Heimskringla - 20.04.1922, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 19. AFRÍL 1922
HEIMSKRING.A
7. BLAÐSIÖA.
The Dominion
Bank
HORM NOTHE 1)4)1« Á-VK. OO
8UERBROOKIB ST.
Höfu'ðstóll, uppb...$ 6,000 000
Varasjóður .........$ 7,700^000
Allar eignir, yfir..$120,000,000
Bérstakt athygll veitt viðekíffc
um kaupmanna og veralunaríé-
aga.
Sp<\risjóðsdeildin.
Vextir af innstæðufé greiddir
jafn háir og annarsstaðar vlð-
gongst
rHOPIE A »363.
P. 3. TUCKER, Ráðsmaður
Sitt af hverju.
(Framlialcl frá 3. síðul
I)jóð, og halda við meS ást og
virðingu því sem tigna ber og oss
er til særndar og gaghs. Meiri
hluti þess er þannig úr garSi gert
er eg frekast mundi óska; samt er
þar bæði bundið og óbundið
mál isem stór álita mál getur ^er-
ið hvort á þar rétt sæti, og skal
eg niú benda lítilsháttar á innihald
ið.:
Fyrst er Goðorðsmaðurinn eft-
ir St. G.—Þeitta var glæsilegt efni
með rótgróinni íslenzkri tign fyrir
skál'd að kveða um, og áttu að
sjálfsögðu öndvegissæti í riti
þessu ef hugur og hjarta hefði
verið á réttum stað, og hefði mátt
ná sömu tökum og hylli sem "ís-
land farsældar frón’’, hjá Jónasi.
En hverrííg fer? — Það byrjar
vel, en göfugleik Ingimundar
gamla og glæsimensku Vatns-
dæla. sem gat verið fyrirmynd,
er hvergi lýst. Svo dettur botninn
úr öllu saman; ekki einu sinni að
hann^eti gert okkur til geðs að
halda sama bragarhættinum á-
fram sem byrjað var á. Nei,
Stephan lýtur aldrei nema til
sinna eigin kaldranalegu tilfinn-
fnga, og ef hann hefir einn af þús-
undi þióðar sinnar sem dá hann
þá er það hontt n nóg.
Svo kemur "Máttur orðsins’’
eftir séra Kjartan Helgason, og er
það langt erindi sem hann flutti
hér og þarf ekki að lýsa því, þvi
betri, máttugri oij'sannari orð gat
ritið ekki flutt, og ætti hver mað-
ur að eiga það og lesa.
Þar næst kemur kvæðabálkur
frá St. G., “Á rústurri hruninna
halla.” Sú langloka á ekkert skvlt
við okkar þióðernismál, og átti
alls ekki í ritinu að vera. Hún er
eingöngu ritinu til tjóns. Það er
sama sára' og nístandi örin sem
skáldið skýtur þar til að ýfa upp
sollin sár, eins og gert var til
sælla minninga ekki alls fyrir
löngu. Þá er “Landanáma” eftir
séra Magnús broður Kjartans
prests önnur snildar ritgerð. Mér
hefir engin bók verið jafnkær sem
! landnáma, og hún er mér ávalt
I jafn ný; eg get með ánægju lesið
hana kveld eftir kveld; eins er
! með þessa ritgerð; hún verður
mér alla tíð jafn kær. Þá er enn
j kvæðabálkur eftir St. G., “Skyn-
þúfa”. Efnið byggist á gams.Ili
þjóosögn, og getur hv’ vel átt
heima í riti þessu, og að mörgu
leyti er skáldlega og vel með efnið
farið, og er I að líka það eina
i sem. skáld:ð á þakkir skilið fyrir
l riti þessu Er, ófyrirg _fanlegt er
það ritstjóra j essa árs tímarits að
gf fa St. G. 16 blaðsíður í ritinu
! um það mái sem litlu varðar, og
lítið listfengi er í. En 1 7 blaðaíður
er lengsta og bezta ritgerðin, eftir
séra Kjartan Hlelgason, sem má
með réttu kalla höfuð og hjarta
ritsins. - i JJ,
Þá er “Jakahlaup’’ og "Herra
Karuon” eftir “söguskáldið góða
vestan hafs,” sagði þar Hallur
biskup, skáldið J. M. Bjarnason.
