Heimskringla - 11.10.1922, Blaðsíða 4

*. BLAÐSIÐA,
HEIMSKRINGLA.
WINNIPEG, II. OKTÓBER, 1922
WINNIPEG, MANI., 1
OKTÓBER, 1922.
Sporvagnafélagið.
Samnmgar, er Winnipegborg og spor-
vagnafélagið gerðu með sér endur fyrir
löngu um sporvagnarekstur bæjarins, eru nú
innan skams úr gildi gengnir.
En eigi að síður þarf bærinn þessara flutn
ingatækja með. Menn geta ekki verið án
sporvagnanna. Veldur margt því, svo sem
leti, offita manna, hælaháir skór, mðurþröng
pils o. fl. o. fl.
Það er því tvent, sem fyrir bænum Iiggur.
Annað er það, að framlengja samningana
við sporvagnafélagið. Hitt er, að kaupa alt
kerfi þéss af því, og að bærinn hafi spor-
vagnareksturinn sjálfur með íhöudum.
Hvorugur er kostur þessi góður.
Að endurnýja samningana við félagið hef-
ir verið gagnstætt vilja margra. Þjóðeignar
hugmyndin hefir náð talsverðri fótfestu í
hugum manna í seinni tíð. Og þeim hinum
sömu finst það ekki nema eðlilegt, að bær-
inn hafi sporvagnareksturinn með höndum.
Að hinu' leytmu eru ástæður bæjarins ef-
laust nokkur þrándur í götu framkvæmda í
þessa átt. Verður þar því nokkursskonar
stríð milli holdsins og andans. Þeir, sem
með þjóðeignarhugmyndinni eru, þykjast
vissir um að fyrirtækið beri sig, því svo hafi
sporvagnafélagið grætt mikið á ári hverju.
Munu það engar ýkjur heldur. Fyrir stríðið
stórgræddi félagið árlega, eða sem nam 1 —
2 miljónum á ári. En síðustu 5 árin er sagt
að félagið hafi tapað, og því vilji það nú
selja. Má og eitthvað í þessu satt vera, þó
annað komi til greina í því efni. Félagið
hefir á seinni árum bygt brautir út úr bæn-
um, sem auðvitað hafa ekki nærri því hlut-
fallslega borið sig eins vel og brautirnar inn-
an bcgjarins. Af bæjarkerfinu hefir því á-
valt verið nokkur gróði, en hann hefir ef til
vill jetist upp fyrir þessa utanbæjar-brauta-
stúfa. Þeir, er þjóðeignahugsjóninni .unna,
skoða þetta ef til vill ekki nógu rækilega, og
því er hætt við að lítið verði af kaupum á
kerfinu. Það er hætt við a ðfélagið og bær-
inn komi sér ekki saman um þetta atriði, því
við brautirnar utan bæjanns hefir bærinn
ekkert að gera, og þær meira að segja koma
samnmgum borgarinnar og sporvagnafélags-
jns ekkert við.
Hinn kostur bæjarins, að kaupa spor-
vagnakerfið, eða þann hluta þesS, sem er í
þessum bæ, er auðvitað ekki óálitlegt. Verð-
ið er sagt 14 miljónir dala. Fyrir 10—12
arum var þetta sama mál uppi á teningnum.
Var þá kerfið alt hér í bænum. Verðið var
þá 18 miljómr dala, segja minnisgóðir
menn. Þó sporvagnafélagið hafi lítið bætt
við brautir hér í bænum síðan, hafa þó ein-
hverjir stúfar verið lagðir. Má því segja,
að núverandi verð sé ekki ósanngjarnt. Ef
bærinn hefir því nokkur ráð að taka þessu
boði, ætti hann að gera það.
En auðvitað barma menn sér yfir kostn-
aðinum og hinum auknu útgjöldum, sem
þetta þlýtur að hafa í för með sér. En þó
að rekstur þessi hafi gengið illa á stríðsár-
unum og hann hafi þá ekki borgað sig, er.
ekkert ómögulegt, að tímar batni og að það
borgi sig betur framvegis.
