Heimskringla - 29.12.1920, Blaðsíða 2

Z. SkAÐfiíELA
UEIMik«13IULA
WINNIPEG 29. DES. 1920.
TVÖ KVÆÐI.
Eftir Stephan G. Stephansson.
Munurinn aö mannsliSi.
Mór er óhætt — meðan sést
að meðhald bjóða
höfuðin, sem hugsa bezt
og hagaet ljóða.
MILLl VITA.
Kunnugir vorum við fyr en hann fór
Fríliði í stríðið — það taldist svo göfugt —,
Frægðin og heimkoman hans varð ei stór,
Hermannsins eydda, sem Iánið gekk öfugt.
Bkki er hátíð í huga þíns lands
Heimkoma úr stríði svo farlama bjálfa.
Vopnabit sneiddi upp hreystina hans,
Heilsuna að mestu og skynsemi 'hálfa.
Það sem hann hafði af höfðinu mist
Hugvizku manna og lagvirkni sýndu.
Það hafði nærfærin læknanna list
Lappað upp alt — nema rænuna týndu.
ÖrkumlaJhæIið mun alla hans tíð
Aðgægjum verja hann þjóðdýrða-rýnis.
Glæðir ei vígmóð í veilhuga lýð,
Vandræða-gripinn að hafa til sýnis.
Rifjar upp kafla úr sögu sín sjálfs,
Samt, milil þagna og vitífirrings-kasta,
Rekur þá sundur til heils eða hálfs.
Heldur sér löngum við efnið það fasta.
Lesari góður! eg leyfi samt þér
Lausn þess: hvað ýkt eða satt muni vera —.
íslenzkum bragstuðlum hefi eg hér
Hnýtt því í línur, sem rímarar gera!
I.
“Til orustunnar fyrstu farinn,
Fullnuma og konung-svarinn,
Orðinn hjól í einhvers vilja,
Eiginmarklaust skaut og blóð,
Geystist fram og grafkyr stóð,
Sneiddur þeirri þörf, að skilja.
Hvatarlaus en heimskuJherkinn —
Hafði staðist Ioka-prÓf
Hinzta bekks — en hæsta þó —
Handbragða við manndrápsverkin.
Nú var upp til enda kent
Efsta stig í vígament,
Sem snýst öll að einum rökum:
íþróttinni í banatökum,
Þegar eiga í vök að verjast
Vitfirringar, sem að berjast —
Hverjum er nú Iíka að lá,
Lærðum svo, þó á sér fmni:
Hífylgni í manndáð minni
Líf og sigur leikur á?
Mér varð eitt til minkunnar:
Miskunnarverk gott var þar
Kent, sem okkur öllum var
Einhvernveginn vandasamast,
Vikastirtt og gleymsku-tamast.
Það var: Ef þú finnur fallinn
Fjandmann þinn, sem hefir velst
Banasár um koll og kvelst,
Styttu líf hans, sting þú karlinn!
Þarna áttu að hitta’ ’ann helzt. —
I því kunni’ eg alt í molum,
Oft varð það í handaskolum.”
II.
“Það er að koma að mér æði.
Að þér gæt og komst hjá mér.
Kastið eitt ef nærri, að ná mér.
Sem mér öllum svíði og blæði,
Öllum — sjáðu á mér hnakkann.
Er ei sæmd að þessum hjálmi,
Dvergasmíð úr dýrum málmi?
Eg á lækna-list að þakka’ ’ann.
w Varð í görðum græðaranna
Glys í hofi vísindanna,
Iþrótt þeirra að sýna’ og sanna.
Sálaður nærri úr höfuðleysu
Borinn úr vilpu valhræanna.
Verður aldrei tölum talin
Tímalengdm sármdanna,
Sem eg, Iffs en logum kvalinn,
Lá með grafinn koll í eisu.
* Hvort a ðþað var öld eða aldur
Ei eg veit. Né hver sé valdur
Ágallans sem er, að var
Ægslað á sviknu leifarnar
Þessa hálfa höfuðs á mér.
Hollari væri ótalfalt
Gerðin ný og efnið alt.
Stundum óður, ávalt frá mér.
Og að trúa mér er valt.
Kastið eitt er nú að ná mér.
III.
“Innanum val og vofur marðar,
Vikur skreið eg neðanjarðar.
Vikur! eða var það öld?
Veit það hvorugt, ékki töld
Tíð mín varð í tímum þar.
