Heimskringla - 08.03.1917, Blaðsíða 4

BLS. 4.
HEIMSKRISGLA
WINNIPEG, 8. MARZ, 1917.

Vér játum það að það er ekki nema öðru-
hvoru, að vér lesum hið heiðraða blað liberal-
Islendinga, Lögberg. En nú var oss bent á það
að í því vaeru greinar tvaer óvanaiegar. Grein- |
arnar voru ritdómar tveir um ieikinn Jóhanns |
Sigurjónssonar: Bóndinn á Hrauni.
Vér fórum að lesa þaer því að vér höfðum ]
heyrt talað með og móti um leikinn og vér
játum það hiklaust að þarna eru ritdómar
tveir fullkomnari og betur úr garði gjörðir, en
vér höfum lengi séð í íslenzkum blöðum og
tókum vér þó ritdómmn eftir Ara K. Eyjólfs-
son fram yfir hinn. En báðir sýna þeir að
menmrmr tala um hiuti þá, sem þeir bera
skynbragð á.
Það er eitt ákaflega einkennilegt, sem þeir
sýna báðir fram á, en það er þetta: að lcilc-
endurnir, sem leikið hafa Bóndann a Hrauni,
eru að reyna að gjöra það sem ómögulegt er.
Fyrst og fremst tekur fólkið að sér að
leika þungan og vandasaman leik, sem alvamr
leikendur æfðir og laerðir um margra ára tíma
mundu hafa fult í fangi með, jafnvel þó að
þeir hefðu æfðan og hálærðan leikstjóra, — J
leik sem fengið hefur viðurkenningu hjá þjóð- j
um þeim í Evrópu, sem hafa ágætt vit á 1
leikritum og leikaralist.
En svo er þetta stórvægilegt atriði að ■
menn eru að leika það sem þeir aldrei hafa \
séð. Það er ákaflega varasamt fyrir fólk að
hleypa sér út í annað eins. En þetta er mjög
títt hjá mönnum hér. Menn taka að sér |
störf og embætti, sem þeir hafa ekki hina j
minstu þekkingu á, menn ímynda sér að þeir |
séu eins færir um, að gjöra þau störf sem |
þeir aldrei hafa reynt áður fyrri, eins og menn
þeir, sem hafa gjört þau að iífsstarfi sínu. i
Þetta er að brjóta niður og virða að vettugi j
alla æfingu, tilsögn og fræðsiu og hlýtur að
koma þeim mönnum í koll, sem reyna þetta l
fyrri eða síðar. Til hvers eru menn þá að |
ganga á skóla, eða fræðast og mentast eða
æfast hver í sinni iðn.
Þarna í leiknum var víst enginn sem séð j
hafði Isiand eða þekti nokkuð til íslenzkra
verka eða íslenzkt landslag, íslenzka hætti og }
venjur. Hvernig í ósköpunum áttu menn að '
geta sýnt það, sem þeir aldrei höfðu séð. j
Menn og konur sem hér hafa fæðst, hafa ald-
rei séð íslenzka kaupstaðarferð, kunna ekki j
að binda íslenzka heybagga, eða viðarbagga, :
kunna ekki að rifja hey eða þurka eða berja
tað á velli og hafa ekki hugmynd um þessi
verk. Hvernig hugsið þér að færi fyrir kon-
um og körlum hér ef að þeir eða þær ættu að
renna sér á skíðum ofan af 2000 feta háum
fjallabrekkum á rifahjarm, eða sundriða
straumharðar jökulár, eða sigla feræringi í
brotþungum sjó, eða lýsa tilfinningum sínum
við störf þessi. Það er ómögulegt að ætlast
til þess, að fólk hér geti sýnt vinnubrögð,
hugsunarhátt framkomu og tilfinningar
manna í heimi þeim sem þeir aldrei hafa aug- 1
um litið. Og fyrir íslendinga sem hér eru I
fæddir, eða hafa komið hingað kornungir er i
Island gamla sem annar heimur. Það þarf j
ekkert að vera að fólkinu, en það reisti sér j
hurðarás um öxl, eins og báðir hinir umgetnu
ritdómar sýna, en þó einkum hinn síðari.