Torontoborg keypti út sporvagnakerfi sitt
fyrir ári síðan. Og gefið var það ekki, bó
lélegt væri. Samt eru íbúarnir hinir ánægð-
ustu yfir því, og hafa bætt það á margan
hátt. Þeir urðu að leggja sér dálítið meiri
byrðar á herðar vegna þessa, en þeir gerðu
það með glöðu geði, þegar þeir víssu, að
þeir eða bærinn var að eignast með því álit-
lega auðskaparlind. Þj/ðeignarfyrirkomu-
lagi fylgir oftast nær góður hugur borgar-
anna, sem ekki er óeðlilegt, þegar partísku-
laust er á það mál litið.
Það getur verið, að ástæður þessa bæjar [
séu ekki góðar. En í hverju er þá öll sú
bjarta framtíð hans fólgin, sem oss er sagt
af, ef hann getur ekki færst kaup sporvagna-
kerfisins í fang? Það væri meira samræmi
í, að kannast við, að framtíðin bjarta væri
ekki til nema á pappírnum, heldur en að
játa, að bænum sé um megn, að leggja út í
þetta þjóðeignarfyrirtæki.
Mál þetta ætti að vera lagt fyrir kjósend-
ur. Það er ekki vél af sér vikið, að kepp-
ast við að ráða því til lykta áður en bæjar-
kosningar fara fram, eins og sporvagnafé-
lagið vill. Bæjarráðið fer ef til vill eins
nærri um, hvað réttast væri fyrir bæinn að
gera, og almenningur. En málið er samt of
víðtækt til þess, að bæjarráðinu sé gefið í
sjálfsvald nú þegar að ráða því til lykta.
Auk þess hefir bæjarráðið ekki hugmynd
um vilja íbúanna í þessu efni. Að takast
framkvæmdir á hendur í því án þess, að
komast eftir, hver hann er, væri mjög illa af
sér vikið. Að bæjarráðsmennimir, sem næst
ná kosningu, hefðu framkvæmdir í málinu,
eftir að almenningur værf, búinn að greiða
sérstaklega atkvæði um það — segjum um
leið og kosningar fara fram — væri alt öðru
máli að gegna; þeir gætu þá nákvæmlega
hagað sér eftir vilja fólksins, eins og hann
sýndi sig við atkvæðagreiðsluna um málið.
Að bænum sé ekki fært að leggja út í
þetta, er ef til vill ekki eins víst og reynt er
að telja mönnum trú um. Hitt er meira um
vert, hvað íbúarnir vilja gera, hvort að þjóð-
eignarhugmyndin á góðum viðtökum að
fagna í hugum þeirra eða ekki. Sé það vilji
þeirra, að bærinn taki sporvagnareksturinn
í sínar hendurv þarf naumast að efa, að þeir
vilji leggja það í sölurnar, sem með þarf til
þess, eða því er samfara.
»cccscGCcccccccccccccsccccccccceoe
Þegar tímarnir eru harðir, og menn hafa
lítið fé handa á milli, er undrunarvert, hve
margt það er, sem hægt er að vera án, þó
ekki mætti hugsa til þess að vera án þess,
þegar tímarnir voru góðir og meiri peningar
voru handa á milli.
Demokratiski stjórnmálaflokkurinn í Mis-
souri hefir nú tekið upp nýtt skjaldarmerki.
Er það gyðja frelsisins í stað ösnu-folans,
sem áður var. Þegar htið er á stjórnmála-
flokka svona yfirleitt og hugsjónir þeirra,
erum vér efins um, að skift hafi verið um til
hins betra. '
soaosoeoeseeeGGGOSGOcoscococceoeoee
AlþjóðafélagiÖ.
Er Alþjóðafélagið sálað?
Þó sumir vilji halda því fram, eru það ef
til vill ýkjur. En eigi að síður hafa þeir,
sem þeirrar skoðunar eru, talsvert til síns
máls.
