Heimskringla - 30.06.1920, Blaðsíða 3

WINNIPEG 30. JCNl, 1920.
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSÍÐA
tnanna, sem væru andstæSingar, nema Iþar ágætt land. ÞjóSverj- þröskuldur í vegi, aS landiS yrSi
stjórnarinnar og væru á ferS þeirra1 ar lögSu aftur á móti fram /ullkomiega inniimaS og þjóSin
mest af fjármagninu tii aukningar brædd saman viS Rússa. Niku-
iSnaSarins. ISnrekstur ÞjóSverja ^ás II. KafSi unniS eiS aS stjórn-
í Rússlandi var svo miikill fyrir :irskrá r'innlands, en hann lét þaS
stríSiS aS Rússland var jafnvel i > vegi standa, og gaf út fyrir-
kallaS ‘ífjármálanýlenda Þýzka- skipun miklla 1899, sem í raun og
lands”. Á árunum 1904 tii 1914 veru nam stjórnarskrána úr gildi.
óx vörufiutningur frá Þýzkálandi Þ:ng Fin-na var lítiS meir en ráS-
erinda. Nálega ailir umsjónar-
menn og dyraverSir húsa voru í
þjónustu lögreglunnar. Þeir áttu
aS gefa gætur aS húsinu og gera
lögreglunni þegar aSvart, bæri ein-
hvern grunsamlegan gest aS garSi.
PólitíSka iögregian var kunn um
heim allan, undir nafcninu “ÞriSja
deiid". ÁriS 1880 var þaS opin-
berlega tilkynt aS hún væri lögS
niSur. En hún starfaSi áfram
engu aS síSur, í leyni. og var jafn-
vel aukin. ÞriSja deild var alger-
og upp 1
til Rússlands úr 12 /2
200 miljónir dollara.
AfleiSingar iSnaSaraidarinnar
urSu hinar sömu á RúsSlandi og
í öSrum löndum. Vélmegandi
miSflokkur skapaSist og fjölmenn
lega óháS hinni almennu lögreglu verkamannastétt. BáSir þeir
og jafnvél ölluim emlbættismönn-1 flokkar voru andstæSir einvalds-
um. Vald hennar var jafnvel ekki j stjórninni vegna harSstjórnar
takmarkaS aS lögum. Fjárfram' j hennar og spillingar, og vegna
þess aS hún hlúSi fyrst og fremst
aS hinum ríku landeigendum.
Þúsundum saman streymdu bænd
urnir til borganna til þess aS fá
atvinnu viS hinar nýreistu verk-
smiSjur. VerkalýSurinn stöfnaSi
til félagsskapar, til þess aS geta
gert vefkfail og öSllast viSunan-
legri kjör. ÞaS var áSur óheyrt
á Rússlandi. Stjórnin sá þaS þeg'
ar, aS þessi ifélagsskapur myndi j
von bráSar verSa pólitískur og
iög ti'l hennar komu úr sérstökum
leynilegum sjóSum, til þess aS hún
hefS; Ifullkomlega ífrjálsar hendur.
Keisaranum einum átti hún reikn-
ingsgkap aS ljúka.
Leynilögreglumennirnir og bylt-
ingamennimir háSu einvígi upp á
líf og dauSa. Voru engin griS
ge'fin, enda ekki um þau beSiS.
Leynilögreglumennirnir voru geisi-
lega slyngir og hugaSir og komust
jafnvel í flokk byltingamannanna.
Þeir létust vera byltingamenn og bannaSi verkaimönnum aS stofna
hatursmenn keisarans. ÞaS kom felög. Verkföllin voru rofin meS
jafnvél oft fyrir aS hvatamenn aS hervaldi, þar eS þau væru upp-
byltingatilraunum, þeir sem IðgSu resst gegn stjórninni.
ráSin á um þaS aS framkvæma til-
ræSin, voru njósnarar, sem gerSu
þetta til þess aS framselja “félaga”
sína til stjórnarinnar.
XIV.
Skömmu fyrir aldamótip síS-
ustu hdfst nýtt tímabi'l í sögu
Rússlands, því aS þá hefst þar iSn-
aSaröldin, meS svipuSu sniSi og
áSur var hafin í vesturlöndum álf-
unnar. AS sú öld hófst svo miklu
seinna á Rússlandi, var ekki,vegna
þess aS skortur væri á hráéfnunum
í landinu, því aS þar eru rnikil nátt-
úruauSæfi: kol, járn og steinolía,
og ekki vegna þess aS skortur vær;
á vinnukrafti, því aS þar er nálega
ótæmandi fjöidi ódýrra verka-
manna — heldur vegna hins. aS
fjármagn skorti til framkvæmd'
anna, enda hafSi stjórnin, fyrir
ótta sakir, dregiS úr því aS stofnaS
yrSi til slíkra stórráSa.