Eg tekr bæði þessi erindi — sög-
ur — í eitt númer, því bókstaflega
er þar lagt út af sama efni. En
græskulaust hefi eg oft brosað
síðan eg las þetta í Þjóðræknis-
ritinu, því hvorutveggja efnið er
ákveðinn og óraskanlegur dauða-
dómur íalenzks þjóðernis hér með
al vor. En snildarlega er eiðstaf-
urinn stíláður, eins og hjá Víga-
Glúm. Jakahlaup er kallað æfin-
týri. En það ætti að kallast æfi-
slit eða æfilok. Þetta er aðeins
ein blaðsíða, sem sýnir <eftir næst-
um 30 ára veru fslendnga hér í
álfu, hvert straumurinn ber oss.
Það er sár tilfinning hjá skáldmu
þegar hann lætur okkur-brotna
frá ísspönginni og berast með
straumnum að þjóðarfossinum.
“Við komum aftur, móðir góð,”
sögðu litlu jakarnir. Er ekki þetta
dauðadómur. Gamli Glúmur sór
það hátíðlega að hann hefði veg-
ið Þorvald Krók á Hrísateig. Samt
gerir minn gamli góði vnur, J. M.
B. Sem glögt og skýrt skáld og
spámaður, sér hann oss hverfa í
hringiðuna í þjóðarfossinum og
samlagast stórfljótinu, og um leið
sver þess dýran eið að úr því sé
ekki tangur ne tötur eftir af okkjr
íslenzka þjóðerni. Eiðurinn varð
honum o'f flókinn, og að þvi befi
eg brosað. Sama eðli er Herra
Karson”. Það er harmsaga ls-
iendinga hér að glata sínu íslpnzka
eðli, að týna sjálfum sér, að
gleyma öllu sem fegurst var á
gömlu ættjörðinni, jafnvel móð-
ur og unnustu. En því er ver að
þannig finnast dæmin alt of mörg,
Enginn annar en skáld og snill-
ingur hefði getað komið jafn
miklú efni á eins fáar ‘blaðsíður
og J. M. B. hefir gert hér.
(Framhald.)
BARNAQULL
JÓN LITLI. | tr víst, hvert sem þú sækir hann.
_____ Komdu inn og þurkaðu upp, og
Jón litli sat úti fyrir húskofa nentu að gera eitthvað.”
i .. . , ,, .... . | Kisa Jabbaði í kringum Jón.
ommu sinnar t ohreinm parti bæi-1 . . .
I ems og til ao vita, hverntg Iþetta
arins og horfði á rykugt steinstræt-
ið.
ífintýri myndi enda.
Hann var berfættur og í lé- ■ Amma, má eg eiga köttinn?”
jlegum fötum. Hann var óhreinn spurði Jón með blíðum rómi. —
í framan, en augun tindruðu blá og "Nei. Eg hefi nóg með að fæða
skær og blíðleg. Og hvað hugs- Lig. þó eg fari ekki að gefa ketti
aði hann? Fæstir reyna að skygn- líka aS eta' Jón setti ^endurnar
, , fyrir andlitiS og barSist viS grát-
ast mn 1 barnssalirnar og vita, '
n * , c , . ! inn, en amma hans dró hann meS
hvao þar ter tram. Parna var \ , , i , * r- i •
ser nauougan mn 1 husio. Ln kisa
hann vanur að sitja tímunum sam- stóg eftir og skildi ekkert . hegs_
an og stara út í bláinn og dreyma, um mjklu umskiftum, Hún sneri
og byggja loftkastála, sem allir sér við, þegar Jón var að fara inn
hrundu jafnharðan, og sem hættu ór dyrunum, ðg kallaði: Mjaaá.
vanalega við það að amma hans 1 fór Jón að hágráta, en amma
kom út og veitti honum haVðar hans rak hann aS borSinu t;1
, . f , aS fara aS þurka upp. Og þar
avitur tyrir leti og einrænmgsskap. . . T, .. ..
vissi Jon litli ao hann yroi ao vera
FaSir hans var hvergi, en móSur 1 * i • u' ^
| þangao til hann væri buinn ao
hans dó, er hann var ómálga barn. þurka upp *En strax, þegar hann
Og 'svo ólst hann upp hjá ömmu I var búinn, hljóp hann út að gá að
sinni, sem mintist þess oft, að dótt- j kisu, en hún var farin. Hann s?tt-
ir sín hefði ek.ki skilið sér annað ! ist í krókinn við húshornið og grét
eftir en byrði og armæðu.
