Heimskringla - 22.03.1922, Blaðsíða 1

SenditS ettir ver'Blista tll ®í
Royal Crovrn Soap, Ltd, i
664 Maln St„ Winnipcg OniDUOH-
°f SendltS eftir vertSlista tl)
i »*• Royal Crown Soap, Lti
umDnoir ÍB4 Majn sti Winn!p,,.
XXXVI. ÁR......
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 22. MARZ 1922
NúMER 25
CANADA
FylkisþlngiíS
Eins og frá var sagt í síSasta
blaSi var vantraustsyfirlýsingin á
stjórnina sam'þykt s. 1. þriðjudag
meS 27 atkvæSum g'egn 23. Me<5
yfirlýsingunni greiddu iþessir at-
kvæSi: Smith, Dixon, Bailey,
Haig, Taylor, Clubb, Robson,
McKinnell, Tanner, Ivans, Tupp-
er, Waugb, Mább, Bovin, Little,
Standbridge, Armstrong, Spinko,
Ridley, Kennedy Bernier, Duprey,
Hamelin, Talfeot, Fjeldsted,
Kristjánsson og Hrayhorchuk —
alls 2 7. Á móti greiddu þessb at-
kvæSi: Norris, Armstrong (dr.),
Malcolm, Jolhnson, Wilson, Chin-
gan, Rogers (Mrs.), Cameron,
Stovel, McDonald, Morrison, Au-
gust, McConnell, Findiater, Gri-
erson, Kirvan, Richardson, Em-
mond, Palmer — alls 23.
Þrír þingmanna voru fjarver-
andi: John Queen verkamanna-
fulltrúi, sem var suSur í Bandaríkj
um í sambandi viS xýiSstafanir um
fjársöfnun til Rússlands, A. E.
Moore verkam.fulltrúi, veikur og
L. Yakimiscihak, bændafulltrúi
frá Emerson. S. Fletcher bóndi
frá Killarney fór út úr þingsaín-
um er atkvæSagreiSslan byrjaSi.
Þrír stjórnar andstæSingar
greiddu stjórninni atkvæSi: Pa'lm-
er verkam.fulltrúi frá Dauphin,
Richardson frá Roblin og Em-
ond frá Swan River, báSir bænda
sinnar.
Sir Ja.mes Aikins fylkisstj óri
var í Toronto þegar stjórnin féll;
brá hann viS og kom til bæjar-
ins er hann frétti hvernig komiS
væri. Var gert ráS fyrir aS stjórn-
in segSi af sér á laugardaginn var
eSa í byrjun þessarar viku og
fengi fylkisstjóra ráSin í hendur.
VerSurhann því aS mynda bráSa
birgSarstjórn; en lil kosninga
verSur gengiS í sumar. Hver þessi
bráSabirgSastjórn verSur er ekki
kunnugt þegar þetta er skrifaS, (á
mánudag). Eru sterkustu likurn-
ar þær, aS bændaflokkurinn og
verkamanna og conservativa verSi'
til þess skipaSir. Hafa þeir veriS
aS hafa fundi meS sér lútandi aS
sameiningu. Vakti lengi fyrir
þeim aS takast stjórnina á hend-
ur, ef fylkisstjóri nefndi þá ti'l
þess, meS því skilyrSi, aS Robson
bændaleiStogi yrSi forsætisráS-
herra, Dixon verkam.leiStogi ráS-
gjafi opinberra verka og Haig
leiStogi conservativa dómsmála-
ráSgjafi. En hvaS úr þessu verS-
ur, er enn ekki Ijóst. Ennfremur
er sagt,’ aS fráfarandi stjórn muni
verSa falin formenskan fram aS
kosníngum. Og sfSast fréttist, aS
fylkisstjóri hefSi gert Rolbson aS-
vart um aS vera viS öllu búinn.
Þannig standa sakir ennþá. Ef til
vi'll greiSist þó fram úr þessu enn
áSur en blaSiS fer í pressuna og
verSur þá skýrt frá því annarsstaS
ar í því.
