Heimskringla - 19.09.1923, Síða 4

4 BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 19. SEPT. 1923.
HEIMSKRINGLA
(IMnf 1IM>
Kwma at I krtttui BWTlkwhat
Klffendur:
VIKiNG PRESS, LTD.
Kl o« «55 9ARGBNT AVE.. WINNIPHG,
Talduli H4MT
Tm« MiWu w K.N Irntctrln borg-
lot trrir frau. Allar bargaalx itallal
rllaauaal blaWaa.
STEFÁN EINARSSON, ritstjóri.
H, ELÍASSON, ráðsmaÓur.
Dtaalakrllt til Malalwi
HelmakrtnKla Jíens A Pnbllahlnw Co.
Lessee of .
THH TIKIHG rRIH, Ltl., Bu UIL
Wtaalm, ltaa.
Utaalakrltt tU rUKKram
EnrroR ■hihihimgla. Hu im
Wlaalfac. Maa.
The ‘Helmskrtnírla” is printed and puh-
lished by Heimskrlngla Neirs and
Publishing Co„ 853-8B5 Eargent Are.
Winnipeg, Manitoba. Telephone N-6537.
WINNIPEG, MAN. 19. SEPT.‘1923.
Hlutskifti bóndans.
— Þýtt úr “The Christian Statesman”,
Bandaríkjunurn. —
Ef eg væri bóndi — sem eg er nú ekki
en vona einhvern góðan veðurdag að
verðá að öðrum störfum loknum — vekti
það ekki mikla von í brjósti mínu, að horf-
ast í augu við núverandi ástand; heldur
myndi eg ekki með þakklátu hjarta geta
þegið al'lar ráðleggingarnar, sem bóndanum
berast nú frá háttstandandi stjórnmála-
mönnum, þjóðmegunarfræðingum og há-
lærðum hagfræðingum.
Blátt áfram talað, fæðir bóndinn al'la og
svo hrækja allir í lófan sem fæðir þá. Hveiti-
verðið er nú tæpur einn doilar fyrir hvern
mæli. Og í flestum hlutum þessa lands
(Bandaríkjanna) kostar það einn dollar og
fimtíu cents, að framleiða og flytja mæli
hveitis til markaðar. Bóndinn vinnur því
fyrir ekkert einn þriðja tímans — og geldur
ríflega fyrir ánægjuna, sem hann hefir af
því.
lEinhver lagði toll á hveiti og bóndanum
var sagt, að það væri gert til þess, að
vernda hag hans. En þeim sama gleymist
samt, að færa rök fyrir því, hvernig að út-
flutt vara væri vernduð með tolli á inn-
fluttri vöru. Og svo var hveitið selt undir
framleiðslukostnaði. *
Þá koitl annar og fræddi bóndann á því,
að hann væri háður lögmáli því sem réði í
aliri sölu, en það væri “eftirspurn og fram-
leiðslu magn”. En sá kauphallar brjóstmylk-
ingur, gleymdi að gera grein fyrir hvernig á
þvf stæði að eftirspurn réði ávalt verði
á vörunni, sem bóndinn þyrfti að
selja, en aldrei verði á vörum þeim, sem
aðrir þyrftu að selja bóndanum, eins og t. d.
stóriðnaðar framleiðandinn svo kallaði.
Sá næsti sagði bóndanum, að hann þyrfti
að fá sér fleiri vélar, til þess að g«ta fram-
leitt ódýiara. En þeim vinnuvísinda-hesti
sást yfir að segja bóndanum, hvernig hann
ætti að fafa að því að komast yfir nýjar
vélar meðan hinar gömlu væru óborgaðar
og veðsettar hjá peninga-okrurum.
Þá kom enn einn og mælti: Tímarnhr
fara nú að skána; innan þriggja ára verður
alt komið í gott lag aftur. Alt sem bónd-
inn þarf að gera, er að hálda í horfinu, and-
æfa móti storminum, þar til sá tími kemur,
að mótblæstrinum lægir. En þessi forvitri
gaf bóndanum ekkert í skyn um það, hver
myndi verða orðinn eigandi að jörð hans
að þrem árum liðnum.