ÁriS 1 89 1 varS Sergius J. Witte
fjármálaráSherra Alexanders III.
Mætti kalla hann Colbert Rúss-
lands, því aS hann er frumkvöS-
ull hinnar nýju iSnaSaraldar á
RúsSlandi. Hann var slyngur fé-:
sýslumaSur,' þrautkunnugur fjár-
málamensku iSnaSarlandanna og
búinn ágætum bæfileikum um aS
koma skipulagi á iSnaSarfyrir-
tækin. ASalstefna hans var sú,
aS fá erlenda auSmenn til aS
leggja fé í fyrirtæki á Rússlandi;
benti hann þeim á hin miklu nátt-
úruauSæfi landsins og hinn óum-
ræSilega mikla og ódýra vinnu-
kraft. Til þess aS gera iSnrek-
endum þaS enn glæsilegra aS
hefjast handa pantaSi stjórnin
sjálf gríSar mikiS af iSnaSarvör-
um frá nýstöfnuSum verksmiSj'
um, vörurnar voru fluttar á járn-
brautum ríkisins fyrir lágt flutn-
ingsgjald, og verndartollar voru
lögleiddir til þess aS hindra sam-
kepni frá útlöndum. Fjármá'lum
Rússa kom Witte í herlbrigt horf.
Stórfeldar breytingar hlutust af
þessari stefnu. VerksmiSjur
spruttu upp á hverju strái. Um
aldamótin voru þær orSnar yfir
38 þúsund og verksmiSjumenn og
námamenn voru orSnir um tvær
og hállf miljón. Járn- og stá'l-
framleiSslan varS innan skamms
meiri á Rússlandi en í Frakklandi,
Austurríki og Belgíu. Kolafram-
leiSslan þrefaldaSist á árunum frá
1870 til 1900. Jámbrautir ríkis-
ins urSu æ fleiri og lengri. ÁriS
1860 voru þær ekki orSnar þús-
und mílur á lengd, en áriS 189 5
voru þær orSnar yfir 40 þúsund
mílur. Þar var á meSal Síberíu'
járnlbrautin, um endi'langa Síberíu
sem er lengsta járnbraut í heirni.
Hún var lögS aS mestu fyrir
franskt 'lánsfé. OpnaSist þá mark-
aSur 'fyrir rússneskar iSnaSarvör-
ur um endilanga Síberíu, og
fjölda manns gafst taekifæri til aS
En bæSj í miSflokknum og
verkamanna var ágætur jarSveg-
ur fyrir kenningar býltingamanna.
Þar eS þeir bjuggu þúsundum
saman í hinum stórú borgum, var
þaS mun hægra aS stofna til fé-
lagsskapar meS þeim. aS deila út
flugritum. aS koma á mótmæla-
fundum, heldur en meSal bænd-
anna, sem dreifSir voru yfir stórt
svæSi. I verksmiSjunum hittuat
verkamennirnir daglega þúsund-
’ im saman og gátu rökrætt inn-
byrSis um kjör sín. VerksmiSjurn
ar urSu heimkynni byltingafélag-
anna.
HingaS til hafSi þaS veriS svo
aS þaS var fámennur hópur 'hug-
sjónamanna, sem barSist gegn
stjórninni. Og þaS var vonlaus
barátta, þar eS hún var háS meS-
al alómentaSra bænda, sem trúSu
á keisarann eins ög guS.
Nú var svo komiS, aS væri
bylting hafin, þá var stuSningur
vfs, og þaS völdugur stuSningur
af hálfu iSnaSarlýSsins.
Þótt einkehnilegt kunni aS
virSast, þá er þaS svo í raun og
veru, aS þaS er á tímum hinnar
járnhörSu stjórnar Alexanders
.11., sem sú aSstaSa skapast, sem
veldur byltingunum á Rússlandi
íriS 1903 og 1917.