En menn ættu að varast þetta, varast að
gjöra landa heima hlægilega — þeir eru það
ekki. — En vér getum líka fundið eina á-
stæðu til máisbótar leikendunum, en það er, j
að mjög sjaldan, síðan þeir Einar og Gestur I
fóru, hafa menn með þekkingu á þeim hlut- ;
um dæmt um leikrit hér og siðurinn hefur ver- |
ið að hlaða á menn lofum og lyfta mönnum j
skýjunum hærra fyrir nærri hvað sem þeir
gjöra. Það þarf sterk bein til að þola góða :
daga, og þetta stöðuga takmarkalausa lof er :
nóg til þess að gjöra heila þjóð að glópöldum, j
og láta menn standa sem fífl fyrir hérlendum j
þjóðum.
Skýring.
Af því að þó nokkrir hafa gjört.fyrir-
spurn um það, hversvegna greinin um Stefán
sál. Pétursson á fyrstu blaðsíu hafi verið nafn-
laus, viljum vér geta þess að framan við
greinina átti að standa: “Ágrip af ræðu séra
M. J. Skaptasonar,” en sú lína hefur einhvern
veginn fallið úr.
Ritsjóri.
HEIMSKHINGLA
(StofnaV 18K6)
Kemur út íl hverjum FimtudeKl.
títgefendur og elgendur:
THB VIKING PRESS, ITD.
VerTS blaBsIn-s i Canada og Ban^£ríki“"l
um $2.00 um áritS (fyrirfram borgalS). Sent
tll Islands $2.00 (fyrirfram borgatS).
Allar borganir sendlst rátSsmanni blah-
■lns. Póst etsa banka ávlsanir stýlist til The
Viking Press, L.td.
M. J. SKAPTASON, Ritstjóri
S. R. B. STEPHANSON, ráísmatSur.
Skrifstofa:
T2» SHERBROOKE STREET.. WINNIPKG.
P.O. Box 3171 T.l.lml Omrrj 4110
Nýbrigði.
Samsærið þýzka.
Einlægt kemur meira og meira í Ijós hið
sanna eðli hugsunarháttur og framferði þjóð-
verja. Nú er það komið upp hvernig þeir
hafa breytt við Bandaríkin sem voru einlægt
að treysta því að einhver snefiil af drengskap
og ærlegheitum væri þó til hjá þeim. Og
þegar þetta síðasta komst nú upp var sem
hrollur kaldur færi um Bandaríkin um hvern
einasta mann sem í heiðri hafði sóma og
drengskap.
En þetta sem þýzkir voru að halda leyndu,
var samsæri móti Bandaríkjunum, landinu sem
þeir þóttust vera að vingast við. Þeir voru
að gjöra samsæri við Mexico og vildu fá
Japan með líka og hétu Japönum gulli og
grænum skógum. En Mexikó hétu þeir stórri
sneið af Bandaríkjunum, stærri en alt Prúss-
land í Evrópu, og voru það ríkin Texas, New
Mexikó og Arizona. — Þetta voru nú vina-
brögðin.
Skjölin sem ótvíræðlega sanna þetta eru
bréf frá Zimmerman, ráðgjafa Vilhjálms keis-
ara í Berlin. Bréfið eru fyrirskipanir þýzku
stjórnarinnar til von Echards ráðgjafa Vil-
hjálms í Mexikó um það hvernig hann skuli
haga sér, og hljóðar þannig:
Berlin, 19. jan. 1917
Hinn fyrsta febrúar ætlum vér að byrja
neðansjávar kviðu ótakmarkaða. En samt
er það ætlun vor að reyna að halda Banda-
ríkjunum hlutlausum í stríðinu.
En lukist það ekki þá viljum vér ganga í
félag með Mexikó með þessum, skilmálum.
Að vér hefjum og höldum út stríði þessu
í félagi, og semjum frið í féalgi. Vér skulum
styrkja Carranza með fjárframlögum, það
skal skýrt fram tekið að Mexikó verður að
vinna frá Bandaríkjunum, ríkin Texas, New
Mexíkó og Arizona. Smá atriðum, sem að
þessu lítur verðið þér að ráða sjálfir.
Þér eigið að tilkynna forsetanum þetta í
fullum trúnaði, undir eins og þér eruð vissir
um að vér höfum lent í stríði við Bandaríkin
og stinga upp á því við forsetann í Mexikó
að hann skuli talca það upp hjá sjálfum sér
að færa það í tal við Japan að ganga undir-
eins í félag þetta og um Ieið að forsetinn
skuli bjóðast til að semja sættir milli Japan
og Þjóðverja.
