Heimskringla - 12.08.1925, Blaðsíða 1

VEHÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBÚÐIR
ROYAt,
CROWN
— SenditS eftir vertilista til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.f
654 Main Street Winnipeg.

VERfiL.U'N GBFIN FVRIR
COUPONS OG UMBCÐIR
ROYAK
CROWN
— Sendið eftir vert51ista til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.
654 Main Street Winnipeg. *
XXXIX. Á|tGANGUR.
WmNIPBG, MANITOBA, MIBYIKUDAGINN 12. ÁGÚST, 1925.
NÚMER 46
Canada «»&£*»*«,
ClTy.
ForsætisráSherra Islands, Jón
Magnússon, hefir sent símskeyti til
Mr. Einars H. Kvaran, þess efnis a8
liiöja hann aö mæta fyrir hönd ís-
lenzkra stjórnarvalda á 50 ára land-
námshátíð Islendinga í Vestur-Can-
ada, og bera þar fram kveöjur og
heillaóskir Islendinga og stjórnar-
innar á Islandi.
Samkvæmt simskeyti frá St. John,
fóru kosningarnar í líew Brunswick
þannig, aö conservatívar unnu mik-
ínn sigur, hreptu 37 þingsæti af 48.
Ellefu kjördæmi kusu liberala. Eng-
ínn bændaflokksmaöur náði konsingu.
Forsætisráöherrann, dr. Veniot náði
J>ó kosningu aftur. Er búist viö aö
hann muni fara frá að liönum hálf-
■um mánuöi og leggja stjórnartaum-
ana í hendur Hon. J. *B. M. Baxter,
foringja conservatíva. Áöur héldu
liberalar 29 þingsætum, conservatív-
ar 12, en bændaflokkurinn 7.
Þótt liberalar biðu þenna ósigur
viö fylk'skosningar, er ekki búist við
aö það muni hafa mikil áhrif á þaö,
hvort Kingstjórnin gengur til sam-
bandskosninga í haust. Af þeim 11
sætum sem New Brunswick hefir í
neöri málstofunni í Ottawa, halda
liberalar aðeins 4. Svo King hefir
ekki miklu aö tapa, hvort sem er.
Elestir ráðherrarnir eru í burtu frá
Ottawa sem stendur, en helzt berast
fregnir þaðan í þá átt, aö til kosn-
ínga muni gengiS^i haust, og þá senni
lega síðast í október eða fyrst í
nóvember.
G0Ð0RÐ EIRÍKS.
I hart hefir ^legið með borgar-
stjóranum hér í Winnipeg, Webb,
og Stewart innanrikisráöherra.
Borgarstjórinn sendi ráðherran-
um símskeytj, er birtist í^blöðunum,
og kvartar yfir því,- aö hann hafi
gengið á bal? oröa sinna, um samn-
ingana við Backus og Seaman. Kveð
ur hann ráðherrann í votta viðurvist
hafa lofað sér því, aö Backus og Sea-
man skyldu fá á leigu skóglendi þaö
er þeir vilja nota til pappírsgerðar,
án þess aö uppboð yrði haldið á því,
og skyldu skilmálarnir vera hinir
sömu og þeir er Spanish River fé-
lagið hefði fengið. En eins og kunn
ugt er, var afráðið að halda opinbert
i*ppboð í haust á þessu skóglendi, er
B. og S. sækja um, þegar innanríkis-
ráðherrann kom austur aftur héðan
frá Winnipeg. En borgarstjórinn
er svo berorður i þessu skeyti, að
furðu gegnir. Dregur hann enga
dul á það, að ráðherrann hafi hreint
og beint svikið gefin loforð, er aust-
ur kom. — Ráðherrann svaraði um
hæl á mánudag, og er hinn reiðasti.
Kveðst hann engin loforð hafa gef-
ið borgarstjóranum, né neinum öðr-
um, önnur en þau að láta ráðuneyt-
ið alt skera úr þvi, hvort skóglendið
skyldi leigt án uppboðs eða eigi. —
Kveður hann þarflaust fyrir borgar-
stjórann að senda sér slík skeyti
framvegis, því hann muni ekki svara
þeim.
