Heimskringla - 05.07.1917, Blaðsíða 1

t---------------------------------
Royal Optical Co.
FAztu Optician* i Winnipeg. Viö
höfum reynst vinum þínum vel, —
gefðu okkur tækifteri til að reyn-
ast þér vel. Stofnsett 1905.
W. R. Fowler, Opt.
XXXI. ÁR. WINNIPEG, MANITOBA, 5. JÚLI 1917 NÚMER 41
Styrjöldin
Frá Frakklandi.
Borgin Lens er nú sögð því nær
«11 í rústum. Enda er þetta ekki
að undra, því stórskotalið Breta
«g Canadamanna hefir á henni
dunið 1 margar vikur. Enn þá
halda Þjóðverjar samt borg þess-
ari, en búist er við að þeir verði
þaðan að hörfa þá og þegar. Borg-
in er nú umkringd á þrjá vegu og
á einum stað er lið Canadamanna
komið inn í útjaðra hennar. Á
einn vegin sækja Bretar með öflug-
um her og er þvf engin furða, þó
að Þjóðverjum sé að verða þarna
illvært. Að taka borg þessa verð-
ur bandamönnum þýðingarmikill
sigur, því hún er miðstöð einhvers
1)ös auðugasta kolanámu héraðs,
sem til er á Frakklandi.
Bretum gekk víðast hvar vel
eíðustu viku og gerðu stór áhlaup
á sumum stöðum. Eitthvert mesta
áhlaup þeirra var fyrir vestan
Oppy á Arras svæðinu. Þar hröktu
þeir Þjóðverja á mflu svæði og
tóku af þeim marga fanga. Hér og
þar gerðu Þjóðverjar áhlaup, en
voru hraktir til batoa á öllum svæð-
um. En svo öflug eru varnarvirki
þeirra á öllum þeim isvæðum, sem
þeir halda, að langa sókn og harða
verða bandamenn að þreyta á öll-
um stöðum áður þeir fái hrakið
óvinanna burtu.
Canadamenn héldu hátíðlegan
þjóðminningardag sinn fyrsta júlí
með því að láta öfluga skothríð
•dynja á Þjóðverja frá öllum þeim
stöðum, sem Canadaherinn heldur.
Var Þjóðverjum þannig tilkynt, að
nú væri upprenniadi þriðji þjóð-
minningardagur Canadamanna síð-
an stríðið byrjaði.
Alla síðustu viku voru Þjóðverj-
ar að gera áhlaup hér og þar á
Erakka, en ekki bar þetba mikinn
árangur. Sérstakiega sóttu þeir á
svæðinu í grend við Beims og tóku
þar nokkrar skotgrafir frá Prökk-
um á einum stað; en ekki var þetta
þeim mikill góði. Áhlaup gerðu
þeir einnig allmikið í grend við St.
Quentin, en Erakkar ráku þá þar
af höndum sér. Erakkar hafa
hvergi gert áhlaup í seinni tíð, og
virðist stefna þeirra enn þá vera
sú, að láta Þjóðverja sækja.
----o-----
Frá öðrum Bandaþjóðum.
Rússar eru nú óðum að rakna
við aftur. 1 lok síðustu viku hófu
þeir stórkostlega sókn f Austur-
Galicíu og víðar. Var aðal sóknin
ger á nærri nítján mílna svæði og
börðust Rússar af harðfengi svo
miklu, að óvinirnir urðu víðast
hvar undan að hrökkva. Víðar
sóktu Rússar fram á suðaustur-
hersvæðum sínum. Sagt er, að þeir
hafi tekið um 16,000 fanga í alt þeg-
ar þetta er skrifað.
Þetta er fyrsta sóknin í stórum
stýl, sem Rússar gera síðan stjórn-
arbyltingin varð. Vottar þetta Ijós-
lega, að rússnesku hermönnunum
og þjóðinni í heild sinni er engu
síður áhugamál að sigra í stríði
þessu en ihinum bandaþjóðunum.
Sagt er að fréttin um þessa öflugu
sókn Rússa hafi verið sú mesta
gleðifétt, sem borist hafi til Eng-
lands í langa tíð.
Aðallega er þessi áliugi hersveit-
anna rússnesku þakkaður her-
mála ráðherranum, M. Iverensky.
