Heimskringla - 29.06.1921, Blaðsíða 1

Sendið ecttr rerBTteta tll
Royat CtowB Stxip, Ltd,
«64 Main St„ Wlanipeff
Og
tunb'áííir
SendiíS eftir verClÍsla ti
Hoyal Crow* Sonp. Lt4
664 Main S-t.>. Wíantpe.
XXXV. AR
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 29. JOM 1921
NCMER 40
CANADA
um fylkjunum að færa kaup niS-
ur, en nú virSist þó aS því komiS
aS einnig hér verSi fariS aS i-áS-
Fylkiskosningar í Alberta er nú um hinna, fylkjanna. Og nokkur
lýst yfir aS eigi aS fara fram 18. kauplækkun hefir nú þegar átt sér
júlí næst komandi, og útnefning- staS, en í flestum tilfellum nefir
ar viku áSur, eSa 1 1. júlí. ÁSur hún enn ekki fariS fram yfir 10%.
var búist viS aS kosningar yrSu
mánuSi sei.nna, en þaS reyndist VerSlækkun talsverS hefir átt
ekki svo. Liberal stjórnin undir Ser staS á ýmsum vörum eSa flest-
forystu Stewarts sem nú situr þar um a þessu árl; eru baS einkum
aS völdum, var kosin 7. júní 1 9 1 7 j þœr Vorur er beint koma frá bóndl
og var Hon. A. L. Sifton þá for-, anUm sem lækknS haff aS mun-
sætisráSherra, en hann lét af því
embætti baS haust, er hann var
Pueblo flóSið. 1 ráSi er aS
WashingtonlþingiS verji miljón
dollars til hjálpar þeim sem mfest
tjón biSu af flóSinu í Pueblo um
daginn.
Frá 8 t»l 33% cent á hundraS
pundin- hefir flutningsgjald á garS
ávöxtum veriS fært niSur meS
járnbrautum Bandaríkjanna frá
hafi til hafs.
svo sem egg, smjör og kjöt, ávext
ir og garSmatur. Aftur eru skór
gerShr aS landritara í Canada af! °S leSur íháu verSi’ bó huSir hafi
1 lengi veriS verSlitlar.. VöruverS!
varS hæzt desember 1920; varj
matvara þá um 102 % hærri en
1913, eldsneyti 118%, húsaleiga
39%, fatnaSur 135%, smærri
munir 90%, eSa allar vörur aS
samlbandsstjórninni (Union gov-
ernment) og núverandi forsætis-
ráSherra, Charles Stewart, sem áS
ur var ráSherra opinberra verka í
í Alberta-stjórninni, hlaut embætt
iS. Þingmenn eru alls 58; telur
stjórnin sér 34 af þeim, íhalds->fnaSi 92% hærri en 1913- Ná
flokkurinn 18, verkamannaflokk- 1 Iok maí mánaSar þetta ár, hafa
urinn 1, Non-partisan 2, hermenn1 vorur baS komiS niSur- aS tær
2 og United Farmers 1. Á síSasta eru b° ekki nema 72 % hærri a^
þingi var tölu þingmanna þó JafnaSi en 1913; mest hefir mat-
breytt, svo nú eiga 61 sæti í þing-J varan lækkaS og er hún nú 65%
inu; var 2 þ'ngmönnum bætt viS 1 hærri en 1913, eldsneyti 40%
hvorn bæjanna Edmonton og Cal-J fa‘naSnr 92 %, smærri vörur 89%
gary, sem nú hafa því 5 í staS 3 AS matv°ru undanskilinni, eru því
þingmanna áSur; sömuleiSis eru P1!831, enn alt; þv> helmingi
nú 2 frá Medicine Hat, sem áSur| hærri en beir foru 1913. Kemur
var ekki nema einn. En þeir erj hun n°kkurn tíma aftur svo mik-
fyrir hönd hermanna áttu sæti í ^ iS niSur aS jafnaS verSi viS þaS
þ-nginu, voru afnumdir sem flokk sem var fyrir stríSiS? í haust
ur. Bændaflokkurinn (United seSÍa verzlunarfróSir menn aS
Farmers) er búist viS aS komi út vörnr fari niSur sem enn séu í háu
ster'kari en áSur á móti stjórninni j verSi- en vaíasamt sé hvort aS
viS þessar kosningar sem fara í j verS verSi nokkurn tíma eins lágt
hönd. Er vonandi aS þeir læri af aftur °S 1913.
