Heimskringla - 17.03.1920, Blaðsíða 1

XXXIV. AR.
WINNIPEC, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 17. MARZ, 1920.
NCMER 25
Stjórnarbylting
á Þýzkalandi.
Hermannafiokkuiinn brýzt til valda.
Borgarastríð fyrir dyrum.
Á Þýzkalandi er stórtíðindasamt um þessar mundir og virðist sem
borgarastríð muni í aðsigi. Á föstudaginn gerðust þau tíðindi- að
hinn svo nefndi föðurlandsflokkur, með hjálp nokkurra herdeilda,
brauzt til valda í Berlín og myndaði nýja stjórn. Ebert forseti og stjórn
hans urðu að flýja til Wurtemberg, og hefst hann nú við í Stuttgart og
reynir að veita viðnám uppreistarhreyfingunni þaðan. Þar hefir og
ríkisþingð komð saman.
Byltingamenn virðast hafa komið ár sinni vel fyrir borð, bæði í
Berlín og annarsstaðar á Prússlandi. Þeir hafa sett á fót nýja stjórn
undir forustu Wolfgang von Kapp, leiðtoga föðurlanddlokksins, og hef-
ir sú stjórn uppleyst þingið og gert ö!! helztu fylgisblöð Eberts-stjórn-
arinnar upptadk. Sagt er að hershöfðingjarnir H’ndenburg og Luden-
dorff séu að baki uppreistarinnar, og að fyrir þeim vaki að koma keis-
aradæminu aftur á.
Ebertstjórnin hefir kallað allsherjar verkfall um alt Þýzkaland,
og í Berlínarborg hefirfcví kalli verið hlýtt svo vel, að allar verksmiðjur
hafa hætt vinnu. Járnbrautaverkfall hófst í gær um alt Prússland,
en nú hefr uppreistarstjórnin gert það að líflátssök að hvetja til verk-
falla, og hefir fjölda manns verið varpað í fangelsi í Berlín, þó ekkert
hafi enn frézt um framkvæmdir líflátsdóma.
Suðurríkin halda ennþá trygð við Ebertstjórnina, og eins mun'al-
þýða manna um alt Þýzkaland. En hermannaflokkurinn og höfðingj-
arnir eru að baki uppreistarliðsins því nær undantekningarlaust. I
Kiel og Magdeburg hefir slegið í blóðuga bardaga milli verkamanna og
hermanna, en í Hamborg hafa byltingamenn fengið yfirráðin mótstöðu-
íaust.
Nú eru báðar stjórnirnar að safna her, og má búast við blóðugum
bardögum innóm fárra daga.
Bandaþjóðirnar hafa neitað að viðurkenna Kappstjórnina.
Keisarinn situr í Hollandi og sagar eldivið sér til afþreygingar, en
kvað vera mjög órólegur og kvíðinn um framgang uppreistarinnar. ,
CANADA
Sambandsþingið.
Þar hefir alt gengiS friðsamlega
til síðan aS kosningatillaga Mc-
rienzie King var feld og hásætis-
æSan samþykt. Allmörg frum-
vörp hafa veriS lögS fyrir þihgiS
og veriS til fyrstu umræSu; þ^r á
srieSal kosningalaga frumvarp
ítjórnariinnar, sem var vel tekiS af
öllum flokkum.
Stjómin ætlar ser ekki á þessu
þingi aS lögleiSa 8 stunda vinnu'
tíma sem hámatks vinnutíma fyrir
verkalýS landsins. Vill hún aS
’y'lkisstjórnirnar stigi'fyrsta sporiS
í áttina og lýsi viilja sinum í þeim
efnum, áSur en hún samþykkir lög-
gjöf þar aS lútandi. <•
Sir Roibert L. Borden, sem nú
dvölur á heilsuhæli í SuSur-Caro-
iina, er á góSum batavegi og býst
viS aS geta komiS til Ottawa í
-niSjum næsta mánuSi og tekiS
viS stjórnartaumunum.
