Heimskringla - 20.04.1922, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 19. ARRIL 1922
HEIMSKRINGLA.
d. BLAÐSIÐA.
fræðikennari viS Háskólann í
stað Magnúsar Jónssonar, sem nú
er orðinn ráðherra.
Látin eru merkishjónin Guð-
mundur hreppstjóri Erlendsson og
Ingilbjörg Sigurðardóttir í Mjóa-
dal í Austur-Húnavatns-sýslu.
Banamein beggja Iungnabólga.
Lögðust þau sama dag bæði O'g
andaðist þann 2. f. m. en hún 6. f.
m. Áttu þau þrjú 'börn á lífi: Sig-
urð skólameistara á Akureyri og
húsfrúmaT Elísalbetu í Mjóadal og
Ingibjörgu í Síðumúla.
INGIBJÖRG ÓLAFSSON
sem verið hefir nokkur ár að-
al framkvæmdastjóri Kristilegs fé-
lags ungra kvenna í Kaupmanna-
höfn og fjölmargir landar hafa leit
að til um ýmsar leiðbeiningar, —
lét af þeim starfa um síðustu ára-
mót og er nú ferðafulltrúi og að-
al skrifari K. F. U. K. um öll Norð
urlönd. — Samsæti var henni
haldið að skilnaði í Hafnardeild-
inni og útleyst með góðum gjöf-
um, því að hún var þar mjög
vinsæl,
j Ingibjörg hefir dvalið í Svíþjóð
síðan um áramót og oftast verið
á ferðalögum. Aprílmánuð verð-
ur hún í Finnlandi, og fer svo til
Noregs. Vegna þessara ferðalaga
getur hún ekki tekið að sér að út-
vega íslenzkum stúlkum vistir eða
annað í Danmörku. og hefir hún
í nýkomnu bréfi beðið að geta
þess í ísl. blaði, að ekki sé til
neins að ieita til sín í þeim efnum,
og því síSur geti hún leiðbeint ó-
kunnugum íslendingum, sem til
Hafnar koma, eins og stundum
áður, þar sem hún er alflutt það-
an.
Það mun einsdæmi, að nokk-
ur íslenzkur karlmaður. hvað þá
kona, hafi hlotið yfirstjórn jafn!
fjölmenns dansks félags eins og
K. F. U. K. í Khöfn er, — og þó (
er ferSafuiltrúastaSan fyrir félag(
með mörgum tugum þúsunda um |
öll Norðurlönd enn meiri virðing- I
arstaða. Vér samgleðjumst Ingi- j
björgu öll, sem höfum kynst I
henni, og vonum aS hún geti kom |
iS miklu góðu til vegar málefnis-
ins vegna — og Islandi til sóma.
Wlhelm ReinhoId; þýzki botn-
vörpungurinn, sem áfengið var
tekið af hér um jólaleytið í vetur,
kom hingað nýlega, eftir 6 daga
ferð frá Þýzkalandi, til að sækja
skipstjóra sinn. sem hér hafði ver-
ið undir lögreglugæslu, og hafði
tekið út hegningu sína.
‘T* y-'Ofir
Dánarfregn. 3. f-m, andaðist hér
íbænum frk. Martha Stephensen,
systir Magnúsar sál. Stephensen,
. landshöfðingja.
Seagull hlekkist á. Þilskipið
Seagull (Skipsstjóri Friðrik Ólafs-
son), kom inn í morgun með tvo
slasaða menn, Jens GuSmundsson
frá Ólafsvík og Guðmund Guð-
mundsson úr Tálknafirði. Þeir
voru báðir fluttir á sjúkrahús og
var hinn fyrrnefndi' einkanlega
þjáður. Seagull var suðvestur af
Vestmannaeyjum þegar veðrið
mikla skall á hér í fyrrakvöld. Var
þá skipinu lagt til drifs og fór alt
vel fram undir morgun, en á sjö-
unda tímanum, jþegar farið var
að birta, kom ógurlegur sjór á
skipið, Iagði það á hliðina, tók út
bátinn, braut rúður í stýrishúsinu
og skolaði áttavitahum fyrir borð.