Þegar farið var að blása í herlúðrana og
rjúka átti af stað í nýtt stríð, tyrkneska
stríðið, leituðu þjóðirnar ekki ráða Alþjóða-
félagsins um það, heldur en að það væri
ekki til. Þær fóru algerlega sínu fram. Og
nú sitja þessar þjóðir á sáttafundum og kem-
ur Alþjóðafélagið þar ekki nærri. Svo mik-
ið tillit taka þjóðir þessar til þess, eða hitt þó
heldur. I __
Samt er þetta félagsskapur, er þær sjálfar
áttu hlut í, að stofnaður yrði, til þess að
koma í veg fyrir stríð. Þær sniðu lög hans
sjáifar, með það fyrir augum, að stríðum |
yrði ekki hleypt af stað án tilhlutunar hans.
Og þegar þær eftir langa mæðu komust að
niðurstöðu um, hvernig lög þessi ættu eða
þyrftu að vera, skrifuðu þær allar undir þær
og innsigluðu með því friðarhugijónir sínar
í verkinu, hiivég'laðar og ánægðar yfir því,
að nú væru þær búnar að leggja þann stein
í veg stríða, að þau væru sama sem ómögu-
Ieg úr þessu.
Hvílíkt fals og dár!
Þótt þeir væru nokkrir, er vissu, að félags
skapur þessi myndi aldrei reynast eins og
spáð var, og væru hinir óánægðustu með til-
högun hans alla, þá samt voru hinir margir,
er lifðu í voninni um, að hann gæti að ein- ,
hverju Ieyti að minsta kosti náð tilgangi sín-
um. Og því verður ekki neitað, að félags-
skapurinn hefir greitt vel úr ýmsum vand-
ræðamálum þjóðanna eftir stríðið mikla.
Þau mál hafa að vísu snert smærri þjóðirnar
mest. En eigi að síður eru þau sýnishorn
þess, að félagsskapurinn getur gert gagn, ef
nægilegt tillit er tekið til umboðsins, er hann
fer með. Smærri þjóðirnar hafa gert það.
Hví skyldu hinar stærri ekki einnig gera það?
Það var hlutverk Alþjóðafélagsins, að
vernda smærri þjóðirnar fyrir yfirgangi
hinna stærri. Þetta fagra áform hans hafa
stórþjóðirnar reynt að eyðileggja. Þær hafa
reynt með framferði sínu að hafa endaskifti
á hlutunum, sett smáþjóðunum reglur, sem
þær skoða sjálfar sig ekki bundnar við,
nema ef þeim býður svo við að horfa. Þær
hafa snúið réttlæti í óréttlæti, gert sannleika [
að lýgi.
Með slíkri breytni er ekki von að \el fari.
Og beri Alþjóðaféjigið barð sitt eftir þetta,
má segja, að.vel takist til. En varkárari þurfa
stórþjóðirnar að vera framvegis, en þær
voru nú, ef þær vilja, að vel fari og traust sé
borið til friðarhugsjóna þeirra, eins og þær
koma fram í lögum Alþjóðafélagsins. Ann-
ars getur svo farið, að dagar félagsins séu
taldir.
>seeceececoeccsoscececosceoscecccc<
Stiórnm á Suður-lrlandi hefir veitt $22,-
500 til akuryrkiustofnunar í landinu til þess
að útbreiða þekkingu á samvinnuhugmynd-
inni. — Jæja, það er þó ein stofnun til á Ir-
landi, sem ekki er þjáð af ástríðum trúarlegs
haturs og pólitískra ofsókna, og vinnur samt
að velferð Iandsins!
>scccccccsecccccccesccccccccccccoe:
Allir hlógu.
Otto Kahn heitir nafntoguð fésál í New
York. Honum er ant um velferð þjóðfélags-
ins og stofnana þess, eins og fleiri stall-
bræðrum hans. Hann er vinur stálsamsteypu
íélaganna í Bandaríkjunum, og er óþreyt-
andi í að gera þeim greiða, ef hann getur.
Með það fyrir augum lét hann gera veizlu
mikla og bauð í hana leiðtogum stálsteypu-
félaganna og þeim, er forystu bændastofn-
ana landsins hafa með höndum. Átti að leiða
þessi tvö meginöfl þjóðfélgsins saman og
vita, hvort ekki tækjust með þeim samning-
ar er til velferðar mættu verða landi og lýð.
