Heimskringla - 05.07.1917, Blaðsíða 4

4 BLAÐSfBA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 5. JÚLÍ 19171
HEIMSKRINGLA
(StofasS 1M«)
Komur út k knrjua Haludufl.
t5tg«f»ndur o* elfondur:
THE VIKING PRESS, LTD.
VertS blaBsins í Canada og Bandaríkj-
unum $2.00 um áriS (fyrirfram borgatS).
Sent til Islands $2.00 (fyrirfram borgati).
Allar borganir sendist rát5smanni blatSs-
ins. Fóst etia banka ávísanir stílist til
The Viking Fress, Ltd.
O. T. Johnson, ritstjóri
S. D. B. Stephanson, ráðsmaSur
Skrlfstofa:
72» 3HERBROOKU STKUT, WIBfNIPBO.
P.O. Hoi 3171 Talalml Garry 411»
WINNIPEG, MANITOBA. 5. JÚLl 1917
Hálfrar aldar afmæli Canada
Þjóðminningardagur Canada, eða Domin-
ion-dagurinn, var haldinn hátíðlegur á mánu-
daginn var og í þetta sinn hafði dagur þessi
sérstaka þýðingu, því nú voru liðin fimtíu ár
frá því stjórnar skipulagið var stofnsett hér
í Canada, sem hann er haldinn til minningar
um.
Ef nú hefði ríkt friður á jörðu, hefði þetta
hálfrar aldar afmæli Canada þjóðarinnar
áreiðanlega verið haldið með stórkostlegri
viðhöfn og hátíðlegri um alt ríkið, og hin
mörgu þjóðarbrot hér í landi hefðu þá minst
þessa með sameiginlegri gleði. En eins og
nú er á statt, er hætt við að þessu hafi verið
annan veg háttað. Skuggi hinnar ægilegu
styrjaldar virðist nú hvíla yfir andans lífi
sumra þessara þjóðarbrota og gera þeim
myrkt fyrir augum—og því hætt við, að
mörg þeirra hafi dregið sig meira og minna
í hlé á þessari fagnaðar hátíð ríkisins.
En ekki hefði þetta þannig átt að vera.
Þjóðminningardagurinn ætti að vera öllum
þjóðarbrotunm kær, sem þetta land byggja.
Dagur þessi er haldinn í minningu þeirrar
stundar, þegar til samkomulags var stofnað
í landinu og í samband gengið. Á þessum
degi, fyrir fimtíu árum síðan, blönduðu
helztu þjóðarbrot þessa lands blóði sínu og
sórust í fósjbræðralag. Spor þetta var stigið
til velferðar fyrir land og lýð. Þannig var
reynt að skapa úr þjóðarbrotunum ýmsu
eina þióðarheild — Canadaþjóðina. Leið
togar þeir, sem að þessu unnu, voru göfugir
í anda og víðsýnir; með sameiginleg vel-
ferðarmál íbúa landsins fyrir augum, fórn-
færðu þeir öllu flokkskappi og skoðanaríg.
I gegn um ókomnar aldaraðir ættu þessir
leiðtogar liðinnar tíðar, að vera fegurstu
leiðarljós þjóðarinnar.
Og aldrei var meiri þörf á ljósi þeirra’ en
einmitt nú. Á þessum tímum sundrungar og
þjóða-rígs var eins nauðsynlegt og nokk-
urn tíma áður, að sem flestir einstaklingar
þjóðarinnar gerðu sér grein fyrir þýðingu
þjóðminningardagsins. Fyrir fimtíu árum
síðan myndaðist á þessum degi það sam-
band, sem enn þá hefir ekki verið rofið og
sem íbúar þessa lands eiga að þakka alla
sína þroskun, vellíðan og framfarir.
Ástandið í Canada rétt fyrir 1867 var
ekki glæsilegt. Austur-fylkin, sem nú eru,
eru þá bygð af tveimur þjóðflokkum aðal-
lega, sem eru eins andstæðir hvor öðrum og
ólíkir og nokkrir tveir þjóðflokkar geta ver-
ið. Sá litli hluti af Canada, sem þá er bygð-
ur, er skiftur í tvent — efra og neðra Can-
ada. Að nafninu til eru þessir tveir lands-
hlutar undir sömu stjórn, hafa sameiginlegt
þing og sama Iandsstjóra, en alt gefst þetta
mjög illa. Þessu veldur þjóðernis þröng-
sýni og trúarbragða rígur þjóðarbrotanna,
sem á bak við stjórn þessa sanda, Frakka
og Englendinga.