Gjörið svo vel og vekið athygli Mexikó
forsetans á því að vér höfum hafið miskun-
arlausa neðansjávarhríð og hljótum að neyða
Breta til að semja frið á fáum mánuðum.
Zimmerman.
Þetta er nú bréfið. Þrátt fyrir fagur-
mælin og blíðuna við Bandaríkin eru þýzkir
að brugga það að taka af þeim suðvestur
ríkin. Þingmenn í Washington urðu óðir og
uppvægir er þeir fréttu þetta, og jafnvel Bry-
an gamli snerist og er nú hinn ákafasti að láta
hart koma móti hörðu.
Wilson getur nú fengið hvað sem hann
vill hjá þjóðinni og ekki síður fyrir það, að
hann hefur látið Senatinu í ljósi að hann
hafi í höndum mörg fleiri vélabrögð þjóð-
verja, sem hann vill ekki gjöra opinber nú
til þess að æsa ekki enn meira hugi manna.
Hluttaka Bandaríkjann í
stríðinu mikla.
(eftir Northcliffe lávarð)
Vér viljum geta þess að Northcliffe lávarð-
ur er maður sá sem einna mest hefur borið á
á Bretlandi nú um tíma. Hann er eigandi
að stórblaðinu Times í London og fjölda
mörgum stórblöðum öðrum, mánaðarritum
og merkum ritum sem um vísindi og menning
fjalla.
Eftirfylgjandi grein tökum vér úr mánaðar-
ritinu Everybody’s Magazine. Eigendur
blaðsins byrja þannig:
Hinn þriðja dag febrúar mánaðar, sama
daginn og sundur slitnaði vináttan milli Banda
ríkja og Þjóðverja sendum vér fulltrúa Every-
body s í Evrópu, Isaac Marcosson rafskeyti
og báðum hann að finna Northcliffe lávarð og
spyrja hann þessarar spurningar:—“Hvaða
hlut æthð þér, að Bandaríkin muni eiga í
stríðinu ef að þau ganga út í það? ”
Svarið kom með rafskeyti þegar Marz-ritið
var að fara í pressuna, og voru orð Iávarðar
Northcliffe þessi:
“Snemma í stríðinu benti eg á það, að svo
framarlega sem það kæmi til kosta hermanna
í Bandaríkjunum þá kynni hið mikla lýðveldi
að ráðast í það, að sópa öllum Prússum út úr
Belgíu og vinda enda á ógnaröld þeirra og
skelfmgar þar í landi.
Þá gerði eg ráð fyrir því, að þér munduð
sjá háskann er ógnaði heiðri og virðingu
Bandaríkja og vera við öllu búnir, og þegar
þér færuð á stað, þá munduð þér senda milií-
ón hermanna á vígvölluna. En til allra ó-
hamingju voruð þér heftir af sömu ástæðum
sem ollu því að vér áttum engan her í stríð
búinn ánð 1914, og þessar sömu ástæður
valda því, að þér eruð nú ráðalausir árið
1917 og verður Belgía því í neyð sinni að
treysta á Breta og Frakka þangað til þér eruð
vígbúnir,
En sumt af viðbúnaði þessum má gjöra
skjótlega og er Bandaríkjamönnum sérlega
létt verk. Tvö eru þau vopn í stríðinu, sem
oss hafa reynst mæta vel, og eru það flug-
drekar og “destroyers”. En flugmenn frá
Bandaríkjunum sem eru með Bretum og
Frökkum hafa sýnt það, að yður lætur sú
bardaga-aðferð ágætlega. Og ef að þér
stofnið flugmannaskóla á stöðum þeim, þar
sem vindur og byljir eru sjaldgæfir, þá getið
þér fljótlega æft menn að flúga. Margir
beztu flugmenn vorir eru drengir ungir, frá
1 7 til 22 ára gamlir. Þær gætuð hæglega
fengið sýnishorn af hinum beztu flugdrekum
Frakka og Breta og í hinum mörgu og góðu
verksmiðjum yðar gætuð þér bygt dreka
þessa í þúsundatali.
