Heimskringla - 08.04.1925, Blaðsíða 2

2. BLAÐSEÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. APRÍL, 1924.
Til hvers eru vötn-
in í Vatnabygð?
Kæri ritstjóri “Heimskringlu”!
Eg er hálfsmeykur viS þaS, að
biðja yður um rúm í heiðruðu blaSi
ySar, fyrir svo sundurleitan samtín-
ing, sem þann, er hér fer á eftir. En
vegna þess hve lítiS ég hefi áreitt yS.
ur og lesendur blaSsins nú um langt
skeiS, vænti ég þess aS mér fyrir.
gefist í þetta sinn.
Þar sem ég er nú aS kveSja þetta
mikla meginland og býst viS aS verSa
fjarverandi um nokkra mánuði, og
vegna þess, aS ég hefi haldið mig,
um þrjú síðastliðin ár, í grend við
vötnin í VatnabygS, langar mig til
aS láta fljúga fáeinar meinhægar
hugleiðingar um þessi vötn — svona
eins og í kveSjuskyni.
Þessar hugleiðingar eru samt ekki
alveg nýjar af nálinni. Þær eru
tveggja ára gamlar fyrningar, sem ég
rakst á, þegar ég var aS taka til
pjönkur mínar til ferðarinnar —
Fyrsta haustiS, sem ég var í Vatna-
bygS var ég einu sinni sem oftar beS.
inn “a8 tala” á samkomu, er halda.
iskyldi, þar sem kallað er “norSur á
milli vatna”; þar er semsé einn af
söfnuSum mínum. Eftir fulla tíu
mánaSa dvöl í landinu var ég nú
orðinn svo lífsreyndur, a5 ég vissi vel,
að meS þessu "að tala” var ekki átt
viS það, aS ég skyldi flytja neitt
reglulegt erindi um eitthvert torskiliS
og merkilegt mál, heldur aðeins þaS,
aS ég spjallaði stundarkorn viS sam-
komugestina, helst til gamans ef
hægt væri*).
Eg hafSist því Htt að undirbún.
ingi fyrir samkomuna norður frá.
Snemma nokkuS, sjálfan samkomu-
daginn, mætti ég kunningja minum að
norðan og bað hann ráSa um hvaS
ég skyldi tala. Hann hugsar sig um,
og segir svo eftir stundarkorn, mjög
>bygginn ásýndum: “TalaSu um: Til
hvers eru vötnin í VatnabygS ?” Hann
átti viS Litla Quill (fjöður) og Stóra
Quill.
“Vötnin I” Var hægt aS hugsa sér
óárennilegra. Já, “vatnsbornara” um.
talsefni I ÞaS fór hrollur um mig
eins og ég hefði steypt mér í stóra
Quill í miSjum nóvember.
En timi var ekki mikill til stefnu.
ÞaS varS úr að ég þá heilræSið og
hoipaði niSur eftirfarandi hugiIeiS-
ingar um — vötnin í Vatnabygð.
(dat, heima á íslandi, er aS velta
vöngum yfir því, hvorumegin At-
lantshafsins hann eigi aS leggja út á
hina glæsilegu embættisbraut, þá get.
ur þetta hljómþýða, al-íslenzka nafn
ráðið heilmiklu um niSurstöðuna.
“Eitt er víst”, segir hann við sjálfan
sig, “þaS hljóta að vera ágætis land.
ar í bygð, sem heitir öSru eins nafni
og þessu”. Og, hann af stað!
Ekki veit -€g hverjum ber að eigna
heiSurinn fyrir þessa fallegu nafngjöf
— sjálfsagt einhverjum nýútfluttum
landa? En, hver sem hann var, er ég
honum sammála um þaS, að vötnin
öllu öSru fremur, setji svip á bygð-
ina og eftir þeim eigi hún að nefn-
ast. i i
“Fagurt er nafniS”,, sagði ungur
mentamaður viS mig um áriS, þeg.
ar ég sagði honum frá þvi, að ég væri
aS hugsa um að fara vestur um haf
og gerast prestur í VatnabygS. Hon.
um fanst þýður aSlaSandi hreimur í
þessu nafni. HiS sama fanst mér.