Þegar Alexander III. var fallinn
frá 1894, gerSu Rússar sér vonir
um aS íbreytast myndi til batnaS-
ar um stjórnarfar landsins. Þá
tók viS völdum Nikúlás II., sonur
Alexanders. Hann var þá rúm-
lega 25 ára aS aldri. Hann var
talinn góSlyndur maSur, al'lvel
viti borinn, hafSi iferSast víSa og
var álitiS í fyrstu, aS hann myndi
feta fremur í fótspor afa síns en
föSur. En þær vonir brugSust
3kjótt. Keisarinn lýsti því yfir.
stuttu eftir valdtöku sína, aS hann
mundi af alhuga vernda einvalds'
réttindin og eigi láta þar undan
síga um hársbreidd fremur en
faSir ’hans. Hann ávítaSi nefnd
frá (fylkisþingunum, sem baS keis-
arann aS gefa þjóSinni stjórnar-
skrá og þingfrelsi. Slíkar bænir
sagSi hann aS væru “fráleitir
draumórar”. Kom þaS brátt i
ljós aS Nikulás II. hafSi hvorki
festu né viljastyrk föSur síns, eSa
frjálslyndi afa síns. Hann var
,svo skapi farinn, aS auSvelt hlaut
,a8 verSa fyrir viljasterka kyr-
stöSumenn afc ihafa róS hans í
ihendi sér.
Keisarinn byrjaSi ógæfuferii
sinn meS því, aS beita lögleysuim
og ofbeldi viS Finnlendinga. Finn-
land haífSi lengi v.eriS þyrnir í
laugum rússneskra afturhalds-
Imanna. Þingstjórn Finna, mál
ifrelsi, og 'frábærlega góS alþýSu-
imentun var í auguim þessara
manna bráS'hættulegt fordæmi í
keisararíkinu. SjálfstæSi og
menning Finna var þar aS auki
gefandi samkoma undir einvalds-
stj órninni í Petrograd. Her Finna
laut áSur stjórn síns eigin lands,
en nú var hann sameinaSur her
Rússa. Fir.skum embættismönn-
um vár vikiS frá völdum, og rúss-
neskir menn, sem voru framandi í
skoSunum og óvinveittir þjóSinni,
settir í þeirra staS. Finska og
sænska hœttu aS vera skrifstofu'
og embættamál í landinu, en rúss-
neska kom í þeirra staS.
Finnum brá svo viS þessi tíS-
indi. aS almennur sorgardagur
var haldinn um alt landiS. Bæn-
arskrá undirrituS af hálfri miijón
finskra borgara um aS svifta eigi
þjóSina fornu frelsi, var send til
keisarans en aS engu höfS. LiSu
svo nokkur ár, aS Finnlandi var
stjórnaS meS frábærri grimd og
ihörku. — ÁriS J 904 myrti finsk-
ur þjóSræknismaSur rússneska
landstjórann, Böbrikov hershöl S-
ingja, sem kallaSur var “böSulI
’Finnlands”. MorSinginn fyrirfór
‘sér sjálfur, en háfSi áSur r.taS
bréf, þar sem hann lýsti því yfir,
aS hahn hefSi unniS hermdar-
verkiS til þess aS beina athygli
Nikulásar keisara aS öfbeldi því
og kúgun, sem emibættismenn i
Finnlandi beittu viS þjóSina.
JafnhliSa kúgun Finnlands
ibeitti stjórnin hinu mesta harS-
ræSi heima fyrir. Mótþróinn gegn
einveldinu óx hraSfara í bæjun
um, bæSi hjá verkamönnum og
miSstéttinni. — Hverskonar fé-
llög voru grunsamleg í augum
stjórnarinnar, hvort þaS voru fé-
lög verkfræSinga, vísindamanna,
lækna, lögmanna, iSnaSarmanna
o. s. frv. AlstaSar þóttust vald-
hafarnir sjá samsæri og mótblást-
ur. Og af því aS mentaimennirn-
ir voru ifremstir í andóifinu gegn
einveldinu, var hefndinni snúiS á
móti þeim. Heimspekilegar bæk-
ur, eins og rit Herberts Spencers.
voru bannvara í Rússlandi. Fræg-
ur sögumaSur og félags'fræSingur
Miiiukov, sem síSar varS foringi
frjálslynda flokksins í þinginu,
var sviftur kennaraembætti viS
háskólann af því, aS “skoSanir
hans væru yfirleitt tölluvert grun"
samlegar”. Lögreglan gaf ná-
kvæmar gætur aS öllum náms-
mönnum bæSi í skólastofunum
og endranær. Þeir sem þóttu tor-
tryggilegir, voru umsvifalaust
sendir til Síberíu.