Þú hnepptist í bönd fyrir blinduðum heimi.
Enn bælir þig helþögn, svo jörðin þér gleymi,
skautfold, með glitljósa gull yfir hvarmi,
sem grófst vorar hetjur í nafnlausar moldir.
En réttlætið vakir, með reiddum armi.
í refsandi guðsdóm er skráð htað þú þoldir.
Og þjóðimar blikna af blöskrun og iðrun,
við blóðlausa oksins myrðandi niðrun.
— Kúgun og prang undir konunganöfnum;
kristnandi hræsni með í»ór yfir stöfnum;
þar vísindin leppuðu landþjófsins dáðir,
á lágmörkum glæpa og jarðneskrar eymdar;
þar guðsmynd var tröðkuð og þrælar þjáðir,
en þrumur af dómsorðum himnanna geymdar!
— Nú stíga þeir fram hinir mannsk^mdu, myrtu,
sem mangarinn færði dauða úr skyrtu.
— Ytst undir stjörnu reis okrarans veldi.
Auramir guldu þar hundraða feldi.
En fólkið varð bleikt undir blóðdrukknum yglum.
Á búðherrans vörum var frelsarans kenning.
%
Krossfáninn skein þar á krambust og siglum —
því kynglöp hans frömdu jafnt trúboð og menn-
ing.
Við “lokuðu hurðina” landnemans iðja
stóð letruð í þýsvipi hórfæddfa niðja.
Hans herfang var auðsveipt hjá stútum og staup-
um;
stærðist þar svíðingsins hirð yfir kaupum.
Blending, í skjóli skrælingjasvipsins,
hann skríða lét jarðholur daga og nætur.
Og seilst var til húðfatsins, síðasta gripsins,
er sveltandi, skjálfandi auminginn lætur.
En blóðsuguflíkin, sú flekkaða rýja,
flökti á valköstum hordauðra þýja. ,
í Skrælingjans helvíti lífi var lifað,
sem lýsir ei tunga, né hönd getur skrifað.
Konan var réttlaus í kauparans ríki.
Ef kven þótti frítt, var hún hremmd undir skál-
um.
Ein sagan flaug utan — af svolitlu ,líki,
í svefnrúmi dómvalds í hjálandsins málum. —
1 glæpsamri hönd eyddist Grænlands auður.
1 goðorði Eiríks var rétturinn dauður.
Siðmönnuð veröld! Er tíminn ei talinn,
er troða skal þjófsporum íslenska salinn?
Hin göfgasta norræna dáð skal ei dulin,
né deyr hennar frægð í Vínlandi góða —
þótt ieiði og bein væru í ljúgþögn hulin,
að lýðmorðið kallaði ei dómstefnu þjóða.
Nær heyrðist slík smán undir himnanna þaki?
— Hungurböðullinn sleppti ei taki.
En hví ákyldu þjóðir oss friða og frelsa,
ef Frón lætur ættlerans þýlund sig helsa.
Skal minning vors forna frama ei hefja
og fylkja oss saman um rétt vorrar móður.
Mun ísland nú krjúpa og ölmusu krefja
af arfinum dýra, á leiði vors bróður?
Sá betlar um áþján, sem rétt sinn ei rækir,
en rangheimtur fyrir andstæðing sækir.
Kotungar einir, í konungalíki,
kúguðu af ótta sín hrynjandi ríki.
Svo nam hann sér þegnlönd, Norðursins Júði,
níðráður, smásýnn og falur við gjaldi.
En nýbyggja dáðirnar dvergsálin flúði.
Á dysjum og rústum hélt pappírinn valdi.
Og kúfurinn fyltist á sölsara sjóðL
Svívirðing hnattarins þvóst ekki í blóði.
— Volduga Bretland, vor vörn og vor granni,
vak yfir Norðursins óðali og manni.