Svo vel lætur þaS í eyrum íslenzkra
ipanna, aS þegar nýbakaSur kandi.
•)T11 þess aS gefa hugmynd um hve
fljótur ég var aS átta mig á hérlend-
um slSvenjum skal ég, rétt tll saman.
burtlar, segja stuttlega frá því, sym
kom fyrlr f fyrsta eba annab slnnlb,
er ég var betiinn “atS tala” vestan
hafs. Þat5 var nokkrum vikum eftir
komu mína hlngati. ókunnugur mati-
ur úr ðkunnugri bygti fann mig ati
máli og bati mig “aS tala” á safn-
atSarsamkomu. Eg gaf kost á mér.
Eg tók beltini þessa geysilega alvar-
lega — vartsi miklum tfma og erfitSi
j þatf, ati semja fyrlrlestur um eitt hit5
allra háfleygasta og í mínum augum,
allra merkllegasta efnl, sem i hug
minn gat komit5. Á tilteknum tíma
komst ég á tiltekinn stat5, og flutti
þar mál mitt metS sigurvegarafasi
í klukkiitfma og tfu mfnótur; sumir
sögtiu hálfan annan kiukkutíma; en
þati held ég atS hafi verits ýkjur; þeim
bara fanst þetta. En — þegar þess
er gætt, atS á undan mér haftSi stétt-
arbrótSir1 minn, Jónas A. SigurtSsson
frá Churchbridge talatS, metS þeirri
mælsku og get5ró, sem honum er lag-
!n — og þegar þess ei<, ennfremur
gætt, atS þarna var Björgvin, vinur
vor, metS fílefldan söngflokk, sern án
afláts gat sungitS, (ats minum dóm,
ágætan, eftirtektavertSan söng) — og
þótt því sé slept, atS þegar kom atS
síra Haraldi Sigmar atS flytja sína
rætSu, þá £Ieit hann nðg af rætSum
komitS, — og þótt öllu ötSru á skemti-
skránnl sé slept, þar á metial sein-
lætinu atS byrja, sem var slæmt, og
kaffi kvenþjótSarinnar, sem var gott,
— þá — hlýtur hver heilvita mat5ur
atS láta sér skiljast atS samkoma þessi
muni alveg ógleymanleg öllum þeim,
er þar voru staddir. Eíka mér. En
Siunctum saliens” er þetta: AP álykt-
unum sem ég dróg af vitStali vit! sam-
komugesti, þá um kvölditi og næstu
daga, gertsi ég þá heildarályktun, atS
mér væri eins gott atS “tala” avona
aidrei framar! Eg held ég hafi aldrei
verítS langortSur á samkomu sítSan.
Mér er þati ekki unt. Undir eins og
mál mitt fer atS lengjast, kvetia vítS
innan úr geymsluskottm endurminn-
ingarnar, langar, svefnþrungnar «tun-
or. ÞatS eru stunurnar í ungu stúlk-
unum hans Björgvins, sem sátu i
bópnum fyrir aftan mig þegar ég var
"atS tala” kvöldítS gótSa. Eg gleymi
þeim aldrei (stununum).
Miklu ráða augun um yfirsvip
manna og kvenna. Og eru ekki vötn-
in einmitt augu bygðarinnar hér ?
Visslulega I Blikandi blátærum aug-
um horfi hún í hæðirnar. Satt er
það — ofurlítið eru þau misstór, þessi
augu, og ekki þætti þaS fallegt — á
fólki. En þessi miseygS gerir Vatna.
bygð ekkert til. Hún fær næga biSla.
Til hennar streyma jafnt hákynjaSir
Bretar sem Islendingar “og aðrir
Galizíumenn”, eins og sagt er, • og
margir fleiri.. Og hvernig sem þau
svo eru þessi augu hennar — þá er
ég fyrir mitt leyti þakkjátur fyrir þau,
og þykir vænt um þau.