Mjög viSast menn þeirrar
skoSunar aS bændur komist aS
völdum er til kosninga kemur í
sumar. Er og mikil ástæSa fyrir
þ>eirri skoSun, er litiS er á þann
feikilega sigur er bændaflokkur-
ínn bar úr býtumi viS sambands-
kosningarnar s. 1. sumar.
Conservativar greiddu allir at-
kvæSi' á móti stjórninni. Hefir
bæSi þaS og samvinna þeirra meS
bændum á þinginu í seinni tíS gef-
iS eigi alllitla átyllu fyrir því, aS
samvinna muni takast, eSa réttara
sagt, aS Conservativar munu þaS
sem þegar hefir ekki af þeim geng
iS í ibændaflokkinn, gera þaS
seinna. En svo síker nú tíminn úr
því.
Þegar stórnin fél'I var ekki bú-
raS aS greiSa atkvæSi um gjöld til
nauSsynlegra starfa, sem áfram
verSa aS halda hverju sem fram
vindur. VerSi þaS dregiS, eSa
dragist aS skipa bráSabirgSa-
stjórn, getur verif vafasamt aS
þau haldi áfram öll. Þingmanna-
kaupiS var heldur ekki alt greitt,
en svo verSur þaS goldiS alt síS-
ar.
Urmull mála er enn óafgreidd-
Þar á meSal eru skattamálin nýju.
Er nú ekki aS vita nemh þau
verSi ennþá k\^pSin niSur, og væri
þaS skaSlaust.
Hiutfallskosningar koma nú
mjög til umræSu og hafa þing-
menn ek.ki orSiS sammála u n
þær hvorki um fyrirkomulagiS á
þeim úti um sveitir né jafnvel aS
þær séu heppilegar í neinni mynd.
Saonbandsþingiö.
Á þaS var minsit í síSasta blaSi
aS Meighen og núv^randi stjórn-
arformanni í Canada hefSi lent
saman í þinginu Skærur þeirra eru
birtar. Meighen rólegur en þó
bituryrtur mjög, en King dálítiS
örari og leyndi sér ekki vanstill-
ing hans út af aSfinslum og hnút-
um andstæSings síns. Mál þeirra
stjórnuSust talsvert af flokkshatri
og persónulegum skömmum meira
og minna. Þeir sem á eftir þúm
töiuSu fylgdu þó ekki þeirra
dæmi. Crerar hélt ræSu í þing-
inu s. 1. miSvikudag. Var ræSa
hans laus viS flokkaríg og snerist
um málefni landsins. Var hann
meS sameiningu járnbrauta stjórn
arinnar og æskti mjög aS korn-
eftirlitsnefndin væri skipuS. Þá
ækti hann aS stijórnin gerjji eitt-
hvaS viSví.kjandi tolliöggjöfinni
og fanst stjórnin óákveSin í þeim
sökum. Hiann k’vaSst fylgja
stjórninni í þeim málum sem land
inu væru til góSs, en vera á móti
henni í því er hann og flokkur
hans álitu gagnstætt því. ---- Þá
talaSi Sir Lomer stjórnarsinni. 1
járnbrautamálinu er skoSun hans
sú, aS stjórnarjárnbrautirnar séu
betur komnar í höndum einstakra
manna en í höndum stjbrnarinnar.
AS öSru leyti var ræSa hans aS
mestu leyti hnútur tii Meighens,
enda ’hafSi hinn síSarnefndi hnipt
ónotalega í hann. — Nokkrir
fleiri töluSu af stjórnar andstæS-
ingum, en fóru mjög hægt í sakh
í aSfinslum sínum. Lendi þeim
ekki saman Meighen og King, er
ekki búist viS sérlega fjörugum
umræSum.
Wrangel-eyja.