..Saskatchewan kosningunum ný-
Prentarar
í Winnipeg hafa á-
afstöSnu, og láti ekki hiS sama ^ l^veSiS aS gera verkfall 1. júlí n.
henda sig og henti bændaflokk- k . ástæSan til þess er sú, aS
inn þar. Stewart *tjórnin segist pren,tarar krefjast aS vinnutími
auSvitaS vera bændastjórn, en J,eirra sé styttur úr 48 kl.st. á viku
þaS er sami söngurinn og átt hef- n;gur í 44 kl.st., og aS kaup þeirra
ir sér staS hjá öllum liberalstjórn- g£ sama og áSur. Prentfélögin
um Vesturfylkjanna undanfariS,' gegja kaup þeirra hærra. hér í bæ
og þrátt fyrir þá hátíSlegu yfir-; en annarsstaSar og vilja ekki
lýsingu, hefir sú stjórn alstaSarj stytta vinnutímann; nú er prent-
sótt á móti bændum, og gert alt^ araljaUp 44 dalir á viku.
sem hún hefir getaS til þess aS I
eySileggja samtök þeirra. Hún á- j Um 8000 manns er taliS aS
lítur sig ekki skuldbundna til aS
fariS hafi niSur aS vötnunum á
laugardaginn var héSan úr bæn-
BANDARIKIN
breyta eins og hún kennir, stjórn-
in sú. En þó ótrúlegt megi heita, um
hefir henni haldist þetta uppi, og
margoft veriS krýnd stjórnar-
sætinu í ofan á lag og þakklætis-!
skyni fyri hæsnina. Ó, mannlega | Afarstór Saltnáma hefir fundist
hömung hve fer þér þaS vel, aS sem nær ;nn ; ríkin Oklahama,
kúgarans fótum aS krjúpal’’ sagSi| Kansas, Texas og New Mexico.
frjálslyndasta skáldiS okkar Is- gagt er aS þaS muni vera stærsta
lendinga. Betur færi á því, aS Al-j saltnáma í heimi og er hún aS
berta Islendingar hefSu þau orS í m;nsta kosti 650 mílna löng og
huga viS kosningarnar er þar fara 250 mílna ibreiS og um 600 feta
nú í hönd.
Um 100 skólakennarar frá Can
ada eru lagSir af staS í ferSalag
til Bretlands og orustu-vallanna á
Frakklandí; er fjöldi af þeim frá
Winnipeg. Tilgangur ferSalagsins
er sá, aS gefa eins mörgum kenn-
urum og unt er kost á aS sjá ýmsa
merka staSi úr sögunni meS eigin
augum. FerSalag þetta verSur auS
vvitað hiS skemtilegasta og hefir
mentandi áhrif. Yfir lista þeirra er
fóru rendum vér augum og urS-
,um ekki varir viS nema eitt ís-
lenzkt nafn þar: Violet Fjeldsted
frá Winnipeg.
Vinnulaunum í Canada er held
,ur aS þoka niSur. ViS algenga erf
iSisvinnu hafa þau lækkaS um
20% í öllum fylkjunum. I On-
tario nemur kauplækkunin viS
námavinnu 15%; í New Bruns-
wick hafa iSnaSar stofnanir lækk-
aS þaS úr 25 dölum niSur í 15
dali á viku; í British Columlbia
hefir hún yfirleitt numiS frá 1 5—
25% viS alla vinnu og vinnutími
veriS lengdur um 1 eSa jafnvel 2
stundir á dag; í Nove Scotia nem-
ur kaup|ækkunirl alt aS 25%.