Og úthelti tárum barnskærleikans
Lítll köttur kom labbandi ef'tir ' yfir misskilningi þeirra fullorðnu.
Jón óx og fór á skólann, en gekk
ekki sem bezt að læra. Börnin
skildu hann ekki, og kennararnir
skildu hann ekki. Hann lék sér
ekki með börnunum, en sat eða
stóð einn sér, er þau voru að leika
gangtröðini, og þegar hann var
kominn fast að Jóni sagði hann
mjaá-á. Jón hrökk við og leit til
kisu, sem stóð þar og vaggaði róf-
unni dæmalaust sakleysisleg, eins
og hún vildi segja: Viitu ekki
strjúka mig, litli drengur, og eg j »ér. Drengirnir hlóu að honum og
skal vera ósköp góð yið þig. Jón , uppnefndu hann, en stúlkurnar
brosti til kisu og tók hana í fang skrumskegldu sig framan í hann,
sér og fór að strjúka henni. Hún °g amma hans skammaði hann
lagði löppina í lófa hans og nudd- I fyrir leti- begai hann kom heim.
aði sér upp við handlegg hans og ! Jón litli gekk oft á sunnudögum
malaði svo dæmalaust ánægju- út í lítinn skemtigarð, sem ekki lá
lega. Nonni þrýsti kisu að brjósti mjög langt frá húsi ömmu hans,
sér. Nú í fyrsta sinm hafði hann 1 og sat þar tímunum saman og
fundið lifandi veru sem iþótti vænt j starði á blómin. Og svo var hann
um hann, sem elskaði hann og oft að draga eitthvað upp á hné
skildi hann. Hann sat lengi með j sínu, sem hann hafði í lítilli bók,
kisu í fanginu og strauk hana og j er hann altaf bar á sér og geymdi
kjassaði, og velvild hans til kisu ! sem helgan griP-
óx með hverri mínútu, sem hann j Jón var ellefu ára, en smár
sat með hana. Þá kom amma hans j vexti. Einn sunnudag sat hann í
út og sá hann sitja í króknum við j skemtigarðinum, þar sem minst
húshornið með köttinn. Hún gekk var umferðin og horfði á blónireit
jtil hans og rykti honum á fætur, j fyrir framan sig. Þá bar þar að
svo kisa datt niður. "Þú situr hér , stúlku, sem teymdi hund í bandi,
enn og glápir út í loftið og nennir j lítinn og fállegan. Hundurinn rak
ekkert að gera, ekki einu sinni að j upp lítið bofs, þegar hann kom að
leika þér eins og önnur
börn Þú j drengnum, eins og hann vildi látA
stlar að verðaletingi og landeyða hann vita, að hann væri ko%iinn.
sem ekkert nennir að gera. Eg
hélt, að þú mundir verða mér til
gleði, þegar dóttir mín var dáin,
en það ætlar að verða hið gagn-
stæða. Þú sækir ekki þenna
bjánaskap í hana, það veit eg fyr-
Jón litli'leit upp og mætti augum
hundsins, tindrandi sakleysisleg-
um og fjörlegum. Þeir horfðust
í augu fáein augnablik. Hundur-
inn skildi Jón. Augu hans sögðu:
Eg skal vera hjá þér og elska þig
og skiija þig. lEg skal yfirgefa alt
og vera þér trúr og tryggur til
dauðans. Jón litli rétti fram
báðar hendurnar ám óti hundin-
um. Og seppi efndi loforð sitt.