Svo heitir eyja ein í NorSur--
höfunum; liggur hún vestur af
Beringssundi, en þó allmikiS und-
an landinu hinu megin viS sund-
iS, Síberíu. Vilhjálmur Stefáns-
scn gerSi út leiSangur þangaS síS-
astliSiS sumar, reisti þar upp
brezka flaggiS og nam því landiS
fyrir Bretland. Vissu fáir um þetta
fyr en síSastliSna viku aS Vil-
• hjálmur gerSi sér ferS til Ottawa
á fund Kings forsiætisráSherra og
sagSi honum frá þessu. Var fregn-
in þegar símuS tii Bretlands. Eyja
þessi er mikilsverS fyrir þaS helzt
aS þar eru fiksi- sela og rostunga-
veiSar miklar og ioSdýra veiSi
nokkur. Geta í framtíSmni orSiS
þar viSskiftastöSvar mikilsverSar.
Sá er fyrst fann eyju þessa var
Rússi og hét Wrangel barón og
heimskautafari; ber eyjan hans
nafn. En ekki er líklegt taliS aS
Rússar geri kröfur til hennar né
aS1 Bretum veröi synjaS um land
þetta er Vilhjálmur leggur undir
krúnuna, þó Rússar virSist eiga til
kai'l til þess. AuSvitaS er líkleg-
ast a<5 Bretar skenki Canada hana.
LeiSangurinn sem þangaS var
gerSur, var kostaSur af Canada
og ef til vili aS nokkru leyti af
Bandaríkjamönnum, því menn
þaSan voru margir meS Vilhjálrrri
AÖrir hvítir menn hafa aS lík—
indum ekki heimsótt eyju þessa
og engir munu hafa dvaliS þar
eins lengi og menn þeir er á skip-
inu Karluk voru, en þeir dvöldu
þar í átta mánuSi. Eyan hefir því
veriS bygS tvo þriSu úr ári Can-
adamönnum, og má vera aS þaS
gefi þessu landi kröfu til eyjar-
innar, ef í deilur fer út af henni.
3 af mönnunum af Karluk dóu
þar.
Verkfall 1. apríl, Kolanámu-
menn í Alberta er s sagt aS ætii
aS gera verkfall 1. apríl n. k.-eru
samtök í þessa átt mjög víSlæk
og snerta alia þá er í námum
vinna í Alberta og í stórum hulta
af British Columibia. Af sam-
komulagi hefir ekki orSiS milli
námueigenda og verkamanna, þó
tilraunir hafi veriS gerSar í þá áfct.
ÞaS sem verkamenn krefjast er 6
klustunda vinnudag og 25%
kauphækkun fyrir yfrirtíma og á-
kvæSisvinnu (contract worlc). —
en þaS sem námueigendur voru
aS brugga var aS stytta 'ekki dag-
inn heldur jafnvel lengja hann og
færa kaup niSur um 35 %, svo hér
ber nokkuS í milli. Verkamenn
er sagt aS hafi gott tækifæri til aS
vinna sitt mál.
Ný hugmynd. Frumvarp kom
fram á fylkisþinginu í Alberta
þess efnis, aS þó meiri hluti þing
manna greiddi í einhverju máii
atkvæSi á móti stjórninni, skyldi
stjórnin ekki falla eSa fara frá
völdum þessvegna, heldur yrSi |
bein vantrauslsyfirlýsing aS /era1
samþykt af meiri hluta þingmanna
á eftir hinni fyrri tillögu. Tilgang
urinn meS þessu er sá aS gefa
fylgjendurn stjórnanna lausari
tauminn meS aS tala eins og
þeim sýnist án þess aS þeir þurfi
aS óttast^ aS fall stjórnarinnar
leiSi af því. Á Albertaþinginu er
nú samt sagt, aft einn þingmaSur
hafi ætiaS a§ taka sér syipaS
málfrelsi, en hfi heldur en ekki
orSiS aS gera grein fyrir afstöSu
sinni til bændaflokksins á eflir. Á
sambandsþinginu er sagt aS svip-
frumvarp muni koma fram.
BANDARÍKiN.