Hann hefir nú lengi verið í einlægu
ferðalagi á milli herstöðvanna og
hefir reynt af öllu megni að tala
kjark og kapp í hermennina og
yfirforingja. Sjálfur leiddi liann
herfylkingarnar rússnesku til þessa
síðasta áhlaups, gekk á undan
þeim og hvatti þær áfram.
Á hersvæðum Itala hefir ekkert
sérstaklega sögulegt gerst í seinni
tíð. Orustur hafa þó átt sér stað
hér og þar, en ekki stórvægilegar.
Ef Rússar geta haldið sókn sinni
úfram, fara Austurríkismenn bráð-
lega að fá nóg af stríðinu
Undir sinni nýju stjóm hafa
Grikkir sagt sambandi við Þýzka-
land og Austurríki slitið . Er talið
sjálfsagt, að þetta leiði til strfðs
áður langt líður. M. Venizelos, hinn
nýi ríkisráðherra Grikkja, hefir
myndað nýtt ráðuneyti og sam-
kvæmt nýlega samþyktum lögum
á Grikklandi er vald konungs nú
minna en áður var.
Bandaríkin hafa nú seiit sínar
fyrstu herdeildir til Frakklands og
er búist við að einlægur straumur
af liði muni verða sendur til vest-
ur herstöðvanna úr þessu. Allur
stríðs undirbúningur heldur á-
fram með fullum krafti í Banda-
ríkjunum.
------o------
Fleiri verkföll í Winnipeg.
Eins og sagt var frá í síðasta
blaði, gerðu verkamenn á bygging-
um hér í bænum verkfall nýlega.
Krefjast þeir hærra kaups, vilja fá
40e. á klukkustundina, en höfðu
áður 27ysC. Hingað til hafa vinnu-
veitendur hér verið ófáanlegir til
þess að yeita verkamönnunum
þessa kauphækkun. Ýms iðnaðar-
mannafélög hér í bænum hafa nú
hótað að gera verkfll sömuleiðis,
ef kröfum verkamanna verði ekki
sint og sum af félögum þessum
h'afa nú gert verkfall allareiðu.
Smiðir héldu fund á laugardaginij
var og afréðu að hætta strax vinnu
þangað til verkamennirnir fái
kauphækkun þá, sem þeir biðja
um. Plumbers hafa einnig gert
verkfall og plastrarar hafa hótað
verkfalli um miðja þessa viku. Að
líkindum verður nú ger öflug til-
raun til þess að afstýra öllum þess-
um ófögnuði.
Róstusöm fundarhöld.
Andstæðingar herskyldunnar hér
í bænum gerðu aðra tilraun að
lialda opinberan fund á sunnudag-
inn var, og í þetta sinn á Market
Square undir berum himni. Voru
þeir búnir að auglýsa þenna fund
áður og múgur og margmenni —-
um 9000 manns —• voru þarna til
staðar í þeirri von, að heyra and-
stæðinga herskyldunnar flytja mál
sitt af mælsku mikilli. Einnig voru
þarna viðstaddir 75 lögreglumenn
borgarinnar til þess að sjá um að
alt færi fram samkvæmt lögum og
reglu. Kl. 3 síðdegis hófst svo
fundurinn á þann hátt, að settur
var stóll fram á götuna og upp á
hann sté ræðuskörungur einn, sem
tók að ávarpa mannfjöldann og
mælast til þess, að hann lilustaði
á orð sín með friði og spekt. En
hann hafði ekki, mælt nema örfá
orð, þegar hópur hermanna,— sem
nýlega eru heim komnir úr stríð-
niu — ruddist þarna að. Yarð
ræðumaður þá- óttasleginn mjög,
sté niður af stólnum og forðaði
sér út í mannþröngina. Hófst nú
sá slagur þarna, að annað eins
mun tæpelga hafa áður sézt hér í
Winipeg. Að lokum fékk lögregl-
an skakkað leikinn með hjálp her-
manna. Fjórir af andstæðingum
herskyldunnar voru hneptir í varð-
hald. Þannig lauk fundi þessuin,
og ætti nú þeim mönnum hér, sem
gjarnt er til orðglamurs og æsinga,
að fara að verða það ljóst, að Win-
nipeg er þeim ekki hollur staður.