Og það var ósköp eðlilegt, að þjóðir þess-
ar ættu bágt með að samþýðast og væru ein-
lægt meira og minna andvígar hvor annari.
Þær höfðu Iengi í stríði staðið. — Frakkar
eru fyrstir til að byggja landið. Þeir stofna
hér nýlendu með frönsku sniði og tileinka
hana heimalandinu. Bretar flytja inn seinna
og brátt hefst blóðugt stríð milli þeirra og
Frakka. Var þetta Iítt að undra, því frá
byrjun veraldar hafa þjóðir þessa heims
rutt sér braut í öllum löndum með stríði og
blóðsúthellingum.
Frakkar fara halloka og Bretar verða
þeim brátt yfirsterkari í landinu. Um tíma
búa þjóðir þessar samhliða og undir sömu
lögum. Að því kemur þó, að landinu er
skift, eins og að ofan er sagt, í efra og
neðra Canada. Fyrst voru þessi tvö Can-
ada alveg aðskilin, en gengu undir sömu
stjórn að nafninu til þegar frá leið og nefnd-
nst þá “fylkið Canada” (Province of Can-
ada). En af ýmsum orsökum var Iangt frá,
að þessi stjórn horfði til heilla fyrir landið.
Brezk heimastjórn hafði þá sáralítil afskifti
af nýlendum sínum hér, aðstoðaði þær sama
sem ekki neitt og ailar framfarir þeirra
gengu því mjög treglega.
Bæði þetta og annað—aðallega þó áhrif-
in frá framfara-umbrotum Bandaríkja lýð-
veldisins—mótaði smátt og smátt þá skoðun
brezkra leiðtoga hér, að sterk sambands-
stjórn myndi reynast skilyrði allra framfara
og varanlegastur grundvöllur allrar menning-
ar í landinu. í marga tugi ára var þetta að
eins draumur, sem langt átti í land að ræt-
ast. Mun einna fyrsta tillaga um sambands-
stjórn hafa komið frá einum af leiðtogum
Nova Scotia fylkis um árið 1800. En tillaga
þessi mætti þá sterkri mötspyrnu og varð
henni ekkert ágengnt. Að neista þessum var
þó einlægt verið að blása þangað til hann
varð að björtum loga. Eftir margra ára
deilur og stapp og öfluga baráttu á báðar
hliðar' komst það á endanum í framkvæmd
fyrsta júlí 1867, að fjögur stærstu fylkin að
íbúatölu, sem þá voru, gengu í samband og
mótuðu sambandsstjórn þessa að nokkru
leyti eftir stjórnarskipulagi Bandaríkjanna.
Þessi fyrstu fylki sambandsins voru: Ontario,
Quebec, New Brunswick og Nova Scotia.
Önnur fylki bættust svo við seinna. Til þess
að ná British Columbia fylki inn í samband-
ið, var Kyrrahafsbrautin lögð þangað. Þá
rættist sá draumur, að Canada varð “ríki frá
hafi til hafs”. Manitoba fylki gekk í sam-
bandið 15. júní 1870.—Nú eru sambands-
fylkin níu í alt.
Canada er enn á bernsku skeiði, en stór-
kostlegar framfarir hafa þó átt sér stað síð-
astliðin fimtíu ár. Fáar þjóðir eiga fegurri
framfara sögu.
Frá rúmum þremur miljönum hefir íbúa-
talan aukist upp í átta miljónir. Fólk hefir
streymt hingað úr öllum löndum heims,
þrungið af ramfara þrá og björtum vonum.
Hingað flúðu þjóðirnar ýmsa ánauð og kúg-
un heimalandanna og landið Canada reynd-
ist þeim öllum sannasta frelsis skjól. Hér
lærðu þjóðir þessar margar fyrst að þekkja
lýðfrelsið, þá dýrðlegustu gjöf, sem mann-
kynið hefir þegið.
