Heimskringla - 31.01.1923, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐÁ.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 31. JANCAR,
19?*

Kverið.
Ritgerö sú er hér fer á eftir, er
skrifuö af Asgeiri Asgeirssyni ný-
guöfræöispresti og kennara við kenn
araskólann í Reykjavík. Séra Asgeir
er einn áf hinum yngri og efnilegri
mentamönnum heima. Oss virðist
grein þessi bera þaö meö sér, sem
reyndar hefir ekki veriö öl'lum óljóst,
aö skoðanir manna á Isðandi séu yfir-
leitt losnaöar úr viðjum vanans* aö
þvi er trúmál snertir og að farið er
að lita einnig á þau mál írá skynsam-
legu sjónarmiði. Ritgerðin birtist í
blaði séra Tr.yggva I’óhallssonar —
“Tímanum’-.
1æra annað en orð Krists og vers úr
Passíusálmunum og sálmabók. Mun
siðar að þessu vikið í greinum þess-
•la’.
Það sætir undrum að siðbót þessi
skuli ekki þegar vera komin á. Agæt-
ir menn hafa barist fyrir henni, sum-
ir forsprakkar nýrrar og gamallnr
trúmálastefnu og mestu uppeldis-
vel að gæta hver munur er á kveri og. vtð siðferðilega þekking? Maður
utdrætti ur gamlatestamentinu. A
því er sami munur og t. d. á kenslu-
bókum í náttúrufræði og Islandssögu.
Það er ekkert hneyksli, þó sköpunar-
saga Snorra-Eddu sé sögð í Islands-
sögunni, en hneyksli væri það, að
taka hana upp í náttúrufræðina sem
fullgóðan sannleik. Kverin eru nú-
fræðingar af islenzkum prestum. Og j timarit og hafa engan rétt á sér nema
þó er kverið ennþá páfi og börnin ] þau tilgreini það eitt, er vér vitum
páfagaukar. Þeir hafa borið sigur úr
bítum, sem eru hikandi við að stíga
sannast um þau efni, er þau fjalla
um, en bibliusögurnar eru útdráttur
I.
I uppvexti mínum var kverið aðal-
námsbókin í kristnum fræðum. Bib-
líusögur lærðum við börnin að vísu
og höfðum ánægju af, en kverið sat
i öndvegi, og svo mun vera enn víð-
ast hvar á landinu. Kverið vorum
við látin læra utanbókar og var því
haldið fast að okkur bæði með ein-
kunnum og áminningum, enda fund-
um við sjálf að kverið var helzt ekki
hægt að læra öðruvisi. Ar eftir ár
fram að fermingu vorum við látin
þylja það og hefir kverið sannarlega
fengið tækifæri til að orka á hug
okkar barnanna eftir þeim krafti serti
því er gefinn. Mörg sýndu að visu
áhuga á að læra það til að fá góða
einkunn, en það er skemst frá að
segja, að við vorum allflest ósnortin
af efni þess. Er það og ekki að undra
að hin óhlutkendu hugtök kversins
orki ekki á barnshugann. Mér var
ekki minna um neina bók, er eg fékk
i hendur á námsárunum, en kverið,
og virtist mér hiö sama um flesta fé-
laga mína, enda hafa margir þeirra
tjáð mér það siðar. Það er sjaldgæft
að hitta fyrir unga menn, sem tekið
hafa trygð við kverið, og gildir það
jafnt um þá, sem trúmenn mega télj-
ast. Kaðinn er svo almennur og svo
gamall, að undrum sætir að þau kver,
heilt spor fram í tímann, sem eru úr fornum söguritum, sem vitanlega
hræddir við allan nýjan sannleik, og | getur skeikað frá þvi, sem vér nú
halda af skammsýni sinni, að hann | vitum réttast. Þó það sé ef til vHl