Spekin, sem hafinu og himninum stjórnar,.
hlóð okkar sævígi, friðhelg, við veginn.
Og stofnríki mannrétts og frelsandi fórnar,
Fylkjaland, dáð vor varð heiður þinn eiginn.
— Þá alþjóð skal dæma hve öll er vor saga,
af Austri og Vestri styðst mál vort til laga.
-----Hve ljómar af Jöklajörð, undir vestur.
Jötuninn Hvítserkur gnæfir þar mestur.
En steinaldar takið starandi bendir:
“Svo stefndi á Sundinu keipurinn forni”.
Náttstaður Sunnu og Útheima endir
var unÖrun alls mannkyns, frá tímanna morgni.
Og máttug skal frægð hinnar sönnu sagnar
um Söleyjar menn — þar er Landnáma þagnar.
•
Norræni andinn er nútímans veldi — *
en nafnhvinnsins öld sekkur bölvuð að kveldi.
Hann lagði á’ stórvirkin máttstola mundir;
hann minnkaði og svelti löndin í fjötrum.
En loks varð þó kothyggja kúgarans undir.
Hann kraup fyrir sögunnar dómi, í tötrum —
og hitti sig sjálfan, þar sunnar dregur.
Já, suður, ei út, liggur kramarans vegur.
Finnst ósnortin taug í íslensku hjarta
um örlög þín, harmaland, mikla og bjarta?
Af nornanna þráðum er eining vor ofin;
með oss skaltu, frændhauður, dvelja í lögum.
Að skertum þeim hlut er vor heimsfriðun rofin
og hafbryggjan norræna, mikla, úr sögum.
Nei. Eyjalög skína í rísandi roða —
þar ríkja skal námjiugi íslenskra goða.
Einar Benediktsson*
Verkfallið í Nova Scotia er á enda,
Eftir aö kolanemar höföu samþykt
með atkvæSagreiSslu, aS ganga aS
samningsuppkasti stjórnarinnar, sím-
aSi stjórnin þau úrslit til Roy Wol-
vin, framkvæmdastjóra “Besco’’. Sím
aSi hann þá um hæl, aS “Besco’’ gengi
aS samningunum, “einungis til þess
aS firra fylkiS meiri óhöppum en
orSin væru, og fyrir fortölur ySar’
(ráSherrans). — Rhodes forsætisráS-
herra hefir lýst því yfir, aS þetta sé
aSeins til bráSabirgSa, því kolamál-
iS sé langt frá því aS vera á enda
kljáS. Ætlar hann sér aS vinda bráS-
an bug aS því aS skipa neftfd, er
rannsaki ítarlega ástandiS í námun-
um og geri um þaS einhverjar til-
lögur, er aS gagni megi koma.
E. W. Backus hefir fariS fram á
þa SviS stjórnina, aS hún greiSi sér
$250,000, sem hann telur sig hafa
skaSast á Norman stíflugarSinum.
Ekki er fullvistí um, hvort þetta á
aS skoSast sem krafa á hendur
stjórnarinnar, eSa sem beiSni. —
Stjórnin samþykti á sínum tíma aS
borga Mr. Backus $800,000 fyrir aS
hlaSa Norrnan jtíflugarSinn, viöt
Kenora.
Afskapleg-ir skógareldar hafa geis-
aS í British Columbia nú undanfar-
iS. Var símaS frá Nelson á laugar-
daginn, aS sumir bændur í Vestur-
Kootenay héraSinu væru farnir aS
flýja af jörSum sínum af ótta viS
aS verSa inniluktir af eldinum, og
Castlegar þorpiS sé í voSa. Ff á Van-
couver er símaö, aS um 100 ferhyrn-
ingsmílur af skóglendi og gagnviSi
séu komnar í kaldakol á noröurparti
eyjarinnar. Nálægt Chote, sem er
viS C. P. línuna, hafa brunniö um
'100 ekrur, og álitiS aS eySilagst hafi
um 3,000,000 teningsfet af gagnviS.