Lá við sjálft að skipið mundi
sökkva. en alt í einu reisti það sig j
snögglega við. Var þá rifnað stór
seglið en gaffallinn” brotinn og j
blóman . Þeir sem slösuðust
lágu í rúmum sínum fram í, þegar j
sjórinn skall á skipinu. Eldavélin, j
sem þar var niðri', ibrotnaSi í
mola og eldurinn fór út um alt,
en svo var þá blautt niSri, aS
hann drapst á svipstundu. Nokkr-
ir menn urðu fyrir minniháttar !
meiSislum, en engan tók út. StóS
einn maSur á þilfarinu, þegar sjór-
inn skall á, en hann sakaSi ekki
Eftir veSriS sáu skipsmenn þilsk.
Keflavík og hafSi hún heil segl og
var ekki sjáanlegt, aS henni hefSi
hlekst á. — Seagull hafSi veitt 2
þúsund af vænum þorski.
Veitt prestakall. Cand. theol.
Björn O. Björnsson hefir fengiS
veitingu fyrir Þykkvabæjarklaust-
unsprestakalli í Vestur-Skaftafells-
prófastsdæmi. Fer hann þangaS í
fardögum. — BlöSin hafa nefnt
þetta prestakall ýmsum nöfnum,
en hér er þaS rétt nefnt.
um sé kendur svokallaSur “lista-
lestur’’, því aS sárfáum er sú gáfa
gefin aS beita honum svo vel -fari
og hefi eg ekki setiS undir leiSin-
legri “lestri” eSa “skemitun”, held
ur en upplestri slíkra manna, er
skortir alllan innri eSa dýpri skiln-
ing á því, sem þeir eru aS fara
meS. En hitt ætla eg fæstum of-
ætlun, aS geta lesiS sæmilega
skýrt og rétt meS kækjalausu
lestralagi, og það ætla eg mætti
takast aS kenna flestum -börnum í
bamaskólum, ef aljíS væri viS
þaS lögS. Er þaS miklu meira
vert en margur hyggur, og ætti aS
verSa til þess aS viShalda einum
bezta og merkilegasta þjóSarsiS
á Islandi, sem víSa hefir tíSkast,
— að lesa upphátt. Sú skemtun
mun nú heldur aS leggjas-t niSur á
heimilum, meS vaxandi skóla-
göngum, en æitti aS aukast meS
ári hverju. Er þar gott verkefni
fyrir kennarastéttina, presta, ung-
ingafélög og aSra þá, sem auka
vilja þekkingu, skemtun og menn-
ingu í landinu. —E. K. B.
Vísir—-
Samvinna.
De Wet látinn.
Skrift og lestur.
Svo telst til í skýrslum, aS
hver 'fullvita og fulltíS-a maSur á
lslandi kunni aS lesa og skrita, og
alkunnugt er, aS margir -menn,
einkum ólærðir, skrifa listavel, —
Hefir útlendingum stundum orSiS
starsýnt á rithönd íslenzkra al-
þýSumanna, er þeir hafa af hend-
ingu séS drepa niSur penna eSa
blýanti. Sumir þessar-a listaskrif-
ara hafa aldrei á skóla gengið og
“kent sér siálfír”. Margir lærSir
menn hér á Iandi h-afa og skrifaS
hina fegurstu rithönd, svo sem
séra SigurSur, faSir Jóns forseta,
og þeir frændur fleiri. En hins er
ekki aS dyljast, aS nú geta dreng-
ir ko-mist óskrifandi gegnum
bamaskóla, og þaSan gegnum
gagnfræSaskóla og Mentaskólann
og sjálfan háskólann, án þess aS
þeir kunni aS skrifa þ. e. a. s. án
þess að þeir geti skrifaS læsilega
h-önd. — Slíkt hirSuleysi í menta
málum er vítavert. Þó að strákum
geti haldiist þaS uppi, -aS komast
óskrifandi úr barnaskóla, þá ætti
þaS ekki aS leyfast í öSrum skól-
um. Og íraun og veru ætti hver
skólagenginn eSa “mentaSur” j
maSur aS telja þaS skyldu sína
að vera vel skrifandi.