----------------o------
Óeirðir í Bandaríkjunum.
í St. Louis, 111., í Bandaríkjunum,
átti sér saað í byrjun vikunnar
uppþot inikið milli hvítra manna
og svartra. 1 upphlaupi þessu biðu
22 svartir menn bana og 2 hvítir;
74 svartir menn særðust, sumir
hættulega, og um 300 íveruhús,
mest negra kofar, voru eyðilögð í
eldi. Eignatjón í alt við uppþot
þetta er talið að liafa verið um
$300,000. Tildrögin að uppþotinu
þeirra manna, sem kallaðir hafa
verið fluttir inn í bæ þenna í stór-
um hópum til þess að gera vinnu
svörtu, og er þetta talið að hafa
verið til herþjónustu og þeirra,
sem nú eru teknir að vinna í skot-
færa verksmiðjum stjórnarinnar.
Þeir hvítir menn, sem þarna voru
eftir, viðast hafa felt sig illa við
að þurfa að vinna samhliða þeim
svötu, og er þetta talið að hafa
orsakað uppþotið. Samkyns upp*
þot þessu átti sér stað í St. Louis
í vor og biðu þá 3 svartir menn
bana.
-----o------
Islendingadagurinn.
Ákveðið er að lialda Islendinga-
dag annan ágúst í Riverton bæ.
Þar verður margt til skemtana,
meðal annars knattleikur — $25.00
verðlaun í boði. — Riverton horna-
flokkurinn spilar. Nánar auglýst
síðar.
Verkfalli lokið.
Eins og skýrt hefir verið frá f
blaðinu, hefir verkfall staðið yfir í
marga mánuði í kolanámum vest-
urlandsins. Verkfalli því er nú
lokið og mennirnir teknir að vinna
aftur. W. H. Armstrong var ný-
lega skipaður til þess af stjórninni
að reyna að ráða máli þessu til
lykta og hefir þetba sýnilega haft
árangur. Að verkfalli þessu er nú
lokið verða öllum gleðifréttir, því
til mestu vandræða horfði, ef það
hefði haldist mikið lengur.
----------------o-------
Skógarhögg hjá Skotgröfunum.
Fátt mun einkennilegra á vígvöll-
unum en það, hvernig þar er gerð
ýms vinna, friðsamleg vinna alveg
ólfk stríði. Líf þeirra manna, sem
að þessari vinnu ganga, er sama og
áður var, vinnan er sú sama — að
eins martomiðið með lienni er nú
annað og svo ósegjanlega ólíkt
því sem áður var.
Mismunurinn er feykilega mikill.
Einhver sá mesti mismunur af
þessu tagi, sem ó sér nú stað á
Frakklandi, er vinna skógarhöggs-
mannanna frá Canada í námunda
við skotgrafirnar. Þarna ganga
þeir að sinni gömlu iðn, sem þeir
kunna svo vel, en nærri þeim
drynja stórbyssurnar og gera usla
í herbúðum óvinanna. Þó vinna
þeirra sé friðsamleg, eru nú skóg-
arhöggsmennirnir frá Canada um-
kringdir af dauða og eyðiloggingu.
En þeir láta þetta ekki fá á sig hið
minst'a, en ráðast rösklega á trén
og fella þau og saga—alveg eins og
þeir væru nú staddir 1 stórskógun-
um í Vestur-Canada.
Skógurinn var rétt byrjaður að
grænka að ofan og við rætur lians
voru skógarblómin tekin að gægj-
ast upp hér og þar. Stórir trjá-
stofnar lágu á víð og dreif og hrúg-
nr af afhögnu limi. Hér og þar
voru menn að saga hin niðurfeidu
tré sundur og bútarnir voru svo
jaifnótt dregnir á hestum út úr
skóginum. Þar var þeim hlaðið á
vagna, sem fluttu þá til sögunar-
millunnar þarna skamt frá. Alt
þetta var nú gert af mönnum, sem
þetbai verk kunnu afburða vel —
skógarhöggsmönnum frá Canada.
