Heimskringla - 05.04.1917, Blaðsíða 1

Royal Optical Co.
Elztu Oplicians i Winnipeg. ViO
höfum regnst vinum þinum vel, —
gefðu okkur tækifæri til að regn-
ast þér vel. Stofnsett 1905.
W. R. Fowler, Opt.
XXXI. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, 5. APRIL 1917
NR. 28
Bretar nálgast St. Quentin
á Frakklandi
Brezku hersveitirnar þokast einlægt áfram í grend við St. Quentin á
Frakklandi. Hafa nýlega tekið mörg þorp af Þjóðverjum á þessu svæði.
Haldið er, að Þjóðverjar muni neyðast til að gefa upp borgina St. Quen-
tin áður en langt líður. Að sjálfsögu munu þeir brenna hana og eyði-
leggja fyrst, eins og aðrar borgir, aem þeir hafa yfirgefið, en að ná borg
þessari yrði samt þýðingarmikill sigur fyrir Bandamenn. — Bretar eru
nú komnir í tveggja mílna nálægð við hana. Alt bendir til þess, að und-
anhaldi Þjóðverja á Frakklandi sé ef til vill ekki lokið.
Stríðs-fréttir
Frá Palestínu
Um miðja síðustu viku unnu
hrezku hersveitirnar í Palestínu
stóran sigur á Tyrkjum þar, tóku
um 900 fanga af liði þeirra og þar á
meðal einn yfirforingja. Einnig
tóku Bretar fanga alla yfirliða 53.
deildarinnar í lier Tyrkja, og mun
þetta reynast stórt tap fyrir óvina-
herinn. Alt virðist benda til þess,
að hervald Tyrkja sé nú óðum að
iáta undan. Enda myndi flestum
verða það gleðiefni, að harðstjórn
og kúgan þossarar þjóðar liði undir
iok.
Brezku hersveitirnar hafa með
sigrum þessum þokast áfram um 15
míiur á vesturströnd Palestínu við
Miðjarðarhafið. Ekki eru þetta l>ær
hersveitir Breta, sem undir forustu
Oen. F. S. Maude tóku Bagdad fyrir
ekki löngu síðan. Þessar hersveitir
Breta sækja fram í tveimur fylkmg-
um, og með ihjálp Rússa að norðan
eru þær að leitast við að hrekja
Tyrki burt úr Litlu Asíu.
Frá Frakklandi
Á föstudaginn í síðustu viku
komu þær fréttir, að brezku her-
sveitirnar á Frakklandi hefðu unn-
ið sigur á Þjóðverjum á all-stóru
svæði um 8 mílur austur af Ba-
paume, og hefðu hertekið þar bæ-
inn Ruyaucourt. Skamt þarna frá,
um 8V4 mílu suðauatur af Bapaume,
tóku Bretar einnig stórt þorp af
Þjóðverjum eftir harðan bardaga á
báðar hliðar. Yarð mikið mannfall á
þessu svæði í liði Þjóðverja. En j>að
gagnstæða átti sér stað með Breta,
mannfalll á þeirra hlið var mjög lít-
ið. Lengra suður af þessum stað
komust brezkar hersveitir einnig
áfram og hafa þar nálgast St. Quen-
tin. Yfir það heila tekið bendir
samt alt til þass, iþegar ]>etta er
skrifað, að áframhald Bandamanna
á Frakklandi vsé nú farið að fá öfl-
uga mótspyrnu, þó enn þá hreki
þeir óviniina hér og þar. Enda eru
nú Bandamenn komnir alla leið að
hinum nýju skotgröfum Þjóðverja,
þar sem þeirra megin her er nú
staddur og mun nú áreðanlega bú-
ast til varnar. Tíminn verður að
leiða í Ijós hvort Bandamöniíum
verður unt að hrekja Þjóðverja
lengra. Allar líkur benda sarnt til
að þeim muni verða þotta mögulogt
áður en mjög langt lfður. Sagt er
að Þýzkalandskeisari hafi vitjað
hersveita sinna á þessum stað og á
hann að hafa hrósað þeim á allar
lundir fyrir ' hve snildarlega vel
þeim hafi gengið undanhaldið.