Whiskydrykkja ifer sívaxandi i
Canada, þrátt fýrir vínbanniS, aS
því er skýrsilur fár Skotlandi sýna.
Er meira fl'utt af V/hisky þaSan
hingaS til lands en nokkru sinni
áSur, sérstaklega til Vancouver B.
C., og pantanir iþerist svo ört héS-
an úr landi aS vínbruggararnir
skoziku ‘hafi ekki viS aS búa til
dropann, og einu 'líkurnar tií þess
aS Skotland verSi bindindisland
eru aS Canada drekki alt er Skot-
land fram'leiSir.
kosningar, þó á hvorttveggja væri
minst í hásætisræSunni. Einn af
þingmönnum Norris-flokksins, W7
R. Wood frá Beautiful Plains, hef-
ir sagt sig úr flokknum og mun
hann framvegis ætla aS tilheyra
bændaíflokknum, enda er hann rit-
ari þess flokks hér í fylkinu. Er
þetta annar þingmaSurinn, er yfir-
gefur stjórnina í orSi kveSriu á
þessu þingi; hinn var Capt. J. W.
Wilton, 'sem tilheyrir hermanna-
iflokknum, en báSir fylgja þeir þó
Norrisstjórninni aS málum og gefa
henni atkvæSi sem dyggustu
flokksmenn hennar.
Bankar hér í fylkinu hafa
neitaS aS lána hér eftir hinum svo-
nefndu sveita-lánfélögum peninga
gegn 6% rentu, eins og aS undan-
förnu, og hefir nú veriS skoraS á
fylkisstjómina aS koma lánfélög-
unum til hjálpar.
T. C. Robinette, ihelzti glæpa-
•málalögmaSur Toronto borgar,
varS bráSkvaddur á laugardaginn.
Hann var 5 7 ára aS aldri.
HroSalegt morS var framiS ná-
fægt Gravelbourg, Sask., á föstu-
daginn. Bóndi einn, Oscar Jal-
bert aS nafni, drap konu sína Al-
binu meS því aS rista hana á kviS-
inn meS búrhnífnum. Orsökin til
þeasa hræSi'lega glæps er sögS aS
hafa veriS afbrýSissemi.
stySji á engan hátt, hvorki meo
heref'la né ifjárframlögum, áS sjáff-
stæSi eSa hlutleysi annara þjóSa,
aé blandi sér í deilumál þeirra, og
undanskilja sig öllum skuldbind-
ingum þjóSasambandsins í þeirn
efnum. Stingur hér all mjög í
stúf viS hina upprunalegu laga-
grein, sem ákvaS aS vernda hlu't-
leysi og sjálfstæSi smáþjóSanna.
Þessi sigur Republikka senator-
anna mun aS líkindum leiSa til
þess, aS Wilson forseti neitar aS
samþykkja friSarsamningana verSi
þeu samþyktr af öldungadeildinni
þannig limlestir.
Kosningar til forsetaútnefníngar
eru nýlega um garS gengnar í
New Hampshire og varS Leonard
Wood hershöfSingi hlutskarpastur
af republikka forsetaefnunum, en
Herbert Hoover var valinn af
demokrötum.
Öldungadeild Washingtonþings-
BRETLAND
Rt. Hon. H. H. Asquith hefír
lýst því yfir í þinginu, aS hann
væri alberlega á möti heimastjórn-
arfrumvarpi Irlands eins og þaS
lægi fyrir þiriginu. ÞaS væri sam-
suSa, sem enginn flökkur á Irlandi
vildi líta viS og gæti aldrei orSiS
vinsaelt. Heimastjórnar frumvarp-
iS, sem þingiS samþykti í stríSs-
byrjun, en sem aldrei var sett í
framkvæmd, telur Asquith muni
hafa fylgi meirihluta þjóSarinnar,
og sé þaS ætlun sín aS berjast fyrir
því aS nýju. Verkamannaþing-
mennirnir eru Asquith fylgjandi,
og eins lib^ralar þeir, sem viS hann
eru kendir.
