Heimskringla - 05.08.1925, Side 1

VERÐLAUN GEFIX FVKIR
COUPONS OG IMBCÐIR
royau,
CROWN
— SenditS eftir vertSlista til -
ROYAL. CROWN' SOAP LTD.
654 Main Street Winnipeg.
VERDLAUN GBFIN FYRIR
COUPONS OG UHBtÐIR
ROYAt,
CROWN
— SenditS eftir vert51ista til —
ROYAL CROWN SQAP LTD.f
654 Main Street Winnipeg.
XXXIX. ÁRGANGUR.
WIXNIPEG, MAXITOBA, MIÐVIKUDAGINN 5 ÁGÚST, 1925.
NÚMER 45
CANADA
AS viku liöinni eiga kosningar aö
frira fram í New Brunswick. Er
sagt að óvanalega mikill viöbúnaöur
sé nú undir þessar kosningar. Kosn-
ir skulu 48 þingmenn, og sækja þrír
flokkar til kosninga. Óefnilega litur
út fyrir framsóknarflokki bænda.
Áriö 1920 koniu þeir 7 þingmönnum
aö. en nú eru aðeins þrír menn í
kjöri af þeirra hálfu. Er þaö leið
afturför, og því fremur sem foringi
þeirra á þingj, Fawcett, hefir dregiö
sig til baka frá stjórnmálum. Bar-
daginn verður því í þetta skiftið þvf
rær eingöngu rnilli liberala og con-
servatíva. Er foringi liberala Hon.
d:*. J. P. Veniof, sem nú er forsætis-
ráðherra. Tók hann við fyrir r^mu
ári síðan, er Foster forsætisráðherra
di ó sig í hlé, en hann komst að við
sigur liberala 1920. — Dr. Veniot er
16. forsætisráðherrann í N. B. siðan
1867, og fyrsti canadiskur Frakki og
kaþólskur maður þar i fylkinu, er
'ráðherraembætti gegnir. — Foringi
cciiservatíva er Hon. T .B. D. Baxter,
K C., fyrv. tollamálaráðherra í
IMeighen-ráðuneytinu.
Frá Halifax, N. S., berst sú fregn,
ac Rhodes forsætisráðherra hafi
lagt fram bráðabirgðarsamning fyrir
ráðsmenn “Besco” og fulltrúa námu-
manna, til samkomulags um sex mán-
uði, á meðan að nákvæm rannsókn
favi fram um rekstur námanna. Sam-
kvæmt þessum samningi eiga kola-
nemar að fá sama kaup þessa sex
tnánuði og þeir fengu 1922, en
vinnutilhögun á að vera eins 1924.
Kaupið verður þá samkvæmt samn-
ingnum 6—8% lægra en síðastl. ár.
Stjórnin býðst og til þess að gefa
eítir einn fimta af þeim skyldum, er
henni ber fyrir kolanám. Sömuleið-
is á stjórnin að skera úr því með
leynilegri atkvæðagreiðslu, hvort
“check-off” fyrirkomulaginu skuli
haldið áfram eða ekki.
Eiginlega virðast nú þetta ængir
ápætis kostir fyrir kolanema, en full-
trúar þeirra hafa þó lýst því yfir,
fvrir þeirra hönd, að þeir muni ganga
að því, með því skilyrði, að þessi
samþykt verði á engan hátt tekin til
gieina, er til úrslitasamningsins kem-
u>. Enda ganga þeir ekki. að þessunt
samningum af því, að þeirn finnist
þer um kostaboð að ræ«a, heldur at'
þvi, að þeir eru þó svo mikið viðun-
anlegri, en þau boð er “Besco hafði
að bjóða í Sidney 21. júli siðastlið-
inn, á fyrsta fundinum, er Rhodes-
stjórnin stofnaði til, til samkomu-
Irgs. Þá vildi “Besco” ekkert betra
bjóða, en að skera 25% af launum
Rolanema fyrstu 3 mánuðina eftir að
samningurinn gengi í gildi; siðan 15
% lækkun, frá því sem nú er, og a«
alnema “check-off” fyrir verka-
mt.r.nasambandið (sama krafan og
eigendur amerísku' harðkolknámanna
gera til Jcolanema þar, og getið var
um í siðustu Heimskringlu.)
