Heimskringla - 01.03.1917, Blaðsíða 4

BLS. 4.
flEIMSKRINGU
WINNIPEG, 1. MARZ, 1917.
HEIMSKHINGLA
(Stofnun 1SS6)
Kemur út á hverjum Fimtudegl.
Utgefendur og eigcndur:
THB VIKING PRESS, LTD.
Ver?J blatJsins í Can&da og Bandaríkfun-
um $2.00 um árib (fyrirfram borgab). Sent
til Islands $2.00 (fyrirfram borgat5).
Allar borganir sendist rábsmanni blatJ-
■ins. Póst eba banka ávísanir stýlist til The
Viklng Press, Ltd.
M. J. SKAPTASON, Ritstjóri
S. D. B. STEPHANSON, rábsmatJur.
Skrifstofa:
720 9HERBROOKG STHEET., WIWIPEG.
P.O. Ilox :II71 'l'alMfml Garry 4110
Stefán Pétursson.
-O--
Raeða flutt við útför hans 24 feb. í Islenzku
Únítara kyrkjunni af séra R. Péturssyni.
“Þér munið, bræður, eftir erviði voru og
mæðu; til þess vér værum engum til þyng-
sla, unnum vér nótt og dag. Þér eruð vitni
til þess og Guð hversu réttvíslega og ólast-
anlega vér hegðuðum oss hjá yður, því hvorki
höfum vér nokkru sinni farið með hræsnis-
fortölur, einsog yður er kunnugt, né leiðst
af ágirnd, Guð er þess vottur, né leitað lof-
stírs af mönnum, hvorki af yður né öðrum.
—o—
Kæru vinir:—Þeir eru færri en vér vild-
um óska, sem þetta gætu með sanni sagt, eða
þetta mætti segja um, að endaðri æfi. Líf-
ið og iífsbaráttan virðist eigi gjöra það mögu-
legt, nema þeim sem gæddir eru óvanalegu
sálarþreki og óvanalega næmri tilfinning fyrir
því sanna og göfuga. En ef þeim hæfileg-
Ieikum væri gæddir allir eða flestir, og þeir
lifðu svo lífinu þanmg alt til endans, hve
mjög myndi lífið og mannsæfin og æfikjörin
þá verða önnur, en þau á tíðum virðast verða.
0g hve færi oft margt á annan veg en fer.
Ef til vill, yrði sorgarleikur æfinnar minni,
eigi eins sár og bitur, og fótmálin fleiri, sem
ekki eins uppgefnir fætur, fengi stígið, áður
en yfir félli svefninn þungi og þöguli, og hin
dimma dauðans nótt.
Og sporin verða fleiri, samverudagarmr
fleiri, samferðin lengri, er bezta gjöfin, og
ánægjan mesta sem lífið fær veitt, þeim sem
saman vilja vera, þó að dvalarslitum dragi,
þó samverustundirnar taki eitt sinn enda.
Að hafa fylgd tvo þriðju leiðarinnar,
í stað þriðjungs, með þeim sem veginn
gjöra greiðfærari og beinni, sem bæta
upp þreytu vegferðarinnar með trausti er
ávalt má á þá setja og aldrei bregst með
djúpum og glöðum vinarhug er berst frá
þeirra ínnra manm, frá sál þeirra, frá hjarta,
___er stærri gjöf en svo að með nokkru verði
mæld. .
“Fótmáli lengra, emn dag lengur, —
hrópar hugurinn eftir hverjum sem er að fara.
“Dvel um daglertgdar bil,” — en það kvöld-
ar, og hann er seztur að, hann er hnígin til
svefns samferðamaðurinn, en enn er ófann
langur vegur, langur áfangi þeim sem
eftir eru, og áfram ber að halda eftir vegin-
um. En sjálfur er vegurinn æfidagarmr
ókomnu fram að gröfinm. Að samleiðin
endist sem lengst með þeim sem eru einka-
vmir eða samfélagsmenn svo að sem mest sé
lifað saman en sem minst sé eftir, áður en
skiljast leiðir, svo að sigurVinningarnir smáu,
sem samhygð og fögnuð veita séu sem flestir
er lífsins stærsta gjöf. Og það er báðum
jafnljúft, því vinur úr vinahópi, frá þeim og
frá því sem honum er kærast, er aldrei í
flýti að fara, þó hann svari og hlýði boðinu
þegár kallið kemur. Það er einsog hann
staðnæmist og doki við þröskuldin, til þess
enn að geta sagt fáein orð, sent fáeina þýða
geisla frá ljósi sinnar eigin sálar til þeirra sem
eftir sitja, hlýtt á orð þeirra enn um nokkur
augnablik áður en hann lokar hurðinm og
fer, — . .