Nikulás og stjórn hans áttaSi
sig lengi vel ekki á því, aS mót-
þrói sá, sem þeir urSu varir viS
hvarvetna í landinu, var allur
lannar og miklu hættillegri heldur
en níhilista-hreyfing sú, sem rúss"
nesku einvaldarnir höfSu fyr átt í
ihöggi viS. ÞaS háfSi veriS fá-
mennur flokkur umkomulítilla
ihugsjónamanna. En nú stóS
Rússastjórn augliti til auglitis viS
völduga alþjóSahreyfingu, tvær
fjölmennar stéttir, sem hugsjón
Wittes ráSherra ha'fSi gert aS
stórveldum í ríkinu.
(Frh.)
Norður með ströndum.
Herra ritstjóri!
Eg sendi þér fá einar línur, mest
af þeirri ástæSu, aS margir, sem
þek'kja mig, verSa hissa aS sjá línu
frá mér úti í þessari heimsálfu. Eg
er nú staddur í þei meina laxfiski-
verzilunarbæ, sem Bandaríkin eiga
í Alaska. og er þessi bær 90 míi-
ur fyrir norSan Prince Rupert, Er
bærinn áeyju, og eg held helzt
aS hér sé meiripartur allra smærri
og stærri báta Ameríku saman
kominn. ÞaS er alt lifandi hvar
sem maSur lítur, og allir græSa á
lax og heilagfiski. Hér er vel
fjörugt eins og oftast er hjá Ame-
ríkumönnum.
ÁstæSan fyrir því aS eg er hér,
staddur, er sú aS eg fékk þaS inn-
fa:1 aS gerast heilagfiskiveiSimaS
ur, og er eg á einu meS því bezta
skipi som siglir frá Prince Rupert.
ÞaS er tvímastraS og hé.'ir 125
hestafia clíuvél, og ber 8 fiiki-
menn auk skipstjóra og skipverja.
FæSi hclfum viS svo gott, aS ó-
víst er aS hægt se aS ihugsa sér
þaS beira. ViS eigoim eftir aS
fara 300 mlilur ennlþá norSur og
er öll eiSin frá Prince Rupert int
á milli lands og eyja, og altaf skjól
fyrir öllum attum. En þegar
norSar kemur leggjum viS til hafl
um 50 mílur frá landi. Er þar
lagt fyrir heilagfiski. Þar er al
Veg krökt af svörtum sel og nóg-
ur hákarl og hvalur. Eg býst viS
aS þessi ferS mín verSi fróSleg.
En þeir segja mér aS eg fái aS
taka á öllu, sam eg hafi til og hefi
eg þó stundum séS margt mis
jafnt. En hart má þaS vera, ef
enginn gefst upp á undan þeim
gamla. Vinnan viS aS fiska er
vanalega frá 5 til 10 daga og 10
dagar til og frá. En vanalega,
ef þölanlega gengur er hlutur
hvers manns frá $150—$200, og
ált frítt og gerir margur sig á-
nægSan meS minna.
Loftslag hér er mjög heilnæmt,
fólk hraust og sællegt, en oft er
voSálega kalt sem von er, því
fjöllin eru öll fannhvít ofan eftir
öllu. Og þegar af þeim blæs er
voSalega kalt. Hér er Marconi
loftskeytastöS, og frá henni er
hægt aS senda skeyti til hvaSa
staSar sem er hér vestur frá og til
allra stórskipa sem loftskeytatæki
hafa. Ketchican — og er þaS
vfst indverska — stendur vestan í
fjalli, en mikiS áf bænum er bygt
á stólpum út í sjó. Sumt stendur
hátt uppi í brekku, sumt á þver-
gnýptum standibjörgum, en hér er
ágætis höfn. Hvergi er hér sáS"
land og hvergi heyland og í alla
staSi er landiS ófrjósamt. En
nægur auSur er samt í sjónum, og
töluvert af námum, sem eg minn-
ist á síSar. Ó, þaS er grátlegt aS
landar skuli ekki vera komnir hér
á sjóinn meS sínum dugnaSi og
atorku, og er eg viss um aS ekki
mundu þeir kasta út efnum sín-
um eins og sumir gera hér. Hér
raka sumir saman stórfé á litlum
gasálínbátumt sem meS vél og
öllu kosta ifrá $1000 til $ ] 500.