Manitoba hefir veriS á eftir flest-
BRETLAND
Verkfallíð. Lloyd George hefir
kallaS til fundar til þess aS reyna
aS jafna kolaverkfalliS. Hvernig
fara muni eru ekki komnar fregnir
af ennþá. Allir fyrri skilmálar frá
hendi stjórnarinnar munu fáanleg-
ir, þar á meSal 10 milj. sterlings
punda fjárvéiting hennar, sem
hjálp til aS mæta kröfum verka-
manna. BlöSin tala um aS báSir
aSilar séu farnir aS sýna meiri
áhuga en áSur á aS jafna sakirn-
ar meS sér,
hoSiS foringjum Seinn Fein-i á
und viS sig og stjórnina: eru þaS
Oe Valera og Graig sem hann vill
ná á ráSstefnu viS sig, en þaS
þykir ólíklegt samt aS þeir verSi
viS því. En taki þeir þessu, gera
menn sér nokkrar vonir um sætt.
Lloyd George þykir einkar vel ti!
falliS, aS taka írsku málin fyrir
á meSan ráSherrar frá Canada,
Ástralíu og SuSur-Afríku eru á
Bretlandi. A3 þrætan verSi jöfn-
uS gerir Lloyd George ekki ráS
fyrir aS þessu sinni, en fyrsta spor
iS í-áttina til friSar á milli íra og
Breta álítur hann aS geti orSiS
stígiS, ef Sinn Feinar fáist til aS
sinna þessu.
ÖKNUR LÖND.
Egiptaland leitar ráða hjá al-
þjóSasambandinu um aS jafna sak
irnar sem þar eiga sér staS á milli
Egipta og Breta-MohamedFahamy
;þykk. Salt þaS sem tekiS hefir
veriS úr henni reynist 98% hreint
salt.
Atvinnulausar leikkonur. Sagt
er aS um tvö til þjú þúsund leik-
konur séu atvinnulausar og alls-
lausar í New York; hafa þær
flykst þangaS hingaS og þangaS
aS, í þeirri svikulu vbn um aS geta
orSiS frægar, en vonir þeirra hafa
brugSist svo hundruSum skiftir af
þeim sem aldrei spyrst til.
1,367 innflytjendur frá ltalíu
hafa beSiS um landgönguleyfi í
Bandaríkjunum yfir júní mánuS
fram yfir þaS sem lögin leyfa.
LeyfiS er ófengiS.
Bankastjórar frá flestum norSur
^og norSvestur ríkjunum hafa ver-
iS boSaSir á fund til Washington
til aS ræSa viS Harding forseta
um fjármálavandræSin og banka-
hruniS.
Áfcngis framleiðsla. ÁriS 1919
voru yfir þrjátíu og tvö miljón
pund, af rúsínum notuS til vín-
gerSar í Bandaríkjunum. Nú eftir
aS vínbanniS er komiS á, má ein-
hver eta duglega rúsínur ef duga
skal. .
stæSan fyrir honum er sú, aS 1 8
rússneskir kommúnistar voru aS
hlutdeild Letvíu stjórnarinnar
teknir af lífi án dóms og iaga fyrir
iitlar aSa engar sakir; Rússlandi
! þykir þaS býsna langt gengiS.
j
j Grikkir hafa hafnaS boSi sam-
i bandsþjóSanna vestlægu um aS
[ ieita sátta fyrir þeirra hönd viS
j Tyrki, eins og getiS var um í síS-
j asta blaSi, aS sambandsþjóðirn-
ar hefSi boSiS þeim.
Trotzki hermálaráSherra Rússa
sagSi í ræSu nýlega, aS verzlun-
ar-samkepni Breta og Bandaríkj-
manna mundi leiSa til ófriSar
innan fárra ára; brezka sterlings-
pundiS kvaS hann hafa mist gildi
sitt, en hinn “eilífi dollar” Banda-
ríkjamanna skipaSi ödvegiS.
Hann ásakaSi græSgi Bandaríkj-
anna og kveSur sýnilegast aS áriS
1924 muni friSur slitna og stríS
milli Breta og þeirra byrja.
írska þingið og Breta konungur.