Enda gengu þeir að verkinu eins
og þeir menn, sem ekki voru í vafa
hvernig þeir ættu að taka höndum
til. Allir voru þeir í hermannaföt-
um og fyrirliðai sína ávörpuðu þeir
sem “herra”; annar hernaðarbrag-
ur var ekki yfir neinu ]>arna í skóg-
inum. Skamt frá drundu þó stór-
skotabyssur bandaimanna og við
og við barst ómurinn frá skothríð
óvinanna þarna inn í skóginn, en
skógarhöggsmennirnir frá Canada
gáfu þessu ekki minsta gaum.
Skógarihöggsmenn þessir geta þó
skift um ham; það er ekkert frið-
samlegt við þá, þegar þcir hafa á-
sett sér að hreinsa einhvern skóg
af óvina'liði. Slagur hófst einu
sinni í einum skóginum, þar sem
skóganhöggs mennirnir canadisku
voru að vinnu sinni. Yoru þeir
ekki lengi að átta sig á, að tatoa
þátt í honum, og mun Þjóðverjum
hafa þótt þeir illir viðureignar.
Fyrirliðinn við þessa skógarliöggs
vinnu Canadamannanna liefir sagt
frá því, að hann hafi orðið þess
var, að Þjóðverjar hafi stælt þetta
eftir þeim og tekið upp skógar-
högg—iþó ef til vill megi segja, að
ekki farist þeirn slíkt tiltakanlega
vel úr hendi. Hann segist hafa séð
í skógum þeim, þar sem þeir hafi
verið hraktir burtu, «ð þar hafi
þeir “tekið út við” með svipaðri
aðferð og þeirri, sem Canada menn
viðhafa.
Á friðartímum hafa Þjóðverjar
lært skógairhöggið, eins og annað,
á þeim stöðum, þar sem það var
verklegast og að því unnið með
nýrri og nothæfri aðferð. Þjóð-
verjar hafa aldrei verið seinir að
stæla verk annara þjóða — og nú
í dag má sjá þá á bak við skot-
skotgrafir sínar gangandi að
margs konar vinnu og viðliafandi
aðferðir sem þeir hafa lært af E.ng-
lendingum og öðrum ensku talandi
þjóðum.
Ofannofndur fyrirliði hóf skóg-
arhöggið með menn sína í önd-
verðum síðastl. marz. Síðan hefir
liann sagað um háMa miljón feta
af við, og í lok ágústmánaðar býst
sér um miljón fet af við í alt. Og
ef stríðið endist lengur, tekur hann
menn sína og sögunarvélar í ein-
hvern annan skóg og lieldur þar
áfram vinnunni.
Herdeild hans er úr liði skógar-
höggsmanna, sem safnað var til
liér í C-anada. og verður herdeild
þessi sú fyrstai úr liði þessu til
þess að vinna við skógaihögg á
Frakklandi. Allar vélar, sagir og
annað, er hér frá Canada. Her-
menn deildar þessarar eru flestir
æfðir skógarhöggs menn, sem
komnir eru yfir ákveðinn heraldur
og sem, knúðir þjóðræknis hvöt-
um, buðu sig fram til þess að gera
þá vinnu, sem þeir nú ganga að.
Einnig hafa aðrir verið æfðir til
þessarar vinnu, og þar með margir
brezkir hermenn.
Guðmann Hjalti ögmundsson.
Sú harmafregn barst hingað vin-
um og vandamönnum, að G. Hjalti
ögmundsosn hefði fallið á vígvell-
inum á Frakklandi 9. júní síðastl.
Hann var fæddur f Þingvallaný-
lendu árið 1890. Foreldrar lians
voru þau Öginundur ögmundsson
og Þorbjörg Gfsladóttir, sem lengi
%ttu heima á Yictor str. hér í Win-
nipeg, og eru nú bæði látin. Syst-
kini hans eru þrjú á lífi, einn bróð-
ir og tvær systur. — Hjalti sál. fór
með lOth Brigade deildinni og var
í 3rd Division Ammunition Col-
umn. Hann var mesti efnispiltur,
gætin og hvers manns hugljúfi.
Stefna Lloyd George.