muni steypa konungi sannleikans af ; ekki viðurkent í orði, þá er það þó
stóli. Það er þvi ekki vanþörf á að ! viðurkent á borði. Eg þekki engan
ryfja upp kvermálið, ef vera mætti þann hér á landi, sem komið hafi til
til þess að flýta fyrir þeirri breyting hugar að kenna börnunum þá skoðun
er biður við dyrnar. Mun eg í þeim | á himni, sól, tungli og stjörnum, sem
köflum er fara hér á eftir, leggja til sköpunarsagan í 1. Mós. 1 er bygð á
grundvallar kver Helga Hálfdánar- ] og um var getið, i staö kenninga
sonar lektors, þvi það er nú mest not- [ Brunos, Kopernikusar og Newtoifs,
að, og er þó ónothæft, eins og sýnt um jorð vora og himinhnetti. Má af
mun verða. En það ætla eg öllum ! þessu skiljast munurinn á kverinu og
meðalgreindum mönnum að skjlja, að biblíusögum. Niðurstaðan er, að í
hér er ekki verið að ráðast á höfund j kverinu eru kenningar, sem tvimæla-
kversins, heldur á gamal-lútherskar [ laust ríða í bága við þekkingu nú-,
kensluaðferðir og kenningar, er oss [ tímans, og að slept er aðalatriðum en ]
nútímamönnum, sem betur vitum, er , langt mál um aukaatriði.
minkunn að að nota í skólum vorum. í Kverið segir, að guð hafi skapað ^
er engu nær þó leitað sé svars í biblí-
unni. 1 1. Mós. 3 virðist þvert á móti
gefið í skyn, að hinir fyrstu menn
hafi verið fávísir og ekki einu sinni
þekt mun góðs og ills. Það kemur
heldur hvergi fram í 1. Mós. 3, að
maðurinn hafi verið gæddur ódauð-
legu likamseðli. Það er að vísu sagt,
að maðurinn myndi deyja jafnskjótt
og hann æti af skilningstrénu, en þar
með er ekki sagt að hann hafi verið I merkurinn, hafi tælt konuna til þess.
gæddur ódauðleika. Þar að auki ] Og það er ekki hægt að finna flugufót
í augum uppi, þegar lesið er hleypi-
dómalaust.
Enn greinir kverið frá orsökinni
til þess, að “vorir fyrstu foreldrar”
brutu forboðið. “Djöfullinn tældi
þau til að óhlýðnast guði, með því að
hann ginti Evu til að eta af skilnings-
trénu”, segir þar (53). En í frásögn
biblíunnar er enginn djöfull nefndur
á nafn. Þar er sagt að höggormur-
inn, sem er slægari en öll önnur dýr
ræmi þeirra og ritningarinnar. Nema
þeir taki þann kost að halda því fram
að það sé ekki ritningin, sem sé inn-
blásin, heldur kverið, þar sem ekki
ber saman, eða hinu, sem er engu
óaðgengilegra, að heimurinn sé skap--
aður eftir því.
Framh.
II. .
Gamla testamentið byrjar á tveim
frásögum um sköpun heimsins; það
getur engum leynst, sem les með at-
hygli, enda nú oröið viðurkent með
öllum fræðimönnum. Er hin fyrri í
fvrsta kapítu’a fyrstu Mósabókar, og
skýrir frá þvt, hvernig óskapnaður-
inn Kaos, hafi greinst sundur og orð-
ið að hinttm reglubundna heimi, kos-
mos. er vér nú lifum í, hvernig fyrst
hafi myndast hinar ófullkomnari
skepnur, en síðan hinar fullkomnari,
og að lokum karl og kona, er sköpuð
voru i guðs mynd. Siðari sköpunar-
sagan er í öðrum kapítulanum, og
segir þar frá á nokkuð annan veg.
Maðurinn hafi fvrst verið skapaður,
síðan juftir og dýr, en konan seinast,
sem nú eru notuð, skuli enn vera við ] þegar séð varð, að ekkert dýránna gat
uði.