Seinni fréttir sögðu Breta hafa
tekið þorpin ViHers-Faueon og Sal-
court af Þjóðverjum. Það er þorp
fyrir norðan Roisel—sem skýrt var
frá í síðasta blaði. Það voru rfð-
andi hcrsveitir Breta, sem þorp
þessi tóku, og einnig hröktu þessar
sömu hcrsveitir óvinanna á stórum
svæðum ögn norðar. Þjóðverjar
hafa varist af mesta kappi á þessum
svæðum og gert mörg hörð áhlaup
á brezku hersveitirnar, en alt hefir
þetta oriðið til einskis. Yoru á-
hlaup Þjóðverja einna öflugust í
grend við Equancourt og varð
mannfaU stórt þar í liði þeirra, er
Bretar liröktu þá til baka. En á
þessum sama tíma gerðu brezkar
herdeildir áhlaup á skotgrafir aust-
ur af Aix Noulette og norður af
NeuviiloSt. Vaust og vanst þeim
töluvert með þessu.
Fréttir frá Berlin segja, að ein her-
deild Canadamanna liafi gert fjögur
fiterk áhlaup á skotgrariNÞjóðvcrja
austur af þossum sama stað, Neu-
ville - St. Vaast, og hafi þær beðið
þar ósigur og margir af Canada-
inönnum verið teknir fangar af
Þjóðverjum. Aðrar íréttir um þetta
áhlaup Canada herderldanna hafa
ekki borist, þegar þetta er skrifað.
En ef til vill er hér átt við sams á-
hlaupið og getið er um í brezku
fréttunum. Og þó Þjóðverjar vfki
frásögninni ögn við sér í hag, þá er
slíkt engin nýjung af þeirra hálfu.
Fréttir þær, sem bárust í lok síð-
ustu viku voru hinar glæsilegustu.
Sögðu þær undanhald Þjóðverja
halda áfram á stórum svæðum.
Tóku brezkar herdeildir fimm þorp
af Þjóðverjum í þá ný afstöðnum
badaga. Var þetta á svæðinu norð-
au.stur af Peronne borgimni og eins
í grend við St. Quentin.
Frakkar
Frönisku hersveitirnar hafa ekki
legið neitt á liði sínu sfðan blaðið
kom út seinast. í Champagne
iiröktu þær Þjóðverja úr skotgröf-
um, sem þeir náðu um stundarsak-
ir á sitt vald. Fyrir norðan Somrne
fljót gerðu Þjóðverjar sterk áhlaup
á Frakka. en vanst lítið á. Þegar
stórskotabyssur frönsku hensveit-
anna taka að drynja, reynist Þjóð-
verjum sóknin vanalega all-örðug.
f ]ietta sinn urðu þeir undan að
hrökkva við töluvert manntjón.
í lok vikunnar sem leið gerðu
Frakkar áhlaup á óvinina fyrir
austan Ailette fljótið og komust
þar áfrám á stóru svæði. Vörðust
Þjóðvejar þar eftir föngum, en fengu
ekki varið stað þenna og urðu und-
an að halda. Vfðar hefir Frökkum
gengið vel, enda eru þeir ofurhugar
mestu og berjaist af fádæma kappi.
Rússar
Rússum igengur enn þá vel í Pers-
íu. Halda þeir áfram að hrekja
Tyrki þar á stórum svæðum. Ný-
lega hertóku rússnesku hersveitirn-
ar þrjú þorp af Tyrkjum í grend við
Khanikin. Á þessum stað eru Rúss-
ar óðum að nálgast landamæri Mes-
opotamiu. Á öðrum stöðum eru
þeir komnir inn fyrir þau fyrir all-
löngu síðan. Á Caucasus svæðun-
um gerðu Tyrkir áhlaup mikil á
Rússa nýloga^ en voru hraktir til
baka.