Sjóforingjar vorir segja að sjóherforingjar
Bandaríkja séu ágætir og léttiskip þeirra (de-
stroyers) séu afbragð. En þó að sjómenn
vorir viðurkenni að þýzkir sjómenn séu her-
menn góðir og sjómenn, þá séu þeir fremur
seinir og hikandi og ofbundnir venjum við-
bátanna. En “destroyers” eru beztu skipin
á móti neðansjáfarbátum og til margra ann-
ar hluta þarflegir. Nú þegar neyðin rekur á
eftir getum vér fullsmíðað hvern “destroyer”
á fáum mánuðum. En þér hafið feikn mikil
af stáli og ágæta vélasmiði. Þér ættuð því
skjótlega að geta bætt hundruðum herskipa
þessara við flota yðar.
Þér gætuð veitt oss Bandamönnum lið með
því að hjálpa Bretum til þess að leggja fram
fé og lána Rússum, Belgum, Itölum, Serbum,
Rúmenum og Svartfellingum og kannske Frök-
kum eitthvað. Þéf gætuð einnig séð fyrir
matvælum handa sumum landa þeirra, sem nú
eru eingöngu upp á Breta komin. En nú sem
stendur gjörið þér lofsvert verk í Belgíu, þó
að það sé langt frá því að vera nóg í saman-!
burði við það, sem Frakkland og Bretland
leggur fram.
Eg er einn af þeim, ,sem hef verið á móti
því að Bandaríkjamenn færu í stríðið. Vér
getum lokið við það sjálfir. Þýzkir vilja að
þér takið þátt í því af því, að þeir halda að
þér leggið til meiri hlutann af skotfærum vor-
um—en það er alveg tilhæfulaust—og svo
af þeirri ástæðu að þeir treysta því, að áhrif
þjóðverja í Bandaríkjunum muni styðja og
styrkja þá, þegar friður verður saminn.
Ef að þér leggið út í það, þá munuð þér:
reka yður á það, að það er ekki eins auðvelt,1
í lýðveldi einu, að koiina herbúnaði í lag og
herflokkum á stað, eins og þar sem einn
maður eða fáeinir menn stýra herbúnaðinum
og stríðmu. Þér hafið komist að raun um
þetta í smádeilu yðar við Mexícó. En þér
gætuð mikið Iært ef að þér veittuð því eftir-
tekt hvernig Canadamönnum hefur farist það.
Eitt er það, sem menn þurfa að gæta fyrst
af öllu, en það er þetta, að hvert eitt smáatriði
er nú tíu sinnum stórkostlegra, en það hefur
verið í nokkru stríði áður fyrri. Þetta á við |
alt frá byssum og skotfærum til sjúkravagna.
En farið þér út í stríðið þá veit eg að hagsýni,
vitsmunir og uppfindingar yðar munu aukast
og margfaldast og ekki brestur yður féð.
Þegar eg skrifa þetta hinn 3. febr. vil eg
helzt að þér sitjið hja og farið ekki í stríðið.
Frakkar og Bretar og Rússar halda nú þýzk-
um föstum og ætlum ekki að láta þá losna.
Frumvarp um kjörgengi
kvenna í sveitastjórn.
Guðný Vilhelmina Einarsdóttir Björnsson
frá Grashóli í Argyle-bygS.
P. 14. feb., 1855 — D. 6. jan., 1917
I. Ef alveran fléttar í eilífðarsveiginn hvert örstundarblómið, sem sprettur við veginn, —hver jöklanna sóiey, sem ann sínu eigin, sér íslenzka nýlendu sólfjaila megin.
Þar vornóttin lýsir sem ljómandi dagur og iognsærinn spegiast þar kveldroða fagur. 1 ummyndun drauinsins býr alsæluhagur og endursöngsdýrðin — þinn hörpunnar slagur. /
Og alt sem frá stofninum íslenzkra er runnið f aldanna stórhlaupum frosið og brunnið, fær lffinu borgið og ljósi þvf unnið, sem iýsir því göfgasta’ og bezta’, er ]>ér kunnið.
En norrænar dísir með feigðblæjum falda, og frumbýlin íslenzku húmskuggum tjalda, er landneminn hinsta þarf land'kaup að gjalda: — að leggjast í úfclendingsgröfina kalda.
Hér geymist sá einasti varðinn við veginn, sem vonin og minningin knýta í sveiginn. Og helgasta trúin, sem ann sínu eigin, sér ættlandið sólroðið himnanna megin. rs
11.
