkami einn. Það var sálin sem stýrði öliu og framkvæmdi alt, hún var eins stór og þróttmikil, sem líkaminn var veikur og grannur. Það var hún sem hreifði svo hvatlega hina grönnu lirni, það var hún sem skein út úr augunum blíð og fögur, eða fjörleg og brosandi, það var hún sem myndaði brosið á vörum hans, sem sendi gamanyrði eða hnittileg svör á tungu hans, það var hún, sem hreifði strengi hjarta hans til blíðu og meðaumkunnar. Það var ske æfinlega en mjög oft. Og svo voru vinir hans. Allir menn hér vita það, að Stefán var æfinlega fús að láta þeim í té alla þá hjálp, sem honum var mögu- leg. Þegar menn líta nú á þetta þá þurfa menn ekki að undrast yfir því að Stefán liggur hér nú liðið Iík. Hún er ákaflega fögur þessi skyldurækni, en hér sjá menn, að það er mögulegt að ofbjóða henni. Maðurinn Iætur oft lífið fyrir hana. Það er víðar en á vígvöllunum við Hildarleiki, sem menn fórna lífi sínu, það er víðar sem menn geta sýnt sanna hreysti en þar. En nú er það búið, eftir alt þetta stríð og alla þessa vinnu, var hann min og von. hún sem setti afl í limuna að vinna, j þreyttur, svo dauðans þreyttur, að og knúði þá til þess, oft langt yfir j sálin gat ekki haldið líkamanum megn fram honum sjálfum. Því j lifandi lengur, hún varð að sleppa að það var eitt einkenni Stefáns aðj honum og flýja, flýja burtu með honum fanst hann aldrei gegna j allar endurminningarnar, allar von- skyldu sinni nógu vel. I irnar og óskirnar, flýja burtu í hóp- Lífsstarf hans var prentun. Eg | inn þeirra vinanna sem á undan eru veit ekki hvað mörg ár hann var prentari við Hemkringlu hvort það farnir, með alla reynzluna, alla hina fengnu þekkingu, með hugsunar- voru 14 eða 15 ár, því að mikið af háttinn, kærleikann, skylduræktina, þeim tíma var eg í Bandaríkjunum, | fegurðar tilfinnmguna, skynsemina þó að eg kæmi hér norður við og I eilífðarvomna. Hún varð að flýja við. En Stefán var einlægt lífið I þetta veika hreysi, flýja gröfina og eða sálin í Heimskringlu hver sem j dauðann, yfir á landið ókunna, því var ritstjóri. Hann elskaði blaðið, hann lagði því til alla sína krafta og alt sitt vit. Og Stefán var prýði- lega vel viti borinn, hafði góða að það er sannfæring vor, að það sé eilífur sannleiki, að andinn lifi, þó að líkaminn deyji. Enginn maður, engin fræði og enginn dómgreind og hljóp ekki í bandi hlutur hefur enn þá getað svift oss annara manna, eða skoðana, held- j þessari óbifanlegu sannfæringu. ur myndaði sér þær sjálfur, eins og hann hafði mentað sig sjálfur, og sú mentunin verður oft affaragóð, einmitt fyrir það, að maðurinn þarf að berjast fyrir því, að afla sér hennar, skoðanir og sannfæringar eru því ekki gleyftar í flýti úr ein- hverjum höfundi eða höfundum, Þar er hann nú með vinum sín- um, sem á undan voru farnir og þar trúum vér, að hann sé léttari frjálsari og sælli, en meðan hann var hér með oss. Þar hafi hinni perssónulegu sál hans opnast nýjir heimar, nýjar dásemdir, nýtt líf, þar sem menn verða að kasta því Stríðsfréttir. Flotinn og neðansjávar kviðan. Hinn 21. íebrúar tlutti flotamála- ráðherra Bieta Sir Echvard Carson ræðu á pinginu uin aðgjörðir flot-j ans og sérstaklega um neðansjávar- j kviðu pjóðverja. Þeir væru út kom- nir bátarnir, sem sægjist á gjörðum lieirra, ]>ær væru iilar, en