Heimskringla - 24.08.1921, Page 1

SenðitS eltir vertSllsta til
Royal Crovrn Soap, Ltd. »
654 Main St., W'innípeg KniDUOST
r---------
VerJlaun
gefin
fyrir
‘Coupons'
og
umbúíir
SenditJ eftir verClista til
lioyai Crown Soap, Ltd.
654 Main St., Winnlpag
J
XXXV. AR
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 24. ÁGÚST 1921
NCMER 48
Mrs. GUÐRÚN BÚASON
Þriðjudaginn 16. ágúst sí5-
astliSi'nn andaSist hér í bafn-
um ekkjan GuSrún Búason, 46
ára aS aldri. HafSi 'hún átt
heimili hér í bsenum lengur en
20 ár og var í allra fremstu röS
íslenzkra kvenna vestan hafs,
og vel þekt bæSi meSal Is-
Iendinga og annara.
GuSrún sál. var fædd aS
IngveldarstöSum á Reykjar-
strönd í SkagafjarSarsýslu, 20.
júní 1875. Foreldrar hennar
voru Jóhann Sigvaldason og
GuSrún Björnsdóttir. 9 ára
gömul fluttist hún vestur um
haf. Dvaldi hún fyrstu ár sín
hér vestra, í Nýja Islandi meS
móSur sinni, og síSan í Sel-
kirk og Winnipeg. AlþýSuskóla
mentun hlaut hún ít Nýja Is-
landi og í Selkirk og stundaSi
síSan nám viS hærri skóla í
Winnipeg nokkur ár, og var aS
þeim liSnum viS kenslustörf í
Nýjia íslandi og víSar 3 ár.
Voru á þeim tímum erfiSleikarx
eigi litlir viS aS berjast fyrir þá,
er námsveginn vildu ganga;
fjárhagur þeirra, sem voru ný-
komnir til landsins var þröngur
og möguleikarnir aS “vinna sig
áfram” takmlarkaSir. ÞaS voru
því eigi aSrir en þeir, sem ómót
stæSilega löngun höfSu til
mentunar, sem lögSu út á þá braut. Á náms-
árum sínum varS GuSrún sál. aS vinna fyrir
sér milli þess sem hún gekk á skóla. Hefir vilja-
þrekiS, sem svo mjög einkendi hana á full-
orSinsárunum komiS snemma í ljós.
AriS 1902 kvæntist hún Ingvari Búasyni.
ættuSum úr IsafjarSarsýslu. Var hann meSal
efni'legustu ungra Islendinga í Winnipeg á þeim
árum; maSur vel gefinn og vel mentaSur; hafSi
lokiS námi viS Manitoiba College í Winnipeg.
Þau hján lifSu aSeins rúm tvö ár saman; þá dó
hann eftir all-langt heilsuleysi. Eina dóttur
eignuSust þau. Þorbjörgu aS nafni, er var rúm-
lega ársgömul er faSir 'hennar dó. Eftir frláfall
manns síns fór G uSrún sál. aS stunda skrifstofu
stötf og vann svo stöSugt viS þau, þar til hún
veiktist svo, aS hún gat ekki lengur unniS.
Kendi hún sjúkdóms síns all-löngu áSur en hún
dó og ágerSist hann smám saman, þótt leitaS
væri ráSa beztu lækna; og dró hana aS lokum
til dauSa, á bezta aldri aS kalla ,má.