Undir nafni manns og barna.
“Verði guðs vilji,” vonglöð fyr þú mæltir, er sorgarörin við hjarta hneit. “Verði hans vilji,” vinir þínir mæla, er hnípnir ganga’ úr grafarreit.
Þökk fyrir þrekið, þungu árin mörgu, Þótt reyndi’ á krafta ei þreyttist þú, strfðið að stríða, starfið alt að vinna í von og kærleik — vorsins trú. i
Heilleika höndur hlýjar, mjúkar þínar,' þær hjúkrun veittu og vermdu æ ástvinum öllum ■ eins og þegar vorsól með geislum siær af grundu snæ.
* Hjartað þitt hreina, hjartað móður ti-ygga, nú brostið syrgja öll hörnin þín. Ástvinur aldinn, árin fjörutíu þér þakkar öll, f endursýn.
Sfðasta sinni, systur þína heima, þú kveður árnaðarorði góðs. — Þökk mætir þökkum þessa lieims og annars sem höfuðstafir lfnum ljóðs.
Á Á Á
Til Rauða kross félagsins. .
Mrs. J. B. Johnson, I)og Creek $ 5.00
Ágóði af samkomu að Lundar,
Man., undir umsjón unga
fólksins ])ar. Afhént af J.
Halldórson ................ 75.25
Samtals ... $77.25
“KENNARA VANTAR’’
Við Odda skóla No. 1830 fyrir þrjá
mánuði; frá 1. apríl til 30. júní, 1917.
Umsækjendur tiltaki mentastig og
kaup. Tilboðum veitt móttaka til
20 inarz, 1917.
Thor. Stephanson, Sec.-Treas.
Winnipegosis, Man.
ATHUGID
Yiniskonar húemunir og til eld-
húss. Tvö sérlega vönduð stykki
fyrir svefnherbergi (chiffonier og
dresser), góð saumavél, gólfábreiða,
borðbúnaður og inargt fleira. Eru
brúkaðir munir en f góðu ástandi.
Til sölu næstu daga fyrir mjög lágt
verð hjá
Halldóri Methusalems
676 Sargent Ave.
Lagafrumvarp Iiggur nú fyrir Manitoba-
þingi um að konur hafi ekki einungis kosn-
ingarrétt heldur kjörgrip til allra embætta í
stjórn bæja og sveita.
Lagafrum þetta er ekki langt eða flókið,
það er aðeins bætt þessum tveimur orðum inn
í sveitarstjórnarlögin þar sem orðið “male”
(karlmaður) stendur í lögunum skal bætt inn
í orðunum “or female” (eða kona). Þetta
skal gera hvar sem orðið “male” kemur fyrir
í lögum þessum.
Eftir þessu má eins kjósa konur sem karla
í sveitarráð á landi úti og í bæjarráð í borg-
um. Náttúrlega má þá líka kjósa þær til
oddvita í sveitunum og bæjarstjóra í bæjun- j
um.
Búist er við að þetta gangi mótmælalaust
í gegn.
Þinghús-byggingin.
Framhald og fullkomnun á stjórnarbygg-
ingunum hefir nú McDiarmid félagið hlotið,
sem lægst bjóðandi ryrir $1,783,681.17.
En auk þess kostar stjórninn í plumbing, heat-
ing og electric wiring og hleypir það kostn-
aðinum upp í $2,097,71 7.17
Sendið Heimskringlu
til hermanna á
Englandi og Frakklandi
K0STAR AÐ EINS 75 CENTS í 6 MÁNUÐI
eða $1.50 I 12 MÁNUÐI.
Þeir, sem vildu gleðja vini sína eða vandamenn í skot-
gröfunum á Frakklandi, eða í herbúðunum á Englandi,
með því að senda þeim Heimskringlu í hverri viku, ættu
að nota sér þetta kostaboð, sem að eins stendur um stutt-
an tíma. Með því að slá einum fjórða af vanalegu verði
blaðsins, vill Heimskringla hjálpa til að bera kostnaðinn.
Sendið oss nöfnin og skildingana, og skrifið vandlega
utanáskrift þess, sem blaðið á að fá.
THE VIKING PRESS, LIMITED.
P-0. Box 3171. 729 Sherbrooke St., Winnipeg