Hverjar ertt orsakirnar til þessa
kala? Þrent er til, annaðhvort er
kverið fánýt barnabók, kenslan léleg
eða þá börnunum illa gefið að læra
það, sem gott er, þótt þau njóti góðr-
ar kenslu. Ekki skal eg kvarta yfir
mínum kennurum; eg ber hlýjan hug
til þeirra. Einn þeirra var ágætur
kennari og er ntér kær minningin um
kenslustundir hans, en ekki bætti það
um óþokkann á kverinu, enda hefði
hann kent jafn vel kverlaust En er
sökin þá barnanna ? Klavendskver
getur um “guðhrædd börn”, og mun
þá gert ráð fyrir að óguðleg Irörn séu
til, en bæði er það, að eg hika við að
telja það guðleysisvott, þó börnun-
um sé dítið um kverið, enda minnist
eg þess ekki að hafa heyrt getið um
aðra flokkaskiftingu, er mér er minna
um en þessa, að skifta börnum í guð-
hrædd börn og guðiaus. “Nema þér
verið eins og börn,” sagði Kristtir, og
efast eg ekki um, að islenzk börn eigi
þetta lof eins og önnur og séu for-
dómalaus og opin fyrir góðum og
göfugum áhrifum, en við það tnun
Kristur hafa átt. Böndin berast að
kverinu. Hin langvinna almenna
óánægja á rót sina að rekja til kvers-
ins sjálfs. Kverið er ekki við barna-
hæfi, efni þess er óhlutkent og málið
þungt, auk þess er þar krökt af hug-
myndum, sem alþjóð er vaxin frá og
hvorki er í samræmi við heilög guð-
spjöll né heilbrigða skynsemi.
Hugsið ykkur ástandið eins og það
var í uppvexti mínum, og svo hygg
eg það vera viðasthvar enn: kverið
var kent utanbókar en /Passíusálmarn
ir sáust aldrei, og hugsið ykkur hitt,
sem er enn f jarstæðara: kverið var
kent orðrétt, en ekkert verulegt úr
guðspjöllunum. Seytjándu aldar guð
fræði kversins sat i öndvegi, en orð
Krists á óæðra bekk. Það er bæði
grátlegt og kátlegt i senn. Kátlegt
af því að allar fjarstæður eru í raun-
inni kátlegar, en grátlegt þegar hugs-
að er til þess, hvers börnin fara á
mis. Það má lengi hafa verið á döf-
inni, og virðist þó ekki nær nú en fyr-
ir tíu árum, að kverið rými úr skól-
unum fyrir itarlegu ágripi af guð
spjallasögunni. Þ^ð eitt er sam-
kvæmt s.úéilifi barna, að kris:in
fræðsla sé sr;;uleg, og er það kev.'lu-
aðferð Jesú sjálfs. Örðrétt á ekki að
orðið manninum meðhjálp. Þessari
sögu fylgja svo frásögurnar um veru
Adams og Evu í Eden. brot.þeirra og
burtrekstur. Nú skulum við bera
saman frásögur þessar og kverið.
Þeir sem kverkenslunni eru hlyntir,
munu flestir byggja fylgi sitt á þeirri
trú, að kenningar kversins muni vera
í samræmi við ritninguna. Komi því
í ljós, að guðfræði kversins komi
ekki heim við frásögn bibliunnar, þá
er fótunum kipt undan því.
I kverinu segir að guð hafi skapað
heiminn á sex dögurn ("31. gr.) Fátt
annað er þar tekið eftir hinni fyrri
sköpunarsögunni. Þess aðalatriðis
sögunnar, að það sem áður var kaos,,
hafi orðið kosmos, og aö allar teg- !
undir lifandi vera hafi orðið til *1ver Konan er skyldari manninum en dýr-
af annari. hinar lægstu fyrst, en
Adam á sjötta degi sköpunarverks,
ins, líkama hans af moldu og gætt
hann lifandi sálu, en Evu af rifi úr
siðu mannsins 132. gr.). Hér er
ruglað saman tveim atriðum úr 1.