Og loks fræddi einn bóndann á því, að
hann ætti að vera ánægður með hlutskifti
sitt og þak.ka skaparanum fyrir, að hann
skyldi hafa lagt honum það tækifæri í hlut
að fæða alla. En sá háfleygi fugl, sagði
bóndanum engar fréttir af því, að gemsamir
sem að jötunni röðuðu sér, væru þakklátir
skaparanum — og því síður bóndanum
— fyrir fóðrið.
Þannig er þá hlutskifti bóndans í Banda-
ríkjunum nú. Hann kaupir alt á hæsta
verði, en selnr sjálfur á lægsta En enginn
kemur til hans að segja honum afleiðingam-
ar af því.
Þegar að þeim dýrðardegi kemur, að eg
verð bóndi, vona eg að hagur hans verði orð-
irm sá, að hímn hafi eitthvað annað en
heimskulegar ráðleggingar að grípa til, að
borga með skuldir sínar.
Ljóð og saga.
Þetta er nafn á nýútkominni bók, eftir einn
bænda-öldunginn íslenzka vestan hafs, Jón
Stefánsson, sem um langt skeið bjó að
Gimli, en er nú búsettur að Steep Rock,
Manitoba.
iBókin er um 220 blaðsíður að lesmáli í
allstóru broti. Er meira en helmingur henn-
ar kvæði. Yrkiséfni höf. em vel valin, en
meðferð þeirra gæti þó verið betri, þar sem
efnið er oftast nær hugnæmt og höfundinn
skortfr ekki mælsku. Kvæðin eru víða of löng
en verða ekki að sama skapi fjölbreytt. En
fjölbreytnina má ékki skorta í löng kvæði,
til þess að skemtileg verði.
Stærsta yrkisefnið í bókinni er um land- j
nám Nýja-íslands. En ekki virðist höfund- I
urinn gera því eins góð skil og æskilegt væri. j
Efnið er skáldlegt. Þróttur og hugrekki of- j
ið inn í stórfengilegasta æfintýralíf þjóðar j
vorrar á seinni tímum. En J. S. er ekki sá j
eini, sem um efni þetta hefir orkt og honum j
hefir ekki tekist það ver en öðrum. En hin j
tilkomumikla mynd þess, hefir ekki enn ver-
ið steypt í því móti íslenzkrar ljóðsnildar,
sem vera þarf til þess að hún verði lifandi og
sönn ímynd eftirkomandi kynslóðum. Betri j
landnáms-óður en þesíi kvæðabálkur er
Minni Nýja-Islands í þessari sömu bók.
Yms smærri kvæðin, t. d. “Fuglinn minn j
smái”, og fleiri, eru með beztu kvæðum
bókarinnar. Eftirmælin eru og sum vel ort
og viðeigandi.
Sagan í bókinni heitir “Ólafur og Kristín”.
Er hún ram-íslenzk og sönn og víða vel skrif-
uð. “Óg áfram leið tíminn”, kemur þó
alt of oft fyrir í henni; svo oft, að lesarinn
fer, er fram í söguna kemur, að hlaupa yfir |
það. En persónurnar í sögunni eru svo heil-
steyptar og samkvæmar sjálfum sér, að úr j
þeim eru engir óeðlilegir umskiftingar gerð-
ir, eins og bregður oft við nú • hjá j
yngri smásagna höfundum. Hinar betri j
skifta ekki um eðii sitt vegna ytri atvika og j
hinar verri ekki heldúr. Þess vegna má
segja söguna bæði sanna og holla.
Þó ýmislegt hafi hér verið fundið að j
meðferð efnisins, er skylt að geta hins, að
hussjónir höfúndarins eru hreinar og heil-
næmar og bókin kynnir lesaranum vel hugs-
andi mann, sem gagn og ánægja er að kynn-
ast
Pappír er góður og letur er skýrt. En
prófakralestri er eins ábótavatn og hægt er
að hugsa sér,
Bókin kostar í kápu $2.00 en í bandi
$2.75, og er ein sú ódýrasta bók, sem lengi
hefir á bókamarkaðinn komið.