Lloyd George hélt ræðu nýlega í
Glasgow á Skotlandi, og fórust hon-
um orð meðal annars á þessa leið:
“Skoðun mín er, að stríðið taki
enda, þegar bandaþjóðirnar hafa
náð því takmarki, er þær settu sér
þegar þær fyrst snerust gegn Þjóð-
verjum, — sem buðu byrginn öllum
hinum siðaða heimi. Þá ætti það
að enda; en ef það verður einni
klukkustund fyr verður það stærsta
ólánið, sem skollið hefir yfir mann
kynið.
Vafalaust getum vér nú fengið
frið með vissum skilyrðum. Þýzka-
land æskir eftir friði—jafnvel Prúss-
land þráir hann nú einlæglega og
með ákefð. Þessar þjóðir sögðu:
Látið af hendi einhverjar skaðabæt-
ur fyrir rangindin, sem vér höfum
framið; bætið við örlitlu landssvæði
hér og þar og fáeinum einkaréttind-
um í aðrar áttir — og þá skulum við
fara. Oss er sagt að ef vér værum
viljugir að semja frið nú, myndi
Þýzkaland fúslega gefa Belgíu frelsi
aftur. En hver hefir sagt þetta?
Enginn maður riðinn við þýzka
stjórn hefir tjáð sig fúsan til þess að
endurnýja sjálfstæði Belgíu. Kanzl-
arinn komst mjög nærri þessu, en
valdhafar landsins réðust þá á hann
og járnkreftur hnefi stjórnarinnar
laust hann snoppunga.
Sá eini skilmáli, sem Þýzkaland
hefir fram sett viðvíkjandi Belgíu,
var ekki sjálfstæði fyrir þessa þjóð,
heldur undrokun. Svo kom kenn-
ingin, að alt skyldi vera sem áður og
engin innlimun eiga sér stað eða
skaðabætur tooma til greina. En
enginn þýzkur stjórnmálamaður
hefir enn þá samþykt þetta.
Enginn kærir sig um að setja
þýzkri þjóð reglur um hvers konar
stjórn hún eigi að búa undir. En
ekki er nema rétt að taka það fram,
að vér erum reiðubúnir að leita frið-
arsamninga við frjálsa stjórn Þýzka-
lands sem ólítoa andlega afstöðu
hefði núverandi stjórn, ólíkt lundar-
far og ólíkan anda. Stjórn þá mynd-
um vér síður tortryggja og meira
traust til hennar bera en til stjórn-
arinnar f dag sem oss virðist vera
undir einráðum hins órásargjarna
og hrokafulla prússneska her-
valds.”
Canada Fimtugt
Ræða flutt í Únítarakirkj-
unni I. Júní 1917
“Yðar landamerki skulu vera frá
þessari eyðiinörk og til hins mikla
hafs, gegnt SólsetursstaÖ. Enginn
skal geta mótstaðið þér um æfi
þína. Vertu hughraustur og ó-
kvíðinn, aldrei skal eg yfírgefa þig
og ekki frá þér víkja. Haf þú að
eins hug og einurð til að halda og
gjöra í öllum hlutum eftir lögmáli
því, er eg bauð þér.”—Jósúa, 1. kap.
Kæru vinir: öll tímaanót flytja
með sér ýmiskonar vakningu, mis-
munandi mikla, eftir því hvað þau
eru inikilvæg. Þau vekja til um-
hugsunar um það, sem liðið er;
hvetja menn til að rekja upp
horfna atburði og minnast þess,
sem skeð hefir. Þau segja sögu.
Og við það að hlýða á sögu, rifjast
upp hið marga, bæði hið stóra og
smáa, sem leiddi til söguatburð-
anna. 1 ljósi liðins dags verður
léttara að meta það, virða fyrir sér
sannleiksgildi og menningargildi
þess. Mörgum er svo farið, er yf-
irstandandi tímanum virðist afar
þýðingarmikið, að eftir á kemur í
ljós að þar hefir mannlegri dóm-
greind skjátlast, og þýðing þess og
gildi hvergi nærri verið eins mitoil
og ætlað er. Aftur er annað, sem
lítilli eftirtekt sætir í fyrstu, en
felur í sér mikla og varanlega þýð-
ingu fyrir framtíðina. Alt þetta
verður sýnlegra og skiljanlegra við
tímamótin.