Bretar í Mesopotamíu
Síðan 19. marz hafa liafa brezku
hersveitirnar í Mesopotamíu, fyrir
norðaustan Bagdad, haldið uppi
stöðugri sókn á l'yrki og hefir þeim
einiægt gengið betur og hafa getað
hrakið tyrknesku hersveitlrnar æ
lengra og lengra út frá Bagdad. f
byrjun síðustu viku tóku Bretar
af Tyrkjum bæinn Sharoban eftir
snarpan bardaga á báðar hliðar.
Síðan hafa orustur staðið yfir við
Diala fljótið hér og þar og hafa
Tyrkir mist töluvert aí liði í orust-
um þessum. Vfðaist hvar cru Tyrkir
á undanhaldi í seinni tíð og virðiat
ganga vörnin fremur stirðlega. Her-
fylkingar úr liði Rússa sækja fram á
þcssum sömu stöðvum og reynst
Bretum hin bezta aðstoð.
------o-----
Jón Helgason, biskup yfir Islandi
Eins og blöðin hafa fært fregnir
um, var séra Jón Helgason, prófese-
or, settur (constitutus) biskup,
þegar eftir lát Þórhalls biskups
Bjarnarsonar. Hinm 8. febrúar var
hann skipaður f embættið af kon-
ungi símleiðis frá Kaupmannahöfn.
Biskupsvígslan á fram að fara úr
páskum eins fljótt og séra Valdimar
vfgslubiskup Briem getur komið að
austan til að framkvæma vígslu-
athöfnina.
Sjóðir, sem biskup ísiands hefir
til varðveizlu, og nú hafa verið af-
hentir hinum nýja biskupi, eru að
uppliæð imálægt fjórðungi miljónar
og var alt það fé eftir skilið með
stökustu roglu og nákvæmni.
F. J. B.
SrjÓRNENDUR RÚSSLANDS
ABOVE:- GRASO DUKE JS3CHOJ/AS. S MICHAEIi EODZIANKO.
BEkÖW:- ÞiCINCE JVVOFF, GEN-. 32UZSKY, 3 GEK BRV5JJ/OFF

Þessi mynd er af fimm helztu leiðtogum Rússlands. Efstir eru:
Nikulás stórhertogi, sem nú er við æðstu herstjórn, og Michael Rod-
zianko, öflugur meðlimur þjóðfulltrúaþingsins. Aðneðaneru: Lvoff
prins, núverandi stjórnarráöherra iíúaslands, Gen. Ruzsky og Gen.
Brusiloff, báðir yfirhershöfðingjar í rússneska hernum.
Fallinn á vígvelli
Magnús Pótursson.
Sú fregn/ barst til Winnipeg í
fyrri viku, að fallinn væri á víg-
vellimium á Frakklandii íslending-
urinn Magnús Pétursson héðan úr
borg.
Magnús sál. fór héðan f fyrra vor
með 144. iherdeildinni, en mun harfa
koinið til vígvallar í haust,—dvaldi
þangað til við æfingar á Englandi.
Um æfiatriði Magnúsar heitins
vitum vér þetta: Hann kom hing-
að til lands, að l>ví er vér bezt vit-
um, vorið 1913, og dvaldi lengst um
síðan hér í borginni þar til hann
gekk f herinn.
Foreldrar hans voru þau Pétur
Þórðarson og Þóra Þórarinsdóttir,
systir séra Bjarna Þórarinsonar,
og munu þau lemgst um hafa átt
heirna í Ólafsvík f Snæfellsnessýslu,
en nú munu þau vera í Reykjavík.
Er það þungur harmur þeim hjón-
um sonar missrinn.
Magnús heitinn var góður dreng-
ur og liarðger og fjönnaður hinn
mesti. Han mun hafa verið tæpra
22 ára, þá hann féll.