GuSrún sál. starfaSi framúrskarandi mikiS
í íslenzkum félagsmálum í Winnipeg, í sam-
bandi viS bindindismáliS, og nú síSustu ár í
sambandi viS velferSarmál hermannanna ís-
lenzku í heimsófriSnum. Verk þaS er hún fékk
afkastaS í þessum málum, einkum þó í bind-
indismálinu, í hjáverkum, var stórvirki og má
óhaett fullyrSa, aS fáar konur, er viS sams-
konar ástæSur 'hefSu átt aS búa, hefSu getaS
afkastaS jafn miklu; enda var starfsþrekiS og
viljakrafturinn óbilandi. Hún gerSist meSlimur
stúkunnar Heklu 1892. Sótti hún stöSugt fundi
hennar og gengdi embættum og öSrum áríS-
andi störfum í stúkunni næstum uppihalds-
laust. Um tíu ára skeiS, frá 1901 til 1911, var
hún ritari stórstúku Manitoba og NorSvestur-
landsins. Gengdi hún því embætti meS stök-
ustu vandvirkni; fór margar ferSir út um fylkiS
til þess aS stofna nýjar stúkur og stóS í enda-
lausum bréfaviSskiftum viS fólk út uim alt land
í þarfir bindindismálsins. ÁriS 1908 var hún
kjörin til þess af stórstúkunni aS mæta fyrir
hennar hönd á hástúkuþingi er haldiS var
Washington, D.C. í Bandaríkjunum og þót
iþar svo mikiS aS h enni kveSa, aS hún var
kosin varatemplar hástúkunnar; sófti hún annaS
þin hennar nokkru síSar í Hamborg.'Þýzkalandi
og í 3. skifti sat hún á framkvæmdarnefndar-
fundi stúkunnar í Antwerp í Belgíu. I öllu þessu
starfi sínu kyntist hún fjölda mörgum bindind-
isfrömuSum frá ýmsum löndum, og átti hinum
mestu vinsældum aS fagna meSal þeirra. Má
hiklaust segja, aS hún væri meSal fremstu
bindindiskvenna, eigi aSeins hér í landi, heldur
í öllum löndum og áynni sér fylsta traust sam-
' verkamanna sinna, hvar sem hún fór. Var þó
eigi hægt aS segja, aS hún hrifi fólk meS
mælsku, þótt hún mætti heita vel máli farin, en
einlægnin og áhuginn fyrir málefninu, ásamt
PÆDD 20. JÚNf 1875
DÁIN 16. ÁGÚST 1921
CANADA
>
látiaus og vingjarnlegu viSmóti, öfluSu henni
óskifts trausts og vináttu flestra er kyntust
henni. HefSi hún HfaS nokkrum mánuSum
lengur hefSi hún getaS litiS yfir 30 ára starf í
bindindismálinu. Hversu mikill hennar skerfur
til sigurs þess máls, sem nú er aS háifu fenginn,
mætti ef til vili segja, er, verSur ekki sagt meS
neinni nákvæmni, en engir, sem þektu hana
rnunu efast um, aS hann sé meiri en flestra
annara, er aS því máli hafa unniS.
Þá var verk hennar í Jóns SigurSssonar fé-
laginu, í þarfir íslenzku hermannanna eigi síSur
vel af hendi leyst. Var hún lengi ritari þess
félags og á stríSsárunum skrifaSi hún ótöiulega
mörg bréf til hermannanna sjálfra og ættingja
þeirra og aSstandenda; sá, ásamt félagsystrum
sínum, um sendingar og glaSning til hermann-
anna, fyrír jól og önnur tækifæri ár hvert,
og studdi þá meS ráSum og dáS, er þeir komu
heim aftur. —• Eftir aS stríSinu lauk og Jón«
SigurSssonar félagiS réSist í útgáfu minningar-
rits íslenzkra hermanna, vann hún stöSugt aS
undirbúningi þess, leitaSi upplýsinga og safnaSi
mörgu er til þess þurfti. Mun þaS vera henni
eigi sízt aS þakka, aS rit þaS er komiS vel á
veg hvaS undirbúning snertir.
Guðrún sál. var meðalhá vexti, en grannvaxin,
frfð sínum á yngri árum; glöð í viðmóti og skemt-
in í saniræöuiri. í allri umgengifi við aðra var hún
vingjarnleg og jöfn við alla, jafnt smæiingja sem
meiri háfttar fólk. Hún var frannirskarandi lipur
í allri samvinnu við aðra í félagsmálum, en hélt
þó sínu máli fram mieð festu; væri hún eigi á
sama máli og aðrir. Skoðanir sínar lét hún í ljósi
ljóst og skipulega; reyndi ekki að klæða þær í
biining orðfimi og mælsku, en rökstuddi þær
jafnan, og enginn þurfti að fara vilt um það hvað
hún vildi, íhverju máli sem um var að rseða. Hún
var gáfuð kona og bar gott skyn á þau mál, sem
hún ræddi um. Viar það henni mjög fjarri skapi,
að tala um nokkur mál án umhugsunar. En um-
fram alt var hún gædd óvenjulega miklu vilja-
þerki. Það var uppspretta framkvæmdianna, s:em
þegar á aliar ástæður er litið, voru ótrúlega
mikliar. Og ineð viljaþrekinu var sá hæfileiki að
geta laðað fólk að sér, gert sér marga að vinum,
án þess að tala sem þeir vildu heyra, eða bera
hól á nokkurn framyfir það er hann átti skilið.
Og svo var hún yfirlætMaus og einlæg, að engum
mun hiafa til hugar komið að efast um að hugur
fylgdi máli hjá henni, og að hún væri hverju máli
trú, er hún tók sér fyrri hendur.