Og víSa hefir brunniö annarsstaöar,
Bracken forsætisráöherra hefir
samkvæmt ráöleggingum, ákveöiö aö
taka sér stundarhvild frá stjórnar-
störfum. Fer hann til býlis þess, er
hann á í nánd viö Saskatoon. Búist
er viS aö hann muni hverfa aftur til
starfa um 24. þ. m., en þá verSur
fylkjaráSstefna haldin hér um erfSa-
skatt.
Frá Revelstoke er símaö í gær, aö
afskaplegir skógareldar æSi yfir
Frazerfljóts-dalinn. Hefir ekkL t
hvítra manna minnum annar eins
eldur komiö þar. Fjögra slökkvi-
liösmanna er saknaö, og taliö víst aö
þeir Hafi farist í eldinum.
Ur bænum.
Háskalegur eldur kom upp á Lund-
ar, klukkan rúmlega 4 á föstudaginn
síSdegis. Var þaö kassageröarverk-
stæöi og ljósa- og orkustöö, er brann
til kaldra kola á stuttri stundu. Eig-
andinn, H. Sveinsson, var ekki heima
er eldurinn kom upp, og vita menn
ekki um orsakir. Olíustöö var þar
og, en þangaö kopist eldurinn ekki,
fyrir dugnaS bæjarmanna, sem bet-
ur fór, því þá er ekki gott aS vita
hvílikur skaöi heföi oröiS. Hús
Stefáns SigurSssonar, er þar stóS
nálægt, skemdist mjög af reyk og
vatni. Voru húsgögn borin út, en til
allrar hamingju tókst aö bjarga hús-
inu.
Hr. Gunnlaugpir Jónsson héöan úr
Winnipeg, kom nýlega til bæjarins
norSan frá Árborg, þar sem* hann
hefir dvaliS um tíma. Hann kvað
grassprettu framúrskarandi góöa þar
nyröra.
Miövikudaginn 5. ágúst voru þau
Hafsteinn Jónásson og GuSrún Matt-
hews, bæöi til heimilis i Winnipeg,
gefin saman í hjónaband af séra
Rúfiólfi Marteinssyni, aö 623 Sher-
brooke St., heimili Mrs. Matthews,
móöur brúöurinnar. Rausnarlegt
samsæti var setið aö vígslunni lok-
inni, og skemtu menn sér hiS bezta.
Hieimili ungu
Winnipeg.
hjónanna veröur í
Al-
Til kaupenda Heimskringlu
í Winnipeg.
Hr. Bergsveinn M .Long, 620
verstone St., hefir tekiö aS sér inn-
heimtu fyrir Hjeimskringlu hér í bæn
um. Gerir hann ráö fyrir aS byrja
umferS meSal kaupenda nú bráölega,
og er það bæöi ósk og tilmæli útgef-
enda viS kaupendur, aS þeir taki er-
indum hans sem bezt, er hann ber að
g*röi. Honum er gert léttara þetta
verk meö því, aS hann þurfi ekki aS
gera margar ferðir sömu erinda á
sama staðinn, og blaðinu sýnd meiri
vinsemd með þrí. Þessa er vonast aS
áskrifendur minnist og leitist við aS
gera honum sem greiöust skil.
ð MeS vinsemd,
! The Viking Prcss, Ltd.
Frá íslandi.
Austurrískur óðalsbóndi. — MeS
Gullfossi síöast kom austurrískur Is-
landsvinur, óöblseigantdi Egger frá
Kernthen í Steiermark hingaö í
kynnisför. Ætlar hann aS ferSast
hcr uni SuSurlandsundirlendi og
BorgarfjörS til aö kynnast staðhátt-
um og landbúnaði. — Hann er bezti
vinur Jadens-hjóna. Gefa þau hon-
um meSmæli sín hingaö til ýmissa
kunningja sinna, og er þaö full sönn-
un þess aS hér ber góðan gest aS
gaiöi.
"Einokunarverslun Dana á íslandi
1602—1787”, bók Jóns heitins ASils
prófessors, á nú að þýöa á dönsku.