Sjúkdómslegan sjálf er á stundum eigi
ólík þesskonar dvöl. Hann er staðinn upp
samferðamaðurinn, hann er kallaður burtu,
en hann tefur við hurðina, kastar augnaráði
og kveðju yfir hópinn sem eftir situr meðan
hann er að fara. Það er síðasta töfin, sem í
hans valdi er ei að lengja, hve sárt sem er að
skilja, og hve mjög sem hann vildi. Að sem
lengst verði til þeirrar stundar er það ljúfasta
sem lífið fær látið í té. En hve margt er eigi
að athuga er hlut á í því að kallið kemur oft
áður en varir. Hve veikur er eigi mannlegur
máttur og oft að því kominn að bresta þó
hann láti eigi ásjá, og hve hleðst og bætist eigi
oft á þær byrðar sem fullþungar eru fyrir,
og hve tillitssemin nær þá skamt,—þetta sem
göfugast er og eðalbornast í mannlegri sál.
Samfélagið, viðskiftalífið, fyllir öll mannlífs-
torgin með háreysti og hraðar sér eftir alfara-
vegunum, og fáir eða engir heyra það þó sá
falli eða andvarpi er ber krossinn. Upp aftur
og aftur, dag eftir dag er stöðug umferð frá
Getsemane til Golgata og hin föllnu þyrnikrýn-
du höfuð reifuð og hjúpuð í götumóðunni. En
meðan þannig lagaðri umferð eigi lýkur, er
ekkert gjört til þess að fjölga samverustund-
unum, lengja samleiðina svo að styttist áfang-
inn sem eftir er, og blíðka æfina og lífið.
Það gleymist að blómin sem fléttuð eru í
margan aðdáunarkransinn og sem oft er
ofinn með miklum hagleik, eru slitin úr
þyrnikrönsunum af höfðum þeirra er ervið-
uðu, nótt og dag, leituðu sér eigi lofstírs af
mönnum, en unnu hvert verk með skyldu-
rækni og trúmensku.
Ótal hugsanir þrengja sér í hugann nú við
þessi vegamót. Nú þegar leiðirnar skilja í
hinsta sinn. Vinur vor sem horfinn er oss
sjónum og sofnaður, var oss öllum kær. Vér
þektum hann öll, hugarfar hans og hjartalag,
því í viðkynningu hélt hann aldrei neinu til
baka, það var ekkert sem hann þurfti að fela,
í fari hans bjó ekkert sem eigi var bæði
satt og heiðarlegt. Við enga lifði hann í
ósátt, við hvílurúmið hans síðasta bíður ekki
bræði eða óvild ems einasta manns, og því
getur hann rólegur og með frið í hjarta héð-
an farið. Hann vildi eigi nema það sem
hann áleit satt og rétt. Órétt vildi hann ekki
gjöra, og bar óréttinn á stundum heldur sjálf-
ur en- hætta því að hann gjörði öðrum rangt
með því að hrinda honum af sér. Iðinn
samvizkusamur, skyldurækinn, vann hvert sitt
verk með trúmensku. Traustur og ábyggi-
legur ávalt svo að orð hans brugðust aldrei.
Reyndur að drengskap, lifði hann, og dó
hann, og fól sitt ráð eilífðarinnar guði einsog
hann hafði honum lifað.
Margar hugsanir koma oss því í huga, er
hann að endaðri æfi og loknu verki kveður
oss. Er vér horfum eftir honum yfir djúpið
burt frá tímans strönd. En mest og helzt er
einsog kveðjan hans minni oss á orðin, “þér
munið bræður, eftir erviði voru og mæðu:
Til þess vér værum engum til þýngsla unnum
vér nótt og dag. Hvorki höfum vér nokkru
sinni farið með hræsnisfortölur, né leitað
lofstírs af mönnum, hvorki yður né öðrum.”