ÞaS er kunnara en frá þurfi aS
segja, aS greinileg ri-thönd er
nauSsynleg viS sum störf og bein-
línis sett aS skilyrSi utanlands, t.
d. viS bókavarS-arstörf. Hér mega
bókaverSir -sennilega vera óskrif-
andi, þó aS þeir séu þaS ekki í
raun og veru. Verzlunarmönnum
er oft gert aS skyldu aS skrifa vel
og margir þeirra eru ágætir skrif-
arar. Eins þyrftu símamerin aS
vera. Eg hefi oft fengiS mjög ó-
læsileg og alólæsileg skeyti frá
landsímanstöSinni hér en nú er
fariS aS vélrita skeytin, og má þá
segja aS litlu skifti um skriftina.
Skrift og lestur er oft nefnt í
sömu andránni, og væri fróSlegt
aS vita, þve margir menn gæ-tu
le-siS vel og áheyrilega hér á Iandi.
Þeir eru áreiSanlega færri en vera
ætti, eSa vera mæ ti. Lestur er
ein ágætasta list og miklu torlærð-
ari en skrift. Þó hefir margurmaS-
ur lært aS lesa ágætleg-a tilsagna-
lí-tiS, en miklu minni rækt er lögS
viS Iesturskenslu en vera ætti. Eg
ætlast þó ekki til þess, að börn-
Gamli Christian Rudolf De
Wet dó 3 felbrúar á þessu ári. Um
síSustu aldamót var hann víSfræg
ur maSur og svo aS segja kunnur
hverju mannsbarni út um -allan
heim, vegna fra-mgöngu sinnar í
Búa-styrjöldinni. En mjög var
hljótt um hann hin saSustu árin.
De Wet var fæddur 7. október
1854 nálægt Smithfield í Orange-
fríríkinu í SuSur-Afifku. Hann
kvælntist 1873 og var kona hans
Corelia Kruger. Þau eignuSust I 0
börn.
Skömmu áSur en Kruger, for-
seti Búa, sendi Englendingum úr-
slitakosti, var De Wet boðið út
og fór hann í hernaSinn meS þrem
sonum sínum. Hann hafSi lítil
völd í fyrstu, en tókst giftusam-
lega á f-yrstu herferSum sínum og
hækkaSi ibrátt í tigninni. Frægur
varS hann fyrst eftir orustu eina,
sem hanr. háSi viS Englendmga á-
samt öSrum Búaforingja 30. nóv.
1899. — Þeir Búa-foringjarnir
höfSu 360 menn en feldu 203
Englendinga, tóku 817 til fanga,
náSu tveimur hríSskotabyssum,
1000 riflum, sko-tfærum, hestum,
miúlösnum- og fleira, en af Búurn
féllu fjórir en fimm -særSust.
Eftir þenna sigur varS De Wet
yfirforingi og hafSist þá mest viS
vestarlega í landinu. Snemma árs
1900 varS Philip Botha aSstoSar-*
JiershöfSingi hans og vorú þeir
samherjar úr því, uns P. Botha
fél.1 í lok styrjaldarinnar, De Wet
vann margan frægan sigur á Bret-
um árin 1900 og 1901, en þar
kom aS lokum, aS Búar voru of-
urliSi -bornir, sem kunnugt er, en
allir lofuSu vörn þeirra.
Þegar -fariS var aS semja um
friS, var De Wet orSinn vara-
forseti Búa og var honum mjög
nauðugt aS semja friS og gekk
'sfSastur sinna manna aS friSar-
kostum Breta. VarS Kitchener til
þess aS telj-a um fyrir honum og
blíSka hanrx og fyrir hans fortöl-
ur lét hann aS lokum undan, enda
fengu Búar góSa friSarkosti, ein-
kanlega : framkvæmdinnL
De Wet hva-tti landa sína til aS
sýna Bretum trúskap, þegar frið-
ur var á kominn. Þegar SuSur-
Afríka sameinaðist, var hann einn
þeirra ifjögra manna, sem faliS var
S ko-ma skipulagi á hermál lands-
ins, en hann kom ekki skapi viS
félaga sína og sagSi af sér, en þó
hafSi hann enn nokkur afskifti af
opinberum máliun.