------o-----
Þjóðræknissjóðurinn í Manitoba
Forstjórar Þjóðræknissjóðsins f
Manitoba lýstu yfir því nýlega, að
fylkisbúar þyrftu ekki að gefa
meira í sjóð þenna þetta yfirstand-
andi ár. Nóg fé væri nú í sjóði þess-
um til að mæta öllum þöi-fum þotta
ár. Skyldu menn því að eins leggja
fram það, »em þeir hefðu lofað að
31. marz þ. á. og svo ekki meira. En
ef eitthvað það kæmi íyrir, sem
geiði það að verkum að sjóðurinn
yrði í fjárþröng, myndi fylkisbúum
verða tilkynt þetta strax af þeim, er
fyrir þjóðræknissjóðnum standa.
Yfirlýsing þessi kom mönnum
mjög á óvart. Þjóðræknissjóður
þessi varð til f september 1914 og
síðan hafa Manitoba búar gefið í
hann rúmar tvær miljónir dollara.
Starfsmenn flestra verzlunai-félaga
og amnara félaga í Winnipeg liafa
gefið vissar upphæðir af mánaðar-
launum sínum i Þjóðræknissjóðinn
og lagt þenna skerf fram í þaifir
lands og þjóðar alveg sjálfviljug-
lega. Enda eiga þeir hægast að
láta eittbvað af mörkum, sem töst
iaun hafa.
Skattur ®á, sem fylkisbúar borga
af eignum sínum, er að mun hæi'ri
þetta ár en árið áður. Af skatti
greiddum fyrir árið sem leið hafa
$900,000 runnið inn til Þjóðræknis-
sjóðsins. Qg af því skattur er
hærri þetta ár en áður, er talið víst
að nóg fé muni þannig renna í
Þjóðrækniissjóðinn til að mæta öll-
um þörfum hans næsta ár.
----o-----
GULLFOSS KEMUR OG FER TIL
ÍSLANDS FRA NEW YORK
1 MAlMANUÐI.
Eg fékk þetta skeyti frá Eimskipa-
félaginu í gær (2. apr.): “Gullfoss
now released from Copenhagen, sail-
ing direct to Iceland. Will leave
from New York in May.”
Þetta sýnir, að Gullfoss kemur
vestur eftir áður ákveðinni áætlun,
sem var, að hann færi að heiman 28.
Aprfl, kæmi til New York 10. maí og
færi þaðan þann 20. beina leið til
Reykjavíkur. Eftir bréfi til mín frá
21. fobr. eru líkur til þess að Eim-
skipafélags skipin verði látin fara
til New York fyrst um sinn, og þar
af leiðandi verði góðar og greiðar
ferðir f surnar milli fslands og New
York.
Fargjald frá Winnipog til Rvíkur
gegn um New York, á fyrsta plássi,
Bandaríkin að hervæðast
gegn Þýzkalandi
Þingið kom saman í Bandaríkjunum 2. þ. m. eins og til stóð. 1
ávarpi sínu til þingsins hvatti Wilson forseti til stríðs við Þýzkaland.
Flutti hann ræðu sína stillilega og gætilega, en orð hans voru þrungin af
alvöru. Sýndi hann þinginu fram á það, að aðfarir Þjóðverja í seinni
tíð væru í raun og veru stríð gegn Bandaríkjunum. Sérstaklega benti
hann á eignatjón það og manntjón, sem Bandaríkin hefðu hlotið af neð-
ansjávar bátum Þjóðverja. Kvað hann Bandaríkjaþjóðina ekki geta vex-
ið hlutlausa þjóð lengur. Þjóðin yrði að fylkja sér undir merki annara
lýðfrjálsra þjóða, sem nú berjast gegn einvaldi því, er öllum hinum siðaða
mannheimi býður byrginn. Tók forsetinn það fram, að ekki bæri hann
óvildarhug til þjóðarinnar á Þýzkalandi; það væri EINVELDIS STJÓRN
Þýzkalands, sem hér væri verið að etja við. Síðan benti hann á, hvaða
þátt Bandaríkin yrðu að taka í stríðinu. Fjárhagslega aðstoð og aðra
aðstoð yrðu þau að veita þeim þjóðum, sem nú eága í stríi við Þýzka-
land. Sjóflota sinn yrðu þau að efla með því augnamiði, að geta varizt
neðansjávarbátum Þjóðverja. A margt annað benti hann einnig, sem
rúm leyfir ekki að frá skýrt sé i þetta sinn. Verður skýrt nákvæmar frá
þessu í næsta blaði.