Hann stökk upp í fang drengsins,
rak trýnið upp undir hökuna á
Jóni og brá tungubroddinum á
hendur hans og kinnar. Jón horfði
hugfanginn í augu hundsins, strauk
hann og kjassaði sem bezt hann
kunni. Hundurinn vildi vera hjá
Jónilitla, afþví hann fann, að Jón
þurfti á yini að halda, sem skildi
hann og þætli vænt um hann. Og
eins glaður,og druknandi maður,
sem nær í planka eða eitthvað
til að halda sér uppi á, tók Jón
litli á móti ást og trygð hundsins,
'af því hann fann hana hvergi ann-
arsstaðar. Jón litli gleymdi öllu
nema hundinum, nýja vininum
trygga og góða. Hann sá ekki
stúlkuna, sem stóð hjá hotium og
horfði hissa á hann, og aðfarir
hundsins; þetta hafði hundurinn
aldrei gert fyr, og hvað átti hún
að gera? Gat hún tekið hundinn
frá drengnum, sem þótti svo vænt
um hundinn, að út leit, að þeir
væru orðnir óaðskiljanlegir —
væru eitt. Svo í hálfgerðu ráða-
Ieysi settist hún niður hjá drengn-
um, lagði hönd sína á öxl honum
og spurði í blíðum róm:
"Þykir þér vænt um hunda,
drengyr minn?”
Jón hrökk við og titraði. “Já,”
sagði hann og þrýsti hundinum
fastar að sér.
“Hvað heitir þú?”
"Jón Guðbjartsson.”
iHvar áttu heima?” ^
I Biöttugötu 27.”
"Hjá hverjum ertu?”
“Hjá ömpiu minni.”
IHvar er móðir þín?”
"Dáin fyrir löngu.”
“En faðir þinn?”
“Eg á engan föður.”
Er amma þín góð við þig?”
“Hún segir að eg sé latur, af
því eg sit svo oft og stari út í blá- :
inn.”
“Um hvað ertu að hugsa, þegar
þú ert einn og starir út í bláinn?’
“Eg er að hugsa um, hvers
vegna mennirnir séu svo vondir
hverjir við aðra.”
Af hverju heldur þú þá, að þeir
séu svo vondir?”
’’Af því' þeir skilja ekki hver
annan og elska ekkert.
“En hvers vegna ertu að brjóta
heilann um það, hvers vegna
mennirnir séu svo vondir?”
j “ Af því mig ’langar svo mikið
til að hjálpa mönnunum og gera
þá góða.”
J “En heldur þú, að þér takist að
gera þá góða?”
“Eg veit ekki, en mig langar
svo til að verða stór og gera svo
I mikið fyrir aðra. Verða stór eins
j og Abraham Lincoln. Elska alla
og hjálpa þeim, sem eiga bágt.
j Það eru svo margir, sem eiga
bág't.”
“Er ^mma þín fátæk?”,
"já, hún er ósköp fátæk.”
"Gengurðu á skólann?”
"Já, en kennararnir segja, að eg
sé tOSSÍ.”
“Ertu líka latur að læra?”
spurði stúlkan brosandi.
“Nei, en mér gengur svo illa að
muna hlutina.”
'Hefir þú aldrei fundið neinn
sem hefir þótt vænt um þig og
elskað þig og skilið þig?
Nei, — jú, eg fann einu sinni
kött sem skyldi mig og þótti vænt
um mig, en amma vildi ekki lofa
mér að hafa hann, og eg hefi ekki
séð hann síðan. — En eg hefi
mynd af honum. Og Jón litli tók
bókina/ sína úr vasa sínum og opn
a^Si hana, og sýndi stúlkunni
margar myndir af kisu sitjandi,
standandi, liggjandi og mjáfm-
andi. Stúlkan horfði um stund
hugfangin á myndirnar svo vel
voru þær gerðar og svo spurðí
hún. Hefir 'þú dregið þetta upp
sjálfur? ”
Já, sagði Jón litli.
"Mundir þú vilia vera hiá mér
ef amma þín vildi láta þig fara.
Eg skl vera góð við þig, og sjá
til þess að þér Iíði vel. Augu Jóns
ljómuðu; hann slepti hundinum,
rétti hendurnar á móti stúlkunni
sem tók hann í faðm sér, lét hann
hallast upp að brjósti sér, og þar
grét Jón litli, ekki af sorg heldur
gleði, því nú hafði hann fundið
það sem hann þráði.