Aftur er annað, sem tímamótin
gjöra. Þau hvetja menn til sainau-
burðar. Það verður öllum ósjálf-
rátt, að bera saman ástand og ásig-
komulag alt, við byrjun þess tíma-
bils, og svo 'aftur cins og það er
við lok þess. Með þessu móti er
mönnum gcfinn mælikvarði til
þess að mæla með verkin, sem unn-
in hafa verið, mæla með framfarirn-
ar sem átt hafa sér stað, meta stefn-
urnar sem uppi hafa verið. Það
getur aftur verið mönnum vís-
bending um fmmtíðina, hversu
henni skuli háttað.
Ekkert eins og reynslan sannar
mönnum gildi allra hluta. Það
sem gefist hefir vel, leitt hefir til
gagns og gæða, er sá arfur liðna
tfmans, sem ómetanlegust cign er
fyrir eftirkomandi tímann. Hitt,
seim reynst hefir illa, orðið til þess
að takmarka frelsi og vellíðan
manna, er sá óláns arfur, sem fram-
tíðin lilýtur alt af að gjald'a fyrir.
Af ávöxtunum má þekkja eðli alls,
sem gjörst hefir. En það tekur á-
valt nokkurn tíma, fyrir ávextina
að koma í ljós, og því eigi gott að
glöggva þá í byrjun. En eftir viss-
'an tíma fer að votta fyrir þeim, má
sjá þá. Þeir dyljast ekki við tíma-
mótin, ef samanburðurinn er nógu
ítarlegur.
Tímamótin eru því í öllum skiln-
ingi andleg vakning. Þau hafa
mentandi og betrandi áhrif á hugs-
unarháttinn. Reynslan er undir-
staða allra hygginda. Hún er líka
dómari allra verka, allra gjörða
mannanna.
í sögu þessa lands stande nú yf-
ir tímamót, og mjög svo eðlilega og
skiljanlega hefir skipan komið írá
æðstu stjórn landsins, um að minn-
ast þeirra eftir því sem föng væri
til, við öll mannamót og samkom-
ur, fram og aftur um landið, og eigi
sízt í kirkjunnm, hverrar trúar sem
þær væri. Er það í sjólfu sér það,
scm eigi hefði þurft á að
minna, því fátt er sjálfsagðara en
það; en tvöfalt er það skyldugt,
fyrst þess er krafist með ríkis-
skipan.
Menn hugsa kannske ekki út í
það, að sízt of oft eða of mikið hug-
leiða menn sögu landsins, lands-
ins, sem er þeirra eigið og heima-
landi, í bráð og lengd, þeirra og af-
komenda þeirra, og ættingja og
vina. Sízt of oft eða of mikið er
hugsað út í framtið þess, framtíð-
arheill og velferð þess, yfirveguð
árin, sem liðin eru og liuganum
beint í áttina að tækifærunum
mörgu, og miklu, til þess að gjöra
liað, að því sem tilveran sjálf liefir
ætlast til að öll ríki veraldar yrðu,
mönnunum sæluríkur bústaður,
er þroska skuli hjá þeim það bezta,
sem í fari þeirra er. í engu landi
ætti það að vera auðveldara en
hér. Landið eða ríkið er svo ungt.
Undirstaða þjóðlífsins enn í smíð-
um og ekki fullhlaðin; böndin svo
fá, sem reyra það við útlifaðar
setningar afgamals vana, lifs útveg-
irnir svo rnargir. Það ætti að vera
svo létt að koma réttu skipulagi á,
meðan fjölmennið er ekki meira.
út í alt þetta er langt of sjaldan
hugsað.
Stundar hagsmunir einstaklings-
ins, og þeir oft smáir, skipa þeim
í flokka, í fylgi með mönnum, er
slá sér fyrir, að segja fyrir þjóðfé-
lags verkunum. Og þessir flokks-
stjórar stunda oftar að því einu,
með ýmiskonagr brögðum, er að
engu gjöri andmæli gegn gjörðum
þeirra, er að engu gjöri áhrif kjós-
enda, er ónýti atkvæðagreiðsluna
að miklu leyti, — að halda völdum,
heldur en að halda lifandi voldug-
um framtíðar hugsjónum hjá þjóð-
inni.