Þegar þetta er skrifað, er þingið ekki búið að samþykkja formlega til-
lögur forsetans. En talið er fullvíst að þetta verði, því meiri hluti þing-
manna fylgdi honum áreiðanlega að málum. Verður Wilson forseta þá
veitt fult vald til að segja Þýzkalandi strið á hendur og falin öll æðsta
stríðsstjórn.
er $115.45; fæði er selt þar að auki
4 kr. á dag á fyrsta plássi 2 kr. á dag
á öðru plássi; hálft far fyrir börn
innan 12 ára. Einnig sel eg farmiða
fyrir báðar leiðir með nokkrum af-
slætti. — Það eru alla reiðu nokk-
uð margir, isem eru að hugsa um að
fara þossa ferð. Skipið fer norður
með ströndum og sein lengst frá víg-
stöðvunum. í ráði er að eg fari til
íslands með skipinu, til þess að
mæta fyrir liönd Vestur-íslendinga
á ársfundi félagsins 22. júní í sumar.
Vil eg biðja alla þá sem enn eru ekki
búnir að borga að ifullu til féhirðis
'hlutasölunefndarinnar, T. E. Thor-
steinssonar, ráðsni, Northern Crown
Bank, Winnipeg, það sem þeir hafa
samið um í sambandi við hluta-
kaup «ín, að gera það sem allra
fyrst. Því ef eg á að fara heim, vil
eg skila klárum reikningum fyrir
hönd Vestur-íslendinga.
Vinsamlegast,
Árni Eggertsson.
-----o—.---
UPPÞOT A ÞÝZKALANDI
Fréttir eru að berast við og við,
sein segja Astandið nú alt aunað en
glæsilegt á Þýzkalandi. Uppþot
meðal íbúanna eigi sér nú oft stað
f Berlin og vfðar út af harðkostum
þeim, sem þjóðin á nú við að búa,
og matvöruskortinum í iandinu.
Eins og við má búast eru þó fréttir
þessar mjög óljósar og vafalaust
ekki takandi mark á sumum þeirra.
Sumar fréttirnar fara srvo langt,
að spá því, að stjórnarbyltinig sé
of til vill f vændum á Þýzkalandi.
Hafa fréttir þessar það til marks,
að blöðin helztu á Þýzkalandi séu
nú mörg farin að taka í þann
strenginn, að vekja þjóðina til
nýrra frelsishugsjóna. Sérstakloga
hafi þetta átt að koma í ljós við
stjórnarbyltingu þá, sem nú er ný-
lega afistaðin á Rússlandi. En eins
og við megi búast, þori ritstjórar
þossara blaða ekki að segja nema
örfá orð í einu.
En hvað sem öllum þessum frétt-
um líður, þá er það víst, að þjóðin
á Þýzkalandi hlýtur að vakna fyr
eða síðar. Ströng einveldisstjórn
gertur ekki þrifistt til eilífðar á
Þýzkalandi frekar en f öðrum lönd-
um. Stjórnarbyltingin á Rússlandi
hlýtur að hafa vekjandi áhrif á
þýzku þjóðina , engu síður en á
aðrar þjóðir heims. — En spurning-
in er: Er þýzka þjóðin nógu sjálf-
stæð til að hefjast handa og bylta
af sér einveldis-farginu, sem á henni
hefir legið svo lengi?
——o--------
Skipverjar á neðansjá-
varbát gefast upp
Þýzkur neðansjávar bátur réðist
nýlega á brezkt botnvörpu-fiskiskip
einhvers staðar við strendur ír-
lands. Hafði neðanejávarbátur þessi
skotið einni sprengikúlu á bráð
sína, en kúla þessi hitti ekki, er
brezkt varðskip kom til sögunnar
og hóf strax skothríð á neðansjávar-
bátinn þýzka.