Nýr stjórnmálaflokkur í mynd-
un á Emglandi, og standa aS fæS-
ingu ihans Lloyd George, Bonar
Law, Winston Churchill og Birken-
head lávarSur. Flokkurinn kvaS
sem eins og Smutt er Búa-ættar.
Úrslitin urSu þau aS stjórnarflokk-
urinn náSi 74 þingsætum, en lýS-
veldissinnar 60; þar af fékk verka- j
mannaflokkurinn 12 og Búa-1
flokkurinn 48. SarribandiS viS
Bretland er því trygt, fyrst um sinn I
Kominn heim.
aS minsta kosti.

■ c. r . * *. , , , . »1 el§a ®ð heita The National Demo-
íns hehr frestaS aS samþykkia ut- , • r> •• . , .
„ 'C • d • u j ^ kratic Party , og mun meginþorri
nermngu Bainbridge Colby sem ut-
anríkisráSherra. ÁstæSan, sem
göfin er fyrir frestuninni, er sú, aS
rannsaka þurfi ýmsar kærur, sem
á hann hafi veriS bornar, þegar
hann var formaSur útflutninga-
nefndarinnar. ,
BANDARIKIN
Wilsoin forseti beiS mikinn ósig-
ur í senatinu á fimtudagskvöldiS,
er þaS samþykti breytingar á 1 0.
grein alþjóSasambandsins, sem
forsetinn hafSi lýst yfir aif hann
Canada hefir fengiS samþykki
brezku stjórnarinnar til þess aS
hafa fullveSja sendiherra í Was-
hington, og er búist viS aS stjórnin n
„ . , ,. vildi ekki þyðast. Breyhngin var
notfæn ser þa heimild og sendi
... , « , - samþykt meS 58 atkv. gegn ZÖ>
endiherra suSur þangað a kom- r , . , , ,
Greiddu , 14 denfiokratar henni
meSatkvæSi og a'llir republikka-
senatorarnir. Þessi breytingartil-
laga, sem samþykt var, er lík þeirri
Kvenfrelsiskonur unnu sigur í
West Virginia á föstudaginn, er
ríkis-senatiS samþykti meS I 6 at-
kvæSum gegn I 3 grundvallarlaga
breytinguna, sem veitir konum
kosningarétt og kjörgengi í alríkis-
kosningum. Bardaginn var harS-
sóttur og tvívegis hafSi efri mál-
stofan felt'frumvarpiS meS jöfnum
atkvæSum, 14 móti 14, en neSri
málstofan samþykti þaS jafnharS-
an aftur. ÞaS, sem svo bjargaSi
malinu á endanum, var senator
einn. Jesse A. Block aS nafni.
Hann er einlægur kvenréttindavin-
ur, en var aS heimrin þegar fyrsta
atkvæSagreiSslan fór fram. Brá
hann þá viS og tók sér privat hr»S-
lest frá San Francisco, og náSi
heim rétt í tíma til aS greiÖa at-
kvæði. Annar senator smerist á
síðustu mínútu, svo meirihlutinn
varS 3 i staS I, sem annars hefSi
veriS. West Virginia er 34 ríkiÖ,
aS samþykkja- grundvallarlaga-
breytiriguna, en 36 þurfa aS gera
þaS,-svo hún verði aS lögum. 6
ríki hafa felt hana. Eru þaS Ge-
orgia, Virginia, Alabama, Missi-
sippi, South Carolina og Maryland,
en 8 eiga ennþá eftir aS greiSa at-
kvæSi, og er meirihluti þeirra and-
vígur kvenréttindum; en þar sem
aSeins>vö ríki þarf í viSbót, er
líklegt taliS aS þau fáist, og þá Iík-
legast Washington og Delaware.
Hafa ríkisstjórarnir þar kallað
saman aukaþing í þeim tilgangi.