Islendingar hafa búið hér í rúm fjörutíu
ár. Þeir hafa verið hér sjónarvottar að
framförum öllum og hafa lagt sinn skerf til
þeirra. Þeir hafa séð frumskóginn ruddan og
eyðisléttum breytt í blómleg akurlönd. Þeir
hafa séð borgirnar bygðar og járnbrautirnar
Iagðar um landið þvert og endilangt. Þeir
hafa séð verzlunina blómgast, iðnaðinn kom-
ast á laggirnar og landbúnaðinn eflast. Og
þó íslendingar kæmu hingað fákunnandi, fá-
ir og fátækir’ hafa þeir tekið hlutfallslegan
þátt í öllu þessu.
Fósturgrundin Canada, land lýðfrelsisins
og framfaranna, er því orðin íslendingum,
engu síður kær en öðrum þjóðum, sem hér
búa.
Þjóðminningardagurinn ætti að vera öllum
þessum þjóðum kær.
Og aldrei var meiri þörf að hugsa út í
þýðingu þessa dags en nú. Nú vofir sundr-
ungin yfir í landinu. Flokkádráttur og þjóða-
rígur leitast nú við að kollvarpa öllu, sem
þjóðin er að framkvæma.
Þjóðminningardagurinn er haldinn til
minningar um sambandið. Á þessu sam-
’oandi hafa allar framfarir landsins grund-
vallast í liðinni tíð. — Og þetta samband
verður að haldast í framtíðinni, annars er
heill þjóðarinnar í veði.
Canada þjóðin á nú í blóðugu stríði. Á-
samt ríkinu, sem hún er partur af, hefir hún
tekið upp merki lýðfrelsis og mannréttinda
gegn hervaldi og kúgun. Samhliða berjast
nú niðjar hinna mörgu þjóðbrota hennar á
vígvellinum, samhliða fórna þeir lífi og
kröftum fyrir frelsið og fósturlandið — og
þessi sameiginlega barátta þeirra verður
stærsta sporið til þess að vekja þjóðarmeð-
vitund Canada íbúanna.
Sambandsstjórnin er að gera alt í sínu valdi
til þess að aðstoða þessa vösku hermenn
þjöðarinnar. Til þess að þá bresti ekki hjálp
í mönnum og öðru, verður nú að grípa til
herskyldunnar. En hví skyldu einstaklingar
þjóðarinnar þróast á móti þessu? Herskyld-
an er ekkert ægilegri í Canada en í Banda-
ríkjunum eða öðrum lýðfrjálsum löndum.
Hálfrar aldar afmæli Canada ríkisins hefði
átt að vekja einstaklingana til rétts skilnings
á afstöðu þjóðarinnar á yfirstandandi tím-
um. Nú er meiri þörf en nokkurn tíma áður,
að þjóðin reynist trú sambands hugsjónum
sínum.
Við austurgluggann.
Eftir síra F. J. Bergmann.
Kanada á krossgötum.
17.
Kanada mintist þess á þjóSminningardegi
sínum, sem haldinn var á mánudaginn var,
að liSin eru fimtíu ár af þjóSaræfinni.
Slíkir dagar eru ávalt tilefni alvarlega
hugsandi mönnum til margvíslegra hugleiS-
inga. Ekki sízt nú, þar sem loftiS er þrung-
iS alvöru, sakir þeirra mikilvægu viSburSa,
sem nú eru aS gerast, og sakir hluttöku
þjóSarinnar í þeim.
Saga liSinna fimtíu ára er aS mörgu
fagnaSarefni þessari ungu þjóS og upprenn-
andi. Framfarir og þroski lands og þjóSar
hefir veriS á margan hátt hinn glæsilegasti.
Fyrst framan af var þaS nokkurum vafa
bundiS, hvort þessi dreifSu fylki, er ná yfir
svo afar mikiS svæSi, voru svo ólík aS
landsháttum og þjóSernum, gæti myndaS
eina ríkisheild, er meS árum og þroska
fengi rétt til aS vera tekin í tölu þjóSanna.