Hafa menn hugsað út í það, hve
oft það hefir borið við í sögu lands-
ins, að héröð eða nágrenni, er eiga
kannske ótal trúverðuga, mikil-
hæfa menn, hafi einum rómi til
þeirra komið og falið þeim á hend-
ur erindi sitt, umboð sitt til opin-
berra verka? Það mun vera óhætt
að fullyrða, að slíkt hefir aldrei
fyrir komið. Þessum mönnum
myndi þau þó trúa fyrir, að reka,
fyrir sig öll viðskifti, kaup eða
sölur, þau myndi trúa þeim fyrir
að ganga frá erfðaskiftum eftir sig,
svo alt væri gjört með réttsýni, þau
myndi trúa þeim fyrir börnum sín-
um, að liafa eftirlit með þeim og
beina þeim á rétta braut. En fyrir
stjórn þoss opinbera trúa þau
þeim ekki, eða, sem sama er, reyna
ekki að fá þá. Til þeirra hluta láta
þau, oft og oft, menn frá fjarlæg-
ustu stöðum tilnefna fyrir sig um-
boðsmennina, er þau lítið þekkjia
og oft liafa enga gilda ástæðu til
að- treysta. Ef fyrri aðferðin væri
notuð, myndi það skjótt kveða
niður alla flokkaskiftingu, sem bú-
in er að marg-sýna sig sem eitt
langversta þjóðlífsmeinið. 1 stað
þess að hópa sig undir flokksnöfn
og úreltar setningar yrði skipast
um manngildið, um hæfileika og
innræti mannsins, sem í ljós hefði
komið og allir þektu. Það sýnist
vera mjög skammur vegur út úr
völundarhúsi flokkaskiftingarinn-
ar og greiðfær. Að 'hvert bygðar-
lag, hérað, kjördæmi velji sér sinn
fulltrúa sjálft, er það hefir reynt
að trúmensku og mannkostum dg
þekkingu á opinberum málum. Er
þá öllu borgið, hinn sanni þjóð-
vilji í ljós leiddur, og liin sanna
þjóðstjórn fengin, án allra flokka,
í stað þess sem tfðast á sér stað.
En út í þetta er alt of lítið liugsað,
eins og svo margt, sem að lands-
málunum lýtur.
Sem dæmi þess, livað fyrir getur
komið undir fyrirkomulaginu, sem
tíðast er fylgt, má benda á hvað
átt hefir sér stað í sumum borgum
þessarar álíu. í borg einni 1 Banda-
ríkjunum — Philadelphiu — fyrir
nokrkum árum síðan, fundust, að
á kjósendaskrá voru 40,000 nöfn
manna, sem ekki voru til, og voru
nöfn hunda og húsdýra, er í eign
voru ýmissa ríkismanna. Undir
nöfnum þessum létu þeir svo hina
og aðra greiða atkvæði með full-
trúum, sem þeir höfðu sjálfir kjör-
ið, eh ekki spurt fólkið að, livert
það vildi hafa. Hefði nú af vangá
eitthvert nafn þessara mállausu
borgara verið útnefnt fyrir bæjar-
ráðið, eða þingsetu, eða ríkisem-
bætti, hefðu svo nefndir kjósendur
hlotið ferfætt dýr fyrir fulltrúa og
er stórt efamál, hvort ekki hefði
eins vel farið, eins og þó valið hefði
fallið á suma þá menn er í kjöri
eru oft.
Það er í annálum haft frá fornri
tíð, um Eystein Upplendinga kon-
ung liinn illa, er hann lagði undir
sig Þrándheim, að hann “bauð
Þrændum, hvort þeir vildi heldur
til konungs taka þræl hans, er
Þórir Faxi hét, eða hund hans er
Saurr hét, en þeir kuru hundinn,
því at þeir þóttusk þá mundu
heldur sjálfráða. Þeir létu seiða f
hundinn þriggja manna vit, og gó
hann til tveggja orða en mælti hið
þriðja. Helsi var honum gjört og
viðjar af silfri og gulli, en þegar
saurugt var, báTu hirðmenn hann
á 'herðum sér.” Atburður þessi er
sannur, því hann varð til þess að
Jamtaland bygðist. Og dæmi slíks
eru eigi með öllu ótíð síðari tíma,
(Framhald d 5. bls.)