Mós. 1 og 1. Mós. 2. sem ev.i ó .tm
rýmanleg. I 1. Mós. 1 segir -tð guð
hafi skapað mann og konu síðast af
öllu á sjötta degi. En í 1. Mós. 2, en
þaðan er tekin lýsingin á því, hvert.ig
Adam og r'.va hafi •!*• sköpuð, s.g-
it, að Acl .tn hafi f y-1 verið skapai1,
ur, síðan dýr og fuglar, í þeim til-
gangi að fá manninum meðhjálp. en
þegar kom í ljós, að ekkert þeirra
var við hæfi mannsins, þá fyrst gerði
guð Evu úr síðu mannsins. Frásög-
urnar eru því ósamrýmanlegar. Rver-
ið getur þess, að guð hafi gætt Adarn
lifandi sál, en ekki er þes sgetið um
Evu, og er 'það í samræmi við 1. Mós.
2. Er það og í fullu samræmi við
hugsunarhátt austurlenzkra fjö.-
kvænismanna. I Austurlöndum hef-
ir lítilsvirðing fyrir konum legið i
landi. Það hefir jafnvel viðá verið
trú, að karlmaðurinn hafi sál, en
kvenmaðurinn ekki. Konan hefir
verið talin eign mannsins. Það hefir
því verið talið brot á eignarréttinum
að girnast eiginkonu náunga sins.
Kemttr þetta skýrt fram i tíunda boð-
orðinu, þar sem konan er talin með
öðrum eignum mannsins, þrælum
hans. fénaði og öðru, sem hans er.
Þessi hugsunarháttur rikir hvarvetna
þar sem fjölkvæni viðgengst. Upp
úr þessum jarðvegi er sprottin hin
í 1. Mós. 2.
reynist hitt sannara, sem höggormur-
inn segir, að maðurinn muni “vissu-
lega ekki deyja”. I frásögunni kem-
ur og skýrt fram sú hugmynd, að
það sé ávöxtur lífsins trés, sem veiti
ódauðleikann, en það tré var mannin-
tim bannað (1. Mós. 2, 22). Jafn-
skjótt og hann hafði rænt af ávexti
skilningstrésins, var settur sterkur
vörður um Iífsins tré, svo að ekki
skyldi hætta á, að hann æti sér til
ódauðleika. Það er því svo fjarri því
að það sé bygt á 1. Mós. 3, að “hin
upphaflega guðsmynd mannsins”
hafi verið fólgin i háleítri þekking
og ódauðlegu líkamseðli, að það er
Ijóslega sagt frá því, að manninum
hafi verið bannað bæði skilnings- og
lífsinstré. I 1. Mós. 3 er manninum
nánast lýst sem barni. Hann er sak-
laus .vegna þroskaleysis síns. —
Hin tvö einkenni “hinnar upphaf-
legu guðsmyndar mannsins”. sem
kverið greinir, eru þvi jafnósönn,
því þar er átt við "hreint hugarfar
og sæluríkan sálarfrið” hins full-
þroskaða manns, eins og samhengið
ber með sér. En hreinleiki og sálar-
friður barnsins og hins fullþroskaða
manns er tvent ólíkt. IJar má með
sanni segja að ekki eigi saman nema
nafnið. En hvernig stendur þá á
þessari lýsingu kversins? Hún er
fyrir því, að þar sé átt við annað n
venjulegan höggorm. Drottinn 'segJ
ir við höggorminn: “Af því þú gerð-
ir þetta, skalt þú vera bölvaður með-
al al'ls fénaðarins og allra dýra
merkurinnar”. Reynum nú skýringu
kversins. Samkæmt henni á djöfull-
inn að vera bölvaður meðal alls fén-
aðarins! Það hljómar illa í eyrum.