Ennfremur fer þetta samningsupp-
kast stjórnarinnar fram á það, að
“Besco” “sjái til þess, að kolanemar,
sem þegar eru eða hafa verið í þjón-
ustu félagsins, séu látnir sitja fyrir
at.vinnu, fremur en aðskota-kolanem-
ar. — Ekkert vita menn um, hverju
“Besco’’ muni svara, en ráðsmenn
félagsins munu sennilega afráða það
á fundi, er þeir eiga með sér í dag
í Montreal.
Erkibiskup í Quebec hefir verið
kosinn Paul Eugene Roy, í stað Beg-
in kardinála, höfuðsmanns kaþólsku
kirkjunnar í Canada, er þar lézt ný-
lega. Hinn nýi erkibiskup á til
kirkjufólks að telja. Fjórir bræður
hans eru prestar og þrjár systur hans
nunnur.
Joseph X. Hearst, sá sem lögregl-
r.n hefir leitað lengst að, fyrir söng-
lagaútgáfuna, kom sjálfkrafa í leit-
irnar í siðustu viku, og gekk inn á
lcgreglustöðina. Hann var látinn
laus gegn $20,000 veði. Einhver
oröasveimur er um það, að við ýmsu
fágætu megi búaSt, þegar farið verð-
u,- að yfirheyra hann. Og víst er
um það, að enga hræðslu sýndi hann
á sér við lögregluna. Kvaðst vitan-
lega vera alsaklaus.
Eftir miklar málalengingar hefir
þeim Backus og Seaman ekkert orð-
ið ágengt annað með umsókn sína um
skógarhöggsleyfí, en að skóglandið
verður selt á uppboði, er fer fram
einhverntíma í októbermánuði.
Foringi Conservatíva, Right Hon.
Arthur Meighen er nýkominn hing-
að til Manitoba. Ætlar hann sér að
ferðast hér um fylkið, ef til vill í
nokkrar vikur, og undirbúa sam-
bandskosningar, sem hann telur víst
að muni fara fram í haust. Er svo
ti’ ætlast að hann haldi fundi hér og
þar með flokksmönnum sínum hér
i fylkinu, til þess að stappa i þá
stálinu undir kosningarnar.
The Tomlinsön Construction Co.,
Ltd., hér í Winnipeg, hefir tekið að
sér brautar- og ræsalagningu frá
Eeaconia til Fort Alexander, frá 0
til 10 mílu og frá 17. til 20. milu.
íírr-'frá 10. til 17. mílu leggur J. D.
McArthur brautina og ræsin.
Braut þessi er hin nýja grein, sem
C. N. R. leggur til Fort Alexander,
þar sem pappírsmylnan á að vera, sú
er getið var um hér um daginn.
Stórdignamaður |iér í Winrtipeg,
A. R. McNichoI að nafni, hefir ný-
lega gefið almenna sjúkrahúsinu hér
í hæ 250,000 dali. Nokkrum dögum
síðar gaf hann sjúkrahæli því hér
í borginni, sem kent er við Margaret
Scott, 100,000 dali. Og hann hefir
látið á sér skilja, að ekki muni þar
við lenda, heldur hafi hann i huga
að gefa ýmsum öðrttm stofnunum hér
í bæ, svo að gjafirnar alls nemi
eirni miljón dala.
Bænda flokkurinn í Saskatchewan
boðaði til fundar, er settist á rökstóla
i gær i Regina. ■ Fjórir úr hverju
sambandskjördæmi, auk þingmanna,
sitja þenna fund, svo að alls verða
þnT um eða yfir 100 manns viðstadd-
i,- Verða helztu áhugamál bænda-
fk kksins *í Canada rædd á þessu
þingi, og hefir Mr. Forke, formanni i
flokksins á sambandsþinginu, verið
bcðið á þingið, og sömuleiðis Mr.
Hoey, héðan frá Manitoba.
--------x-------
Ur bœnum.
Hér voru staddir í bænum um
helgina, þeir F. E. L. Snidal kaup-
maður frá Steep Rock, og J. Rágnar
Jchnson bóndi frá Narrows. Sömu-
leiðis var staddur hér í fyrri viku
Mr. Daníel J. Líndal, kaupmaður frá
Lundar.
Aðalskýrslan um, hvernig íþróttirn-
ar fóru á íslendingadaginn, verður
að bíða næsta blaðs. Glimuna vann
hr. Jens Etíasson, en fegúrðarglímu-
verðlaunin fékk Benedikt Ólafsson.