aði manninn þessmn orðum: “Eg dvaldi
einu sinni á jarðríki, eins og þú. Eg vissi
eins og þú, að það var ánægjulegt að lifa;
eg þekti bæði ástir og sorgir. Líf okkar er
af sömu rót sprottið. Báðir höfum við
rétt til að lifa og leita gæfunnar og gleðinn-
ar, en það líf var frá mér tekið og sælu
þess og ákvörðun lokið, þegar eg var á besta
skeiði, af þínum völdum. í friði og fullkom-
- inni ánægju lifði eg á hinum kyrru vötnum.
sem að baki skóginum lágu; þar lifði eg
eftir lögum þess guðs er allri náttúrunni
stjórnar og drakk af sælulindum þeim, sem
öllu lifandi er leyft að drekka af. Raddir
náttúrunnar hljómuðu indælar umhverfis
mig. Eg þekti þær, því eg vissi hvað hrein
ást var. Og grasið sem óx upp við vatns-
barminn og á hólmunum í vatninu var hofu
fyrir mig, þegar stormar geysuðu. Hér
dvaldi einnig maki minn, sem konungur lífs-
íns hafði af vísdómi sínum gefið mér tii
þess að unna og vernda.
lEn þá laust eld-fleygnum úr mökkugráu
skýi frá vatnsbakkanum, sem lífi mínu
eydfdi með angist og kvölum. Frá mér var
þá tekið alt sem eg átti, og frá engum var
tekið — líf mitt. Og það varst þú, sem bana-
örina sendir til að fremja grimdarverkið.
Það varst þú, sem skreiðst með morðs-
ásetning í sál þinni í gegnum skóginn, knú-
inn af eínni hvöt — ánægjunni af því, að
svifta mig lífi!
Marga unaðs og sælu og friðarstund hafði
eg átt á þessum blátæru og kyrru vötnum.
Þar var alt sem mér var kærast. Eins og
Iíkami þinn er ekki tilfinningalaus, svo var
minn það ekki heldur. Og sá iem báðum
okkur gaf lífið, veit hvaða kvalir eg Ieið
þá þrjá daga, sem hönd dauðans hlífði mér;
hann þekti einnig angistina, sem ástvina
skilnaðinum var samfara. Þú vissir ekkert
um það — og skeyttir því mun minna. Hvað
aðhafðist eg, að eg verðskuldaði þetta? Eg
var einn af persónugerfingum hins dulda
lögmáls lífsins. Það er alt sem við getum
viðvíkiandi tilgangi okkar sagt. En börnin
þín höfðu oft skemt sér stundum saman á
hinurn blómum stráðu bökkum þessa vatns
— og eg var farinn — og þau, ef til vill
líka — að líta svo á sem vináttuband væri
millum okkar knýtt. Og börn mín voru mér
eins kær og þín voru þér. Þau höfðu sama
rétt til þess að njóta sælunnar og börn þín.
Til hvers hafði eg unnið?”
Hinn mikli dómari ávarpaði manninn og
sagði: “Það seml þú hefir gert einum af
þessum minstu bræðrum mínum, það hefir
þú mér gert.”
lim leið og dómarinn lauk orðunum, Iog-
aði bál helvítis í samvisku mannsins.
(Þýtt úr “Kelvington Radio”.)
Á dómsdegi.
Hann var barn gæfunnar. Hann hafði í
mörgu teigað af hinum sæta bikar lífsins á
þes^ari jörð. Alt, sem hann fékst við hepn-
aðist honum og varð honum til fjár. Heim-
ili hans var himnaríki líkast og þar ríkti ást
og eining. Konan hans var bæði ástúðleg
og vel gefin og börnin efnileg. Hjarta
hans var auðmýkt, þrátt fyrir auðsöfnunina.
Hann hafði heldur aldrei tilbeðið auðinn.
Þegar aðrir féllu á kné sín og dáðust að
dýrð þessa nútíðar-guðs, stóð hann æfinlega
uppréttur. Hann var reglusamur og ástund-
aði verk sitt með iðni og staðfestu og vék
sér aldrei frá því, nema 2 vikur úr sumrinu,
þegar hann fór að skjóta fugla; af því hafði
hann mikla unun og ánægju.
Þegar kallið kom, veiktist hann og dó.