— Tilætlanalaus eg var,
Bara eins og blautur leirinn.
Brælu-pest féll yfir mig,
Sama og loftið læddi um sig,
Fangavist af armleik eirinn.
Alt í mér varð yfir-þreytt,
Orðið gat ei bylt við neitt.
Hafði ei vilja, að vara mig,
Víti sjálft þó hvesti sig.
Mér stóð alt á scima’ um sjúka,
Sjálfan mig og dauðra búka.
Sigurvonlaust sarg og hikan.
— Svo kom uppstigningar-vikan:
Ofanjarðar orloif mitt
Út í röð á hvíldra verði.
— Bar ei und né ör af sverði,
Né að skort mig hefði hitt.
Þó fanst mér, að allur ein
Illa gróin und eg væri,
Sem eg dreyra-drefjar bæri
Eftir götu og 'brotin bein.
#Braut mín yfir Vígrið valsins
Velt upp hraun úr gosi fallsins.
— Hvar sem augað eygði, gein
Veggja-rúst með ruddum þökum,
Rytjurnar af akra-flökum,
Hvergi s'kjól né skepna nein.
Dreginn stóð, á opnu auða
Eyðilands og mannadauða,
Krítaður með línum iöngum,
Lás af neðanjarðar göngum,
Djúpið þeirra í díkið víða
Dæmdu, er þar í fjötrum bíða.
Sól og dagur sat á flótta
I súld og reyk með dauðans ótta.
Um nótt, er leit eg, fjarri falinn,
Feigðar-dísir ríða valinn:
Reyks og lita ljóma-glætur
Leiftra upp frá varðeld nætur
Yfir dölum, velli, vogum,
Veröld alla í Surtarlogum,
Fangi varð eg vætta styrkra
I vítisfegurð yztu-myrkra.
Urðarmánar blossa-'blysa
Brunnu öfugt, hurfu skjótt,
Leiftruðu í öðru leyni ótt,
Rumskuðu nótt til nýrra slysa.
Brothljóð skulfu í áttum öllum,
Eldgíganna skutli sló
Niður í skuggans skerja-sjó,
Dauðalbrims með boðaföllum.
Hvíldist eg við hreyfing þar.
— Hamslausara’ en væri eg sjálfur,
Lék eg mér nú — vissi, eg var
Vígaguðsins ali-kálfur.
Þar kom að: Einn þokumorgun
Þreföld vínsins auka-borgim
Var oss skenkt. Það vissi á
Verkið, sem að fyrir lá.
Sértu kvaddur áhlaup í i
Andbanningur verður þú,
Finst þitt insta eðli og trú
Kvein'ki sér við návíg ný,
Bandi og mæli móti því.
Ekki, að hrollur háskans ótta
Hugprýðina reki á flótta,
Heldur lagzt þig óbeit á
Upp á sjá og vera hjá,
Þar sem lífsins Ieifum þjaka
Lemstur-sár, sem opin flaka.
Dignar að etjast út í svaðið,
Özlið gegnum blóðugt spaðið.
Memin þau á mmm eigi
Mæða svo um fjarska-vegi,
Þar sem langdræg skotvopn skila
Skörum heilum aldurtila.
Þá er Niflhels-list í leiknum,
Loganum og hrannmorðs-reyknum.
Vita, eins og flugur ifalla
Fjandmenn sína, í öðru landi,
Hópast fram, en hníga alla,
Hulið hvaða fár þeim grandi.
Svo til víga, veigum gladdir,
Vórum fram til áhlaups kvaddir.
Fylktir inn í flokksins æði
Féllum út í geistri bræði,
Otuðum steyttum brodd að broddi
Branda vorra, hlið við hlið,
Röð við röð og mið við mið,
Greip um skefti auga á oddi.
Hvergi leið, að líta við.
Greip mig ofsjón? Einsviðbrá:
Andlit næstu, í röð mér hjá,
Umhverfð virtust öll, að sjá
Afskræmd, trylt og nákaldjblá.
Ygur syrti úr augum dimmum,
Eins og skuggi af höggstokk grimmum.
Var eg í illra anda ríki,
Orðinn sjálfur þeirra l'íki.
Áfram, áfram! Verri vanda
Værum í, að hopa og riða.
Oss að baki beindar standa
Byssur vorra eigin liða.
Ef á flótta ætti að stranda
Á oss banaskotum miða.