Senator W. H. King, demokrati
frá Utah, hefir boriS fram þings-
ályktunartiHögu í öldungadeildinni
um aS Bandaríkin viSurkendu
þegar Armeníu sem sjálfsfcætt ríki
og veitfu henni alla þá vernd og
hjálp gegn yfirgangi Tyrkja, sem
nauSsyn'Ieg þætti.
. '
Vegna þess aS bakar&r í New
York fá 8 dali í'kaup á dag, hafa
eigendur brauSgerSarhúsa hæíkk-
aS verSiS á hveitibrauSum upp T
12 cent, úr 10 centum, sem áSur
var.
andi sumri.
Manitpbaþinginu verSur slitiS
um mánaSamótin, aS því er sagt
samsteypuþingmanna ganga í
hann. Þó hafa ýmsar raddir
heyrst Unionista megÍTi á móti
flokksmynaninni, og er taliÖ ólík-
legt aS Mr. Law geti fært sinn
gamla 'flokk í heilu lagi yfir í nýja
’flokkinn-. Aftur er búist viS aS
Lloyd George geti fengiS alla þá
liberala, sem honum hafa fylgt aS
undanförnu, til aS fylgja sér á-
fram. Helztu andstæSingar sam-
steypunnar af hálfu íhaldsmanna,
eru þeir lávarSarnir Salisbury og
Robert Cecll.
KolaframleiSsla á Bretlandi í
febrúarmánuSi var 19,860,546
tons, og er þaS nærfelt miljón
tonnum minna en á sama mánuSi
1919, þá nam hún 20,682,294
tonnum.
G. J. Wardle, aSstoSar-atvinnu'
málaráSgjafi ensku stjórnarinnar,
helfir sagt af sér og gefiS upp sæti
sitt í enska þinginu. Þetta er síS-
asti verkamannafuHtrúinn, sem
stjórninni hefir veriS nákominn.
Heilsuleysi er boriS viS þessum til-
tektum Mr. Wardle.
LögmaSur einn í Lundúnum,
Lewis aS nafni, og tveir gullsmiSir
af GySingaættum, voru nýlega
dæmdir í sex mánaSa hegningar-
hússvist fyrir aS bræSa gullpen-
inga. Myntin er eign ríkisins, en
gulliS í peningunum er rrieira virSi
en gjaldeyrir myntarinnar, og var
því peningabræSslan gerS í gróSa
skyni. HvaS um íslenzku gull-
smiSina, sem venjuiegast búa til
trúlofunarhringina úr 10 króna
gullpeninguín?
I borginni Leéds á Englandi
voru 774 persónur teknar fastar
fyrir drykkjuskap áriS 1919, en aS
e^ns 385 áriS þar á undan, svo ekki
virSist bindindishreyfingin hafa
unniS þar mikTS á.
bosriingar til sambandsþingsins
í SuSur-Afríku eru nýlega um garS
gengnar og hefir stjórnin unniS sig-
ur. Kosningarnar vöktu mikla eft-
irtekt um alt brezka ríkiS, fyrir þá
sök aS á þeúm hvíldi úrpkurÖur um
hvort SuSur-Afríku lýSlendan
héldi áfram aS vera undir yfirráð-
um Breta, eSa hún segSi sig úr
þeim tengslum og myndaði lýS-
veldi. SuSur'Afríku flokkurinn
svonefndi, eSa Búarnir, vildu lýS-
véldi og verkamannaflokkurinn
ÖNNURLÖND.
AtkvæSagreiSslan í MiS-Sljes-
vík fór þannig, aS ÞjóSverjar
urSujjar í miklum meirihluta, og {
VerSur hún því sem áSur undir:
þýzkum yfirráSum. Tæpur fjórSi
hluti kjósenda vildi sameinast;
Danmörku.