Garðar Gíslason vann íþróttabikar-
’inn, en næstir urðu þeir Rögnvaldur
'F. Pétursson, sem bikarinn hlaut í
fytra, og Óskar Þorgilsson frá
Ltindar. x
Mrs. og Mr. C. P. Paulson, um-
sjónarmaður klakstöðvarinnar við
Gull Harbour, lögðu a stað nú um
heigina í langferðalag til Bandaríkj-
ar.na. Er ferðinni heitið fyrst vest-
ur á strönd, til Vancouver, en þaðan
til ríkjanna; Californiu, Florida, og
hiugað aftur gegnum Chicago. —
Með þeim hjónum er í för dóttir
þeirra Mrs. I. Ingjaldsson frá Ár-
borg.
Hér var staddur í borgmni um
helgina Mr. Eiríkur Hallsson, bóndi
frá Lundar. Kvað hann yfirleitt !ita
fremur vel út viðast þar vestra, þótt
sumstaðar hefðu orðið töluverðar
skemdir af vatnagangi.
Mr. Guðmundur Fjeldsted frá
Gimli kom hér til bæjarins í gær.
Fer hann vestur til Regina í kvöld,
en þar ætlar hann að sitja bænda-
flokksfund. tíefir hann verið til
þess kosinn frá Selkirk umdæmi.
Hingað^til bæjarins komu snöggv-
ast í gær, dr. Jóhannes Pálsson og
MV. Hördal frá Elfros. Komu þeir
frá Hnausum, en þar flutti dr. Páls-
sou erindi á þjóðhátiðinni.
-------x------
Frá
Islendingadeginum.
Avarp forseta.
Herrar mínir og frúr!
Mér hefir verið úthlutuð sú
virðing af samnefndarmönnum
mínum, sem undirbjuggu þessa
hátíð, er fram fer hér í dag, að
eiga að stýra hátíðarhaldi
þessu, og er eg þeim auðvitað
þakklátur fyrir þá tiltrú. Mér
er sönn ánægja að sjá þann
stóra og fallega hóp af íslenzku
fólki, sem hér er saman kom-
inn, en mér er enn meiri ánægja
í því að geta lýst því yfir, að
við nefndarmenn höfum verið
svo hepnir, að fá á dagskrá
okkar hér í dag menn, sem við-
urkendir eru að vera engar smá
stærðir á meðal þeirra stóru.
Menn, sem Fjallkonan okkar er
stolt af að geta talið meða!
barna sinna.
Nú eru liðin rétt að kalla 50
ár síðan fyrstu íslendingar
staðnæmdust hér í borginni, er
þá var smáþorp eitt, sem sam-
anstóð af nokkrum húsum, er
bygð höfðu verið á bökkum
iRauðárinnar og Assin^oiaár-
Innár. 11. október 1875 lenti
fyrsti hópur íslenzkra innflytj-
enda, líklega hátt á þriðja
hundrað manns, hér í Winni-
peg, sem var aðal-áfangastaður
á leiðinni tli hins fyrirheitna
lands — Nýja íslands. Sumt
af þessu fólki staðnæmdist hér
í bæ, þó stór meiri hluti héldi
áleiðis, eftir sex daga dvöl,
norður til Nýja íslands. Það
má samt óhætt telja, að hér hafi
íslendingar ætíð síðan verið, og
hefir tala þeirra stórum aukist
ár frá ári.. Það má víst með
sanni segja, að Winnipegborg
er. bæði hvað fólksfjölda við-
víkur og einnig hvað íslenzku
félagslífi og íslenzkum bók-
mentum viðkemur, aðal-mið-
stöð íslendinga í þessari álfu,
og það liefir hún verið nú í
fjölda mörg ár. Héðan úr borg
koma flestir okkar mentamenn.
Héðan frá borg streyma út um
landið okkar vestur-íslenzku
bókmentir, og hér eru gefin út
okkar íslenzku vikublöð, er
fjytja málefni Vestur-íslendinga
og máske einnig sérmálefni
vissra manna. Jái, okkur finn-
ast þau oft vera alt öðru vísi en
þau ættu að vera, en það er
hægara sagt en gert að gera
þau svo úr garði, að öllum líki.
la'klega þyrfti að gefa út jafn-
margar tegundir af blöðum eins
og lesendurnir eru margir, ef
öllum ætti að líka þau að öllu
leyti. Þetta eru líklega ein-
kenni um smekk og skarp-
skygni, þó við ættum máske
ekki að stæra okkur af því.