Einkum gat þaS veriS áhyggjuefni frá
fyrstu tíS, aS frakkneskt þjóSerni er svo
sterkt og fjölment í Quebec-fylkinu, og hef-
ir þegar frá upphafi varast aS blandast
ensku þjóSerni, en haldist fram á þenna
dag eins og ákveSin heild út af fyrir sig, á
valdi katólskrar kirkju, og þeirra hugsjóna,
er hana einkenna, þar sem ríkiS verSur aS
lúta kirkjunni, mælandi frakkneska tungu og
meS ímugust á brezkum áhrifum.
Búast mátti viS aS þetta fylkja-samband,
er fyrir 50 árum var myndaS og nefnt
Dcminion of Canada, ætti einhverja eld-
raun fyrir hendi, er reyndi þolrif þess og léti
úrslita hildi verSa háSa um framtíS þess.
Slíka eldraun urSu Bandaríkin aS þola,
er borgarastyrjöldin mikla geisaSi út af
þrælahaldinu. Þá fyrst varS þaS útkljáS,
aS Bandaríkin hefSi þann lífsþrótt, aS þau
gæti haldiS áfram aS vera ein ríkisheild.
Sú eldraun virSist sú mikla styrjöld, er
nú stendur yfir, ætla aS verSa fyrir Kanada.
Þegar er stríSiS skall á, skarst Kanada í
leik. ÞaS vildi ekki standa hjá auSum
höndum, er Bretland, sem þaS var bundiS
ætternisböndum og ríkistengslum, var í
nauSum statt.
Búist hefir veriS viS, aS senda eina hálfa
miljón Kanadamanna út á orustuvöllinn, ef
á þyrfti aS halda. ÞaS er mikill fjöldi, þar
sem þjóSin telur aS eins milli sjö og átta
miljónir fólks.
Fjögur hundruS þúsund hermanna hefir
þegar veriS sent frá Kanada, eftir því sem
sagt er. En af þeim eru níutíu og níu þús-
und fallnir, særSir eSa teknir til fanga.
Færri og færri innrita sig til herþjónustu af
sjálfsdáSum. StöSugt falla fleiri og fleiri,
svo hópurinn á orustuvellinum smá gengur
til þurSár, ef ekki bætast nýir viS.
Herskyldan virSist því eina úrræSiS,—
almenn herskylda. Nú er veriS greiSa at-
kvæSi um þaS á þingi Kanada í Ottawa,
hvort herskyldu skuli leiSa í lög eSa ekki.
Má svo aS orSi kveSa, aS staSiS sé á önd-
inni um alt land, út af því, hvernig her-
skyldulögunum reiSi af, ef til þess kemur,
aS þeim þurfi aS beita.
Um leiS og Borden lagSi frumvarpiS fyr-
ir þingiS, lagSi hann áherzlu á, aS ef Kan-
ada léti þaS bregSast, aS halda viS her-
mannatölunni á orustuvellinum, væri þaS
aS svíkja sjálfboSaliSiS, sem þar væri aS
berjast.
“Ef þaS, sem eftir verSur af því liSi,
kemur heim aftur til Kanada meS gremju í
huga, meS tilfinninguna um, aS þeir hafi
veriS sviknir og yfirgefnir, — hvernig eig-
um viS aS geta litiS framan í þá, þegar þeir
spyrja eftir ástæSum?” sagSi Mr. Borden.
“Eg ber ekki eins mikla áhyggju fyrir deg-
inum, þegar er frumvarp þetta verSur lög,
eins og fyrir þeim' degi, er þessir menn
hverfa heim aftur, ef þaS verSur felt.”
FrumvarpiS gerir ekki ráS fyrir neinni
almennri innritan til herþjónustu. En sam-
kvæmt því verSa allir Kanadamenn skyldir
til herþjónustu frá 20—45 ára. En þeim
er skift í tíu flokka, sem hægt er aS kalla í
röS, hvern á eftir öSrum, eftir aldri og
fjölskyldustærSum.
Þeir, sem stunda einhverja þjóSþarfa at-
vinnu, sem eigi má án vera, geta orSiS und-
anþegnir.
Ihaldsflokurinn fylgir stjórninni aS mál-
um. En frjálslyndi flokkurinn er tvískiftur.