ilt við að gjöra, 4000 smærri herskip Breta væru að elta ])á og sökkva beim og mikill hluti flutningaskipa og kaup- fara væri nú vopnaðir og síðan hafi j brezkum skipum fækkað að tiltölu sem sökt liefði verið, en skijmm hlutlausra lijóða fjölgað ])ví að bau væru ekki vopnuð. Flotinn liefði starfað stórmikið, flutt 8 miljónir hermanna, 9 miljónir tonna af sprengivélum, 47 miljónir gallóna af steinolíu, rannsakað 25,000 farskipa og margt'fleira. Frá 3. til 21. feb., eður í 18 daga, kvaðst liann liafa fengið skýrzlur um 40 bardaga milli brezkra skipa og neðansjávarbáta þjóðverja. í flestum bessum tilfellum 'hefðu Bret- ar sökt bátum Þjóðvcrja. Hinn 23. febrúar sagði Lloyd George í ræðu sinni að velferð Band- amanna væri undir ]ivi komin að liafa nóg skip til flutninga. En Bretar liafa orðið að leggja bæði Frökkum og Rússum til flutnings- skip. Eftir sögu Bordens hafa beir lánað Frökkum skip uiip á eina mil- jón tonna og Rússum og ítölum mikið. Auk bess hefur allmiklu ver. ið sökt. Aftur liafa brezkir skipa- eigendur sagt að beir byggi skipin fljótara en býzkir geti sökt beim. Lloyd George sagði að vinnandi væri að afst^ra neðansjáfarhætt- unni. En ]iað dygði ekkert kák við bað og bjóðin yrði að vera einhuga að gjöra bað og taka strax til starfa. Yegir til bess væru þrír nefnil. Að sökkva þeim, að byggja kaupför ný og flutningsskip, að hætta við að kaupa og flytja allar ])ær vörur nema þær sem bráðnauðsynlegar eru, og að rækta fæðuna heima í landinu sem hægt væri. Suður af Armentiers í Flandern tóku Bretarnýlega 600 yards af skot gröfum þjóðverja, og suðaustur af Ypres 500 yards og fallbyssur og fanga f báðum stöðum einnig við Guendecort norður af Somme. Þeg- ar Bretar komu í grafirnar voru þær hálffullar af dauðum þjóðverjum. Hríðir Breta höfðu verið svo liarðar á undan áhlaupunum að þýzkir féllu unnvörpum. Kúlurnar leit- uðu svo ákaft ofan í grafir þeirra og ]>að hefur líka verið orsök til l)ess, að mannfall var lítið í liði Breta sem tók grafirnar. Búist er við hörðum hreðum ])jóð- verja í Belgfu og Flandern. Her- málafróðir menn sem rita í ensku blöðin eru sannfærðir um að ])ýzkir muni leita fast á þar nyrðra. Og verði Bretar nú að taka á inóti aðal skellinum. Er það bæði fyrir það, að þýzkir liata Breta meira en alla aðra og svo vilji þeir umfram alt komast að sundinu tnilli Englands og Fí akkíands, Bretar segja að neðansjávarbátar iþjóðverja muni aldrei geta svelt þá. Edward Carson hefur ætíð ]>ótt harður í horn að taka og ætla menn að hann- muni livergi hlífa þýzk- um og reka knálega hríðina á móti neðansjávarbátum þeirra. Krökt af spæjurum. Nú er það komið upp að spæjarar ]iýzkir, Albert Sanders og Charles Wunnenberg liafi haft njósnir hér í landi fyrir þjóðverja og hafi fregn- rita í Ottawa, sem hefir stöðugt lát- ið þýzka vita ait um liagi manna liér síðan stríðið byrjaði og jafnvel áður. Einn af félögum þessum átti að takast í New York fyrir helgina. 