Bjarni Thorarensen yrkir eftir.
minnilega um “neflausa og augna-
lausa ásýnd” Danmerkur. Ekki veit
ég hve sanngjarn hann er þar í garS
Danmerkur, en Ijóst er mér, að með
þessu orðaIag|i heggur |hann hlýsna
nærri mörgum preriu.bygðunum í
Vesturheimi. Og heldur finst mér nú
okkar ástkæra Vatnabygð flatnefjuð,
ég meina neflaus — varla nokkur-
staðar hól að sjá hvað þá almenni-
legt fjall I Ykkur dettur ef til vil! i
hug, tilheyrendur, að halda því fram,
að ekki sé mikið verra að vera nef-
laus, en að hafa önnur eins ofvaxta
kóngqnef og íslenzku sveitirnar heima.
b-11 ég get ekki verið þar á sama máli.
Og þess vegna finst mér að við meg-
um vera þakklat fyrir það, að okkar
bvgð var þó ekki augnalaus líka, eins
og svo margar systur hennar hér
vestra. Það mætti meira að segja
kalla hana “Bygðin með jugun”, eirws
og fyrirkemur að fagureyg stúlka er
kölIuS “Stúlkan með augun”.
Og hér kemur nokkuð skáldlegt:
Þegar vetrar er sagt að vötnin leggi.
En í raun og veru er hún Vatna
bygð að draga ístær og snjóvguð
augnalokin yfir þreyttu augum sin.
Hún er að leggjaast til svefns og
hvíldar, eftir ys og erfiði sumar-
dagsins. Og hún sefur föstum,
þungum svefni fram á vor. Börnum
hennar þykir hún stundum nokkuð
morgunsvæf. Ishöfug augnalokin eiga
erfitt með að ljúkast upp. Um þetta
ætti Jakob, ég eða Tobías að gera
kvæði.
séð? Eg skal segja þér hvaS það
minnir mig á. ÞaS minnir mig mjög
svo á — sjálft mannfélagið — ástand
þess, eins og það í aðalatriðunum
kemur mér og mörgum fleiri fyrir
sjónir. Vér lifum á efnis- og auðs-
hyggjuöld. Æ meira sækir í það hoi+f
að mannverurnar verði að 1 eins-
konar sugdýrum, (sbr. krabbatrogiS
legt líf. Og slíkt Hf lætur náttúran
ekki viSgangast til lengdar meSal
barna sinna, án þess aS taka í taum-
ana. Náttúran er náttúrunnar læknir.
Og erfiSIeikana og sársaukann notar
hún til þess að þjálfa oss, og alt, sem
lifir, í listinni aS lifa heilbrigðu og
sannfarsælu lífi. ViS getum bann-
sungið erfiðleikana, sem á vegi okkar
hans Steingríms). Hver sýgur sig|verða. Frá vissu sjónarmiði séð eru
fastan í hinn; hver sýgur annars | þeir þó hollir vinir, sem til vamms
merg og blóð; með fádæma geðró' og vanmáttar segja:
gengur hver af öðrum dauðum, fjár. Lítum á: Vandkvæðin, sem stafa
hagslega og siðferðilega séð. 1 fé- af byltingum tíðarfarsins knýja bónd-
lagslífi, þar sem öll stig mentunar, I ann og sjómanninn og ýmsa fleiri, til
öll þekking, allar listir, jafnvel hátt-
prýði og ráðvendni, — alt er fyrst
og fremst metiS til fjárs og nautna
þar sem yst og inst og efst og neðst
í öllum þorra mannlegra hugskota er
fíknin eftir “success” — og þar sem
“success” táknar eiginlega ekkert
ar.naö en heppni í fjármálum — þar
eru þau öfl að þverra, sem hingað
til hafa helst þótt miSa til menning.
ar og velferðar; þar er sann.lífræna
þróunin að staðna. Já, sem þú sagð-
ir: “Stöðupollar, þar sem sugfisk-
urinn einn þrífst.” —
Stóru sugfiskarnir háma í sig litlu
fiskana. Mest er borðaö af bændum.