LandráSamáliÖ gegn Joseph
Caillaux, fyrrum stjórrfárformanni
Frakka, er nú fyrir dómstólunum í
FVirís. Hafa ýms vitni veriS leidd
fram, sem bera þaS aS Caillaux
ha'fi átt í ráSabruggi v*S þýzka
sendimenn frá Berlín, og ýrr\s bréf
hafa gengiS á milli hins ákærSa og
Bethmann-Hollveg^ hins þáveraTidi
þýzka ríkiskanzlara. Eins er hon-
um boriS á brýn, aS hann háfi
þegS mútur af landráSamanninum
Bolo Pasha, sem tekinn var af lífi
í París fyrir tveimur árum síSan. !
ÖHum þessum ákærum neitar Ca"
illaux harSlega, og er mál hans sótt
og variS af mikilli grimd.
Lieut. Björn Stefánsson.
Nýlega er kominn heim úr hern'
um Lieut. Björn Stöfánsson, eftir
iharSa útivist og langa. Hann
særSist afar hættulega á vígvöllum
Frakklands fyrir rúmum tveimur
árum síðan og ætluSu fáir honum
líf. En lífsþróttur íslendingsins
reyndist seigur og eftir 26 mánaða
dvöl á spítölum á Frakkilandi og
Englandi, er hann nú kominn heirn
affcur, græddur sára og fullur af
lífsfjöri sem áSur. Vér bjóSum
Björri einlæglega velkominn heim.
Þýzkur læknir, dr. Friedman.j
hefir fundiS upp “serum” sem Samla þýzka þjóSsönginn 'Deutchs
hann telur alveg óbrigÖult til þess j land uber StóSu Þá allir
aS lækna befklaveiki. Hefir meS-1 UPP * 9alnum nema Frakkarnir.
al þetta hlotiS mikiS lof hjá ýms-1 SkiPaS1 prinsinn þeim aS standa
um og margir nafnfrægir læknar UPP 00 Þeir neituSu kuldalega og
hafa kallaS dr. Friedmann mesta sö«Su aS be8R1 sdngur væri ekki
velgerSamann mannkynsins. Aft- lengur viSurkendur sem þjóSsöng-
ur eru til þeir menn, sem efast um ur Þýzkalands. RéSist þá prins-
gildi meSalsins, einkum vegna þess inn °S felaoar bans á liðsforingj-
aS Friedmann og vinir hans 'ha'fa j ana meS skálum og glösum og
gert svo afskaplega mikiS úr kost- voru þcir illa leiknir áSur en lög-
um þess, aS þaS líkist mest skrum- reglunni tókst að bjarga þeim úr
auglýsingum um kynjalyf. Prúss-1 höndum óspektarmannanna. Prins-
neska stjómin hefir boSiS Fried- inn var tekinn fastur situr 1 fan2'
mann yfirstjórn sjúkradeildar í elsi-
Berklaveikishælinu í Beeli'tz, en
hann hafnaSi því boSi og yfirleitt
heífir hann gert hinu opinbera erfitt
fýrir meS aS rannsaka og fá staS-
fest hvert gagn er aS þessu nýja
meSaili hans. Hefir þefcta líka orS-
iS til þdss aS gera menn tortrygna,
en þrátt fyrir þaS halda fjölda
margir þýzkir og svissneskir lækn-
ar fram ágæti meSalsins.
ISLAND.
-- NorÖmenn hafa í hyágju aS
láta reisa minnismerki yfir þá menn
af þjóS þeirra, sem farist hafa af
völdum styrjaldarinnar á sprengi-
duflum eSa af kafbáahernaSi. Hef-
ir myndhöggvari Gustav Lærum
gert styttuna. ASalmyndin er af
djarflegum sjómanni, sem stendur
viS brotinn stjórnvólinn, reiSubú'
inn til aS varpa sér í bylgjumar, er
fossa yfir sökkvandi fleyiS. Bak-
viS sjómanninn er/reistur mikill
v»rSi og í honum norski fáninn. Á
fotstall styttunnar á a$ hvöggva
nöfn þeirra, sem farist hafa og einn
ig burtför þeirra og slysin í 'Relief’.