Þau fóru heim til Ömmu Jóns
litla. Stúlkan bað hana um dreng-
inn, og sagðist skyldi sjá um að,
hann gæti oft komið iheim og
fundið hana og hjálpað henni.
Amma Jóns litla varð glöð við
og gaf samþykki sitt, því hún hef-
ir séð acS Jón mundi ekki verða
annað hjá sér en auðnuleysingi.
Stúlkan gaf henni nafn sitt og
heimilisfang. Amma Jóns litla
tók við því og las. Friðsól Krist- *
jánsdóttir.
August Einarsson.
(Niðurlag frá 6. síðu)
tíðina, og þetta gerðu þau eins rösklega og þeim
framan húsið. Einn dag gleymdi Crow gamli að fá
sér naegan eldspítnaforða fynr hina vanalegu göngu
sína, og sneri því heim aftur. Þegar hann kom í
eldhúsið var þar alt hreint og þokkalegt, og engum
hefði dottið í hug að þar hefði kvöldmatur verið
etinn fytir tíu mínútum síðan.”
“Marja og elskhugi hennar sátu með andlitin
saman, dreymandi, eins og ungum elskendum er
títt, og var það ekki að furða, þegar tillit er tekið
til ’landslagsins, og svo þessa undurfagra sólarlags
__ og hefirþað alt verið tij að gera ástardrauma
þeirra enn nú unaðslegri. — Þau sátu á óhefluðum
biálkabekk, haganlega gerðum, er var í fullu sam-
ræmi við umhverfið. Marja hafði nsemt eyra, jafn-
vel þó hún væri mitt í ástardraumum sínum, og um
það leyti er gamli maðurinn hafði fundið hana, var
pilturinn kominn upp í eplatré eitt mikið er þar stóð
rétt við dyrnar.
“ ‘Þú hefir verið fljót að taka til í kvöld, Marja
mín,’ sagði gamli maðurinn við dóttur sína með
velþóknun.
“ ‘Já, pabbi minn, eg'þvoði upp, en Teddi þurk-
aði,’ sagði hún.
“ ‘Hvar elur Teddi manninn núna?’ spurði hann
en gaf henni þó ekki tíma til að svara: ‘Ef hann
ynni meira að landbúnaðinum en minna að kvenn-
mannsverkunum mni við, mundi eg virða hann
meira.”
“Rétt í því hreyfði Teddi sig lítið eitt, þar sem
hann var í felustað sínum, og við þann hristing duitu
nokkur epli af trénu, og eitt þeirra kom í höfuð
gamla mannsins. Crow leit ekki upp, og lét þetta
ekki á sig fá, en gekk’þegjandi í burtu á sitt vana
reik, með pípuna sína í munnmum.
“Rúmum mánuði síðar fór Crow gamli að veita
því eftirtekt, að Teddi var ástfanginn í dóttur hans,
og þegar hann hafði gengið úr skugga um að grunur
hans var réttur, gerði hann heilmikið veður út af
því, því eins og þú skilur, þá áleit hann að Teddi
væri ónytjungur, og ekki eftirsóknarverður fyrir
tengdason, þar sem hann var ekki sérlega líkamlega
sterkur, og þar af leiðandi heldur ónýtur við land-
búnaðinn. Og gamli maðurinn trúði ekki á ment-
un, og hefir víst álitið að hún yrði aldrei látin í
askana. Svo það var útfallið að hann sendi Tedda
aftur inn til borgarinnar með kaupið sitt í vasanum,
og hótaði dóttur sinni að hún yrði rekin á dyr, ef
hún hefði nokkur afskifti af honum framar.
“Auðvitað kom þetta ekki í veg fyrh samfundi
þeirra. Ef Crow hefði ekki skift sér neitt af þeim,
mundi þetta ef til vill hafa fallið niður og dáið nátt-
úrlegum dauða, þar sem þau bæði voru ung til þess
að gera.
“Teddi og tMarja fundust nú leynilega niður við
Fiskiklffi. Hann hefir komið út með lestinni, rétt
eins og eg núna, og gengið svo sex mílur meðfram
vatninu framað Fiskikletti. Hún aftur á móti tók til
mat af ýmsu tagi, og svo kveiktu þau eld í skjóli
við klettinn stóra. Auðvitað voru þessir fundir
þeirra ekki daglegir viðburðir. Kvenfólk á bænda-
býlum hefur ekki ótakmarkaða.n tíma fyrir skógar-
gildi eða þess háttar, og Teddi varð að höndla pen-
inga sína með mestu varúð, til þess að þeir entust
honum út skólatímann.