—“Til þess vér værum engum til þýngsla,”-^-
nei, mörgum til léttis, mörgu til léttis og að-
stoðar þó aldrei öðru en því er hugur og sann-
færing fylgdu. Og nú ertu farinn vinur, frá
því langa erviði. Hve oft og mikið þú lagðir
á þig, veit enginn. Dauðinn greinir það eigi,
en sjálfur möglaðir þú aldrei. Yfir miklu
og yfir litlu varst þú trúr svo í lífi sem í dauða.
Hve hlýjan og ósérplæginn huga hann á-
valt bar til vina sinna mun jafnan minst meðal
allra sem þektu hann. Kom þar trúmenskan
í Ijós sem annarstaðar er hann átti til að bera.
Var það hið sama, hvort þeir voru honum nær
eða fjær. Hann hafði gefið þeim vináttu
sína og það var eitt sem hann aldrei tók
aftur. Bresti þeirra og galla gat hann borið,
þó honum þætti vænst um það að vita þá
fyrir samvizku sinni sem lýtalausasta, sann-
orðasta, og trúverðugasta. Af hjarta og sál
var vináttan veitt, eigi um örfáar stundir,
heldur æfilangt. Dauðinn fjarlægði þá ekki,
ekki höfin breiðu sem aðskilja álfurnar og
löndin. Að halda á lofti minningu þeirra
sem farnir voru, ná til þeirra sem enn voru
nálægir, var ein hans stærsta unun. Við
burtför eins eftir annan draup hugurinn, og |
örlaga kuldinn gekk honum að hjarta. Sálin I
fyltist angurværð, við að horfa fram á leið
og sjá þá þar ekki lengur.
Hinna mörgu samverka sem vér áttum öll
með honum, hér á þessum stað, hljótum vér
ávalt að minnast; við þau öll var hugur hans
sérstaklega heill og óskiftur. Hann var
einn af stofnendum þessa safnaðar, op
voru honum velferð hans og skoðanir j
sérstaklega hjartgrónar. Fulltrúi kyrkju- 1
vorrar hefir hann verið nú í samfleytt tólf ár
og lengst af gegnt vandasamasta verkinu. ;
Er vér komum nú saman eftir að hann er far- !
inn verður þar autt skarð og hljótt í því sæti
er hann skipaði. Mörgum þeim samverkum
var eigi lokið, og finst mér nú er eg snerti við
þeim að hljóð og þögul þýngsli grípi mig, og ;
eg heyra mál hans enn, og sjái hann enn í því i
sem við vorum að vinna saman og höfðum til
hálfs lokið við. Og við engu þeirra fæ eg
svo snert að ekki rifjist upp fyrir mér minn-
ingar um hann um hans óeigingjarna starf
góðhuga hans, og gleði yfir öilu sem honum
fanst að til gagns mundi miða. Og maður
horfir um kring og spyr ósjálfrátt mun nokk- {
ur taka upp verkið hans? Mun nokkur vinna i
öll þau verk sem honum eru fengin, hvort
þau miða til eins eða annars, með sömu trú-
mensku með sömu skyldurækni og sannleiks-
ást og hann. Oss hættir öllum við, að horfa
á stundum fram á lífsbrautina með vantraust
og kvíða, og sviðakendum sársauka, þegar
þeir hverfa, sem maður fann að fóru ávalt
betur með manns eigið traust, en maður sjálf-
ur, reyndust því hollari, brugðust því sjaldnar. j
0g horfa svo til samtíðarinnar og hópanna og j
fjöldans, sem sjálfsagt að ástæðulausu, en þó
svo sannarlega og víst virðast fremur einsog
skriða en fjallshnúkur, feyskin brot og smælki
en gróandi viður. Þeir sem reynt hafa trú-
mensku hans og sanngirni, munu hennar lengi
minnast og víða leita hér eftir.