Við matborðið var Aaion Sapiro aðal-
málsvari bændafélaganna. Það hafði ver-
ið vakið máls á því, hvort að það væri ekki
óráðlegt fyrir bændur, að vera að mynda
samtök með það fyrir augum, að ráða
markaði og sölu á koini. Sapiro svaraði og
vék máli sínu að Gary dómara, sem fyrir
hönd stálsamsteypufélaganna mætti á fund-
inum. Samtök um yfirráð markaðarins,
sagði Sapiro, að væru í alla staði ákjósanleg
og arðvænleg fyrir bændur. Það gæti heldur
ekki hjá því farið, því þau væru sama fyrir-
komulagið og það, er myndað hefði stál-
samsteypufélögin. En þau kvað hann aldrei
demba vörum sínum á markaðinn fyrir-
hyggjulaust eða hvernig sem á stæði; þau
þröngvuðu sér aldrei sjálf til að selja ódýr-
ar, með því að fara svo að ráði sínu. Aftur
hefðu bændur gert það. Þeir hrúguðu hveit-
inu á markaðinn og sypu svo seyðið af því.
En nú væru þeir að hætta þessu. Með sam-
tökum ætluðu þeir sér að skapa sér markað
á eins raunverulegan og vísindalegan hátt
og stálsamsteypufélögin. “I fyrsta skifti,”
sagði Sapiro, “erum við nú að taka upp
verulegt viðskiftafvrirkomulag — það fyr-
irkomulag, er þér, herra Gary, fylgið — að
að því er komsölu snertir.”
Það var nú komið til kasta Gary, að segja
eitthvað, sem höfuð-fyrirliða hinna miklu
stálsamsteypufélaga í Bandaríkjunum, stofn-
ana, sem hann hafði varið öllum kröftum til
að afla einveldis á mrkaði á vörum sínum.
Viðvíkjandi kornsölunni hafði hann það að
segja, að hann óttaðist mest, ef bændur
tækju hana í sínar hendur, að hún leiddi til
einokunar eða ofmikils einveldis á matvöru
í landinu! — Allir, sem viðstaddir voru,
skellihlóu. Hvað gátu þeir annað gert?
scccccccccccccsccccccccccccccecccc:
Þegar stjórnmál verða skilin í sín rétta
ljósi, og skoðuð það, sem þau í raun og veru
eru, bússtjórnarfræði, þá verða konum feng-
in þau í hendur, segir blaðið Current Opin-
ion. Þau eru ekki karlmannsverk. Karl-
maðurinn á að vinna, skapa, afla, byggja;
hann á að draga að búinu. Konan á að gæta
þess, vernda og geyma. Ef menn sæju
þetta, myndi mörg pólitísk þrautin auð-
leyst.
scacsccccccscccccccccccccccoccccccí
Bracken kosinn.
Úrslit kosninganna í Le Pas munu fylkis-
búum yfirleitt geðfeld.
iForsætisráðherran hlaut þar að minsta
kosti helmingi fleiri atkvæði en allir gagn-
sækjendur hans til samans.
Sóknin, sem þar var hafin gegn kosningu
Brackens, virtist frá upphafi gerð af Iitlu
ráði ,eins og nú er á daginn komið. Gaura-
gangur sá átti eflaust að mestu upptök sín
| hér í bænum, hjá brennivínsfélaginu og flgjr-
i um. Þó að það sjálft og samverkamenn
j þess skoði sig nú Iítinn heiður hafa haft af
því og neiti jafnvel, að hafa átt nokkurn þátt
í því að reyna að koma í veg fyrir, að Brack-
en yrði kosinn, þá gerir það hvorki til né
frá. Atkvæðagreiðslan í Le Pas ber það
með sér, að mótbyrinn stafaði ekki frá kjós-
endunum. En hvaðan gat hann þá komið,
nema frá þessari samkundu hér?