Frá Vancouver koma þær frétt
ir aS margir járnbrautavagnar
liggi hlaSnir af hveiti í borginni
vegna þess aS Ihafnar vörugeymslu
húsin þar séu öll full. Hveiti þetta
á aS fara á skip, en þetta sýnir aS
hafnanútbúnaSurinn er ekki svo
góSur enn þar í borginni aS hann
mæti þörfinni. Sambandsstjórn-
in gamla lét sér mjög ant um aS
hlúa aS hafnarfyrirtækjum þarna
þr sem viSskiftin voru svo mjög
undir því komin aS þau værp
góS. En núverandi stjórn gerir
ekkert í þessu efni og sagSi hafn-
arbyggingar þessar pólitískt mál
og veitir nú ekkert til þess aS
bæta þær svo aS þær geti mætt
þörfinni. Er þetta illa fariS. Tu
hafna í Quöbec hefir miklu fé /er-
iS veitt og álítur King J^gS ekki
af pólitískum ástæSum. AS hann
strikaSi út veitingar til Vancouver
hafnanna er óskiljanlegt, þar sem
þörfin var eins mikil fyrir þær
þar og í Qudbec, nema ef vera
skyldi sú, aS 3 conservativa-
þingmenn voru sendir þaSan til
Ottawa. Situr þá ekki á honum aS
vera aS bera öSrum sfcjórnum á
brýn að gerSir þeirra sltjórnist jaf
pólitísku fylgi.
C. Harold Richter
St. Paul blöSin geta þess aS
landi vor C. Harold Richter hafi
neitaS útnefningu sem borgar-
stjóri og telja þau IþaS illa fariS
og einnig víst aS hann mundi hafa
náS kosningu hefSi hann viljaS
taka slíka stöSu. Fréttin hljóSar
þannig: “C. Harold Richter >em
sendar voru yfir 50 bænaskrár á
einum sólarhring aS skora á hann
aS sækja um borgarstjóra em-
bættiS, hefir afþaklkaS og neitar
aS sækja um kosningu. Bréf hr.
Richter til borgarskrifamns er
þannig: “Frá þeim degi er eg
fyrst kom fcil St. Paul fyrir rúm-
um tuttugu og fimm árum síSan,
þá unglingur, hefi eg af fremsta
megni reynt aS vera nýtur borg- lnu
ari okkar fögru borgar og reynt
aS gera eitfchvert gagn. Þetta hef-
ir veriS þrá mín og löngun og
hefi eg aldrei hlífst viS aS leggja
nrinn litla skerf tii aS reyna aS
bæta verzlunarviSskifti, stjórnar-
far og umfram alt siSferSislíf
borgar vorrar og koma henni á
hærra og þroskaSra menninjgar-
stig.
“Mér hefir ekki auSnast aS
framlkvæma nei'fct stórkostlegt í
þá átt, en eg hefi gjört þaS lítiS
sem eg átti til. Eg er ýkkur, heiSr'
uSu borgarar, þakklátur fyrir
þann heiSur er þér hafið sýnt mér
meö útnefningu þessari, en eg get
I ekfci nú sem stendur tekist þaS í
fang aS sækja um borgarsljóra
embættiS, jafnvel þó eg væri /iss
aS verSa kosinn.”
Bygg’ngu herskipa hætt, Hard-
ing forseti hefir skipaS aS hætta
viS smíSar á öllum þeim herskip-
um sem í smíSum eru. MeS því
léttir skattaálögum af þjóSinni er
nemur um $5,000,000 mánaSar-
lega.
■ Gasolíu framleiÖsla. Eftir námu
skýrslum aS dæma hafa Banda-
ríkín framleitt á síSstliSnu ári
5,513,549,318 mæla af gasolíu.
Talsíma-“pólar’’ 785,000 tré
eru höggvin árlega og brúkuS í
taisímapóla eingöngu, af Bell
falsímafélaginu í Bandaríkjun-
um.
Dýr lántaka.
Nýlega var feldur dómur í yf-
irrétti í borginni San Jose í Cali-
fornia yfir manni sem George
James heitir og hann dœmdur aS
borga $304,840,332,912,685.16
til Henry B. Stewart fyrir $10.00
lán er hann tók hjá honum 18.
janúar 1897 og skrifaSi undir aS
borga 10 % mánaSarlega eftir.
yo
James hafSi horfiS á 'brott stuttu
eftir aS hann tók lániS, en var nú
aftur kominn og í góSum efnum.