Tilraun meS ráSuneyti úr báSum flokkum
hefir mishepnast. Herskyldu löggjöfin hef-
ir fylgi fjölda frjálslyndra manna í Ontario
og vestur-fylkjunum.
En .Quebec-fylkiS er nokkurn veginn ein-
dregiS á móti lögunum. E. P. Patenaud,
sem var ríkisskrifari, hefir sagt af sér stöSu
sinni, sökum þess, aS hann var herskyldu-
lögum andvígur. Nokkurn veginn allir leiS-
togar frakkneskra Kanadamenna taka í
sama streng.
Hvernig fer, þegar tekiS er aS beita her-
skyldulögunum viS þá Quebec-menn. Þeir
eru Bysna mikill hluti af öllum Kanada-lýS,
—teljast minsta kosti einar tvaer miljónir.
Tiltölulega fátt hefir þaSan komiS af her-
mönnum. HvaSa áhrif hefir þaS á aSra
Kanadamenn, ef herskyldulögin fá þar
litlu eSa engu til leiSar komiS?
Þetta er fjarska mikiS alvörumál, eftir
því sem nú horfir viS. En til þess aS leysa
úr öllum vanda, er eina leiSin sú, aS skilja
til fulls, í hverju vandinn er fólginn. Hvern-
ig stendur á því, aS þessir frakknesku Kan-
adamenn skuli bregSast svona illa viS, nú
þegar er svo óumræSilega mikiS virSist
vera í húfi?
Kærleikurinn til Frakklands og
kærleikurinn til Kanada og
brezka ríkisins ætti aS þrýsta
þeim. Þeir sýnast hafa tvöfalda
ástæSu til aS taka þátt í stríSi
þessu af miklum eldhug. En þá
brestur allan eldhug í því efni.
Fyrir þaS er þeim legiS á hálsi af
öSrum Kanadamönnum.
Frakkar í Kanada virSast
fremur litla rækt hafa til Frakk-
lands. Þeim er vel viS frakk-
neska tungu og frakkneskar bók-
mentir, en svo nær þaS ekki mik-
iS lengra. Þeir segja, aS Frakk-
land hafi gleymt þeim, látiS þá
algerlega eiga sig og reynst þeim
illa, um leiS og Bretar fengu yf-
irráS yfir þeim. Þessu geta þeir
ekki gleymt, og finna nú enga
skyldu sína aS leggja fé og fjör í
sölur fyrir Frakkland.
Kærleikurinn til Breta virSist
líka fremur af skornum skamti.
ÞaS var þeim og yfirráSum þeirra
aS kenna, aS Frakkar í Kanada
skárust úr tengslum viS ættjörS
sína. Því geta þeir ekki gleymt,
aS þeir voru teknir af Bretum
herskildi forSum, og þykjast alls
eigi til þess skyldir, aS launa þeim
lambiS gráa fé og fjörvi.
En Kanada? Þykir þeim þá
ekkert vænt um Kanada? Sum-
ir neita því. Sú neitan þykist nú
fá góS rök viS aS stySjast, er
þeir í þessu efni virSast svo lítiS
hugsa um sóma Kanada. En þar
finnast mér líkur til, aS þeir sé
hafSir fyrir rangri sök.
Eg held einmitt, aS þeim þyki
vænt um Kanada, beri rækt all-
mikla til landsins, svo þar standi
þeir ef til vill ekki öSrum Kan-
adamönnum sérlega mikiS á
baki, þó þjóSrækni þeirra kunni
aS vera meS nokkuS öSrum
hætti og bera annan blæ.
Þeir segjast nú vera á móti her-
skyldu, af rækt til Kanada, aS
minsta kosti. Kanada sé þegar
búiS aS gera meira en nóg. ÞaS
hafi þegar svo mikiS í sölur lagt,
aS þaS bíSi þess seint bætur. Ef
þaS haldi áfram aS ausa út fé og
mannslífum aS sama skapi og
veriS hefir, unz ófriSur þessi sé
til lykta leiddur, bíSi Kanada
þess aldrei bætur. VelJerS lands-
ins sé þá spiIaS úr hendi sér og
á glæ varpaS um aldur og æfi.
Sá heitir Bourassa, sem er leiS-
togi þeirra í þessum efnum nú.