Hjálpfúsari mann gat heldur ekki ef til
var leitað, en hjálp hans var hóglát yfirlætis- J
laus og þögul. Hún var eigi gjörð til þess að !
leita lofstírs af mönnum. Þó sjálfir ættu I
hann ekki mikið, og þó kraftar hans væri eigi
miklir, varð hann þó oft að liði og það ávalt
á svo Ijúfan hátt, að sá sem aðstoðarinnar
naut, leið eigi meira fyrir hjálpina, en ef
hennar hefði verið synjað, einsog stundum
hefir hent með miskunnar verkin í heimi
þessum. Frá verki hans verður hans saknað
lengi; en mestur.er þó söknuðurinn að sjálfur
hann er farinn, og með honum einn af vor-
um beztu drengjum, er ávalt hélt öll orð sín,
efndi öll sín Ioforð og leysti öll sín verk af
hendi með prýði og trúmensku.
Stefán Péíursson var fæddur 10 dag apríl
mánaðar 1867 á Leifsstöðum í Bólstaðahlíðar
sókn í Húnaþingi. Voru foreldrar hans Pét-
ur Björnsson ættaður Norðan úr Þingeyjar-
sýslu og kona hans Rannveig Magnúsdóttir
ættuð úr Skagafirði. Þrjá bræður á hann á
lífi, eru tveir þeirra á Islandi Pétur kaupmað-
ur á AklJreyr' og Sigurður bóndi í Skagafirði,
sá þriðji, Magnús, er búsettur hér í bæ og
fluttust þeir bræður saman, hingað vestur.
Snemma misti Stefán föður sinn, og voru þá
foreldrar hans flutt að Reynistað í Skagafirði.
Fluttist hann þá með móður sinrii aftur vestur
í Húnavatnssýslu og ólst upp innan Bólstaðar-
hlíðar sóknar fram yfir fermingar aldur. Var
hann um nokkurn tíma hjá Pétri búfræðingi
Péturssyni á Gunnsteinsstöðum í Langadal og
naut þar tilsagnar í Dönsku og almennum
fræðum, en undirbúnings mentun sína fékk
hann hjá sóknarpresti sínum séra Stefán
Jónssyni á Bergstöðum. Síðustu árin þar í
sveitinni var hann barnakennari. Um tvítugs
aldur fór hann til Akureyrar til þess að nema
prentun og vistaðist hjá Birni Jónssyni útgef-
anda Norðanfara. Var hann þar í nærri þrjú
ár, en fpr þá til Reykjavíkur fyrst sem prent-
ari að ísafold en þar næst að Félagsprent-
smiðjunni. Kyntist hann þar fyrst Jóni rit-
stjóra Ólafssyni og hélzt sá kunningsskapur
meðan báðir lifðu. Á þessum árum full-
numaði hann sig í móðurmáli sínu og Dönsku
svo að hann máttr heita mæta vel að sér í
báðum þeim málum.
Haustið 1890 fluttist hann og Magnús
bróðir hans hingað vestur. Komu þeir til
Winnipeg 12. desember um veturinn. Að
Stefán kom hingað var mest fynr áeggjun
Jóns Ólafssonar er þá var hingað kominn og
orðinn ritsjóri við “Lögberg.” Réðist Stefán
nú sem prentari að Lögbergi og var við það
þann vetur. En sumarið eftir fór hann suður
í Bandatíki. Var hann fyrst í íslenzku bygð-
inni í Dakota um nokkurn tíma en þar næst í
Minneapolis. Var hann þar um nokkurn
tíma og vann við prentun, ýmist á enskum
prentsmiðjum eða norskum. En um 1893
fór hann þaðan til Chicago og réðist sem
prentari að norska blaðinu “Norden.” Var
hann kominn þangað nokkru á undan Jóni
Olafssyni er þangað fluttist héðan. Voru þeir
nú enn samtíða, við blaðið um allnokkurt
skeið, mun Stefám hafa þótt vænna um hann
en flesta aðra menn er hann kyntist. Leið
eigi það ár eftir að þeir skildu þar að eigi
færi þeim mörg bréf á milli. Og á síðast-
liðnu sumri er lát Jóns barst hingað, mun
fáum hafa fallið það þýngra en Stefáni.