Þeir eru einskonar smásíld, — og
stórhvelin vaða i gegnum torfuna. Á
bóndanum standa allir munnar ______
prestar, læknar, lögfræðingar, fast-
eignasalar, vátryggingarfélög, bank.
ar, járnbrautarfélög, kaupmenn og
verzlunarhringar. Allir.
Sagt er að bóndanum leiðist þetta
með köflum, einkum þegar “hart er
í ári”, eins og nú. Harfn hefir oft.
ar en einu sinni heyrst hafa orð á
þessu, og jafnvel byrsta sig yfir því
— við sjálfan sig; litið lengra hefir
geðríkið náð — enn sem komið er
En svo hafa líka sumir fyrir satt,
aö sugfiskseðli bóndans sé engu
minna en annara, — aö hann mundi
yfirleitt ekki slá hendinni á móti þeim
vellystingum, sem því eru samfara,
að geta sogið eins og stóru “sucker”-
arnir. Þykir einkum mega marka
þetta “af innbyrðis viðskiftum sjálfra
bændanna. En vandi er að vita hvað
satt er .
þess að athuga grandgæfilega eöli
vinda, regns og snjóa. Smámsaman
verður til heil fræðigrein í þessum
efnum og veöur-vísindin reisa sér
stórar stöðvar, sem hagnýta lögmálin,
sem kunn eru oröin, og halda rann-
sóknunum áfram. Erfiðleikarnir t.
d., sem stafa af “alkalium”-remmunni
í sáðlöndum bóndans, geta, fyr en
variö, vakið einhvern snillinginn til
þess að finna upp ráð gegn alkalium,
eða jafnvel tl þess að breyta því í
frjós(amasta gróöurefni jaröárinnar.
Þannig ýta erfiöleikarnir við rann-
sóknareðli mannsandans, — já, gjör.
valls lífsandans, — hvernig sem hann
svo birtist holdi klæddur á jörð. —
Og sama lögmál ræður í félagslífi
mannanna. Einnig þar er náttúran
náttúrunnar læknir. Þegar ein stétt
manna misnotar mátt sinn og tæki-
færi, kemur að lokum að tilfinnanleg-
um skuldadögum. Nú skilst mér að
Hvað lengi sem þú hefir þjáðst
af bakverkjum, höfuðverkjum, bólgn
um liðamótum og öðrum merkjum
nýrnar., eða blöðru-sjúkdóma, eyða
Gin Pills vissulega þjáningum þín.
um. 50/ hjá öllum lyfsölnm og
kaupmönnum.
National Drug & Chemical Company
of Canada, Umited.
Toronto — — — Canada.
82
gorgeirinn og hernaðaróhæfuna, sem
roeð allar sínar blekkingar hefir tek-
ið fræöslumálin og úrkynjaða kirkju
í þjónustu sína. —
Og um alt þetta eru vötnin í Vatna-
bygð og umhverfi þeirra að fræða
oss.
En þar með er ekki alt upp talið.
E^ á m. a. eftir að minnast á þetta
mesta tilhlökkunarefni sumarsins hér,
að geta svalaö sér í steikjandi hitan.
. um, með því að kasta sér í hina tæru
flestir auðhrokar vorra daga lifi miög’ -1 . .. .
, 6 mjuku arma vatnanna. Við votnin
otömdunj og óþörfum lifnaði —
gangi á undan í öllu því, sem ónátt-
úrlegast er og hættulegast, svo sem
gengdarlausu tískuprjáli og lysti.
Tvær eru hliðarnar á sérhverjum
hlut og flestum málum. Það sem
Bjartsýnn sér í sólskini, það sér Böl.
sýnn i myrkri. Þaö gæti litið svo út
að hann hafi þetta betri sjón en sá
fyrnefndi. En svo er þó ekki altaf.
Misjafnlega liggur mönnum orð til
vatnanna i Vatnabygð. Bölsýnn hefur
upp raust sina og- segir: ífICðeru vinir!
