Heimskringla - 08.11.1917, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. NOV. 1917
Rás viðburðanna.
Eftir síra F. J. Bergmann.
Sigur Frakka.
Yfirlit yfir sfðustu viðburði
endaði síðast miðvikudaginn 24.
okt. Vikan, sem byrjaði með beim
degi og fram tii jiess tíina að þetta
er ritað, hefir verið óvenju við-
burðarfk. Hún hófst cmeð fagnað-
arríkum viðburðum, en endaði eins
og harmsaga. En svo gengur ávalt
í stríði. Hernaður er lífsbaráttan í
stóruim stíl. 1 lífinu og lífsbaráttu
einstaklingsims er stöðugur öldu-
gangur. Meðlæti og mótlæti skift-
ist á, eins og skin og skúr. Sigur í
dag, ósigur á morgun.
begar er stórþjóðir eiga í hern-
aði, verður þessi öldugangur við-
burðanna svo augljós og áþreifan-
legur. Því hernaður er mannlíf f
stórum stíl. Saga einstaklinganna
keqnir, að aldrei má örvænta. Mót-
lætið er stöðugt að breytast í mieð-
læti, ósigurinn í sigur. Og eins er
það í sögu hernaðarins.
Hinir fagnaðarríku viðburðir
vikunnar, sem vér erum nú að virða
fyrir oss, áttu sér stað á Flandri og
Erakklandi. Erakkneski herinn
hafði verið furðu aðgerða lítill um
langan tfma. Hann hefir verið lam-
aður í alt sumar, síðan í vor að
hernaðarráðagerðir Nivelle, sem víst
voru frernur ógætilegar og sagt er
að fæðst hafi í heila stjórnmála-
mannanna í París, lentu allar í
handaskolum.
En nú á mieðan brezki herinn var
að koma fyrir sig föstum fótum á
svæðinu, sem unnist hafði á mánu-
daginn 22. okt. á Fakklandi, laust
Petain, yfirforingi Frakka, þýzku
fyikingarnar norðaustur af bænum
Soisson (frb. »Sóasong) á Jiriðju-
dags morguninn heilmiklum kinn-
hesti, og náði þar töluverðu land-
svæði; hratt hann um leið þýzku
fylkiingunum á bak aftur lengra en
áður hafði tekist síðan krónprinz-
inn varð að hörfa á hæl aftur frá
Verdun. ,
í>etta var á sex mílna svæði. Rign-
ingar voru mikJár og veður slæmt.
En Frakkar rifu sig áfram með
miklum dugnaði og létu loftförin
hjálpa sér, sem flugu yfir þýzku
fylkingarnar, og voru oft og tíðum
ekki nema 150 fet frá jörðu, og
ekutu niður með vélabyssum
eínum.
Á miðju þessu sex mílna svæði
komust Frakkar lengst áfram, hér
um bil tvær mílur vegar, alla leið
að Oise-Aisne skipaskurðinum, en
þaðan eru 8 mílur til borgarinnar
Laon (frb. Laong), sem er allmikilil
og merkur járnbrautarbær. I>orp-
ið Filain var tekið og Pinon og
Chavignon (frb. Sjavinjong). Um
12,000 fangar voru teknir og einar
160 fallbyssur auk fjölda smærri.
Sýnir það, hve fljótt og óvænt á-
hiaupið hefir verið, og munu þó
Þjóðverjar vera býsna vel vakandi.
Af þeim föngum, sem teknir voru,
voru einir 200 foringjar.
Slagt er'að sjötíu brynvagnar hafi
tekið Jiátt í áhlaupi þassu og hafi
reynst sérlega vel. Voru þó snar-
brattar 'brekkur yfir að fara. En
þeir ekriðu Jiær upp allar slysa-
laust og hjálpuðu mikið til að
vinna sigurinn. Ætlunarverkið var
að hrekja þýzka herinn alveg oían
af hæðadrögum nokkurum, sem
iiggja á milli bæjanna Craonne og
Vauxillon, og það virðist hafa
hepnast.