í'myndunarafl almennings hefir aö
vísu sett á hann horn og klaufir, en
kirkjan hefir þó aldrei talið hann
meðal fénaðarins. “A kviði þínum
skalt þú skríða og mold eta alla þína
æfidaga”. Aldrei hefir djöflinum
verið svo lýst, að han nskríði á kviði
sínum og eti mold, jafnvel af þeim,
sem bezt þekkja hann. Aftur er það
alkulinitgt um höggðrma, að þeir
skríða á kviði sínum og forn .trú í
Austurlöndum, að þeir eti rnold. “Og
fjandskap vil eg setja milli þín og
konunnar, milli þíns sæðis og hennar
Sæðis: það skal merja höfuð þitt og
þú skalt merja hæl þess”. Er það
glögt, að sæði konunnar merkir alt
mannkyn, en sæöi höggormsins högg-
ormakyn. Hvað gæti sæði högg-
ormsins táknað ef það væt'i rétt skýr-
ing, að höggormurinn hafi verið
cljöfullinn? Kverið veit ekki af nein-
um hans holdgetnu afkvæmum að
segia. Hér er verið að segja frá
baráttu milli manna og höggorma.
ekki tilbúningur höfundar kversins, j
. „ . . • . , Höggormarnir ráðast jafnan að
fremur en annað, sem í þvt stendur. , && ^ 1
, , , , , • , ... , , ! þeim sem fram hjá ganga, og bíta i
heldur er hun etnn þattur miðalda-; 1 ' . ..
v. * . , • , hælinn, en menn revna að merja höf-
guðfræðinnar, sem enn tevgir skugga
íslenzkar skólastofur.’ Er «» Þeirra' F’n 1 kverin» seRir’ aö hér
“boði guð mönnunum fyrirfram að
1 hann ætlaði að senda endurlau'snara
í heiminn” (70). Sú skýring er j'afn
fráleit og hún til þessa hefir verið
sina mn
og í kverinu tekinn upp sami þáttur
þeirrar guðfræði, þar sem sagt er að
guðsmynd hinna fvrstu manna hafi
spilst /er þau átu af skilningstrénu
(53 gr.). Þeirri kenningu má að a’«en^ 1,essi sa^a nu,n vera ,ikt 111
vísu finna stað í bréfum Páls post-j komin L 4 s^.rin? íornmanna.á
ula. Um hana skal ekki rætt nánar,
þrumum og eldingum. Hvernig
stendur á þessum fyrirburðum? hafa
menn spurt sig, og svo myndast sag-
an um Þór, sem ekur tim himinhvolf-
ið. A sama hátt hafa Aústurlanda-
búar undrast þann fjandskap, sem
a
I sér stað milli manna og höggorma,
| og leitað skýringa á þeim þrautum,
sem maðurinn býr við. Upp úr þvi
annari,
æðstu síðast, lætur kverið ekki getið.
En um það, að þetta hafi gerst á sex
dögum, er langt mál. Og hlýtur það
að vera oss nútímamönnum álíka
aukaatriði, þegar um sköpun heims-
ins er að ræða, og það, að skáld skifti
1 jóðum í sex vers. Að vísu Ieikur á
þvi enginn efi, að í frásögu biblíunn-
ar er átt við sex daga og annað ekki.
Kenning kversins um þetta efni, er
in. en þó ekki jafningi hans. Það er Rt'ði líkttr.
andinn í sögunni. Er það mjög ólíkt. > orðunum,
hugsimarhætti Norðurlandaibúa í nokkru móti verða. Maðurinn ei
heiðni og kristni. Hér hafa konur j þv> rekinn burtu úr garðinum, og sett
og karlar jafnan notiö jafnréttis. I j »r vörður ttm lífsins tré, kerúbarnir
þeint anda er sköpunarsaga mannsins j«g I°gi hins svipanda sverðs. Nú
í Snorra-Eddu, þar sem segir að goð- kemttr tipp sú spurning: Af hverju
en aðeins bent á, að hún er sízt sam-
kvæmt 1. Mós. 3. Þar kemur skýrt
fram sú skoðun, að maðurinn hafi
orðið guði líkari við að eta af skiln-
ingstrénu. 22. vers hl.jóðar svo:
“Og drottinn guð sagði: Sjá maður-
inn er orðinn sem einn af oss, þar sem
hann veit skvn góðs og ills. Aðeins
v | mvndast sa«a ttm það, að höggorm
að hann retti nu ekki ut hond sina og " v
.... , ,,, . , . ttrinn hafi í firndinni tælt manninn
taki einmg af lifsins tre og eti, og liti
v. j til að seilast eftir sérréttindum guð
eilíflega”. Samkvæmt þesstt vantaði ,
. v. , 1 anna, þekkmg og odatiðleika, en
ekki- annað á en að maðurmn næði í : . , , . ......