Rétturinn ákvaS aÖ engin lög um
rentutakmörkun hafi veriS gild-
andi í ríkinu þegar lániS var tek--
ið og dómararnir sáu sér þess-
vegna eíklki annaS fært en aS
dæma þann kærSa til þess aS
borga þessa gífurlegu upphæS,
eins og gjaldmiSillinn kalIaSi fyr-
ir meS rentu-rentu fram af þeim
degi sem dómur var feldur í mál-
Enngefur Rokkafeller
Tii aulkabygginga vig John
Hopkins háslkólann aS Baltirnore
hefir Rockefeller gefiS $6,000.-
000. Aufcabyggingu þessa á aS-
allega aS nota fyrir kenslu á Iíf-
fræSi og heilsufræSi.
gengiS aS samningunum og skoSa
þá hagfelda báöum aSilum.
ÓeirÖir í SuÖur-Afríku. Ó-
eirSunum heldur enn áfram í SuS-
ur Afríku. Háfa menn fariS um
götur Jóhannesborgar vopnaSir
og víSa hefir talsverSur liSsafn-
aSur veriS fyrir í héruSunum frá
hendi verkfallsmanna. sem slegiS
hefir í bardaga vig herliS og lög-
regiu landsins. En margir íhafa
vieriS teknir fastir af verkfalls-
mönnum og stjórriin gerir sér
góSar vonir um aS sefa eSa bæla
niSur uppreistina bráSlega. Tals-
vert af mönnum hefir látiS HfiS.
Verkfallsmenn þessir unnu í gull-
námum í Rand héraSi *og víSar
og þóttust ekki njóta eins góSs af
gullinu sem þeir grófu upp og
réttmættt var; vildu hærra kaup.
Og ef til Vill hafa aSrir notiS eins
mikils góSs af því og þeir.
ÍSLAND
BRETLAND
um
....Ríkisrítari fyrir Indland. Peel
greifi, fyrrum aSstoSarritari vi^
hermaladeildina og ráSgjafi fyrir
Duchy og Lancaster í núverandi
stjórn. hefir veriS skipaSur ríkis-
ritari fyrir Indland í staS Ed. S.
Montagu, er nýlega sagSi af sér.
ÞaS er slæmt aS vinur vor
Richter skyldi ekki sjá sér fært
aS taka þessa heiSursstöSu, en
vér vitum aS störf hans í þarfir
þjóSfélagsins eru svo margvísleg
aS honum hefir fundist aS hann
ekki hafa mátt leggja þau í söl--
urnar þó hærri og arSsami staSa
væri í boSi.
Foríngja kafbátsins er sökt*
Lúsitania drekt. — Su fregn
hefir borist yfir Bandankin aS
foringja kafbátsins er sökti far-
þegaskipinu Lúsitania hafi veriS
kaátaS fyrir borS á herskipinu
Adolph Riguelmi sem er eign
Paragua-stjórnarinnar og hefir
hann þannig úttekiS sín makleg
málagjöld og fengiS þann dauSa-
dag sem hann áSur hafSi valiÖ þús
undum saklausra. Eftir aS hafa
fariS huldu höfSi um mörg lönd
gátu vinir hans komiS því til leiS-
ar aS honum var veitt yfirforingja
staSa á herskipinu Adolph Rigu
elmi af Paragua stjórninni, en
svo fljótt sem hann var teikinn vi§
þeim Starfa, lagSi hann niSur
sömu ósveigjanlegu og ómannúS-
legu reglugjörSir fyrir skipshöfn-
inni og hann áSur var vanur, en
suSurlandablóSiS þoldi ekki slíkt
og gerSi því öll skipshöfnin ‘sam-
særi gegn honum, tóku hann °g|hindrunar eSa óþæginda, heldur
bundu og köstuSu útbyrgSis. j þvert á móti hagur. Egiptar hafa
Egiptaland. Bretland hefir enn-
þá slakaö á stjórnartaumhaldi
sínu í Egiptalandi. Eins og kunn-
ugt er voru Egiptar ekki meS öllu
ánægSir meS stjórnarbót þá er
þeir fengu fyrir hálfu öSru ári síS-
an og sem heimilaSi þjóSinni al-
gerlega meSferS fnnanríkismála
sinna, en áskyldi Bretum hluttöku
í utanríkismáluml þeirra aS svo
miklu leyti sem þau snertu Bret-
land. En Egiptum þótti umboS
Breta vera ofmörg og of ví§tæk
og kröfSust rýmikunar á þeim.