Þá aSferS hafa þeir viS aS veiSa
lax, aS þeir draga fjögur net á
eftir bátnum. Þetta er ágæt let-
ingjavinna, og er vanalega einn á
bát, en ihann verSur aS hafa vit
/
á gasólfnvél.
Heilagfiski bátarnir eru lctgaSir
fyrir 3 menn og kosta frá 3 til 5
þúsund dollara, og má strax
græSa á þeim. HingaS vestur hef-
ir fóllk ekkert aS gera nema þaS
ætli aS stunda eingöngu fiskiveiS-
ar. En svo er hér gott aS vera
fyrir brjóstveika hvaS loftsilag
snertir. En betra er aS hafa meS
•sér töluvert af skildingum, því
nógir eru éftir þeim.
Eg held eg sé nú búinn aS kióra
helzt tiil of mikiS, og biS alla þát
sem iesa, aS fyrirgefa þaS.
Mér féll illa aS Smitheyjarbú-
um skyldi verSa sárt til mín, þó
mér ifyndist ekki plássiS viS mitt
hæfi, >svo eg gæti hrósaS því. En
sínum augum lítur hver á silfriS,
og svo var meS mig. Eg skal
vera alrveg laus viS aS lýsn henni
héreftir. Þeir sem vilja sjá hana
háfa sama tækifæri og eg. En
komist eg lifandi heim úr heilag-
fiskitúmum, skal eg gefa fólki
fullkomna lýsingu á NorSur'Al-
aska og ýmsu sem þar er aS sjá.
MeS vinsemd.
Capt. Baldvin Anderson.
Mjólk er dyr.
Geíið ekki
kálíunum
hana.
PEERLE88
GALF MEAL.
Þú getur aliS fimm kálfa á því fyrir sömu peninga og kostar aS
ala einn, ef jþú gefur honum mjólk.
PEERLESS CALF MEIAL er hiS bezta sem hægt er aS gefa í
staS mjólkur, og hiS bezta kálfaeldi, sem til er, en afar ódýrt.
Efni þess er þetta: Protem 25%, VöSvagjafi 5,90% Fita
8,70%, Carbo Hydrates 44,82%.
Ekkert kemst til jafns viS Peerless Calf Meal. Reyndu þaS, og
^u munt sannfærast. SkrifiS eftir verSlista, og nafni verzlunarinnar
næstu viS ySur, sem selur þaS, og Peerless og De-Pen-Don fóSurbæti.
Peerless Products Ltd., Brandon, Man.
Útsölumenn:
SIGURDSSON & THORVALDSON, Gknli, Hnausa, Riverton.
LUNDAR TRADING CO.. Lundar. EriksdaJLe.
RJQMI
óskast keyptur.
Vér kaupum aiiar tegxmdir af rjóma. Hæsta verS borgaS
undireiins viS móttöku, auk iflutningsgjalds og annars kostn-
aSar. ReyniS okkur og komiS í töLu okkar sívaxandi á-
nægSu viSskiftamanna. Islenzkir bændur, sendiS rjómann
ykkar tál
Manitoba Creamery Co. Ltd.
A. McKay, Mgr.
846 Sherbrooke St.
Automobile and Gas Tractor
Experts.
WiQ be more in demand this epring than ever before in the histery
of this country.
Why not prepare yoursetf for this emergency?
We fit you for Garaige oar Tractor Work.
All kinds of engines, — L Head, T Head, I Head, Valve in the
head, 8'6-4-2-l cylinder engiites are used in actual demonstraitwn,
also more than 20 different electricaj sysfcem. We also have an
Automobile and Tractor Garage vdiere you wil receive training in
actuai repairing.
We are the only school that makes batteries from the melting
lead to the finished product
Our Vudcanizing plant is comsidered by all to be tfve most up t*
date in Canada, and is above comparisor*.
The resulta thown by our students prsve. te our satisfaction that
our methods o>f training are rigbt.
Wrke or call ifor kiformaition.
VisitoTS always welcome.
GARBUTT MOTOR SCHOOL, LBVHTED.
City Public Market Bldg. Calgary, Alberta.
Abyggileg Ljós og
Aflgjafi.
Vér ábyrgjumst ySur varanlega og óslitna
ÞJONUSTU.
aS máli og gefa ySur koatnaSaráaethm.
Winnipeg Electric Railway Co.
A. W. McLimont, Gm'l Manager.
Borgið Heimskringlu.