Hann er aS mörgu mikilhæfur
maSur sagSur, og sópar aS per-
sónu hans, áhrifamikill ræSu-
maSur, sem gott lag virSist á því
hafa, aS gera málstaS sinn Ijósan
og stySja glæsilegum rökum.
Af því aS eg álít aS svo mikla
nauSsyn beri til þess aS skilja
þaS mál, sem hér er fyrir hendi,
áSur þaS lendi í æsingum og
blossa, ef til vill, langar mig til
aS gefa lesendum mínum hug-
mynd um rökfærslu Bourassa í
þessu efni, án þess aS mér komi
til hugar aS halda henni fram.
SíSur en svo.
Eg geri þaS þeim mun öruggari,
sem eitt blaSanna hér, Canadian
Courier, er mælir sterklega meS
herskyldu, hefir í löngu máli gert
nákvæma grein þess hugsana fer-
ils, er Bourassa rekur og fylgt er
af Quebec-mönnum yfirleitt, aS
eins til þess lesendur skilji og geti
sjálfir vegiS í huga sínum.
Bourassa heldur því fram, aS
hver maSur í her Kanada kosti
IandiS þrefalt meira, en hver
enskur hermaSur kosti England,
og fjórum sinnum meira, en hver
frakkneskur hermaSur kosti
Frakkland. Sé tilkostnaSur
Frakka margfaldaSur meS fjór-
um og Englands meS þremur,
komist maSur aS þeirri niSur-
stöSu, aS herliS Kanada hafi
kostaS álíka og þaS hefSi kostaS
England aS hafa 8,100,000 her-
manna. En næst á eftir Banda-
ríkjunum, sé England og Frakk-
land auSugustu lönd heimsins, en
Kanada hiS fátækasta.
SamanburS viS Bandaríkin
segir hann enn meira sláanda.
BæSi ríkin eru í jafnmikilli fjar-
lægS. Bandaríkin hafi fjórtán
faldan fólksfjölda á viS Kanada
og auSlegSin sé 74 sinnum meiri
en í Kanada. Ef nú Bandaríkin
vildi jafnast viS Kanada, yrSi
þau aS senda til NorSurálfu
6,000,000 hermanna, og búast
viS aS kosta til hundmð þúsund
miljónir dollara. Þó hafa áköf-
ustu hernaSarpostularnir ame-
rísku ekki látiS sér til hugar koma
aS gera ráS fyrir nema þrem mil-
jónum manna, eftir tveggja ára
undirbúning. ÞaS væri einmitt
helmingur þess, sem Kanada hef-
ir gert hingaS til. En þeir Ame-
ríkumenn, sem nær fara um áætl-
anir stjórnarinnar, gera ráS fyrir
aS eins einni miljón hermanna,
er þátt taki í stríSinu.
MeS því móti yrSi framlög
Kanada til stríSsins sex sinnum
íærri en Bandaríkjanna og hafa
staSiS þremur árum lengur. Þeg-
ar reiknaS er í dollurum og cent-
um, verSur munurinn enn meiri.
Bandaríkin borga $1.00 á dag
hverjum hermanni. Kanada borg-
ar $1.10; Bourassa gerir ráS
fyrir, aS her Kanada sé nú 420,-
000. Setjum nú svo, segir hann,
aS Bandaríkin hefSi 2,000,000,
þótt reyndar sé ekki í alvöru gert
ráS fyrir meira en helmingi þess,
þá myndi hver skattgreiSandi
Kanada, hvort heldur maSur,
kona eSa barn, gjalda $24 á ári
til hersins, en BandaríkjamaSur-
in aS eins $7. Ef stríSiS skyldi
verSa til lykta Ieitt næsta ár,
verSur Kanada - maSurinn aS
gjalda $96 á móti $7 Banda-
ríkjamannsins. En ef stríSiS
skyldi standa þangaS til 1919,
koma $120 á hvert höfuS Kan-
adamanna, þar sem Bandaríkja-
maSurinn fær aS sleppa meS
$ 14. I þessum reikningi er aS
eins gert ráS fyrir óbreyttum liSs-
mönnum. Ef herforingjar, eftir-
laun, flutningur og vopn er tekiS
til greina, verSur munurinn enn
meiri. Hann heldur því fram, aS
herkostnaSurinn, sem fellur á
hvern mann í Kanada verSi sex
sinnum meiri en sá, er fellur á
hvert höfuS í Banadríkjum, þó
Kanada sendi ekki fleiri en þá,
sem búiS er aS senda.