En sámt sem áður megum
vér íslendingar vera stoltir af
framkomu okkar í þessu landi
og í þessum bæ. Tíminn er
ekki langur síðan hingað kom,
aðeins hálf öld, en samt myndi
ómögulegt að skrifá sögu
Manitobafylkis, Saskatchewan-
fylkis, Minnesotaríkis eða Norð-
ur Dakota, eða nokkurrar stétt
ar í þessum ríkjum, án þess að
þar væri íslendinga getið, sem
stæðu eins og “klettar í haf-
iru” meðal þeirra allra fremstu.
Þetta þykir ef til vill of mik-
ið hrós, en það er samt satt.
Það er óþarft að nefna nokkur
nöfn. Nöfnin þekkja .íallir í
þessu landi, og þó víðar sé leit-
að.
Við komum hingað með þeim
ásetningi, að við yrðum að
duga eða drepast; og við höfum
dugað. Við höfðum ásett okk-
ur að verða nýtir borgarar í
landi því, er við völdum okkur
fvrir framtíðarland, landinu, er
álti að uppfylla vonir okkar og
vtrða ættland sona okkar og
dætra. Að þessi ásetningur
var ekki draumur einn, höfurn
viö sýnt í verkinu. Eldraun sú,
er fyrstu innflytjendur og fyrstu
landnemar gengu í gegnurn án
þess að gugna, hefir máske ekki
aö alllitlu leyti átt þátt í því,
ásamt móðurarfinum, heiman-
mundinum, sem gamla ísland
gaf okkur að skilnaði, að
gera okkur að nýtum starfs-
mönnum.
Sá misskilningur, sem rétt
nýlega hefir kornið fram hjá
einum mjög efnilegum menta-
manni vorurn hér um slóðir, að
íslendingar liafi sezt hér að
með þeirri hugmynd, að mynda
hér nýlendur, sem tilheyrðu ís-
landi, hefir við lítil eða engin
rök að styðjast. Réttara mun
hitt, að við vildum flytja og
fluttum með okkur öll okkar
íslenzku, norrænu eðlisein-
kenni, með sínum löstum og
sínum kostum, og lögðum þau
ti! undirstöðumyndunar hinnar
hýju þjóðstofnunar í þessu
landi. Ættarbönd vor \ið ísland
eru sterk. Þaðs sem við getum
veitt því, höfum vér gert og
gerum með fúsum vilja og
glöðu geði. Það sem það vill
veita okkur, þiggjum við og er-
um þakklátir fyrir. Við viljum
svo líta á, flestir okkar, að
þetta sé hagnaður fvrir okkar
eigið land, sem við nú köllum
svo, hvort heldur það er Can-
ada eða Bandaríkin, en alls ekki
til þess að gera okkur að lakari
borgurum.
Við höldum því okkar árlegu
íslenzku þjóðhátíð. 1 Winnipeg
hcfum við haldið þjóðhátíðina
ai nan ágúst nú í 36 ár. En eg
vona þess einnig og óska, að
hún miði ætíð til þess að minna
okkur á og efla okkar borgara-
legu skyldur til landsins okkar,
landsins, sem við lifum í, um
leið og hú/i glæðir okkar arf-
gengu tilfinningar til gömlu
feðrafoldarinnar, Fjallkonunn-
ar, er “Fanna skautar faldi há-
um”, norður við íshafið, en
geymir þann eld í brjóstum, er
veitir sonurn hennar og dætr-
um eldhuga fyrir öllum sönn-
um 'Nvelferðarmálum, í hvaða
landi sem þau eru stödd.
FJALL K O NAN
Með þessum fáu orðum leyfi
eg mér að lýsa því yfir, að hin
þrítugasta og sjötta þjóðhátíð
okkar íslendþiga hér í Winni-
pegborg sé hér með sett.
Ávarp Fjallkonunnar.
1 fyrrasumar ávarpaði eg ykk
ur nokkrum orðum, í fyrsta
sinni, síðan þið komuð til
þessa lands. Nú er eg aftur
komin, hvað oft sem það á enn
eftir að verða.