100,000 þúsund þýzkir spæjarar segja menn að muni verið hafa í Banda- rfkjunum, og hafi fáir náðst. Hvað margir muni hér vera vita menn ekki. En hafi þýzkir liaft spæjara um heim allan, hefur Canada að lík- indum haft sinn skerf af þeim. Eins og vér höfum áður getið eru Hollendingar grunsamir um það að Þjóðverjar búi yfir íllu í Jieirra garð. Þeir liafa verið að safna nýjum her- sveitum á landamærum Hollendinga og hefur hollenzkum bændum við landamærin ekki litist á það og víða liafa þeir tekið sig upp með alt ]iað fémætt sem þeir gátu með sér komið og flutt lengra inn í land- ið eða sem lengst þeir gátu komist frá þjóðverjum. En einlægt hafa neðansjávarbátar þýzkir verið að sökkva kaupíörum þeirra og sumu liafa þeir tekið með varningi öllum og flutt heim til sín og kastað eign sinni á vöruna. Stjórn Hollendinga hefur mótmælt en lítið haft upp úr því stundum. En nú er sem alt fari versnandi á milli þeirra því að í neðansjávarkviðu þessari liafa þýzk- ir sökt kaupförum Hollendinga með vörum upp á $11,600,000. Mikið af vörum þessum var hveiti og kom Holiendingum liað illa því að sultur var í landinu. Eru menn að verða æstir þar og fyrir helgina leit lielzt út að þeir myndu grípa til vojina. 1.200,000 Armenar myrtir. Fyrir tveimur árum síðan voru í Tyrkjalöndum, mestir í Litlu-Asíu 1,800,000 Armenar. En nú fullyrðir utanrfklsmála ráðgjafi Breta, Bal- four, að Tyrkir séu búnir að deyða af þeim tvo þriðju hluti eður 1,200, 000. Margir þeirra voru höggnir niður eður skotnir A-arnarlausir, en voru þó áður kvaldir hinum hryllileg- ustu kvölum, og þó að dauðdagi þeirra væri kvalafullur, þá var samt hinn verri, sem ]ieir urðu að þola, sem þeir smöluðu og ráku sem stóð frá átthugum sínum, langa vegi og stranga út á eyðimerkur börn og 998 hermenn sökkva. Þýzkir söktu í Miðjarðarhafi í- tölsku skipi með 1000 hermönnum á. Skijiið var að flytja ]iá til Salon- ichi. Einir tveir menn komust af. Þetta gjörði einn neðansjávarbátur þeirra. Wilson hættur að skrifa. Á mánudaginn fékk Wilson leyfi frá þinginu að fara að reyna að verja heiður og sóma Bandaríkj- anna, líf og eignir borgaranna... Ætlar að fara að vopna flutnings- skijiin og safna einhverju af mönn- um. Canada áeftir aS leggja til 80,000 hermenn. Til ]>ess að f.vlla þan 500,000 lier- manna, sem Canada hét að senda Bretum og Bandamönnum til hjálpar. Til að fylla upj) sinn hluta vantar Manitoba aðeins 5,787 menn. Tala sjálfboðaliða sem gengið hafa í Bretar þjappa stöðugt að þýzkum meðfram smáánni Ancre í-Somme- geilinni. Þeiv hrundu þefr fyrlrj fierin er þessi: helgina þýzkum aftur hálfa aðra| jerá Qntario mílu og á laugardag og sunnudag! Frá QUet)ef tóku þeir lmrpin og vígin Serre ogjFrá sjófvlkjunum við Petit Miraumont og fleiri vígi þar lant<haf aústur at. Þésslr bardagar votu á Krá Manitoba. Saskatchewan nokkuð breiðu svæði, en Bretar sendu lítinn liðsafla til að taka vígi þessi öll. Þeir þurftu engan fjölda manna til þess því að þeir voru bún- ir að þjappa svo að þeim áður en þeir runnu á grafirnar t)g bíðu manntjón lítið. At- og norðvestur Ontario.... Frá Alberta ................. Frá British Columbia og Yukon ...................... 