Við höfum æðis-org upp rekið,
Eitthvað hefir móti tekið.
— Fyrirbúið fjanda lið
Fylking sinni lýstur við.
— Hverfist alt í blóð og bræði,
Banafálm og slysa-grið,
Stangast vilt og vaibúið.
— Verði engum slíkt að lá!
Það er stríð: að þjóðir fá
Illra dáða dug og æði.
IV.
“Hlýðið, piltar, hörfið frá!
— Það er að koma að mér æði.
Upp með vopnin. Sjáið þá
Fjanda, þessa vítis^varga,
Vaða að með heiftarJbræði,
Þjótandi og þúsund-marga!
Uppi stend eg auðum höndum,
Allur stunginn vígabröndum.
— Breddan horfin! Fá mér, fá,
Fá mér vopnið, maður! með því
Munda eg þig í hjartastað.
Veg í fylking ok'kar — eða í
Óvinanna. Sama er það.
— Hér er ekkert um að hirða
Annað en það, að myrða, myrða.”
V.
“Hver er hann, á móti mér,
Morðinginn, sem þarna fer?
— Hversu slíkri villu er varið
Veit eg ei, en það eg finn:
Guði og mönnum get eg svarið
Gabblaust — það er faðir minn!
Hvað varð um hann? Heill eg er
Hendur þó að féllust mér.
Gat hann hlíft mér? Framhjá farið.
Fékk hann þekt mig? drenginn sinn.
Feldi eg hann? en hef’ mig varið.
— Hvað veit eg það! Felli menn,
Lifi, berst og brýzt um enn.
— Brakar hrun í heimi öllum,
Hann og eg í rústir föllum.”
VI.
“Sko, nú, legg eg augun aftur,
Út úr kvíðvænd næsta dags
Hníg í blund — en hrekk upp strax.
Andfælurnar leita Iags,
Imyndana óráðs-kraftur.
— Upp úr svéfnsins óra-hljóði
Orgar skrugga um náttmyrkrið,
Sem eg engist saman við.
Völlur, manna-kroppum krökur
Kringum mig, í leiftra flóði.
— Dregur allan mátt úr mér
Óbeítin, sem um mig fer:
Þræslu-víman, þetta flökur,
Þefurinn af mannablóði.
Troðinn möru-óværð er.”
VII.
“Æðið hefir aftur snúið
Á mig. — Eg get hvergi flúið.
Kastið eitt er nú að ná mér.
— Niður úr skýjum leið nú hjá mér
Líkhringing, frá kirkju-klukna
Kór. Sem mér við eyru nam
Eins og sungið sé:
Requiem Æternam
Dona Eis Domine.
Unz í gröfum opnum drukna
Ómar þeir í legreit fram.
Veiztu, hver eg var og er?
Vil þó ekki segja þér!
Eg er hann, sem grafir gisti,
Gadarinn sem mætti Kristi,
Er með sínum eigin tönnum
Af sér hold og klæði reif,
Hreedýrskló til hjartans þreif.
Bygði dys með dauðum mönnum.
(17.—2.—’18.)
NB. Gadarinn = Sólarsagan, sem byrjar
svona: “Síðan lentu þeir við hérað Gadara-
manna”, eða: “Og þeir tóku land við bygS
Gerasena,” mun standa í Lúkasar guðspjálli.
Höf.
SIGURHERRANN.
Hann stóð þar, með þyrnikórónuna,
Þrár óleystar, kveðjujminninguna,
Áformanna’ er ekki til hann vanst.
Stóð þar nú — þar næst þú bráðum stendur —
Naglaför í vinnuslitnar hendur
Alls, sem Ijós og lækning honum fanst.
Hann stóð einn, við yzta myrkrið svarta,
Og með síðu stungna inn að hjarta —
Stungna blindni, sinnar samtíðar.
Hæddur fyrir hjálpræðin að skilja,
Hataður fyrir góðfúsasta vilja.
Lygari, að sjá hvað sannleikurinn var.
Var ei raun, í vanþökk sinnar þjóðar
Við að skilja? ogaflar vildir góðar
Taka launa-lok þau? Honum sízt!
Takmark ásett, tilraun sína að gera,
Týnst þó gæti hún, stærstu sælu vera
Guðs og manna, vissi hann fyrir víst.