Bourassa bendir á, aS fjöldi út-
lendinga hafi fluzt frá Kanada
1914, svo aS hæsta íbúatalan,
sem Kanada hafi, sé 7,000,000.
Á orustuvellinum eSa í herbúS-
um á Englandi sé nú þegar 420,-
000 Kanadamenn. ÞaS sé til-
tölulega miklu fleiri menn, en
England hafi sent til Frakklands
í tvö ár og tíu mánuSi. Þó ætti
Englandi aS vera þaS aS minsta
kosti jafn-mikiS áhugamál og
Kanada, aS koma í veg fyrir, aS
þýzkt herliS kæmist alla leiS til
Calais.
fram í hugan: “Hví sagSi Bour-
hermenn frá Frakklandi og jafn-
vel frá Englandi, hér fyrir vestan,
ef Bandaríkin réSust á Kanada?
spyr Bourassa.
Af þessu og ótal ástæSum öSr-
um álítur hann, aS hver hugsandi
KanadamaSur hljóti aS komast
aS þ eirri niSurstöSu: “ViS höf-
um lagt fram okkar skerf og
meira en okkar skerf.” AS halda
áfram eins og hingaS til, hefir
eySingu Kanada í för meS sér.
“EySing Kanada ættjörSinni til
frelsis” sé bein landráS gegn Kan-
ada.
HvaS sem um þetta, er hugs-
aS, kemur sú spurning ósjálfrátt
fram í hugann: “Hví sagSi Bour->
assa þetta ekki fyr? Hví kom
hann ekki fram meS allar þessar
tölur, þegar í byrjan?”
Setjum nú svo, aS Kanada hafi
lagt á sig meira en aS sínu leyti,
er þaS ekki fremur til hróss en
lasts.
Þó Kanada sé fátækt land enn
sem komiS er, getur þaS þó orS-
iS auSugt land. AuSsuppsprett-
ur þess hafa naumast enn veriS
snertar, þar sem flest önnur lönd
hafa notaS auSsuppsprettur sínar
út í æsar. Líkur eru til, aS auS-
legS Kanada aukist meS meiri
hraSa, þegar er stríSinu linnir, en
auSlegS nokkurs annars lands.
ÞaS kann aS hafa veriS fariS
nokkuS geist af staS hér í Kanada
í þessu efni. En væri þaS ekki
fremur lítilmannlegt, aS hætta í
miSju kafi og segja: HingaS og:
ekki lengra? Myndi þaS ekki
verSa til þess, aS aSrar þjóSir
breytjti eins, allir gæfust upp, áS-
ur en nokkur sigur fengist og á-
rangurinn af allri fórninni yrSi
nákvæmlega núll. Þá hefSi Kan-
ada betur aldrei af staS fariS.
En gætilega verSur aS fara.
Annars lendir í óefni. Aldrei hef-
ir Kanada þurft eins á afburSa-
leiStogum aS halda og nú.
Kanada er statt á krossgötum.
Landnám á GrœnlandL
Lögréttu er skrifað frá K.höfn:
“Nú í vetiír hafa komið fram-
tvœr tillögur um landnám á Græn-
landi hér í Danmörku. önnur til-
lagan var frá einum af starfsmönn-
um grænlenzku verzlunarinnar, en:
hin frá efnilegum íslenzkum náms-
manni við háskólann, Jóni Dúa-
syni. Unditektir undir tillögu:
verzlunarmannsins voru góðar en
skammar, því málið reyndist líttr
framkvæmanlegt af ýmsum ástæð-
um. Jóns tillögu var og vel tekifr
í fyrstu, og sfðan hafa blöðin öðru
hvoru verið að flytja greinar umr
málið. Það hefir þó eflaust spilt
fyrir tillögu Jóns, að hann ætlast
til, að landnámsmennirnir séu
íslenzkir. Þannig kemur þetta f
ljós í grein, sem Hoiger Wiehe ritar
(Framh. á 5. bls.)