164,332 43,193 36,243 78,691 34,991 38,686 Við Vierstraat í Belgíu ruddu Bretar skotgrafir þjóðverja á 500 yards svæði, eyðilögðu grafirnar og tóku hermennina fanga. Nálægt Ypres réðust ])ýzkir á en voru hrakt. ir aftur með miklu mannfalli. —Á austurvegum liafa hér og hvar verið orustur, en engu hafa þær breytt þar. Svíar. —Þeim er eitthvað larin' að leiðast vinskapurinn við þjóðverja Svíun- um. Og má sjá það á því, að stjórn- in vildi fá 30 miljónir króna til her- kostnaðar hjá ])inginu en þingið neitaði að leggja fram rneira en tíu miljónir. En ]>á keniur utanríkis ráðgjafinn fram og segir að þessa seinustu dagana liafi það verið að ske, sem neyða muni Svia til að taka j betur í strenginn, ef þeir vilji vernda hlutleysi sitt. Bandaríkir Senator Fall, rejiublican, lagði fram lagafrumvarj) í efri málstof- unni á laugardaginn, og var frum- varpið um liað, að veita forseta Bandaríkjanna fult vald til að vop- na öll kauj)för Bandarfkjamanna, og nota her og skij) Bandaríkja til ]iess að vernda líf og eignir Banda- ríkjamanna í neðansjávarhreðum þessum. Einnig skyldi liann kalla út hálfa miljón manna til varnar landi og lýð ef í stríð færi. Þetta var óefað gjört til þess að herða á Wilson og neyða liann til að gjöra eitthvað. óánægjan ineð aðgjörðir hans hefur einlægt farið vaxandi. —Sagt er að þýzkir séu að leggja neðansjávarþráð til Vestur Tnd- lands eftir miðju Atlantshafi og hafi til ]>ess, neðansjávarbáta, og séu langt komnir. Bretar ekki bú- nir að finna þráðinn ennþá. Samtais... 896,136 En auk ]>r ara,hermanna eru hér maigar þú mdir hermanna sem starfa sem va iarllð hér heima og er tala þeirra um 42 þúsundir. Auk þessara hermanna hafa héðan verið sendir gamlir hermenn frá Serbíu, Rúmaníu og Montenegro, sein gjörst hafa kanadískir borgarar, en kusu að fara hcim að berjast fyrir ætt- lönd sín. Ekki eru heldur taldir 3000 menn til loftfara í hinar nýju flugmanna sveitir Canada er kallað- ar verða í marz og apríl, og ekki flugmenn ]>á sem farnir voru til Bretlands eða flutningsmenn (for canal transjiort). Eftir eiga fylkin í Canada að leggja fram þessa menn: Ontario ................. Quebec .................. New Brunswick ............ Nova Scotia............... Prince Edward Island Manitoba og Northwest Ont. Saskatchewan............... Albert..................... British Colmbia og Yukonu Samtals 27,234 22,128 3,744 1,362 1,362 5,787 5,447 4,085 4,766 80,000 Reynt að bana Wilson forseta. Laconia sokkin. Hið mikla og skrautlega gufuskip Cunard línunnar Laeonia er nú sokkið. Skipið var 18,000 tonna, var á leið til Englands. l>ýzkir neðan- sjávarbátar náðu því. 278 manns komust af er á því voru. Nokkrir fórust. 6 menn frá Canada voru á þvf. Það var nálægt Breilandi er það sökk. Ekki mátti nú minna vera en að taka forsetann af lífi til að ógna Bandaríkjunum. Það er blaðið Providence Journal sem segir frá þessu og hefur ]iað mörgum jirett- um og brögðum og samsærum ]>jóð- verja komið upp. Blaðið segir frá því á ]>essa leið: —Háttstandandi embættismenn Bandaríkjanna, liafa náð bréfum og skjölum, og játningu manns eins, að fréttaritarar vissra blaða í Banda- ríkjunum liafi verið að brugga sam- særi móti ríkinu og eitt af þvf, sem gjöra átti var það að myrða Wilson forseta. Sagt er að þrír af samsærismönn- um liafi verið albiinir til að fram- kvæma hvaða sóða- og fólskuverk, sem vera skyldi til þess að ógna þjóðinni og koma inn hjá mönnum ótta við þjóðverja. Fulltrúar eða menn úr sendiherra- sveitum tveggja útlendra ríkja hafa gjört stjórninni aðvart um það, að þetta væri í ráði, að bana Wilson forseta. Mál þessi er nú verið að rannsaka í New York.

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.