En það hlægilega við þetta er,
að hún skuii nú vera að afsaka sig
í þessu efni. Enda þótt verk henn-
a; væri ekki metið, átti það full-
an rétt á sér, úr því skoðanir henn
ar og forsætisráðherrans fóru
ekki saman.
Þótt kosningamótbyr þessi væri
ekki mein en það, að hann gerði
Bracken nú ekkert til, getur hann,
er frá líður, haft gott í för með
sér fyrir hann. Forsætisráðherr-
ann vann kosninguna ekki stríðs-
laust. Og það gefur honum betri
aðstöðu í þinginu.
Að þessari kosningu lokinni
hefir nú bændaflokkurinn 28 þing
menn. Er það einum fleira en all-
ir aðrir flokkar hafa til samans.
Auk þess er hann viss um nokkurt
fylgi annara flokka. Ættu því
ekki að verða nein vandræði fyr-
ir hann, að leysa þau störf af
hendi, er honum er ant um og
hann skoðar fylkinu til velferðar.
Velvild alþýðu hafa að líkind-
um færri stjórnir í þessu fylki haft
meiri en þessi nýja bændastjórn.
Jafnvel þeir, er ekki tilheyra
bændaflokkinum, dylja það ekki,
að þ eir beri hlýjan hug til henn-
ar. Veldur því það, að starfsemi
bændafélaganna er fleirum kunn
en þeim, er þar hafa starfað. Það-
an hefir stjórnin sitt almennings-
traust. Sýni hún það í löggjafar-
starfi sínu, að hún sé trú stefnu
bændafélagsskaparins, sé sjálfri
sér trú, ætti það traust ekki að
fara rénandi.
---------x--------—
Bréf til Heimskr.
6926 Denver Ave., Los Angeles,
28. september 1922.
lleiöraði ritstjóri!
l>að er ekki langt síöan aö eg sendi
|>ér línu, enda ekki Ixiriö margt til
t'öinda hjá okkur Los Angeles Is-
lendingum síöan. En þó furðu margt,
þegar tekið er til greina, hve hópur-
inn er smár.
Fyrir rúmum mánuÖi síðan fluttil
hingaö til Iiæjarins Mr. og Mrs. Sig-
urður Sigurðsson og gjafvaxta dótt-
ir þeirra. Einnig Mr. og Mrs. Er-
lendur Johnson og fóstursonur þeirra
7 ára gamall. Letta fólk kom alt frá
Eoam Lake, Sask.
T’ann 18. þ. m. vildi það hörmulega
slys til, er litli 7 ára drengurinn,
I.ennard að nafni, fóstunsonur þeirra
Johtisons hjóna, var að leika sér með
öðrum dreng nálægt heimili sínu, að
bifreið ók yfir hann, og Ijeið hann
bana af þvi eftir fáar klukkustundir
fþá á sjúkrahúsi). Er sagt, að hann
hafi mist meðvitunditia um leið og
slysið vildi til, og þvi ekki tekið út
neinar kvalir, og er það sönn htiggun
fósturforeldrunum og móðurinni, úr
því sem komið var, að fá að vita litla
drenginn sinn lausan við þær þján-
ingar, sem Svo oft fylgja bústaða-
umskiítunum frá þessttm heimi til
arnars, ekki sízt, þegar svona slys
koma fyrir.
T’etta er afar hart fyrir þau John-
sons-hjónin, og er söknuðurinn þeim
fiasrka tilfinnanlegur, því fyrst og
fremst var ást og umhyggja þeirra til
Lennards litla eins heit og innileg
eins og bezt þekkist hjá foreldrum til
síns eigin barns, og sýndist hann vera
þcim hin aeðsta heimilisánægja hér í
þessu ókunna landi; og mun framtíð-
aránægja og von þeirra hjóna hafa
hvilt mest á fóstursyninum. — I>ann
23. þ. m. var Lennard jarðsttnginn af
presti Onitara hér t borg, séra Th. C.
Abel. Við jarðarförina voru um 20
Islendingar og hafðir íslenzkir lík-
menn. T>ar voru sttngnir íslenzkir út-
fararsálmar, og stýrði H. S. Helga-
son söngnttm.