Samkvæmt ósk henniar fór jarðarfiörin fram frá
fslenzka Goodtemplarahúsinu í Winnipeg. Hafði
hún mælt svo fyrir að þrír af lfkmönnunum
skyldu vera úr stúkunni Heklu, en þrír frá skrif-
stofunni þar sem hún vann. íslenzku líkmennim-
ir voru þessir: Rergsveinn M. Eong, ólafur Bjarna
son ofc Hjálmar Gíslason. Tvær ræður voru flutt-
ar við útförina, önnur af séra Bimi B. Jónssyni,
á ensku, en hin á íslenzku af séra Guðm. Árna-
syni. Frú Sigríður Hall söng sálminn “Hærra
minn Guð til þín”. Yið gröfina voru viðhafðir
greftrunarsiðir Goodtemplarareglunnar. Mesti
fjöldi fólks var staddur við útförina, þar á meðal
albmargt af ensku og sænsku fólki; voru það
vinir liennar og reglusystkini.. Ailir embættis-
menn íslenzku stúknianna, og miargir aðrir, vom
Skrýddir einkennum sírrum. Fór útförin fram
umdir umisjón stúkunnar Heklu, með ráði að-
standenda, og var íalla staði hin veglegasta.
Deim sein þrtta ritar er ókunnugt um ætt
Guðriína r sál. Móðir hennar Guðrún Kelly, er enn
á lífi og hýr i Sefkirk. Hálfsystkini átti hún og
nokkur á lífi, þar ámeðal-Mr»s. Bnhr, Morse.Sask.,
Mr»s. N.C.Hiil, W innipeg.Man og Mr. Björn Kelly
Selkirk. Man. Eir>u dóttur átti hún, sem áður er
getið. Er hún nú 18 ára gömul stúlka. Lauk hún
á sfðasta Hri við miðskóiapróf í eilefta bekk og
hefir síðan veri'- á skrifstofu þeirri, er móðir
hennar vann á, og teknr nú við starfi hennar þar.
G.Á.
Brezkrir vísindamenn komu
nokkrir á föstudaginn var. Ætla
þeir aS sitja fund er efnafræðis-
félög hér hafa ákveðið að halda
29. þ. m. í McGill háskólanum í
Montreal. Búist er einnig við að
vísindamenn frá Bandaríkjunum
sæki þennan fund.
Samkvæmt skoðunum George
Lane, gam^ls og gilds bónda í
Aiberta, nemur nýí tollurinn í B.
ríkjunum næst 10 dölum á hverj-
um grip og 10 dölum á uppsker-
unni af hverri ekru.
Gvíst um kosningar. Óráðið
kvað það vera enn hvort sam-
bandskosningar verSa í haust; er
einna helzt sem stendur búist viS
að þær verSi ekki fyr en aS ári.
Þing um verkamannamál. Þing
mikiS stendur yfir hér í Winnipeg,
sem fjallar um atvinnu og verka-
mannamál. Sitja þaS ýmsir stór-
laxar, svo sem G. D. Robertson
verkamálaráSherra sambands-
stjórnarinnar, borgarstjóri Parnell
fosætisráðherra þessa fylkis T. C. j
Norris, dómsmálaráSherra T. H.
Johnson, Neil MoLean frá Skoit-
landi, fyrir hönd verkamanna-
þingsins brezka, John J. O’Hare
frá Bandaríkjunum (fráA.F.ofL.)
George Wrigiht, formaSur iSnaS-
ar- og verkamanna ráSsins hér og
Tom Moore formaSur iSnaSar og
verkamanna þingsins. Þegar þing-
iS var sett, voru um 600 manns
þar saman komnir. Lengsta ræS-
an .;?ro þar hefir enn veriS flutt,
var ræSa Robertsons. Benti hann
á aS gerSir sambandsstjórnarinn-
ar til þess aS koma í veg fyrir at-
vinnuleysi hefSi mætt þörfinni
fram aS miSju ári 1920; en út úr
því fór atvinnuleysi svo í vöxt aS
ekkert varS viS ráSiS. I lok des.
1920 sagði hann vinnuleysiS hafa
fariS þaS í vöxt, aS alt aS 4000
manns hefSi veriS vísaS frá vinnu
á dag í Canada aS jafnaSi. Stjórn-
in iagSi fram $1,636,000 til aS
greiSa fyrir mönnum meS aS fá
vinnu sem vinnulausir voru. 1919
var samþykt á sambandsþinginu
aS veita $1,000,000 árlega í 10
ár til þess aS koma upp skólum
og kenna fólki handverk eSa iSn.
Þetta hefSi alt reynst mjög þýS-
ingarmikiS til aS bæta úr ástand-
inu. Þá benti hann á aS lækkandi
vinnulaun yrSu aS eiga sér staS
jafnharðan og vörur kæmu niSur.