Bretakonungur og drotning hans
eru nú aftur komin heim úr ferS
sinni til Irlands. Konungurinn las
upp ræSu sína, er þingiS var opn-
aS (þ. 22.) og var góSur rómur
gerSur aS áskorunum hans og
óskum eftir friSi og samvinnu
milli Irlands og Bretlands. Fáir
Sinn Feinar munu hafa veriS viS-
staddir, fen þó var sagt að nokkr-
ir hefSu ekki getaS stilt sig um
aS líta kóng og drotningu eigin
augum. Alt fór fram í friSi og
spekt, og allur gauragangur var
lagSur til síSu meSan konungs-
hjónin voru þar. Þeim var auk
þess sýndur allur sá sómi er vana-
lega á sér staS, þar sem þau ferS-
ast. Heim komin aftur sendu þau
Irlandi þakklætis og heilla óskir
fyrir viStökurnar.
Af íramálunum er þaS síSast aS
frétta aS Lloyd George kvaS hafa
heitir leiStogi Ung-Egipta, og hef-
ir hann sent ráSi þjóSasambands-
ins bréf og biSur þess í því aS þaS
taki máliS upp. Eins og kunnugt
er, er óánægjuefniS þaS, aS Egipt
ar krefjast þess aS Bretar sleppi
öllu tilkalli til Nílardalsins, en hin-
ir síSarnefndu vilja ékki verSa viS
kröfunni. Segir Fahmy þjóSasam-
bandiS hafa vald til aS ráSa mál-
inu til lykta, því aS samningnum
um vernd Breta á þessu svæSi frá
1914, hafi veriS þröngvaS upp á
egipzku þjóSina.
Alands-eyjarnar úrskurSaSi ráS
þjóSasambandsins aS ánafna
Finnlandi; una Svíar því illa, en
þjóSasambandiS álítur þaS
tryggja eyjarnar meS þessu fyrir
því, aS aSrar þjóSir geti dregiS
þær út í stríS meS sér.
Letvía og Rússland er haldiS
aS séu í ófriSarundirbúningi. Á-
Ki
Rvík 2 7. maí
Þjóðvinafélagið. Forseti ÞjóS-
vinfélagsins var kosinn á þing-
fundi á laugardaginn, og hlaut Páll
E. Ólason dr. phil. kosningu meS
22 atkv. — Bened. Sveinsson
hafSi beSist undan endurkosningu
en hlaut þó 9 atkv. — Eiríkur
Briem var endurkosinn vara-for-
seti félagsins í einu hljóSi. í rit-
nefnd voru endurkosnir G. Björns
son landlæknir og Magnús Helga-
son skólastjóri og SigurSur Nor-
dal í staS P. E. Ólasonar.
Hljóðfærasveit í Reykjavík.' 1
febrúar í vetur stofnaSi Þórarinn
GuSmundsson hljóSfærasveit
(Orkester), sem í eru 20 menn
meS þessi hljóSfæri: 2 fyrstu fiSl
ur, 2 aSrar fiSlur, 1 viola, 2 clari-
natt, 2 V'aldhorn, 2 kontrabassar,
1 fagott, 2 trumbur, píano og har-
móníum. Þessari sveit hefir Þór.
arinn stjórnaS og æft hana oft í
hverri viku. — ÞaS er mikil fram.
för og menningarvottur fyrir bæ-
inn, aS eiga síkan flokk og furSu
legt aS hann skuli ekki fyrir löngu
ly>minn upp. I öSrum menningar-
löndum eru slíkar hljóSfærasveit-
ir í hverri borg og mörgum minni
bæjum en eykjavík og njóta þær
styrks af opiníberu fé. Leika þær j
fyrir almenning, ýmist fyrir mjög!
lágan inngangseyri eSa ókeypis,
hér í Reykjavík er til sjóSur,
sem GuSjón heitinn SigurSsson
gaf til þess aS koma á fót hljóS.
færasveit, en nokkuS mun þess aS
bíSa, aS fé verSi veitt úr honum,
og þangaS til, aS minsta kosti,
þyrfti bærinn aS styrkja söngsveit
ina ríflegar en nú. HljóSfæía.
sveit þessi stofnar nú til skemtun-
ar, ætlar aS leika 4 til 5 lög, en
ailk þess leika þeir Þórarinn og
Bernburg eitt eða tvö sólólög. Inn-
gangur verSur seldur 2 krónur.