Franski herinn hefir nú ágæta
útsjón yfir Ailette-dalinn frá enda
til enda og sömuleiðis útsjón yfir
Arden-dalinn, en efst 1 honum
etendur bærinn Laon. Þar er vfð-
lend slétta, »em sézt yfir og gefur
þar að lfta öll samgöngutæki ó-
vinanna á því svæði.
Laon-borg á FrakJdandi.
Bærinn Laon, sem liggur nú að
eins 8 mílur fram undani, hinum
megin við skipaskurðinn, verður
nú hér eftir markmið Frakka að
reyna að ná. Það er höfuðborg
sveitarinnar Aisne og er 87 mílur
norðaustur frá Parísarborg á norð-
læga járnbrautarkeriinu. Árið 1906
var fólksfjöldinn þar 9,787 manns.
En í sveitinni allri, að hermönnum
meðtöldum 15,288. Bærin srtendur
í einslegum hæðadrögum, sem
mynda eins konar þríhyrning, og
eru hér um bil 330 fet hærri en
sléttan uihhveriis, og áin iitia
Ardon.
Undirborgirnar St. Marcel og
Vaux liggja við rætur hæðarinnar
að norðanverðu. Jámbrautarstöð-
in liggur niðri á sléttunni að norð-
an. Frá ihenni liggur beinn stigi,
nokkur hundruð þrepa hár, upp
að borgarhliðinu. Allar járnbraut-
irnar, sem tengja Laon við héröðin
i kring, liggja í einlægum bugðum
eftir háum brekkum upp að bæn-
um. Eru efst á þeim yndislegir
lystigangar, þar sem áður voru
yarnargarðar borgarinnar.
Hliðin á þessum forna vamar-
garði eru síðan á 13. öld og hafa
verið varðveitt. Þau eru kend við
Ardon, Chenizelles, og Soisson; hið
síðastnefnda er nú í rústum.
Yzt og ausiast á hæðinni er kast-
alinn. Við suðurhlið hans stendur
liið forna klaustur, sem kent er við
heilagan Vineentius. í ofurlitlu
dalverpi milli hæðararmanna, eru
brokkurnar gróðursettar indælum
trjám, en á milli matjurtagarðar
og vingarðar. Úfcsýn er mikil og
fögur frá virkisveggjunum gömlu
og lystigöngunum þar, norður til
St. Quentin, vestur til St. Gobain
skógarins og suður-'yfir skógi vöxnu
hæðirnar hjá Áaonnais og Soison-
nais.
Dómkirkjan i Laon er eitt af dýr-
legustu listaverkum 12. og 13.'aldar.
Hún kom f stað gömlu dómkirkj-
unnar, sem brend var upp í inn-
byrðis óeirðum, er Jiá áfctu sér stað.
Dóinkirkjan er reist í kross og kór-
inn liggur upp að beinum vegg, í
stað þess að mynda hálfhring, eins
og tíðast átti sér stað. Sex hliðar-
turnar eru á kirkju þessarri; þeir
tvcir, sem eru á vestur-framhliðinni,
eru skreyttir feikna stórum uxa-
myndum. Á vesturhlið eru þrenn-
ar svalir. Yfir miðsvölunum er rós-
argluggi svo fagur, að ihann kemst
næst sams konar glugga í Frúar-
kirkju í Parisarborg. Litgler glugg-
anna er frá 13. öld. Allir ferða-
inénn dá kirkju þessa sem eitt af
furðuverkum byggingarlistarinnar.