Margir syrgðu hann og viðhafnarmikil var
útförin og kostuleg blómin, sem vottuðu
hjartasorg vinanna. Aldrei hafði prestinum
verið eins létt um að finna viðeigandi orð,
eins og þegar hann lýsti hvílíku fyrirmyndarr-
lífi hinn mikli látni maður hefði lifað, sem
nú væri fyrir vel unnið starf hér kominn í
hið eilífa ríki sælunnar og gleðinnar.
Hann mætti fyrir domstóli þess sem Iífið
gefur, þar sem allar gerðir mannanna eru
skráðar af englunum og þeir bera vitni.
Þangað var og öllum stefnt, sem á jarðríki
höfðu verið samverkamenn hins nýlátna, til
þess að bera vitni um breytni hans. Og allir
luku upp einum munni um þennan ágætis
mann.
All nærri þessum stað sat lítill fugl, tígu-
legur ög undrafagur. Honum var bent að
koma og bera manninum vitni. Hann tal-
aði svo að allir skildu, því á “landi hinna
lifandi”, tala sálirnar en ekki líkamirnif á einu
og sama máli.
Fuglinn flögraði upp að hásætínu, svo að
ctllir gætu séð hann. Flugið var honum erf-
itt og kvalafult, þvf ein vængpípan var
lÖskuð, og brjóstið ekki heilt. Hann évarp-
f í-'.lrfl 1 ‘ • ’ :/I. 'U5b *-:«
Frímerkja ákvæöið
nýja.
Fyrsta október næstkomandi ganga lög í
gildi sem banna að nota önnur frímerki en
þau er innanlands tekjudeild stjórnarinnar
gefur út, á ávísanir, kvittanir og víxla og
önnur skjöl, er skattar ná til. Póstthús frí-
merki má með engu móti not^ á þessi skatt-
skyldu skjöl.
Þessi skattfrímerki er sagt að seld verði
á tekju- og tollmála skrifstofum sambands-
stjórnarinnar og á bönkum. Þau verða ekki
seld á pósthúsum, og er sú ástæða færð
fyrir, að pósthúsið neitaði því, því að það
kynni að olla rugiingi í sölu þessara tveggja
tegunda af frímerkum. Bændum og búa-
liði, sem heima á oft fjarri bönkum, er því
gerður dálítill grikkur með þessu. Stjórn-
in í Ottaw virðist hafa gleymt þeim, er hún
gaf út þessa nýju reglugerð sína. Eins og
kunnugt er, hefir pósthúsið selt skatt-frí-
merki stjórnarinnar eigi síður en sín vana-
legu póstgjalds frímerki. Og hvorutveggju
frímerkin hafa verið notuð á bréf og hin
skattskyldu skjöl jöfnumi höndum. Póst-
húsið og innanlandstekjudeildin jöfnuðu
reikningana sín á milli af sölunni. En þeirri
samvinnu virðist nú lokið. Yfirpóstmeist-
ara og ráðuneytinu, eða fjármálaráðherran-
um líklega helst, hefir sinnast út af þessu.
Og til þess að sólin gengi ekki undir yfir-
reiði þeirra, varð að gera þessa breytingu,
og selja skattfrímerkin sér í lagi. Það er
með öðrum orðum vegna dutlunga þessara
manna, en ekki neinnar brýnnar þarfar, að
sveitalýð er nú víða gert heimsku'ega erfitt
fyrir með að ná í þessi skattfrímerki-, sem
hegning er lögð við ef ekki eru eingöngu
notuð á ávísanir og önnur skattskyld skjöl.
Sanngjarna ástæðu fyrir því, að pósthús-
in selji ékki þessi frímerki, er ekki hægt að
benda á. Og það er einnig í hæzta máta
undarlegt, að stjórnin Iætur einstakrá manna
stofnanir gefa út skattfrímerkin, en ekki
sína eigin stofhun, pósthúsið. Það væri sízt
að furða, þó' álnienningur færi fram á, að
stjórnin skýrði frá ástæðu sinni fyrir þessu.
' t! t .
Sagnaritun úr “Les
Opinions de M. Jérome
Coignard”
Eftlr
Anatole France.