Haustið 1900 þann 13. oktober kvongað-
ist hann hinni góðu trúlyndu konu sinni er nú
syrgir burtu horfin vin, h'ólmfríði Sigurðar-
dóttur, og Helgu Ásmundardóttur frá Vallá
á Kjalarnesi í Gullbringusýslu. Bjuggu þau
enn í 2 ár í Chicago en fluttu þvínæst alfarin
hingað til bæjar árið 1902. Og hafa þau
búið hér síðan. Um veturinn 1902 byrjaði
Stefán að vmna við enska blaðið “Telegram”
hér í bæ sem prentari, en vorið 1904 mun
hann hafa ráðist að Heimskringlu. Og þar
hefir hann unnið síðan. Hvað blaðið og
útgefendur þess eiga honum að þakka fyrir
starf hans við það í 13 ár, sem síðan eru
liðin, verður eigi talið hér, og veit það enda
engi maður. En þar hefir hann unnið og gef-
ið krafta sína í þjónustu þess, fram til þess
tíma að heilsuna þraut með öllu á þessum
vetri. Þekking hans á íslenzku máli og hin
haldgóða undirstöðumentun er hann átti yfir
að ráða, kom þar oft að góðu liði. Sam-
vinnu þýðari og skylduræknari mann, um-
hyggjusamari og vandvirknari var eigi unt að
finna. Og engin gat meiri hollustu sýnt eða
meir í sölur lagt fyrir það starf en hann hefir
gjört. Stefán var gæddur frábærlega fínum
og Iiprum gáfum, og kom það bezt fram í
viðræðum við hann á þeim stundum er hann
gat tekið sér hvíld frá erviðinu. Hann var
frjáls í anda og hugur hans og sál var öll þar
sem víðsýnið var mest og jöfnuðurinn stærst-
Á frelsis hugsjóninni festi hann ungur
STEFÁN PÉTURSS0N.
Hálfnuð sagan enduð. — íslenzk saga.—
Allir runnir dropar hjartablóðs.
Burt í fjarlægð fluttur Ijómi daga
fögnuðs þess og gleði, er bað sér hljóðs.
— Hálfa sögu eg las þér síðsta sinni,
seinni helftin geymist framtíð hjá.
Hver mun dagur? hvert það undra inni
áframhaldið þegar Iengja má?
Ofar geymist svarið sefafjöllum —
svarið — vissan. — Spá er alt um knng:
að úr lífs vors baugabrotum öllum
búum vér til nýjan sjónarhring —
lending sé við lífs og dauða gjögur,
landnám nýtt, sem skygt er jörðu frá.
Máske allar Islendinga sögur
eigi þar sín beztu lok að fá.-----
Trúi, dyggi, sanni samborgari,
sólskinsvinur, starfs og skyldu þjónn!
hreinum alt var hreint í þínu fari,
hugrenningin djúpur sannleikstónn.
Þeir, sem nánast þektu þig og skildu —
þeir, sem unnu langan dag með þér —■
þeir, sem sömu menning með þér vildu
mega bíða unz fylt þitt skarðið er.
Fyrir þig sem sefur, sáttur er eg,
sólar þó og lífs eg unni þér.
Þá, sem lifa, fyrir brjósti ber eg,
burtför þína harmar vinur hver
Einum færra, er okkar beztu drengja,
íslendinga, fyrir vestan haf,
sem að þrá þann ljóssins dag að lengja
lífi manns, sem frelsisandinn gaf.
Orðstír sá, sem liðinn munar mestu,
minning þinni hjartastaðinn kaus:
Þar sem alúð einlægninnar beztu
eldinn geymir skær og föiskvalaus.
Þar skín mynd þín arni vorum yfir,
ímynd þess, sem trútt var, satt og gott. —
Heill og sæll í þökk, sem látinn lifir
ljósi dags, þótt farinn sértu brott.
Þ. Þ. Þ.
vanda hvert verk og hverja hug-
sun svo að hvorttveggja beri vott
um sannleiksást og trúmensku og
ekkert annað. ^
Banasóttin tók hann á gamlárs-
dag. Veiktist hann um morgunin,
var það emsog boðun um að árin
yrðu ekki fleiri. Á fætur komst
hann þó aftur en var altaf sár-
þjáður. En er batinn virtist vera
í vændum, sló honum niður aftur,
nú fyrir rúmum hálfum mánuði síð-
an, og lyktaði svo að á miðviku-
daginn var, þann 21. þ.m. var
hann dáinn.
ur.
augu og tapaði aldrei sjónar af henni meðan
æfin entfst.
Æfisagan þannig sögð er ekki löng.