En þær reiknuSust honum aS
hefSu íækkaS úr $ 1.00 1914 upp
í $2.01, 1916, en svo aftur niSur j
í $1.62 1921. Vinnulaun hefSu
ekki lækkaS aS sama skapi. Var
aS þessu gerSur lítill rómur af á-
heyrendunum. Nokkrir fleiri töl-
uSu á fundinum, þar á meSal
dómsmálaráSh. T. H., Joihnson,
og Iutu þær ræSur flestar aS
nauSsyn á samúS og samvinnu
vinnuveitenda og verkamanna.
Þing þetta stendur enn yfir, og
>mun þess getiS seinna ef eitthvaS
markvert fer þar fram.
Uppskeran. Sláttur og þresking
stendur nú sem hæst í Manitoba.
Er taliS aS ekki sé óslegiS nema
um 80—90 prósent af allri upp-
skeru. Ekki þykir hveitiS laust viS
ryS; er sagt aS eitthvaS af því
verSi númér 1, talsvert númer 2
og mikiS númer 3 hveiti. AS meS-
általi reiknast uppskeran vera 1 5.
maelar af hveiti af ekrunni," 35 af
höfrum og 27 af byggi.
FuIItrúi Canada á friSarþingiS.
Forseti Bandaríkjanna hefir boS-
iS Canada aS senda fulltrúa á
friSarþingiS í Chicago í haust.
BANDARIKIN
Þriggja mílna landhelgislínan
gengur aftur í gildi samkvæmt til-
kynningu Breta til Bandaríkjanna
; sem orsakaSist af þeirri ástæSu,
aS Bandaríkin tóku fastan brezka
j bátinn Marshall, þegar hann var
1 2 mílur út frá Löngueyjar strönd-
j um. Báturinn hafSi mikiS af vín-
j föngum innbyrSis sem álitiS var
j aS ætti aS flytjast tl Bandaríkj-
anna, og stendur yfir rannsókn út
af því; en Bretar mótmæla því,
aS Bandaríkin hafi frekari rétt yf-
ir sjónum en vanalega ákveSinn er
“Vér megum ekki eyðileggja
landbúnaS vom”, sagSi innanríks
ráSherra Wallan viS yfirheyrslu
sem fram fór nýlega viSvíkjandi
flutningsgjaldi á járnbrautum á
kornvöru og heyi. “Járnbrautirn-
aS verSa aS iækka gjald sitt á
varningi bænda, því annars hlýt-
ur framleiSslan aS minka aS mun.
Nú þegar hefir hiS háa flötnings-
gjald aS hálfu leyti eySilagt hana.
Járnbrautirnar verSa því aS hálfu
leyti aS bera byrSina meS bænd-
um svo landbúnaður komist aft-
ur í betra 'horf.”
Útfluttar vömr frá Bandaríkj-
unum hafa aukist aS mun á árinu;
samt er verSlag þeirra tálsvert
lægra en undanfarandi ár og sýn-
ir þaS gjörla hversu stórmikil verS
lækkun hefir orSiS á öllum varn-
ingi.
Nýju tolllögin. Efri málstofu
þingmaSurinn Nelson frá Minne-
sota heldur því stranglega fram,
aS ef nýja tollmála frumvarpiS
nái fram aS ganga muni þaS
hnekkkja aS stórum mun viS-
skiftum milli Canada og Banda-
ríkjanna.
“Týndur og aftur fundinn”
Frá Des Moines, Iowa, kemur sú
frétt, aS léikhúsa eigandinn og
auSkýfingurinn Ambrose Small,
sem hvarf frá Toronto í des. 1919
sé nú kominn fram. Hans hefir
veriS leitaS um allan heim, og var
af mörgum talinn myrtur.
Þungur ávöxtur. Melona sem
vegur 76 pund og er 30 þuml. á
lengd og 32 aS ummáli, var Hard-
ing forseta send frá California nú
um daginn.
Húsaleiga í Chicago er sögS aS
muni hækka um 15—20% frá
1. október n.k.
Þrjúþúsund hunangsflugum stal
þjófur nokkur í Milwaakee og hef-
ir hann enn ekki fundist. Þetta
þykir ganga kraftaverki næst.
---------------o-------
BRETLAND
setur á Þýzkalandi, giftust 136
hermenn þar þýzkum stúlkum.
Hermálastjórninni brezku var afar
illa viS þær giftingar og þeirri
þýzku einnig, en úr því sem kom-
S var, sáu þær sér ekki annaS
fært en aS samþykkja xær. ÞaS
hefir einhver sagt, aS þaS væri
| hiS sama aS ganga út í giftingu
| og aS ganga út í stríS. Hermenn-
ina hefir vantaS lengra stríS, auS-
i sjáanlega.