Lagði neðansjávar báturimn þá
tafarlaust á flótta og vildi auðsjáan-
lega ekkert við brezka varðskipið
eiga. En ekki var hann kominn
nema stuttan spöl, Jiegar alt í einu
var hægt á ferð hans. Varðskipið
brezka færðist þá nær honum og
skaut að eins á hann einu skoti eft-
ir þetta, því nú sáust margir skip-
verjanna þjóta óðsloga upp á þil-
far neðansjávarbátsins og héldu
þeir upp höndum sínum, sem merki
þess að þeir gæfust upp. Hætti þá
varðskipið að skjóta og færði sig
með varkárni nair bátnum, en
hafði þó allar byssur miðaðar á
hann, ef ske kynni að þetta væri
einn af hrekkjum Þjóðverja. Strax
og varðskipið var komið svo nærri,
að hægt var að tala saman á milli,
tóku þýzku skipverjarnir að út-
skýra afstöðu sína fyrir mönnunum
á brezka varðskipinu.. Töluðu þeir
allir í einu og voru hinir æðisleg-
ustu í sjón. Á endanum hrópaði þó
einn þeirra yfir alla hina og talaði
á þolanlega góðri ensku:
“Yfirmennirnir eru allir dauðir.”
Var þá sendur bátur frá varð-
skipinu til þeirra. Á meðan þetta
var að geiwt, stóðu þeir grafkyrrir
og með upplytftum höndum. Voru
þeir svo teknir um borð á varðskip.
inu, en brezkir yfirliðar á skipi
þessu fóru yfir i neðansjávarbátinn
til að skoða hann. Urðii þess þá
vísari að sumir af yfirmönnum báts-
ins höfðu verið skotnir af skipverj-
um, en aðrir báru þess merki, að
þeir hefðu ráðið sér bana sjálfir.
Var auðséð að skipverjar hefðu snú-
ist gegn þeim og að slegist hefði í
bardaga á milli þeirra og yfirmann-
anna.
Sjálfir sögðu skipverjar söguna
þannig, að þeir hefðu snúist til
mótspyrnu gegn því, að þeim væri
lengur haldið við þenna ægilega
eltingaleik neðansjávar. Þeir hofðu
því ráðist á yfirmenn sína og strax
skotið suma þeirra til bana. Sum-
ir af yfirmönnunum hofðu ráðið sér
bana sjálfir. öll skipshöfnin hefði
farið í uppþot við fyrsta skot varð-
skipsins brezka á neðansjávarbát-
inn. Kváðust menn þessir hafa
mátt vinna eins og galeiðuþrælar
frá því fyrsta þeir hefðu í neðan-
sjávarbátinn stigið og hefðu þeir
ekki getað aifborið þetta lengur.
Sögðu þeir «ð yfirmennirnir sjálfir
hefðu verið orðnir dauðþreyttir á
þessu öllu saman, en verið of skyldu
ræknir og hlýðnir til þess að gefast
upp.
Þegar öll líkindi voru til þass, að
neðansjávarbátnum yrði sökt af
varðskipinu, sem farið var að elta
hann, höfðu skipverjarnir orðið æð.
istryldir og höfðu ráðist á yfirmenn
sína með öllum mögulegum vopn-
um,—stálslám og öllu, sem þeir gátu
hönd á fest, þangað til þeir gátu
klófest skammbyssur þeirra.
Fáir munu hrósa þessum þýzku
skipverjum fyrir frammistöðu sína.
Þó yfirmennirnir á þessurn neðan-
sjávarbáti væru óvinir vorir og
komnir í glæpsamlegum erindum
inn á brezk höf, er þó ekki annað
hægt að segja um þá, en það væri
drengilogt að falla heldur dauðir en
reynast ótrúir stöðu sinni. Ef til
viU, er skipverjum ögn bót mæl-
andi; þeir hafa verið því nær yfir-
bugaðir af erfiði og þess vegna orð-
ið vitstola þegar hættan skall á. E»
flestum mun þó finnast upp-
reist þeirra gegn yfirmönnum sínuim
mjög ódrengilegt athæfi.