Þess vildi ég óska, fyrir mína og ykk.
ar allra hönd, sem í Vatnabygð búið,
að vötnin þau arna væru ekki til I
Hugsum okkur þau ógrynni af fyrsta
flokks hveiti, sem rækta mætti á því
svæði, sem þau taka upp. Hugsum
okkur ennfremur hversu miklu fljót-
ar hveitið okkar tæki vöxtinn á vorin,
ef ísinn á þessum vötnum héldi ekki
kuldanum við fram eftjr öllu.' Eg
sé ekki gagnsemi þessara vatna. Hvað
eru þau annað en megnir, brimsaltir
og ólífrænir stööupollar, sem ekkert
kvikt fær lifaö í nema óætur “suck-
er”-inn (sugfiskurinn) ? Þetta eru af-
rennslislausir pyttir, sem senda út
frá sér "alkalium” og allskonar jarð-
remmu, landbúnaði vðrum til hnekk-
is I”
Hr. Bölsynn I Hörð er þessi ræða,
og sjálfsagt eru röksemdir þínar ó-
hrekjandi. En þeim ætla ég ekki að
sinna i bili. Um hitt get ég ekki
orða bundist, að mælska þin bregð-
ur upp Ijóslifandi myndum í huga
mér af merkilegum hlutum.
“Megnir og ólífrænir stöðupollar,
þar sem alt drepst — nema sugfiák-
urinn”! Eitthvað likt þessu hagaðir
þú orðum þínum. Minnir þetta þig
| ekki á eitthvað, sem þú hefir marg-
Eins og skáldið kvað:
“Fyrir leikmann sem prest
ísérhvert lag er þá bezt •'
þegar léttan saman “mollið” og
. “dúrinn” stiga sporið.
Eins og svanröddin djúp
hljómi dreymin og gljúp
gegnum dillisöngva . þrastanna um
sólbjart unga vorið”.
Svo er oft um ræður og ritgerðir,
sem um hljómlög, að vel fer á að þar
semdum og umfram alt i fölsku mati
mamtgildis. Og fólk þetta má mjög
gæta sín — ef ekki sjálfs sín vegna
þá barna sinna vegna. Lúðvík XV.
Frakkakonungur huggaði sig forðum
við það, að “syndaflóðiö kæmi ekki
fyr en hann væri frá”. Hann átti
kollgátuna, þótt hann hagaði ekki
spádómsorðum sinum beinlinis þann.
'g, “syndaflóðið” mundi skola
syni hans og vandamönnum undir
öxina. Líkt og á timabilinu fyrir
stjórnarbyltinguna frönsku ey nú
“iifað hátt” á kostnað iöjumannanna.
En iðjulausu, ófórnfúsu stéttirnar
gefa spillingunni vængi um allai;
jarðir. Þetta hefir að vísu altaf ver-
ið svo í stórum stíl. En vitrum mönn
um og kritiskum, þykir ástand vorra
tíma sérstaklega viðsjárvert, vegna
hins mikla máttar, sem núlifandi kyn-
slóð er fengið í hendur, með hinni
stórauknu þekkingu. Vondur maður
er þeim mun hættulegri, sem hann
veit meira og er sterkari. Sama á
um, skotin ranghalarnir, útihúsiö,
sléturnar þúfurnar, hólarnir, hvamm- |
arnir, lindir, lækir, ár, úthaginn, all-
ir hlutir frá efstu tindum fram á
fremstu annes og fiskimiöin með —
hétu sínum nöfnum, og svo er enn*)-
Heima á “gamla landinu” lifir nátt-
úran hálfpersónugjörð í hugskotuni
fólksins, alla æfidaga þess. Hún er
stór hluti af daglegu vitundarlift
landsins barna. Og þau heimskast
ekkert við það. Þessvegna hygg ég
að um tjón sé að ræða fyrir fjöl-
marga íslendinga vestan hafs, sem
fara á mis við þetta náttúrusamlíf- F
En ástæðan til þess er í fyrsta lagi ;
sú, að sá hendingshraði, sem hér er
á mönnum og hlutum girðir mjög
fyrir slíkt nátíúnulif, og í öðru lagi
má eflaust álíta að á stóruirv svæSum
hér vestra sé náttúran að mun fá- I
breyttari en víðast hvar heima. Þar
með er ekki það sagt, að hér sé ekkí
á mörgu góðu völ, sem ekki fyrir- ;
finst heima.