“Dag einn að hausti kom hann að klettinum
nokkru á undan Marju, og gekk þar upp, að sjálf-
sögðu til að ná útsýni. En hvað sem því líður, þá
hefir hann gengið of tæpt á brúnina, því hún lét
undan, hann misti fótanna og hrapaði. — .
“Nokkrum augnablikum síðar kom Marja, glöð
í bragði að vanda, og syngjandi með körfuna með
sælgætinu í, á handleggnum. Þegar hún hafði breitt
út dúkinn og lagt matinn á hann, fór hún til að safna
rekavið til að hita. þeim kaffi, til að hafa alt tilbúið
þegar h a n n kæmi, og varð hún ekki var við hann
fyr en hún kom að staðnum, þar sem þau voru vön
að kveikja eldinn, fann hún hann þar liggjandi á
grúfu.
“Næsta dag fanst hún sitjandi á sama tsað með
höfuð elskhuga síns í kjöltu sér. — Nokkrum dögum
síðar var hún dáin; hún hafði orðið innkulsa, því
hún var létt-klædd, og nístingskuldi hafði verið
um nóttina.
“Crow gamli féll alveg í stafi. Hann var í raun-
inni góðhjartaður — en fáfróður og þrár. Alla daga
nema sunnudaga, gekk gamli maðurinn niður *á
Fiskiklett, til að hlusta eftir þegar Marja hringdi
klukkan tólf og svo aftur klukkan sex. — Því var
lengi vel haidið fram, að hægt væri að heyra hring-
ingar þegar kyrt væri veður, og menn voru á akri.
“Ákaflega merkilegt,” sagði eg. “Eg hefi aldrei
heyrt neitt af þessari sögu áðiy.”
Ókunni maðurinn leit á úrið sitt. “Svona,” sagði
hann, “klukkan er rétt sex.”
Við sátum ennþá kyrrir og þögðum. Rétt í því
hljómaði fyrir eyrum okkar gegnum hið kyrra kveld
loft, hreinn klukknahljómur, átta sinnum. Svo varð
aftur hljótt.
“Þetta er mjög undarlegt,” sagði eg, og sneri
mér við og leit á hann.
Augu hans voru þokukend, og hann var eins og
í draumi.
Eg Verð að fara og sjá það áður en dimmir,”
sagði hann í þvinguðum málróm, en ennþá var hann
starandi. “Ef þú vildir fylgja mér eftir, skyldi eg
sýna þér margt undarlegra en þetta — í hverju
spori alla leiðina."
“Því miður, vinur min'n, þá get eg ekki þegið
það boð. En í bakaleiðinni skaltu koma við hjá
mér og dvelja hjá mér nótt eða svo — þér skal
verða vel tekið.”
Eg er að fara til að syrgja, sagði hann, og
lá við sjálft að hann glúpnaði.
Eg hefi einnig elskað og mist, og síðan hefi eg
farið stað úr stað tilbiðjandi á altari dauðra og ó-
hamingjusamra ásta. — En eg get ekki beðið fyrir
minni eigin.”
Þú getur ekki beðið fyrir þinni eigin?” hafði
eg eftir honum, ems og ósjálfrátt.
Nei, — þú skilur, hún er ekki dauð.”
Hann stóð nú rösklega á fætur og rétti mér hend-
ina, sem eg tók í mínar báðar. -
“Þú ætlar að koma,” sagði eg biðjandi.
“Nei, en eg þakka þér fyrir samt. — Eg f«r
ekki oft svona ferðalög, en þegar eg fer, endast þau
nokkra daga.”
Hann sneri við og gekk í burtu líkt og maður
er genguf í svefni.
“Eg losaði nú taumana frá plógnum og tók þá
í hendurnar, en stanzaði svo lítið eitt vlð og horfði
á eftir honum, en hann hvarf sjónum mínum —
í sólarlagið.
(i. A. J. þýddi.