------o------
ÖNNURLÖND.
FriðargerS. BráSlega er búist
viS aS Þýzkaland og Bandaríkin
semji formlegan friS meS sér.
Hafa þeir Ellis L. Dressel umboSs-
maSur Bandaríkjanna í Berlin og
Dr. F. Rosen utanlandsráSgjafi
Þýzkalands komiS sér saman um
skilmálana, sem nú bíSa þess aS
BandaríkjaþingiS samþykki þá...
Stjórnin í Þýzkalandi er þeim sam
þykk.
AlþjóSa dómstóll. Tuttugu og
fjórar þjóSir útnefndu fyrir
nokkru síSan mann til aS draga
upp lög fyrir stofnun alþjóSadóm-
stóls. Hafa þessir menn nú lokiS
því starfi, og ætla aS leggja mál-
iS fyrir alþjóða fund í septemiber
í haust, og verSa þá dómararnir
útnefndir, sem sætin hljóta, 64 aS
tölu.
Alexander konungur í Jugo-
Slavíu, liggur hættulega veikur.
ÞaS kvaS botnlangabólga sem aS
honum gengur, en uppskurSur viS
henni er ekki meS öllu talinn
hættulaus, eins og heilsa konungs-
ins er. Alexander er sonur Péturs
konungs í Serbíu, en hefir þrátt
tyrir þaS veriS nefndur til kon-
ungs í þessu SuSur-Slava ríki (Ser
bíu, Croatíu ogSlavoniu). Krýn-
ing hans hefir ekki enn fariS fram
og verSur aS bíSa þar til heilsa
konungsins batnar. Ríkinu stjórn-
ar íáSuneyti Jugo-Slovíu þar til
konungurinn er fær aS taka viS
henni.
StríSiS í Morokko, heldur enn
áfram. Segja síSustu fréttir aS
Spánverjar hafi orSiS fyrir afar
milolu mann-tapi. Márar komu
þeim aS óvörum eigi alls fyrir
löngu og drápu alt aS 10,000 af
þeim. Er sagt aS spánverjar hafi
samt síSan rétt þar bardagann viS
og rekiS Mára til baka. I Englandi
var sagt, aS menn væru ólmir aS
innritast í spánska herinn þai*
suSur frá. Kom þaS fyrir í þing-
inu enska, og var all hart gengiS
eftir aS fá upplýsingar frá stjórn-
infti hvaS lögin segSu um þaS.
Óbeinlínis var því svaraS, aS ensk
ir hermenn hefSu ekki heimild til
aS innritast í her spánverja.
Óspektir á Indlandi. Óspekta er
enn vart á Indlandi. Nýlega tók
flokkur innfæddra manna sig þar
saman og rifu niSur símastaura,
sprengdu upp pósthús o.fl.; þeg-
ar átti aS færa þetta aftur í lag,
varS aS hætta viS þaS, því lög.
reglan gat ekki stöSvaS óspekt-
irnar, sem þá byrjuðu aftur. Eru
menn smeykir um aS á bak viS
þessar óeyrSir búi all ægileg sam-
tök hjá innfæddum lýS.
frska máiiS. ÞaS er enn fariS
fyrir Dail Eireann þingiS í lrlandi.
Er þaS þing haldiS fyrir lokuSum
dyrum og fréttist ekkert af því fyr
en þaS hefir tekiS ákvörSun í
málinu. VonaS er, aS tækifærinu
til friSar og sátta milli landanna,
sem enn stendur yfir, verSi ekki
slept.
Giftingar brezkra hermanna.
i MeSan Brezki herinn hafSi aS-
Frá íslasdi.
SkrautkeriS sem konungur gaf
Alþingi er hinn mesti gripur. Er
þaS búiS til úr Kaupmannahafnar
postulíni og á því er fjölda mynda
ÖSru megin sést “Valkyrien” á
siglingu viS Islands strendur meS
danska fánann á annari siglu en
konungsfánann íslenzka á hinni.
Fyrir ofan er skjaldamerkiS
danska. I baksýn eru jöklar. Hinu
megin er Hekla í baksýn. En næst
íslenzkur togari aS veiðum. Yfir
er íslenzka skjaldamerkiS. Þá
stendur á honum “Island 1921”
og einnig C. og A bundiS saman
og undir stendur X. Forseti sam.
þings, Jóh. Jóhannesson mun
velja gripnum góSan staS í Al-
þingishúsinu.