Við hiið kirkjunnar stendnr
biskupshölhn; hún er nú failin úr
tigninni og er ekki biskupshöll
lengur. Hún er nú réttarhöll bæj-
arins. Kirkja heilags Marteins í
Laon er frá miðri 12. öld. Klaustr-
ið, sem stóð í sambandi við hana,
er nú notað sem sjúkrahæli. Eign-
ir kirkjunnar eru komnar í hendur
ríkisins á Frakklandi. Enda er
Jrað nolckuð eðlilegra, að sMk stór-
hýsi sé notuð til ýmis konar mann-
úðar og líknarstarfa, en haldið sé
áfram að nota þau til klaustra, sem
sjálfsagt eru lang-óeðlilegasta
stofnanin, sem menninir hafa kom-
ið á fót.
í Laon er stórt og markvert lista-
safn; Jrar eru ágæt söfn af líkneskj-
um og málverkum. 1 garðinum
stendur kirkja Templaranna frá 12.
öld. í undirborginni Vaux er
kirkja frá 11. öld.
Það, sem fornsögurnar eru fyrir
oss íslendinga, eru kirkjur oig önn-
ur stórhýsi, reist í kirkjunnar þarf-
ir á miðöldum, í menningarlönd-
unum miklu, sem nú berast á bana-
spjótum. Þegar er sögur vorar
voru að geraist og einmitt um það
bil, sem forfeður vorir voru að skrá-
setja þær, var Frakkland, Italia,
England og Þýzkaland að gera
hugsan og hugsjónir aldarinnar ó-
dauðlegar roeð þassum dýrlegu og
listfengu stórhýsum. Og hugurinn
dáir Jiessa stórfenglegu list, og sér
um leið blómanin af andlegu líifi
aldanna, sem framleiddi hana.
Kirkjugerðar listin var miðald-
anna fegursta og glæsilegasta
menningarmark. Og eitt af því
allra-raunalegasfca í sambandi við
þefcta stríð er það, að nú skuli
menning 20. aldar vera að gera að
engu það, sem staðið hefir óbrot-
gjarnt í bragartúni síðan á 11. og
12. og 13. öld, og tímahs eyðandi
tönn liefir ekki unnið neinn bug á,
sökum þess, hve vorkið er af hendi
leyst með mikilli trúmensku og
vandvikni. Af verkurn mannanna
er hér u:m það að ræða, sem einna
varanlegast er af öliu.
Söguríkar stöðvar.
Þet a hæðótta svæði í kring um
hefir ávalt á hernaðartfmum orðið
Laon, sem í fornöld hét Laudunum,
söguríkar stöðvar. Á tfmum Júlf-
usar Sesar var þarna Jmrp, þar sem
kynflokkur sá, sem Rómverjar
nefndu Remi og voru fbúar iands
ins kring um Rheims, urðu að
inæta árásum Beiga (Balgae), sem
höfðu gert innbyrðis bandalag
með sér. Rómverjar víggirtu Laon
og hvað eftir annað brutu þeir
Jrar á bak aftur innrásir Frank-
anna, Búrgúnda, Vandala, Alana,
og Húna.
Heilagur Remigius, erkibiskup í
Rheims, er skírði Klóðvík konung,
var fæddur í Laon, og það var ein-
mitt hann, sem í iok 5. aldar stofn-
aði biskupsdæinið, sem hafði Laon
að höfuðstað. Síðan var Laon ein
af höfuðborgum Frakkanna og
konungsríkis þeirra og var oft
leitast við að ná borginni úr hönd-
um þeirra. Karl konungur sköll-
ótti gerði dómkirkjuna afar auð-
uga með því að gefa henni miklar
landeignir. Var erkibiskupinn í
Laon síðar gerðu r annar stærsfcur
kirkjulegur valdhafi ríkisins.