Nú fer ég að Ijúka máli mínu í
þetta sinn. Þegar á alt er litið, og
þótt bara sé litiö á sumt, þá verður
að mínu vi.ti spurningin þessi: “Til
hvers eru Vötnin” í alla staði sæmi-
iegt og tímabært viðfangsefni. —
Þetta “vatnsborna” verkefni, sem mér
í fyrstunni ægði við.
Kæru til.heyrendur. Óhætt er aÖ
fullyrða að til þess skynjar manns-
andinn hin margháttuðu fyrirbrigöí
láðs, lofts og lagar, að hann skerp*
eftirtekt sína og spyrjj: “Til hvers
eru allir þessir dásamlegu hlutir? Til
hvers eru vötn jaröarinnar með hinu
margvíslega eðli sínu til lífs og efn-
iðka ungir og gamlir hreinlætis- og
heilsuböð. Vatn þeirra er í því til-
liti álitið mjög holt. Hér mætti hafa
ágætustu sundstöð. Er einkennilegt' is? Til hvers 'eru"gnCnar^ grundir
að sundiþrottin, svo göfug og heilsu- j reginhá fjöll og djúp, víðáttumikil
samleg sem hun er, skuli ekki vera í úthöf? Til hvers er svo lífið og þú
meiri heiðri höfð á slíkum stöðum, einkum kóróna hins jarðneska lífs,
á. Nei, ekkert nema mannsandinn, og til hvers er honunr
fengið að fást við svo óteljandi ráð-
en raun er
“baseball”! — og svo auðvitað anda-
og gæsaveiðin á haustin, mest í sam-| gátur ?•> Þannig spyr athugu„ og al„
bandi við vötnin ! Eg hefi aldrei ^ vörugefinn hugur við hvert tilefni —
'skotið af byssu sjálfur, það ég man og tilefnin eru mörg.
tii. Og ég hefi ýmislegt að athuga I Fyrst er að spyrja, þá að svara. Sá
við þenna drápgleðskap skotmann- sem aldrei lærir að spyrja verður
anna. En, andakjöt þykir mér fyrir. J trauðlega vitur né fróður. Sá, sem ár
tak Qg svo má alls ekki gleyma því, eftir ár; horfir á helsta náttúruein-
skiftist á “moll” og “dúr”. Þetta I v*ð um mannfélagið.
síðasta um “stöðupollana” og “sug-
fiskana” var í lágum og drungaleg
um “moll”. Mestalt það, sem eftir
ei verður í glöðum og hughreystandi
dúr”, — hvað vötnin í Vatnabygð
snertir,
Bróðir vor, Bölsýnn, benti á hvim
leiða erfiðleika, sem vötnin valdi
bóndanum. Þetta getur satt verið.
En hér blasir við merkilegt ihugun.
arefni. — Vitanlega eru erfiðleikar
æfinlega í sjálfu sér neikvcett fyrir-
brigði, og vekja andúöar tilfinningu
mönnum og skepnum. Oss er því
náttúrlegt að forðast þá. I reynd-
inni eru þeir þó ekki með öllu illir.
Þeir eru í því tilliti dálítið svipaðir
syndinni. Henni er ekki á nokkurn
hátt bót mælandi. En, ef ekki væri
synd til, væru heldur ekki til heil-
agir menn og dýrðlingar. Án erf.
iðleikanna hefðu aldrei neinir stór.
sigrar verið unnir á framsóknar-
braut mannkynsins. Og það er sann-
ast bezt að segja, að á því stigi, sem
mennirnir eru flestir ennþá, virðist
andstreymi þeirra vera þeim öllu gagn
legra en meðstreymið. Með öðrum
orðum, þeir hafa ekki ennþá 'nógu
sterk bein til þess að þola góða daga.
Þessvegna er hin mikla eftirsókn
nútímans eftir þægindum töluvert
varhugaverð. Ef minni væru þæg-
indin en meiri skynsamleg áreynsla
væri ltka minna til af meltingarvand-
ræðum, taugaóstyrk, svefnleysi, slapp-
leika o. s. frv. En þetta getur Stein.
grimur utlistað ennþá betur en ég.