Hafa nú enn tekist samningar um
þetta milli þjóSanna. Samkvæmt
þeim hafa Bretar vald til aS hlut-
ast til um þaS, aS brezkir borg-
arar á Egiptalandi njóti jafnréttis
viS aSra íibúa þar, aS siglingar
þeirra séu ekki heftar, t. d. aS
Suez-skurSinum sé ekki lokaS og
loks lofa þeir Egiptum verndar,
ef útlendar þjóSir sýni þar yfir-
gang. Giera sum blöS í Banda-
ríkjunum lítiS úr frelsisibót þess-
ari og segja hana aS mjög litlu
leyti breytta frá hinni fyrri. En
Bretar sögSust ekki geta gengiS
lengra og aS þessi ákvæSi sem
upp eru talin sé ekki sanngjamt
öryggis þeirra vegna ajj krefjast
aS þeir láti af hendi, enda séu
þau Egiptalandi ekkert til
Talsvert af fréttum höfum vér
orSiS varir viS í nýkomnum blöS
um frá Islandi og eru þær sagSar
hér í stuttu máli.
Eftir blaSinu “Islending" á
Akureyri frá 15. des. til 11. febr.
s.l.:
Gunnlaugur Tr. Jónsson fyir-
un. ritstjóri Heimskringiu tók viS
ristp.rn Isilendings” um áramót-
i*>. Eru 6 eintök af blaSinu kom-
ii' ' estur undir hans stjórn og eru
góS. Heimskringla árnar þessum
fornvini sínum heilla í nýju stöS-
unni.
Einar Einarsson frá skógum
andaSist aS heimili sínu á Akur-
eyri 1 1. des., 81 árs aS aldri.
Dáinn er Sölvi Ólafsson skip-
stjóri á Akureyri um sjötugt,
dugnaSar og sæmdarmaSur.
GuSrún IndriSadóttir er á Ak-
ureyri um þessar mundir aS leika
Höllu í leiknum Fjalla Eyvindur-
1 Hún hefir nú leikiS Höllu um 70
sinnum.
Nýlega er látin á sjúkrahúsi Ak-
ureyrar Elín Magnúsdóttir frá
Þrastarhóli, úr sullaveiki.
BrúargerSin yfir EyjafjarSará
er byrjuS. \
BændanámskeiS hefir staSiS yfir
á Akureyri; voru margir fróSleg-
ir fyrirlestrar snertandi búnaS flutt
ir þar og aSsókn góS.
Banvænt reyndist tveimur mönn
um á Hofsós nýlega kappát á
lummum. Át annar þeirra 52
heitar lummur, en hinn 48. AS
3 sóíarhringum liSnum voru báS-
ir mennirnir dauSir og kappútinu
um kent.
Látinn er Jón GuSmundsson
skipstjóri frá Hrísey; hann var 28
ára gamall.
Stefán Ó. SigurSsson hefir veriS
útnefndur hollenzkur konsúll á
Akureyri.
SigurSur B. Jónsson síldarmats
maSur lézt 8. febr. s. 1., rúmlega
sjötugur aS aldri.
Til rafveitunnar á Akureyri hef-
ir fengist 150,00 kr. lán hjá
banka í Kaupmannahöfn meS
betri kjörum en Reykjavíkur-
bankarnir buSu.
Gift eru á Akureyri SigurSur
Kristinsson framkvæmdarstjóri og
ungfrú GuSlaug Kvaran.
(Framhald frétta á 5. síSu.)