Þegar styrjöldin mikla hófst,
fengu ÞjóSverjar nokkra Búa í liS
meS sér í SuSur-Afríku til þess
að hefja uppreisn gegn Bretum.
! Einn þeirra var aldavinur og sam-
I herji [)e Wet’s, og svo fóru leik-
ar, aS De Wet greip til vopna
gegn Bretu-m en varS lítiS ágengt
í og varS aS gefast upp. Var hann
; sakaSur um landráS og dæmdur
í fangelsi en laus látinn í desem-
ber 1915 meS því skilyrSi, aS
, hann ætti engan þátt í stjórnmál-
! um úr því.
---------x----------
Breta og ÞjóSverja í Rússland'.
ÁriS 1919 stofnuSu Bretar
hlu-tafélag, sem heitir Russo-
Asiatic Consolidated Ltd. Félag-
iS er samsteypa úr fjórum eldrl fé-
lögum og er hlutafé þess 1 2 milj-
ónir sterlingspunda.— Fél-ag þetta
á akurlendi, skóga, námur og
námuréttindi í Úrhlfjöllum og
Vestur-Sfberíu, á svæSi sem er
yfir tvær og hálfa miljón ekrur.
FélagiS lætur vinna 12 námur,
sem gefa af sér kopar, blý, sink,
gutl og silfur. Ennfremur á þaS
járnnámur, kolanámur, málm-
bræSsluverksmiSjur, sögunar-
mylnur, járnbrautir og fljótaskip.
1 janúar-mánuSi síSastliSnum
komu þýzkir fulltrúar til Eng-
lands frá bankamönnunum Krupp
og Mendelssohn í þeim erinda-
gjörSum aS falast eftir kaupum í
hlutabréfum í þessu félagi og er
svo aS sjá af brezku-m blöSum,
sem þaS hafi veriS auðsótt. Bret-
um er þaS Ijóst, aS þeir eru ekki
einféerir um aS endurreisa iSnaS
og verzlun í Rússlandi. Til þess
þarf samvinnu sem allra flestra
slórþjóSa. Samvinna viS ÞjóS-
verja er aS því leyti mjög æski-
leg, aS þeir eru nábúar Rússa og
gagnkunnugir landsháttum frá
fyrri árum. Þeim er allra þjóSa
hægast aS flytja til Rússlands þær
nauSsynjar, sem Rússar þarfnast
helst.
Á hinn bóginn er ÞjóSverjum
mjög hugleikiS aS komast í sam-
vinnu viS Englendinga um iSnaS-
arrekstur í Rússlandi, því aS
þýza stjórnin er svo völt í sessi
enn, aS ÞjóSverjum þykir meiri
styrkur aS Bretum, ef deila þarf
viS Rússa um einhver ágreinings-
atriSi. Á friSartmum voru ÞjóS-
verjar vanir aS kaupa hér um bil
miljón tonna -af kopar, blýi og
sinki á ári hverju, og þeir þurfa
mjö-g á þessum málmum aS halda
enn, en hafa ekki efni á aS kaupa
þá, vegna gengismunar, nema þeir
fái þá hjá félagi þessu í vöruskift-
u-m. — Vísir
Tolstoy og kcnan'h&ns.
“Anna Karenina” er ei'nskis
virSi. Hún er leiSinleg, ófullkom-
in og jafnvel ruddaleg.” Hver
mundi vilja verSa til þess aS
kveSa upp slíkan dóm yfir öSru
eins listaverki. Eflaust enginn
nema sá, sem gerði þaS—höfund-
urinn sjálfur. Hann hafSi þetrta á
orSi á meSan bókin var í smíSum,
og eftír aS hún var fullger fór
hann um hana enn harðari orSum.