'Monsjör Elward, sem hefir gert
það að æfistarfi sínu, að rannsaka
Uppreistarsögu Englands, heldur
þvf hiklaust fram, að heil manns-
æfi endist ekki til þess að lesa
helminginn af því, sem ritað var
um þá byltingu meðan hún stóð yf-
ir. Það mirtnir mig á smásögu
nokkra, sem Blanchet ábóti sagði
mér einu sinni. Mér þykir það
slæmt að hann skuli ekki vera
sjálfur staddur hér til að segja
okk-ur hana, því hann sagði svo
skemttilega frá og var mjög fynd-
inn í orðum. Saga þessi er þann-
ig:
“Þegar Zémire, hinn ungi ríkiserf-
ingi settist í hásæti og tók við
stjórn Persalands eftir föður sinn,
lét hann kalla fyrir sig alla lærða
menn í ríki sínu, og ávarpaði þá
á þessa leið:
“Kennari minn sannfærði mig
um það, að ef stjórnendur þjóð-
,anna, þektu betur sögu liðinija
alda, þá fremdu þeir færri yfir-
sjónir. Eg þarf því að kynna mér
ítarlega sögu þjóðanna. Þess vegna
býð eg yður, að rannsaka
þeirra, og semja síðan sögu alls
mannkynsins, og ganga ekki fram
hjá neinu því, sem stuðlað getur
að því, að gera hana sem allra full-
komnasta.”
“Spekingarnir hétu að upþfylla
skipun konungsins og skunduðu
sfðan út og byrjuðu tafarlaust á
verkinu. Að tuttugu árum liðnum
gengu þeir fyrir konunginn með lest
af tólf úlföldum, og var hver þeirra
klyfjaður 500 bindum. Ritari
þes&a “lærdóimslistafélags” hneigði-
sig fyrir konunginum og mælti:
“Vér hinir lærðu menn ríkis yð-
ar, leggjum hér fram fyrir yður
sögu alls mannkynsins, sem vér höf-
um samið eftir boði yðar hátignar.
Hún er sex þúsund bindi og inni-
heldur allar frásagnir um háttu,
stjórnarfar og byltingar konungs-
veldanna. Hún Inniheldur einnig
alla þá anniáia fomaldarinnar,
sem nú eru til. Henni fylgir sömu-
leiðis fjöldi athugasemda viðvíkj-
andi landafræði, tímatali og póli-
tískum viðburðum. Eormálinn er
500 hindi, og meðfylgjandi skýring-
árrit önnur, eru þyngsla úlfalda-
kiyfjar”.
“Konungurinn svaraði: —
“Eg er yður mjög þakklátur fyrir
yðay miklu fyrirhöfn. En eg er
önnum kafinn við stjórnarstörf.
Eg hefi iíka elzt taJsvert þennan
tímá, sem þér hafið unnið að þessu
verki, og er nú eins og persneska
skáldið komst að orði, á rniðjum
vegi lífsins, og' þó að eg komist til
hárrar elli, bjjst eg naumast við, að
hafi tima til að lesa jafnlanga
mannkynssögu eins og þessa. Eg
læt geyma hana í skjalasafni ríkis-
ins. Gerið svo vel og stytta hana
hiutfailslega við skammvinnleik
mannlegs lífs”. <
Hinir lærðu Persar unnu önnur
tuttugu ár að því, að stytta sög-
una. Eóru síðan með hana í ann-
að sinn til konungsins í 1500 bind-
um á þremur úlföidum.
“Yðar hátign!” mælti ritarinn,
mjúkur í máli. "Hér er nú okkar
nýja verk. Eg held við höfum ekki
slept neinu, sem verulega þýðingu
hefir.”
“Það getur satt verið”, svaraði
konungurinn, en eg hefi ekki tíma
til að lesa hana. Eg er þegar orð-
inn aldraður og svona umfangs-
mikið ritverk er mér ekki hentugt
í ellinni. Styttið hana ennþá, og
hraðið yður alt hvað þér getið.”
Nú liðu tíu ár, þar til þeir komu
með söguna aftur á ungum fíl í
500 bindum.
“Eg verð að segja það, að nú
vorum við mjög stuttorðir”, mælti
ritarinn.
“Hún er enn of löng”, mælti kon-
ungurinn. Eg stend næstum því á
grafaríbakkanum. Styttið hana!
styttið hana! þessa aögu mann-
kynsins, ef eg á að geta lesið hana
áður en eg dey.”