: hefnzt fyrir, þvi drottinn hafi fyrir
ávöxt af lífsins tre til að hann yrði , v.v ,
_ . . bragðið lagt
En það hggur jafnframt;
* e * • i i • xi arns,aK °SÍ
að það megi ekki meo . .. .. ,
| a manninn og sett ævarandi fjand-
á hann ömurlegt lik
lifnaðarhætti, en þrautir
in hafi skapað Ask og Emblu af
tveim trjám. Hin hebreska heiðni er
því afturför frá norrænni heiðni. Og
svo halda menn að þetta sé kristin-
því i ftillu samræmi við hana að öðru cjr->nlur t ()g þeir sent í fáfræði sinni
leyti en því, að tekið er attkaatriði en jast ; þessa hluti, halda að þeir
slept aðalatriðum. En með þesstt
móti kemst kverið í beina mótsögn
bannaði drottinn manninum að eta af
skilningstrénu? Kverið svarar á þa
leið, að hann hafi gert það “til þess
að þatt fengjtt færi á að beita frjáls-
ræði slnú” (54. gr). Það er heitn-
spekisbragð að þesstt svari. Það á
við náttúruvísindin. Þvi hvað
öðrtt lícktr, þá er það fullsannað,. að
sú verðandi, er visindin nefna þróttn
en bibtian sköpun, hefir tekið miljón-
ir
séu að verja helga dóma kristinnar | ekki rót sína að rekja til 1. Mós. 3.
trúar. Ef öllum væri það Ijóst, að i 1 22. versi, sem tilfært var, er skýrt
sem hér sé um hebreska heiðni að ræða og ótvírætt fólgið það svar, að guð
en engan kristindóm, þá myndi eng-
inn hreyfa hönd né fót til að verja
þessa hluti. -— 1. Mós. 1 stendur að
ára. en ekki sex daga, og er það gUg ; skapað “þatt karl og konu
ærinn munur. Er það ilt, að kenna j j>ar er karli og konu gert jafnt undir
börnunum heldur gamlan misskiln-! höfði. I þessu efni, þar sem ttm
ing en ný sannindi. Nú kann ein- ^ tvent Var að velja, hefir þvi kverið
hver að segja, að það korni fyrir ekki | tekíS upp þá kenningupa, sem be•
þó hætt sé að kenna börnum í kverinu | vojt ufn minni þroska.
þetta og annað, sem i milli ber því : A það höfuðatriði sköpunarsög-
og nútímavísindum, því alt þetta og | nnnar, ag gUg hafi skapað manninn í
sinni mynd, er að vísu drepið í kver-
fleira til læri þau í hverjttm biblíu-
sögttnt. Engttm muni detta í httg að
semja biblíusögur. meðan biblíu-
fræði séu kend*í barnaskólum, þar
sent slept sé sköpunarsögunni úr 1.
Mós. og komi þar þó fram sú heims-
skoðun, að jörðin sé flöt en himin-
inn sé festing, sem haldi uppi vötn-
ttm, sem streymi niður þegar flóðgátt
ir himins ljúkist upp, að sól, tungl og
stjörnur séu ljós, er hafi þann einan
tilgang, að lýsa jörðinni og ráða
nótt og degi o. s. frv. En þess ber
intt, en því er jafnframt haldið fram,
að guðdómseðli mannsins hafi spilst
í upphafi. Hin upphaflega guðs-
mynd mannsins segir kverið að hafi
verið fólgin í “háleitri þekkingu,
hreinu hugarfari og sæluríkum sál-
arfriði; en samfara þessu var þján-
ingalaust lif og ódauðlegt likamseðli”
(36. gr.)j. Manni verður að spyrja,
i hverju hin háleita þekking Adams
og Evu hafi verið fólgin? Er átt
við fróðleik og vísindi? Eða er átt
hafi viljað koma i veg fyrir, að mað-
urinn yrði “sem einn af oss”. Einn
af “oss” hverjunt? Oss guðunum?!