Annar læknir, sem talinn er einn bezti
yfirsetulæknir Winnipegborgar full-
yrðir, að auknu þægindin séu orsök
t því, að konur *fæða börn sín nú
orðið yfirleitt, með meiri harmkvæl-
um en áður var. Flestum eru þæg.
indin aðeins areynslulitið ónáttpr-
Eitthvað mun hæft í þvi, að alþýð-
an sé svolitiÖ að rumska. Og vakni
hún, má búast við tiöindum. ' Ut í
þjóðlikömunum bifast jötunkraftar.
Herra Omnes (allir) — svo kallaði
Marteinn Lúther alþýðuna — kann
að fara að sýna á sér sinaberar kruml
umar. Ef hann sjálfur fengi fullan
skilning á því hve máttugur hann er,
mundi ekkert réttlaust vald halda
honum framar í kúgunarviðjum
Ef til víll finst þér, ítilheyranidi
■góður, að staðhæfingar þessar lykti
svolitið af jafnaöarmfcnsku og Bolsi.
visma! Jæja, verra gat það þá veriö.
An»ars held ég að ég gerðist fúslega
jafnaðar- og sameignarmaður ef ég
gæti komið auga á nógu skýr merki
þess, að sjálfir hinir játuðu fylgjend-
ur þessarar hreyfingar séu þeim veg
og vanda vaxnir að fara með þann
rétt, sem þeir heimta — og sem þeir
eiga fulla heimting á, eftir þvi scm
mér skilst. En ég er hálfpartinn van.
truaður á að þeir verði þeirri með-
ferð vaxnir, a meðan þeir yfirleitt
eru í þeirri haskalegu mótsögn við
sjálfa sig, að gera mannréttindakröf-
ur á efntshyggju grundveUi. Þegar
á það er litið, hve mörgum vitrum
og rökföstum mönnum þeir eiga á
að skipa, sætir það furðu, að öllum
þorra jafnaðarmanna virðist ekki
ljóst að — réttur — mannréttindi —
jafnrétti — eru hugtök, sem með engu
móti eiga heima í hugsanakerfum
efnishyggjunnar.
En víst er um það, að allar vonir
sínar um velfarnan framtíðarinnar
hlýtur maður að byggja nú, eins og
áður, á alþýðunni. Skilji hún
sjálfa sig, og verði hún góðum hug-
sjónum trú, getur maður farið að bú.
ast við að sja vigi helstefnunnar
hrynja hvert á fæfur öðru — þar á
meðal þeningamamgildið, föðurlands.
að sugfiskurinn, sem mikið má veiða kennið hér, og finnur aldrei til þess,
af i votnunum, er al.s ekki óætur! að það sé neitt sérstaklega umhtigs-
jarri fer þvi. Komið þið til “Joe” unarvert er í þessu Filliti fremur sljór-
og fáið ykkur soðinn sugfisk, sem Margs er að spyrja, mörgu að
nýlega er saltrunninn, borðið hann svara. En þeir hygg ég ag haf;
með góðiim kartöflum, sem soðnar ( ið vitrastir og beztir, og hæfastir til
hafa venð í hýðinu, með góðu svara, er af mestri trúmensku lifðu
bræddu smjöri út á, að íslenzkum sið, sem börn náttúrunnar og lásu hennar
og segið svo ef þið hafið kjark til fræöi af sönnustu hvötum. Vísaff
— að sucker” se óætur! Eg er þess þessi, sem telja má með andlátsorð'
alveg viss, aS mörgum svöngum maga | um Matthíasar Jochumssonar, líður
hefir orðið gott af honum síðan
Vatnabygð tók að byggjast. —
Þannig skilst mér þá að vötnin hafi
margþætt og þarflegt hlutverk að
inna af hendi fyrir bygðarbúa. Eins
og áður er drepið á eru þau helsta
náttúrufyrirtækið hér, og þannig lík-
legust til þess að laða hið mannlcga
nagrenni sitt í faðni náttúrunnar' .