Snemma á 13. öld tóku sveitafé-
lögin á Frakklandi að brjótast á-
fram til meira sjálfstæðis. Saga
sveitarfélagsins Laon er ein hin
riierkast-a og viðburðaríkasta. Svo
stóð iþá á, að bfskupmn, ®em hét
Gaudry, Ihafði um all-langan tfma
verið brottu frá bænum. Þessa
fjarveru biskupsins höfðu fbúarnir
notiað til að fá hjá fulltrúum bisk-
upsins, er hann hafði lagt völd sín
í hendur, á eins konar fullveldis og
réttinda skrá. En er hann hvarf
heiin aftur, keypti hann af kon-
ungi fyrjr ærið fé, ð afturkaila
frelsisskrá þessa. Hóf hann þá
kúgun sína af nýju og óþolandi
fjárkvaðir.
Afleiðing þessa var uppreist f
bænu-m. 1 þeirri uppreist var bisk-
upShöllin brend og biskupinn sjálf-
ur og allmargir af fyilgismönnum
hans voru af lífi teknir. Eldurinn
brei-ddist út til dómkirkjunnar og
lagði hana í ösku. En ekki var
CANADA
ÞÖRF AÐ FLÝTA SÉR.
ALLIR BREZKIR Þegnar í Canada,
—karlmenn milli 20 og 34 ára aldurs,
og eins þeir sem voru ógiftir 6. Júlí 1917,
eða barnlausir ekkjumenn —verða að
vera gengnir í herinn þann 10. NÓYEM-
BER, nema að þeir hafi beiðst undan-
þágu fyrir þann tíma.
TIL ÞESS að ganga í herinn eða sitja
heima, þá farðu á næsta pósthús og tal-
aðu við póstmeistarann. Hann segjir þér
hvað þú verður að gjöra.
VERTU VISS að gjöra þetta fyrir
10. NÓVEMBER. Gjörðu það strax!
Gefið út af
The MHitary Service Council.
G. THOMAS
Bardal Bluck, Sherbrooke St.(
W'lnnlpeit* Man.
Gjörlr viti úr, klukkur og allskonar
gull og silfur stáss. — Utanbœjar
viSgeröum fljótt sint.
-------------------------- J
r ---------
Dr. M. B. Haildorsson
401 BOYD BUILDING
Tals. Maln 3088. Cor Port. & Edm.
Stundar einvöröungu berklasýki
og aöra lungnajsúkdóma. Er a»
finna 4 skrifstofu sinni kl. 11 U1 12
Lm'. ,9* kl. 2 til 4 e.m.—Heimlli aö
46 Alloway ave.
TH. JOHNSON,
Ormakari og GullsmiíSuT
Selur giftingaleyfisbréf.
Sérstakt athygll veitt pöntunum
og viögjöröum útan af landi.
248 Main St. - Phone M. 6606
J. J. Swans.n H. Q. Hlnrlkaaen
J. J. SWANSON & CO.
rASTKIfiNASAI.AK «Q
penln*a snlSlnr.
Talsiml Maln IHT
Cor. Portag. and Gnrry, Wlnnlo.B
MARKET H0TEL
14« Prlnr mm Stre.t
á nóti murkaSlnum
Bcstu vinföng, vlndlar og aS-
hlyntng góö. íslenkur v.ltlnga-
maöur N. Halldórsson, leiSb.in-
lr xslendingum.
P. O'CONlfBl*. Elgandl Wlssiseg
Arni Andersor. E. P. Garland
GARLAND & ANDERS0N
LOGFHACÐIXGAa.
Phone Maln 16(1
101 Klectrie Railway Chambera.
Talsími: Maln 6302.
Dr. J. G. Snidal
TANNLÆKNIR.
«14 SOMERSET BLK.
Portage Avenue. WINNIPHG
Dr. G. J. Gislason
Phyildan «nd Surveoa
Athygli vettt Au*na, Kyrna og
Kverka Sjúkdómum. Auamt
tnnvortiu sjúkdómum og upp-
■kurTSi.
18 Soutk Srd 8t.# Graud Forta, If.D.
Dr. J. Stefánsson
401 ROTD BUILDING
Horni Portag. Av*. og Edmontoa Bt.
frá kl. 10 til 12 f.h. og ki. 2 tii 6 ..h.