Ekki skuluð þið halda, að þó
að þið hafið lítið orðið mín vör
hér í Vesturheimi, hafi það ver-
ið af því, að eg hafi mist af
ykkur sjónar. Eg hefi fylgt
hverju ykkar fótmáli, og ætla
hiér að halda því áfram í fram-
tíðinni. Eg var með fyrsta
litla drengjahópnum — tólf
minnir mig að þeir væru —
sem lagði af stað til þessa nýja
heims. Þeir menn ættu seint
að gleymast, því aldrei hefir
það komið fyrir, fyr eða síðar,
að af tólf unglingum, sem ein-
mana komu til ókunnugs lands,
allslausir, og án þess að kunna
mál landsins, hafi tveir orðið
prestar og aðrir tveir læknar.
Sýnir það ótrúlegan dugnaS,
gáfur og gæfu, og getið þið
nærri, að mér var fögnuður að
þessu. Eg hefi líka verið með
utiglingunum, sem frá fyrstu
tfð ykkar hér, hafa barist áfram
til mentunar og metorða; ver-
ið framar öðrum að lærdómi á
skólaárunum, en stéttum sín-
um til sóma og þessu landi til
blessunar á eftir. Eg hefi líka
verið með hverjum ungum hjón-
utn, sem full af fjöri og dugn-
s.ði hafa lagt af stað út í óbygð
ina, til þess að byggja þar upp
blómlegt heimili, og ala upp og
menta stóran hóp barna. Eg.
var með þeim, og hvatti þau til
þessa, þótt eg vissi fyrirfram,
I að um það að þessu starfi væri
lokið, yrði æfin oftastnær á
enda; því sá, sem byggir upp
nýtt land, offrar til þess æfi
sinni.
í öllum erfiðleikum frumbýl-
ingsáranna, þegar enginn átti
neitt, nema þolgæðið og vonina,
var eg með ykkur { allri ykkar
baráttu. Þegar vesalings stúlk-
ur, hálfvaxnar aðeins, urðu að
fara fótgangandi hundruð mílna
eins og átti sér stað, þá var eg
með þeim, og studdi þær og
sryrkti. Eða þegar óharðnaðir
unglingar urðu að fara margar
mílur að heiman, út á meðal
manna, sem þeir oft ekki skildu,
þá var eg líka með þeim. Og
þegar vesalings mæður, úrvinda
at’ þreytu og liarmi, vöktu yfir
dauðveikum börnum sínum, þá
var eg hjá þeim, og hvíslaði að
þeim ráðunum, sem bezt komu
að haldi. Enginn veit, nema
þær og eg, hvað oft þetta var
eina hjálpin, sem þær fengu.
En aldrei var eg nær ykkur,
en á hrygðartímunum þeim,
þegar heimsstyrjöldin skall yfir,
og hundruð ykkar efnilegustu
unglinga lögðu líf og limu í
hættu; ekki til þess að vinna
sér fé og frama, eins og forfeð-
ur þeirra, heldur til þess að gera
skyldu sína, — til þess að halda
þann sáttmála, sem þeir höfðu
gert við það land, sem hafði
tekið þá undir vernd sína. 1
ölfum þeim ðgnum, sem yfir þá
dundu, var eg með þeim, og
hlífði þeim af fremsta megni
við sárum og dauða. En eg er
ekki alniáttug, og því var það,
að svo margir þeirra komu
aldrei aftur, en sumir urðu ör-
kumlamenn til æfiloka.
Alt þetta gerði eg af því eg
er Fjallkonan, sú sem mótaði
þolið»og þrekið, kjarkinn, hug-
dirfðina, ráðdeildina og ráð-
vendnina, sem fylgdi ykkur úr
föðurgarði til fyrirheitna lands-
ins, og sem hefir lýst ykkur og
leitt, alt til þessa dags. Sú, sem
spann taugamar, sem “þúsund-
ir ísvera ófu” inn í þann kyn-
stofn, sem þið eruð komin af.
Nú bið eg ykkur þess lengst
allra orða, að gleyma því aldrei,
að “allar aldir lifi andi göfgra
dáða” orða og hugsana. Og
einnig þess, að láta enga þá
ógæfu ykkur henda, að eg beri
kinnroða fyrir. Því eg er stór-
ættuð og stórlynd, og heimta
því af öllum mínum afkomend-
um, að þeir muni skyldur þær,
er ættgöfginni ávalt fylgja.
(Ávarp þetta var samið af
dr • M. B. Halldórssyni.)