Nokkur ártöl er svífa hjá einsog blöð sem
berast með straumi, hið fyrsta er fallið á
strauminn og horfið framhjá, svo hið annað,
þriðja og loks hið síðasta. En árin eru
heldur ekki löng þegar litið er til baka,—hálf
öld, eigi meira en augnablik. En svo er æfin
ekki sögð þó árin séu talin. Það er löng
saga sem skýrir frá þeim þroska sem byrjar
hjá fátækum og munaðarlausum dreng og nær
fullkomnun hjá fullaldra manninum, að
Síðari árin var heilsan oft veil, þó
eigi léti hann það á sér festa. —
Æðruorð mælti hann engin, en á
síðastliðnu hausti og á þessum vetri
mátti merkja að hann var orðinn
uppgefinn. En svo sótti að hon-
um sjúkdómurinn og margra ára
þreyta. En nú er hvíldin fengin
og það er vel. Oft tók hann upp
þau orð skáldsins við oss, “gott er
sjúkum að sofa.” Yfir því að stríð-
ið er alt á enda og honum líður
vel að hann er búin með það sem
vér eigum öll eftir, að hann er enn
í vinahópi þeirra sem þektu hjarta-
lag hans hér og fagna nú komu
hans þar, mega allir gleðjast, sem
þótti vænt um hann, sem þektu
hann, sem honum urðu samferða.
Og þér ættingjar hans, eiginkona
hans og förunautur yfir horfnu árin
fagnið fyrir hans hönd að fyrir
hann er eigi sorg eða vonbrygði
framar til, að á vinafund er hann
farinn. Horfin um skamma stund,
yður, en þér eigi honum um nokkra
stund þó burtförin tefjist. Guðs
góða frið hefir hann fundið kær-
leiksríka, blessaða frið. Það virð-
ast lífssvik fyrir yður sem elskuðu
hann, börðust með veikum kröft-
um við dauðann með honum,
hélduð vörð um sæng hans um
daga og nætur. En dauðinn er
eigi lífssvik. Hann er líka líf,
hann er líka sátt og hann er bót
allra rauna, og hin mesta og bezta
hvíld. Fyrir það hvað hann
reyndist trúr, fáið þér aldrei full-
þakkað, honum sem gaf af sínum
smáu kröftum og Honum sem gaf
honum þrekið, ásetninginn og sig-
urinn að lokum, þann mesta sem
lífið fær veitt. Minningu hans
berið þér með yður fram á ókomni
árin og hún verður yður mætu
förunautur það sem eftir er vegar
íns.
Farðu vel kæri góði vinur. Sæt
þitt verður autt hjá oss löngum
vér söknum þín sem vinar. Þess
vetur hefir verið dimmur og svalur
éinsog myrkvi yfir oss hvílt. 0í
þegar vorsólin fer aftur að nálægj
ast og myrkvanum léttir og véi
horfum í kring um oss, finnum véi
að vér erum færri er vér göngun
út úr myrkvanum en þegar véi
gengum inn í hann. Vér minn
umst þá alls þess sem þú hefir meí
oss starfað, þíns trausta og trúe
vinarþels. Allra þeirra hátíða senr
þú undirbjóst með oss. Allra
þeirra funda er vér sátum saman.
En þetta er nauðsyn lífsins.
Menn þreytast missnemma á þess-
ari alfara leið. Og undir nauðsyn
lífsins beygjum vér oss öll í auð-
mýkt, með klökkri minning um
það sem var, og þakklæti fyrir það
góða sem oss hefir veizt og til hins
algóða föðurs vors, sem veitt hefir
oss af gæðunum dularfullu undur-
samlegu og miklu.
Farðu vel vinur, guð fylgi þér.
Þakklœti.
Öllum þeim sem heiðruðu
minningu mannsins míns Stef-
áns sál. Peturssonar með nær-
veru sinni og aðstoð við útför
hans; með blómum er þeir
lögðu á kistuna hans, fyrir
alla þá hluttekningu er þeir
hafa auðsýnt mér við hinn
sára missir er ég hefi biðið,
langar mig til að tjá mitt
alúðarfylsta þakklæti. Nöfnin
þarf eg ekki að nefna, en
öllum þessum vinum hans og
mínum nær og fjær þakka eg
allan þeirra vináttu hug og
góðvild bæði fyrr og síðar.
Winnipeg24. feb., 1917.
Hólmfríður Pétursson.