Phone: Main 3088.
Helmill: 106 Ollvin St. Tnls. G. Mli
*
Vér höfum fullar blrgSlr hr.ln-
ustu lyfja og m.Sala. Komll
mel) lyfseöla yhar hingat, vér
gerum meHulln nákvaemlega eftlr
ávísan læknisins. Vír aluuum
utansveita pöntunum og seljum
glftlngaieyfl. : : : :
COLCLEUGH <& CO.
u
Bfotre Dan
Phonu
e A Sbrrhrooke Sta.
Garry 2690—2691
A. S. BARDAL
selur likkistur og annast um út-
farlr. Allyr útbúnaiur sá bestl.
Knnfremur selur hann allskonar
minnisvaröa og legstelna. : :
«13 SHERBROOKE ST.
Pbone G. 2153 WUVNIPBG
AGRIP AF REGLUGJÖRB nm
beimilisréttarlönJ í Canada
o{ Nerðrestnrlaidinn.
Hver fjölskyldufaSlr, etla hver karl-
maöur sem er 18 ára, sem var brezkur
Þegn i byrjun striösins og heflr verítí
paB síöan, eS« sem er þegn UandaþjóJS-
anna eBa óháörar þjóhar, getur tekiV
helmlllsritt á fJðrSung úr sectlon af ó-
teknu stjórnarlandl í Manttoba, Sas-
katchewan eöa Alberta. Umsækjandi
veríur sjálfur a» koma á landskrlf-
stofu stjórnarlnnar eha undirskrifstofu
hennar í því héraöl. 1 umboBi annara
má taka land undlr vissum skllyrSum.
Skyldur: Se* mánafla íbúí og ræktun
landsins af hverju af þremur áxum.
1 vissum héruíum getur hver land-
nemi fengiö forkaupsrétt á fjór®-
ungi sectionar meti fram landi sinu.
Verh: |3.00 fyrlr hverja ekru. Skyldur:
Sex mánaöa ábúö a hverju hlnna
næstu þrlggja ára efttr hann h.fir
hlotlt elgnarbréf fyrlr helmllisréttar-
landl sinu og auk þess rsektaö *0
ekrur á hinu seinna landi. Forkaupa-
réttar bréf getur landnemi fenglh un
leltS og hann fær helmlIlsréttarbréffS,
en þó metS vlssum skllyrtSum.___________
Landneml, sem fengitl h.flr helmllls-
réttarland, en getur ekkl fengltl for-
kaupsrétt, (pr.-emption), g.tur k.ypt
heimiiisréttarland i vlssum héruSum.
VertS: 33.00 ekran. Vertlur atl búa 4
landlnu sex mánutSI af hverju af þr.m-
ur árum, rækta 60 ekrur og byggja hús
sem sé $300.00 virtSl.
Þelr tem hafa sjkrlfatl slg fyrir helm-
lllsréttariandl, geta unnltS landbúnsJS-
arvlnnu hjá bændum i Canada ártV
1917 og timl sá r.tknast sem skyldu-
timl á landl þ.irra, undir viaaum skll-
yrtlum.
Þegar stjórnarlBnd eru auglýst at*
tilkynt \ annan hátt, geta heimkomnlr
hermenn, sem veritl hafa I h.rþjónustu
erlendls og fenglB hafa heitlarlega
lausn, fenglh elns dags forgangsrétt
til atl skrlfa sig fyrir heimlllsréttar-
landi á landskrlfstofu hératlsins (*n
ekki á undirskrlfstofu). Lausnarbrdf
vertlur hann atl geta sýnt skrlfstofu-
stjóranum.
W. W. CORY,
D.puty Mlnlster of Interlor.
BlBtJ, lem flytja auglýslnæu þ.m I
h.imtliai.y.i, fá .nga borgua fjrrlr.