MinnismerkiS á aS vera úr bronce
og er sjómaSurinn 3 metra hár.
og er af því auSséS aS þetta er
mikS bákn. ÞaS er talS aS þaS
muni kosta um 25.000 krónur.
AmtmaSur Færeyinga, Stahl-
schmidt, er nýdáinn úr inflúenzu
í Kaupmannahöfn*.,
er. Ekki hefir þó stjórnin ennþa er var sámþykt s.l. nóvember; en
h&gt kjördæmciskifta frumvarpiS ^ henni 'fylgdu aSeins 4 demokrat-
fyrir þingiS, og ekkert hefir heyrst ar> þessari 1 4. Breytingartillag-
um hinar fyrirhuguSu hlutfalls- an lýsir því yfir, aS Bandaríkin
1 c. manns biSu bana Ljárnbraut-
arslysi á sunnudaginn, nálægt Bell ! Var ‘ því bancla!agi’ en stÍornar'
ows Falls í Vermont. Rákust þar flokkurinn’ sem kallar sig National'
á tvær járnbrautarlestir, önnur á'ÍSta’ °@ SCm Cr Undir f°rUStU JaU
norÖurleiS, hin á suSurleiS; brotn-j Smutts hershöfSingja, gamals Búa-
uSu framvagnarnir og síSa’n hlióo f°nngja’ viWi halcIa áfram sam'
eldur í alt saman.
fyrir meiSslum.'
Margir urSu
bandinu viS Bretland, og HafSi
I hann bandalag viS Unionista eSa
| enska flokkinn. LeiStogi lýíSveld-
! issina er Herzorg hershöfSingi!
AtburSur skeSi nýlega í Berlín
sem miklu umtali hefir valdiSt 2
franskir liSsforingjar úr sendiherra!
! aveitinni sátu inni á veitingastaS.
j Var þár fult af þýzkum herforingj- :
I um, þar á meSal prins Joacim Al-J
! bert, náfrændi Vilhjálms keisara;j
j var hann sagður all mjög ölvaSur.
j Gekk hann til hljómleikastjórans j
j og mútaSi honum til aS spila|
Rvík 8. febr.
Kuldatíð um alt land.
í bæjarstjórn á SeySisfirSi voru
nýlega kosnir: Karl Finnbogason,
Einar Methúsalemsson,,Gestur Jó-
hannsson, Stefán Th. Jónsson og
Benedikt Jónasson.
Málverkasýning. í vikunni sem
leiS var í lSnó sýning á málverkum
eftir ýmsa danska málara. Er
þaS í annaS sinn, sem slík sýning
er haldin hér. \
\. »
Háskólapróf. Embættispróf í
guSfræSi eru nú sex stúdentar aS
taka: Árni SigurSsson, Halldór
Kolbeins, Magnús GuSmundsson,
Pétru Magnússon, Stanley GuS-
muridsson og Sveinn Ögmundsson.
I lækniáfræSi er GuSm. Ó. Einars-
son aS taka próf.
Z
Hásetafélag Rvíkur hefir breytt
um nafn og heitir nú hér eftir Sjó-
mannafélag Reykjavíkur. Ólafur
FriSriksson er þar einn af “aSal-
sprautunum”, þó vitanlega hafi
hann aldrei sjómaSur veriS.
Skemtun var haldin í^Hafnar-
firSi á laugardagskVöldiS og fóru
allmargir héSan úr Reykjavík
þangaS, en urSu veSurteptir .og
komust ekki heim fyr en í gær, því
aS en^ar bifreiSar komust milli
FfefnarfjarSar og Reykjavíkur á
sunnudaginn.
Slys. Árni Árnason, Björnsson*
ar prófasts í G,örÖum á Álftanesi,
varS fyrir því slysi nýlega aS skot
hljóp úr byssu hjá honum og lenti
í framhandlegg hans.