skap milli þeirra, þar sem hver yrði
öðrurn að bana. I þessu kemur fram
sama guðshttgmynd og i frásögttnni
unt Babelsturninn og í Promeþevs
sögnimti. Gttðirnir öfundast yfir
framförunt ntannanna og reyna að
hindra þroska þeirra. Hversu ólíkur
er ekki þessi heiðindómur anda fjall-
ræðunnar: Verið þér því fullkomn-
ir eins og yðar hintneski faðir er fttll-
kominn. — Fullyrðingar kversins eru
því í mótsögn við heimildina, þar
sent sagt er að djöfttllinn hafi gint
Evu og það kallað fyrirheit um
Krist, sem bersýnilega er lýsing á
baráttu höggorms og manns.
Hér hefir aðeins verið grijiið á
Hér skín það bert fram, að frásögn j nokkrum atriðum, en þar hefir komið
þessi á rót sína að rekja til fjölgam- ; ]jós, að kenningar kversins eru ým-
allar fleirgyðistrúar, enda er öll guðs
hugmynd frásögunnar þess eðlis.
Guðirnir vilja ekki selja mönnttnum
í hendur al'lan guðdóm sinn. Avöxtur
skilnings- og lífsins trés veitir þekk-
ing og ódauðleik, en er heimill guð-
unttm einum. Minnir þessi guðafræði
á Mímisbrunn og Iðunnarepli, en
Eden, þar sem guð var á gangi i
kvöldsvalanum, á Miðgarð og Olymp.
— Af þessu er ljóst, að hvortveggja
fuliyrðing kversins, að maðurinn
hafi í upphafi verið alfullkominn og
hafi þó að vörmu spori glatað guð-
dómseðli sínu, er gagnstæð þeirri
biblíufrásögu, sr/n heita á að bygt sé
á, enda ekki skýrt rétt frá um á-
stæðuna til forboðsins gegn því að
eta af ávexti trésins, sem þó liggur
ist í mótsögn við náttúruvísindin eða
í ósamræmi við 'bi'blíuna. F.r þar ýtn-
ist slept höfuðatriðum úr hinttm
frásögum gamla testamentisins, eða
bætt við því, sem enginn stafur er
fyrir, og skýringar kversins þráfald-
lega rangar. Kverið heggur af hæl
og tá til að koma etninu í skó mið-
aldaguðfræðinnar. Að vistt væri
ekki betur farið þó kverið væri al-
staðar í fullu samræmi við þessar
fráscigur, sem flestar ertt fornar
“mytur” og að vísu niikilfenglegar,
en þó næsta barnslegar í Ijósi kristi-
legrar þekkingar. En -samt geta hin-
ir íhaldssömustu vinir kversins ekki
lengur varið þær kenningar kvers^
ins, sem við enga skynsmd hafa að
styðjast, þegar sýnt er fram á ósam-
Svíagígur í Vatnajökli.;
Sumarið 1919 fórtt tveir Svíar fót-
gangandi með hest og sleða, yfir
þveran Vatnajökul. Þeir fóru upp
úr Fljótshverfi og héldtt fyrst lítið
norðureftir, norðttr á mctts við Há-
göngur; héldu síðan austureftir í
áttina til Heinabergsjökuls og þar
niðttr í Hornafjörð. Ferðin gekk yf-
irleitt vel, þó nokkuð væri ógreiðfært'
með köflttm, mest vegna þvkks ösku-
falls frá Kötlugosinu árintt áður. A
þeirri leið fundu þeir, nokkuð norðarí
og austan við Hágöngur afarmikinn
eldgíg, sem þeir köllttðu Svíagíg og
hafði en-ginn fundið þenna gig áður.