Ilyans, einn af sonum Tolstoy’s,
hefir ritaS bók um föSur sinn, eSa
minningar frá æskuárunum. Er
þar sagt frá mörgu, er annars
mundi þoku hulið. Margir þeirra,
sem um Tolsty hafa skrifaS, hafa
litiS á þennan -mikla mann sem
nokkurskonar vinnuþræl, er
klæSst háfi lélegustu -fataræíflum
og unniS verstu bændavinnu, en
1-átiS fjölskylduna lifa viS auS og
allsnægtir og njóta framúrskar-
andi hóglífis. ÞaS er satt, aS hann
barst ekki mikiS á í búningi, og
plægSi og yrkti jörSina. en ef
nokkur var vinnuiþræll á heimil-
inu, þá var þaS konan hans.
Ilyas getur þess, aS ef il vill hafi
hann og systkinin betur tekiS eft-
ir starfsemi móSur þeirra vegna
þess, aS hún vanh aS jafnaSi í
dagsstofunni, en hitt sé þó éins
víst, aS hún hafi notiS skemri
hvíldar, en nokkur annar á heim'
ilinu. Hún stóS ýmist á höfSi í
búverkunum eSa sat viS skrifborS
iS. Á kvöldiS las hún yfir og end-
urritaSi handrit manns síns og
gekk ekki ti-I hvílu fyr en langt
var liSiS á nótt.
ÞaS er sagt aS skrift Tolstoys
hafi veriS slæm aflestrar; sonur
hans segir hún hafi veriS hiæSi-
leg. Þá bætti þaS ekki úr skák, aS
hann skrifaði oft heilar setningar
á milli lína eSa á horniS á blaS-
inu — eSa þvert yfir blaSsíSuna.
Ef kona hans gat svo ekki komist
( " More Bread and Betíer Bread
Þegar þér hafiÖ einu sinni reynt
þaS til bökunar, þá munið þér
áreiðanlega
PUR|iy FL'D
93 Lbs.
---* c**0^ I
pUR,TJVcauB
Biðjið matvörusalann um poka aí
hinu nýja “High Patent”
Purity Flour.
ViS getum nú selt ySur meS hinu
NÝJA LÁGAVERÐI
Nýjar eSa notaSar Ford-bifreiSar meS okkar góSu
Borgunarskilmálum —
LÍTILLINIÐURBORGUN
Og þaS sem eftir er meS mánaSarafborgunu.m;
Vér tökum einnig hina gömlu bifreiS ySar sem
fyrstu niS-urborgun.
— Vér tölum íslenzku. —
DOMINION MOTOR CAR C0„ LTD.
Horni Fort og Graham. Talsími N73 1 6
RJETT Á MÓTI ORPHEUM LEIKHÚSINU.
fram úr einhverju, þá varS hún aS
leita meS það til manns síns. Þreif
hann þá oft handritiS kuldalega,
spurSi hvaS n ú væri aS, og fór
aS lesa upphátt. Þegar hann svo
kom aS því, sem erfiSast var aS
koma-st fram úr— tautaSi hann
stygSaryrSi í hálfum hljóSum og
átti oft erfitt mjög meS aS lesa,
eSa öllu heldur geta tfl, hvaS hann
lafði skrifaS, Sagt er aS kona
íans hafi oft leiSrétt meinlegar
mál og stafvillur.
Hér á eftir fer lítiS dæmí, sem
ætti aS minna konur á, hve í-
skyggilegt þaS getur veriS, aS gift
ast heimspekingum og skáldum
eða öSrum xithöfundum, ekki sízt
ef í þeim býr o'furlítill stjórnleysis-
neisti.
“Þegar Anna Karenina var aS
koma út, voru Tolstoy sendar
prófarkir eins og lög gera ráS fyr-
ir. Hann las þær auSvitað og
leiSrétti eins og til var ætlast, en
leiSréttíngarnar vi'ldu stundum
verSa heldur margar og flóknar.
Fyrsit merkti hann á blaðrendurn-
ar eins og venja er til, 'bætti viS
stöfum og merkjum eða feldi þau
úr. En þr-r meS var ekki öllu lok-
ið. Hann bætti viS og breytti
heilu-m orSum og setningum, stryk
aði út og innritaSi aftur þangaS
til pró'farkirnar voru orSnar eins
og útslitiS þerriblaS, óheinar og
lúnar svo ekkert viS’lit var aS
senda þær aftur, því aS enginn
gat lesiS 'oær nema mamma Tiún
varS því aS sitja uppi alla liS-
langa nóttina og skrifa alt upp
aftur S nýju.