Eimm ár liðu. Ennþá kom rit-
arinn, og gekk nú við hækjur, og
httfði lítinn asna í taumi, klyfjað-
an hedjaratórri bók.
Dodd’s nýmapillur eru bezta
nírnaine8ali?S. Lækna og gigt,
bakverk, hjartabilun, þvagtepDU.
og önnur veikindi, sem stafa frá
nvrunum. — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
**■ S2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
eSa frá The Dodd’s Medicina
Co.. Ltd., Toronto, OnL
“Hraðið yður!” hrópaaði einn af
embættismönnurium. “Konungur-
inn liggur fyrir aduðanum!”
“Já, konungurinn liá á bandasæng-
inni. Hann snéri sér .að hinum
iærða manni, leit hálfbrostnum
augum á þessæ stóru bók, mælti
og andvarpaði um leið:
“Eg dey þá án ]>ess að þekkja
sögu mannkynsins”.
eins náiægt dauðanum eins og
konungurinn. Eg skal kenna yð-
ur hana og draga hana saman f
þrjú orð: Þeir fæddust, þeir þjáð-
ust, þeir dóu”.
Þannig lærði Persa-konungúr
sögu mannkynsins á æfi-kveidi
sínu.”
Sigtr. Ágústsson
íslenzkaði.
----------—x------------
Athugasemdir til bráða-
byrgða frá “Wynyard-
prestinum,,.
Séra Páll Sigurðsson á Gardar,
er á förum að heiman og sendir
mér, sé eg heldur betur, “kveðju
Guðs og sína” í Löghergi áður en
hann leggur af stað. Loksins rauf
hann þögnina! Er það vel farið,
og í samræmi við bréflegar óskir
mínar til ihans á liðnum' vetri.
Grein hans er löng og ítarleg, og
fyrirsjáanlegt, að hún verður til
hins mesta gagns — svo framar-
lega sem opinberar umræður um
trúmál eru gagnlegar. Er ágætt
að góðir menn komi felulaust fram
á sjónarsviðið með skoðanir sínar,
og geri þeirra grein, svo vel sem
þeim er vitið til þess gefið. Er æði
mikið annar og hetri bragur á
þessu skrifi séra Páls, en t. d. rit-
hætti Bjarma-ritstjjórans'. En, ef
til vill mætti segja hinum sfðar-
nefnda það til afsökunar, að hans
háttvirta málgagn má ekki við því
rúmsins vegna, að hann né aðrir
geri sig þar eins “breiða” eins og
við séra Páll gerum okkur, í okkar
síðustu skrifum í stórblöðin
Heimskringiu og Lögherg. Er
verulega ánægjuilegt að sjá hversu
'rausnarlega sóra Pálll breiðir úr
sér í .grein sinni við það, að færa,
eftir bestu vitund og getu rök fyr-
ir sínum málsitað. Það er í fylsta
máta virðingarvert hversu inni-
lega maðurinn sjálfur er sanmfærð-
ur um, að það séu ágæt rök. 1 því
tilliti er grein hans sönn fyrirmynd.
Já, svona eiga menn að skrifa,
málefnisins vegna, heilir og hik-
lausir, “tilneyddir af isamvizku
sinni og beztu vitund”. Til ein-
lægni og góðs tilgangs má æfin-
lega ætiast af þeim, sem opinber-
lega skunda út á grundvöllinn.
En um snild og gáfnagildi skrif-
anna er alt öðru máli að gegna.
Þar mega menn ekki vera eins
kröfuharðir. Margur vill dæmalaust
vel; og það er altaf svo lofsvert,
jafnvel þótt vit bresti til að gera
svo vel, sem viljað er. Eg ætlast t.
d. til þess, að mér verði góðgjarn- *
lega fyrirgefið í hvert sinni, sem
það kann að henda mig, að fara
með rökleysur 1 röksemda stað — ef
aðeins það verður séð, að eg ,hafi
sjálfur álitið mig iara með spejjji,
og viljað vel. Og þessa sama úín-
burðprlyndis vil eg að aðrir mepn
njóti, ekki sízt séra Páll — gæti
það komið ,fyrir hann, að mjsstíga
sogu

sjiekingurinn, sem var hér um bii