“Hverfum aftur til náttúrunnar!”
var hróp, sem skömmu fyrir frönsku
byltinguna heyrðist um mestallan
h[eim hvítra I manna. Það (hróp
heyrist oft endurtekið. nú á dögum,
er.da ástand vort að ýmsu leyti svip-
að því, sem var þá, er hróp þetta kvað
fyrst viö af vörum Rousseaus. En
sú hætta virðist mér nærri að orð
þessi megi misskilja og þnisínota.
“Náttúrlegur” er ekki alveg sama
og “dýrslegur”, eins og sumir halda
fram í alvöru. Þannig megum vér
gæta vor, að missa ekki sjónar á þeirn
ávöxtum menningarinnar, sem varan.
legan rétt hafa á sér, — megum ekki
hverfa frá rangstreymi menn-
ingarinnar til menningarleysis ______
megum ekki kasta kjarnan-
undir
‘náttúrleg.
um með skurninni —
því yfirskyni að gerast
ir”!
Hitt er víst að náttúrunnar brjósta-
börn erum vér öll og eigum að nota
vit vort til þess, að vera það í sann-
asta skilningi. Við hennar ldæða-
fald er oss hollast að lifa, þar er oss
eðlilegast að vaxa til visku og mátt-
ar.
Heima a Islandi, hefir hingað til
verið lifað meira í skauti náttúrunn-
ar, en hér virðist tíðkast. Islending-
ar heima hafa áreiðanlega mjög opið
auga fyrir tilbreytni láðs, lofts og
Iagar. Þeir eru æfinlega með nöfn
a takteinum, sem mörg eru mjög
haglega gefin. Sbr. “Vatnabygð”!
Þið, sem eigið minningar að heim-
mer vart úr minni:
Alt hiö sannastg,
alt hið helgasta,
birtist oss börnum
á blómsturmáli.
Það las Jesús
á Jórdansbökkum,
og guðvitringur
við Gangesfljót.
A blómsturmáli, — á fjalla., dala-
°g vatnamali birtist oss, börnum lífs"
ins, sjálfsopinberun náttúrunnar.Vötf*
in okkar hérna eru tvær stuttar máls-
greinar í hennar miklu alfræðiorða-
bók. Og letrið er skýrt og læsilegrt
öllum þeim, sem þótti það ómaksins
vert að Iæra að Iesa það. Það er einS
og með íslenzkuna okkar; svo fög-
ur og fróð, sem hún er, verður hún
ekki lesin án þess að maður hafí
lært að lesa hana! Og ef fyrirbrigð*
náttúrunnar í allri sinni tilbreytní
mæta oss án þess að þau yfirleitt veki
hjá oss spurningar og löngun eftii"
svörum, þá er það vegna þess að oss
vantar viljann til að læra að lesa hið
mikla frummál allra mannlegr3
tungna. öll könnumst vér við þetta
Ijóð:
"Guð, allur heimur eins í lágu og háu.
er opin bók um þig er fræðir mig.
Já, hvert eitt blað á blómi jarðar smáu
er blað, sem margt er skrifað á unt
þig-
*) f því sambandi mætti ég; skjóta ]>ví
ínn í, ats óvitsfeldíts fanst mér fyrst
eftir atS ég kom í þetta land, atS bænð'
urnir skuli ekki gæfa búgörtSum sín-
um nafn. Mér fanst atS ég heftSi haV
meiri ánægju af því, at5 fara vestur
atS "Djúpagili” atS heimsækja V0
Eyjólfsson, finna Magnús á “Vestri'
ökrum” og ólaf á “Eystri-JSkrum’,|(
Gunnlaug Gíslason á “BreitShóli”f
Einar á "Grund”, Stefán á "Steinum”'
Sigfús í “Skógum” et5a “Fagraskógi”’
o. s. frv., heldur en at5 leita þá upP*
eftir númerum einum etSa tölumerkj'
um. Annars þarf afburtSareikningsVÍ*
til þess atS láta segja sér til vegar ’
«” í teinn- iST™ ““