AS morgni lágu hreinar, vel
skrifaSar og vandlega saman-
brotnar arkir á borSinu, til'búnar
til að fara í prentsmiSjuna meS
fyrstu ferS.
Þá fór pabbi meS þær inn í
kompu sina, “rétt til aS renna
augunum yíi-r þær," eins og »iann
sagSí. En aS kvö’ldi voru þær
orðnar alveg eins illa útleiknar og
prófarkirnar höfSu veriS.
“Mér þykir þaS sárt, 'sagSi
hann þá viS mömmu, aS eg hefi
ónýtt verk þitt. En eg skal ekki
gera þaS aftur.” Þá var hann auS
mjúkur eins og barn. ViS getum
sent þær aftur á morgun.’’ En sá
morgundagur kom oft ekki fyr
en vikum eSa mánuSum seinna.
“-Eg verS aS líta á handritiS
allra snöggvast áSur en þaS fer,”
sagSi hann stundum. En þær breyt
ingar, sem þá urSu á því, voru
hvorki meiri né minni en svo, aS
alt varS aS umskrifast. ÞaS kom
stundum fyrir, aS hann notaSi
síma til aS koma aS síSustu breyt-
ingunum.”
Þrátt fyrir alt þe-tta erfiSi og
ums-tang, var höfundurinn óá-
nægSur meS söguna. “Er þaS
nokkurt þrekvirki aS lýsa því
hvemig maSur fellir ástarhug til
giftrar koniu?” sagSi hann. “ÞaS
er sannarlega ekkert þrekvirki og
því síSur getur þaS nokkru góSu
til vegar komi'S.” Og sonur hans
telur þaS víst, aS hann hefSi eySi
í'agt söguna ef hann hefSi getaS
þaS.
En kona Tolstoys gerSi meira
en aS handrita lítt læs handrit;
hún var einmitt þesskonar hús-
freyja, sem heimurinn þarfnast
mesL Hún annaSist börn sín, 6
aS töiu, meS stökustu alúS og
i ærgæfni, og þá ekki síSur sjö-
unda bamiS, sem erfiSast var
viSfangs — eiginmann sinn. Hún
stjórnaSi heimilinu m-eS ráðdeild
og dugnaSi, sá um matreiSslu og
fatasau,m og hreinritaði handrit,
og hafði þó um langt skeiS oftast
nær barn á brjósti.
—Þýtt.
Varúðarreglur með
matarhæfi ónauðsyn-
legar.
Gamla reglan metS vissa sort af mat
handa þeim semþ jást af meltingar-
leysi er ekki lengur í áliti hjá lækna-
stéttinni, aB nokkru leyti vegna veikj-
andi áhrifa sem það hefir, en mest
vegna vissunnar fyrir því, atS ofmikil
maga sýra er þess valdandi. Melting-
arfærin sjálf eru óskemd en magasýr- .
an ýfir upp hina fíngertSu magahútS
og veldur sárindum og þembu. Hin
I rétta lækning er því atS koma í veg
fyrir sýru þessa og afleit5ingar vertSa
þjáningarlaus melting
Til þess skal tekin teskeitS etSa fjög-
ur tablets af Bisurated Magnesia í of-
urlitlu vatni og eyt5ir þat5 s runni,
kemur í veg fyrir gerun í fæt5unni
og leyfir þvi maganum aö vinna atS
meltingunni Óhindrut5um. Vegna sinn-
ar fljótu vcrkunar, ætti Bisurated
Magnesia sem fæst hjá öllum lyfsölum,
atS vera tekin framyfir at5rar tegundir
af magnesiu, svo sem uppleystri í
mjólk, carbon sitrónu etSa oxide. I*eir
sem þjást af magasjúkdómum ættu aö
reyna þessa lækninga atSferö i þrjár
vikur og sjá afleitsingarnar.
Ruthenian Booksellers and Publish-
ers, 850 Main Street, Winnipeg.