Lánið mikla, lífsins gjöf að skilja,
Látið geta djásn á bezta vilja
Verða að lokum þennan þyrnikrans,
Gerði myrkrið sjálft að leiðar-tljósi
Lækkuð voru hvorkt af þökk né hrósi
Einu launin verðug verki hans.
Dýpstu fró og fylling allra vona
Fann hann þar, að mega hveffa svona,
Jafnvel hníga úr minni guðs og manns,,
Sæludíf, sem fór um andann eldi —
Eins og Ijóð, sem birtist skáldi að kveldi
Eftir þyngsta þreytudaginn hans.
(17.—10.—’20.)
Æfimiuiif.
•! X
BJÖRN HALLDÓRSSON.
*
Fæddur 20. marz 1831.
Dáinn 9. maí 1920.

Hann var fæddur 'á KetilsstöS-
um í JökuIsárhlíS ií NorSur-Múla-
sýslu. Foréldrar hans voru Hall-
dór SigurSsson stúdent frá Bessa-
staSaskóla og kona hans Hildur
áiríksdóttir, systir Magnúsar Ei-
ríkssonar, hins alkunna Únítara
guSfræSings. Foreldrar Halldórs
voru séra SigurSur Árnason á
Hlálsi íí Fnjóskadal og kona hans
IBjörg Halldórsdóttir Vídalíns um-
IboSsmanns á ReynistaS, Bjarna-
sonar sýsilumanns á Þingeyrum,
Halldórssonar. Björg var systir
Bjarna og Einars, sem úti urSu á
Kjalvegi 1 780, og líkamáliS ein-
kennilega varS út af í SkagafirSi.
MóSir Bjargar, kona Halldórs
Vídalíns, var RagnlheiSur Einars-
dóttir frá Söndum. MóSir Hall-
dórs, kona Bjarna á Þingeyrum,
var HólmfríSur, dóttir Páls Iög-
manns Vídalíns, Jónssonar í VíSi-
dalstungu, Þorllákssonar, Pálsson-
ar sýslumanns á Þingeyrum, GuS-
Lrandssonar biskups á Hóllum,
Þorlákssonar. MóSir Páls lög-
manns VídaKns var Hildur dóttir
Arngríms prests hin slærSa á Mel-
staS, Jónssonar, systir séra Þor-
kels í GörSum, föSur Jóns biskups
Vídalíns.
MóSir Hildar Eiríksdóttur,
móSur Björns, var Þor'björg Stef-
ánsdóttir prests á Presthólum,
Lárussonar Scheving klausturhald- J
ara. MóSir Þorbjargar, kona séra :
Stefáns Scheving á Presthólum,
var dóttir séra Stefáns á Presthól-;
um, Þorleifssonar prófasts, Skapta
sonar.
I
Björn ólst upp á KetilsstöSum
til þess er hann var 14 árá gamall,
hjá ömmu sinni Þorbjörgu Stef-
ánsdóttur og seinni manni hennar,
Birni SigurSssyni. Hann var stór-
menni, sem hann átti kyn til, vildi
ékki sjá í kringum sig neina lítil-
mensku. Kendi nafna sínum aS
þola alla þá hörku, sem altítt var
á Islandi aS unglingar yrSu aS
þola, svo sem yfirstöSur yfir fé á
vetrum á krafstursjörS o. s. frv.
Svo vandist Björn í æsku á Ketils-
stöSum 'íþróttum, skauta og skíSa-
ihlaupum, glímum og ýmsum fim-
leikum.
Björn á KetilsstöSum unni mjög
nafna sínum, ekki minna en syni
sínum Stefáni, sem seinna varS
sýslumaSur á VestfjörSum, og
voru miklir kær’leikar meS þeim
uppeldiábræSrunum og frændun-
umt Birni Halldórssyni og Stefáni,
en gá máttu þeir aS sér aS brjóta
ekki á móti boSum öldungsins
(fóstra og föSur, því þá var hegn-
ingin vís, ef eitthvaS varS á. Og
eitt sinn vildi þeim slysni til og
urSu óttaslegnir og hlupu í felur.
Fljótt heyrSu iþeir aS leitaS var aS
þeim, og kallaS á Steblba og
nafna. Stebbi fanst og fékk
myndarlega hirtingu hjá föSur sín-
um. Karl gekk í kring og kallaSi
á nafna sinn, en tókst ekki aS
finna hann.
Foréldrar Björns bjuggu á Úlfs-
stöSum í LoSmundarfirSi. Þau