Alþingi var slitiS á laugardaginn
kl. 11/2 síSd. eftir tæpra 1 4 vikna
setu. Þetta þing hefir þannig orSiS
eitthvert lengsta þingiS sem háS
hefir veriS. Fundir voru haldnir
79 í e. d., 77 í n. d. og 4 í sam-
einuSu þingi. Lögin, sem þingiS
afgreiddi, urSu 71 talsins (49
stj órnarfrumvörp og 22 þingm.
frv.), og mætti þaS teljast vel aS
veriS, ef vel væri gengiSl frá þeirri
lagasmíS. Munu aldrei hafa veriS
sarnþykt svo mörg lög á einu þingi
Séra Friðrik Hallgrímsson, frú
hans og dóttir komu til bæjarin?
meS Gullfossi 25. mcú.
Cand. Valdemar Thorarensen,
málaflutningsmaSur frá Akureyri,
andaSist í 9júkrahúsi í Kaupmanna
SOFANÍAS THORKELSSON
er fæddur 5. apríl 1876 á
MársstöSum í EyjafjarSarsýslu.
Foreldrar hans voru Þorkell Þor-
steinsson og SigríSur SigurSar-
dóttir er þar bjuggu og var Sig-
ríSur seinni kona Þorkels. Þrettán
voru þau systkini er upp komust,
átta frá fyrra hjónabandi og fimm
frá því síSara og er Sofanías elstur
þeirra. ÁriS 1898 flutti Sofanías
hér vestur um haf einn síns liSs
og kvongaSist hér skömmu síSar.
SmíSar hafSi Sofnaías numiS
á Islandi en lítt hefir hann lagt
þá atvinnu fyrir sig síSan hingaS
kom; hefir líklega fundist hún of
stopul og ekki líkleg til mikilla
framfara. Fyrsyeftir aS hann kom
hingaS til Winnipeg stundaSi hann
verzlun með Potsteini Thorkels-
syni hálfbróSir sínum sem þá rak
slíka iSn. Nokkru síSar byrjaSi
hann sjálfur á verzlun en var viS
þaS aS eins stutta hríS, síðan
gerSi hann vélsögun aS atvinnu
sinni og vann aS því af miklu
kappi, en um leiS mun hann hafa
veriS aS unditbúa sig undir annaS
umfangsmeira starf sem hann nú
hefir komiS í framkvæmd, sem er
verksmiSja er sagar og heflar borS
og viS og tekur hann svo og smíS-
ar úr honum umbúSarkassa og
fleira.
Sofanías Thorkelsson er sá
fyrsti Islendingur sem hefir aleinn
upþ á eigiS eindæmi ráSist í svo
stórt fyrirtæki og munu allir sam-
dóma um er hann þekkja, aS hann
sé gæddur framúrskarandi starfs-
þreki samhliSa framsýni og vilja-
krafti og eru öll líkindi til aS hann
nái hámarki því er hann hefir sett
sér. Nú nýlega er hann búinn aS
fullgera borunarvél er hann hefir
smíSaS og hafa verkfræSingar er
hana hafa skoSaS látiS þaS álit í
ljósi aS hún sé aS öllu leyti langt
um fullkomnari en þær vélar sem
áSur hafa þekst. Mynd af vél þess
ari birtist hér á öðrum staS í blaS.
inu. Eg ætla ekki aS lýsa Sófaní-
asi eSa hlaSa utan um hann neinu
hóli, því slíkt mundi honum mjög
óljúft, en eitt er hægt um hann aS
segja og þaS er, aS hann er og
mun jafnan vera sannur Islending*
höfn hvítasunnudagsmorgun. —
Hann hafSi legiS þar um hríS.
Valdemar heitinn var meS kunn-
ustu borgurum íAkureyrarbæ.
Síra Jón prófastur Sveinsson á
Akranesi varS bráSkvaddur á
heimili sínu nýlega. Hann hafSi
snögglega kent sjúkleika á annan
dag hvítasunnu og lá nokkra daga
eftir þaS, en virtist alheill í viku-
lokin. Hjartasjúkdómur mun hafa
veriS banamein hans. Síra Jón var
orSlagSur sæmdarmaSu.
Tundurdufl sá “Jón forseti”
fyrir sunnan land á fimtudaginn
var. ÞaS var á 63° 27’ n. br. 214
25’ v. Igd.