A sunnudaginn var komu saman
hér í borg h<>pur Tslendinga, í þeini
tilgangi, að mynda íslenzkan félags-
skap í Los Angeles. Þar voru sam-
þykt lög- fyrir félagið og kosin stjórn
a>nefnd þess. Akvarðað er að hafa
fasta fundi þess ekki færri en einn á
mánuði, og er þetta gert í þeim til-
gangi, að viðhalda hér íslenzku þjóð-
erni, og til þess að kynnast hver öðr-
tun og njóta ánægjunnar af að koma
saman einstökti sinnum. A þesstun;
fundi skrifuðu sig i félagið. tun 201
rr.anns. Það er ekki stór hópur, en [
Dodd’s nýmapillur eru beztfi
nýrnameSalið. Lækna og gigt„
bakverk, hjartabilunt þvagtepDU..
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýnmum. — Dodd’s Kidney Pilia*
kosta 50c askjan e'ða 6 öskjur fyr„
ir $2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
um eða frá The Dodd’s Medicto*
Co., Ltd., Toronto, Ont.
svo er vonandi, að hann fari stækk-
andi með hverjum fundi. En svo
hlýtur það að draga úr framförum
félagsins, að hér eru nokkuð margir
Islendingar, sem ekki geta notið sío
aö fullu eða fylgst með, ef töluð er
íslenzka. En samt getur góður vilji
gert mikið, og landinn hefir oft verið
talinn námfús; og vildi eg óska, að
þeir, sem tapað hafa hinum dýrmæta
fjársjóð tungunnar okkar íslenzku,
y>-ðu fvrir þeim gróða, aö ná honum
aftur. Þá væri þó nokkuð únnið með
þessum félagsskap.
Héðan er fátt af tiðinni að segja;
altaf eins, sama blessuð bliðan og
hreinviðrið, ekki rignt síöan í maí.
Mikið er bygt hér i l>org, og er
næStum óskiljanlegur vöxtur þessar-
ar borgar; en svo flytja hingað marg
ir alstaðar að. Los Angeles var
þriöja hæsta borg að verðmæti í
hyggingarleyfum fyrir síðasta ágúst-
! mánuð i allri Ameríku; New York
og Chicago hærri. Evrir þnnn mán-
uð urðu á aðra miljón dollara meirí
byggingarleyfi tekin út í Los Angel-
es einni, en í fjórum stærstu strand-
borgunum til samans (Seattle, Port-
land, San Fransico og Oakland);
encla hygg eg að fólkstala í Tærs An-
geles aukist meira á hverjum mán-
uði en i öllitm hinum borguiYim tif
samans. Enda furðar mig ekki á, þó
svo væri, þó ekki væri nema fyrir tið-
arfar og loftslag Suður-Californíu.
Svo bið eg þig, ritstióri góður, að
fyrirgefa þetta bréf. Eg get kanske
sagt þér seinna nánar af félagi okk-
ar hér, sem nú er rétt í myndun.
Þinn einl.
G. J. Goodmmidson.
—----------x------------
Nokkrar hugleiðingar^
u minnflutningsmál o. fl.
“Fyrirliehtna landið” og fólk
í Bvrópu.
l'ólk í Bandaríkjunum virðist lengí
hafa verið þeirrar skoðunar, að það
væru heitustu óskir meginþorra fólks
i Evrópu, að flv'ja tll Bandarí' janna
— setjast þar að. Sérstaklega urðu
margar raddir háværar í log styrj-
aklarinnar um, að Evrópufólk myndi
flytja inn í stónhópum og .flytja með
sér allskonar kvilla og sóttir, ef éitak-
markaður innflutningur yrði aftur
leyfður. Var það ein af ástæðunum
fyrir ,að samin voru í Bandartkjun-
um hin svoköíluðu “3% lög”, serra
takmarka innflutning nijög eða þanra
ig, að sem svarar aðeins 3% af nú-
verandi fólksfjölda hverrar Evrópu-
þjóðar í Bandaríkjttnum er leyfð
landganga þar, meðan þau lög eru t
RICH IN VITAMINES
MAKE PERFECT BREAD