Gígurinn mældist þeim vera nálægt 1
míla á lengd og /2 ntíla á breidd.
Rt*attir klettar umkringdu opið á
alla vegtt, nokkttr httndruð feta háir.
Botn gtgsins var að niestu þakinn
snjó, en á nokkrum stöðum sást í
atiðar sprtmgttr, og rauk upp úr þeim
likt og úr hverttm og lattgum.
Þeir höfðu ekki tima til vegna van-
búnaðar, að rannsaka giginn frekar.
En þeir telja sennilegt að frá þessunt
gíg stafi eldsumbrot þau, sent oftast
orsaka Skeiðarárhlaupin, (því gigur-
inn liggur beint norður af Skeiðarár-
sandi). Og ef til vill mörgum þeim
gosum í Vatnajökli, er til þessa hefir
verið ókunnugt um, hvar útrás hefðtt.
Jón Arnesen konsúll léði ntér rit-
gerð, setn ajinar Svianna, Wadell a5
nafni, hefir samið á ensktt um leið-
: angttrinn; fylgdi þar með ágætur upp
dráttur af Vatnajökli. Þótti mér
mjög fróðlegt að lesa frásögn hans.
Eftir afstöðu þessa Svíagígs að dæma
má telja sennilegt, að þar eigi sér
stað eldgosið, sem nú hefir gert vart
við sig, því stefnan á gíginn héðan
frá Akureyri er öldttngis sú sama,
sem við höfttm séð eldgosið héðan,
en það var á línunni S. S. A. yfir
Staðarbygðarfjallinu miðju. Ef það
er rétt, sem heyrst hefir, að frá
Vestmannaeyjum hafi gosið sýnst
bera við sjálfan skalla Eyjafjalla-
jökttls, þá kenntr það einnig alveg'
heima við Svíagíg.
En Skeiðarárhlaupið samtímis gos-
inu verðttr líka að takast til greina-
Því hvergi annarsstaðar hefir heyrst
um vatnsrás frá gosinu.
Eg finn mig knúðan til að rita utn
þetta, til að leiðrétta þá fjarstæðu.
sem blöð hér í bæ hafa etiS eftir öðr-
ttm, að eldgosið hafi verið í Þóris-
tungum. Þóristungur eru vestur af
Þórisvatni, og er þá liklega sennilegt
að ætla, að gosið hafi verið úr Heklu_
Því þá ekki að gizka á, að það hafi:
kontið úr Langjökli eða jafnvel
Drangjökli ?
Þeir Svíarnir eiga þakkir skiliS.
hjá okkur íslendingitm fyrir upp-
götvun sina.
Það er i rauninm sneypulegt, að
við Islendingar skulum þurfa að láta.
útlendinga kenna okkur okkar eigin.
landafræði.
Wadell og félagi hans eru ekki.
þeir einu, sem kannað hafa Vatna-
jökuU Englendingurinn (Watts fór
fyrstur um Vatnajökul þveran. Þaö
var árið 1875; voru í för með honum
5 íslendingar og hinn mprkasti þeirra
Páll, setn síðar var kallaður “jökull”.
Þeir hreptu versta færi á jöklinum,
komust í miklar raunir, voru 16 daga
milli bygða og komu niður á
Grím9stöðum á Fjöllum.
Þeir sex félagarnir drógu þungan
farangur á sleðum., I tjaldinu lágu
þeir allir saman i einu sameiginlegu
'húðfati “eins og síldir í dós” (segir
Þorv. Thoroddsen). Watts kól á tá
og allir urðu þeir mjög þjakaðir af
illviðrum og mata-rleysi.
1912 voru tvær ferðir farnar af út-
lendingum yfir Vatnajökul. J. P.
Koch Grænlandsfari fór þá við 4.
mann ríðandi með 16 hesta norðan
frá Hvannalindum og suður að suð-
urbrún jökulsins og gekk ferðin
sæmilega,. þó. færið væri heldur
)