Et þaS dansk-íslenzka /élagiö, er
ætlar aö gefa bókina út, en kaup-
mannafélagiS danska, sambandssjóS-
urinn og dansk-íslenzka félagiS veita
fé til útgáfunnar. FriSrik Ásmunds-
son Brekkan rithöfundur sér um út-
gáfuna.
Sveinbjörn fíögnason frá Hvoli í
Mýrdal hefir nýlega lokiö guSfræöis
prófi viö Hafnarháskóla meS hárri
1. einkunn. Sveinbjörn las aöallega
fræSi gamla testamentisins og í því
sambandi gömlu málin. Hann hugs-
ar sér aS dvelja i Þýzkalandi næsta
áf til framhaldsnáms.
(ísafold.)
----------x----------
Farmannsljóð.
Jóns E. Bcrgmanns. ‘
Jón Bergmann er oröinn fyrir
löugu þjóðkunnur lausavísnahöfund-
ur, og þaS aS maklegleikum. Því
margar vísur hans eru ágætar. Hahn
e:* markviss í þeim oftast, getur
sagt þaS, sem hann ætlar sér, án þess
að sprengja þann þrönga stakk rims
og forms, sem ferskeytlunni er skor-
ir.n. En ætli Bergmann sér aS fara
aö yrkja löng, lyrisk kvæði, mistekst
honum oftast. KvæSiS verSur óþjált,
formiö þunglamalegt og líkingarnar
bera þess vott, aö höfundurinn leitar
aö þeim. Þær falla honum ekki jafn-
auöveldlega á tungu, og þegar hann
fæst viS einstakar vísur, eða yrkir
kvæði undir ferskeytlu-hætti.
Dæmi þessa eru deginum ljósarí í
“FarmannsljóSum” Bergmanns. —
Fyrsta kvæöiS í bókinni, sem er fyr-
irsagnarlaust, og má því ef til vill
skoöa einskonar kjarna hinna kvæS-
anna, byrjar óvenjulega þróttleysis-
lega og busalega: “Hiefjum huga
vorn ögn”. Því má ekki hefja hann
meira en “ögn”. Er undarleg.t að
j;, fr skáldskaparvanur maöur og
Bergmann skuli hefja hvatningar-
kvæöi svo máttlaust. Hann nær sér
nokkuS þegar fram i sækir kvæSiö,
en bætir þó aldrei fyrir þessa flat-
neskju í byrjuninni.
Ólikt betra er næsta kvæöi, sem
Sigvaldi Kaldalóns hefir gert lag viö.
Þai er Bergman naö yrkja um efni,
sem hann þekkir, hefir lifaS meS í;
þar veröur því ekkert tómt eöa mátt-
laust i frásögpiinni. En óviðkunnan*
legt er þó aS sjá þessa hendingu:
“Stórt skal unniS eða tapaS”.
En þegar kemur aftur í ferskeytl-
urnar, lausavísurnar, þá fer aö verða
ann^r svipur og meiri yfir bókinni.
I “Siglingavísum” er t. d. þessi snild
at vísa:
Stormur reiður stikar dröfn,
stækka leiöar undur,
þegar skeiðin skriða-jöfn
skafla sneiöir sundur.
Hér er mæltu máli, algengum orö-
um komiS svo haganlega fyrir innan
þiöngra takmarka hins dýra rims, að
hvergi haggast venjuleg oröaröS ó-
bundins máls.
ÞaS yrði vitanlega oflangt mál aS
telja allar góðu vísurnar í “Farmanns
ljóöum”. En ekki má sleppa þessari:
Dagur háum fjöllum frá
fegurS stráir heiminn,
fagurgljáum flíkum á
fer um bláan geiminn.
Þá er þessi og ágæt:
Meöan hýsir göfgan gest
góðra dísa setur, ,
það, sem íslenzkt er og bezt
aldrei frýs um vetur.
Til stórrar óprýöi í bókinni er sá
fjöldi ritvillna og vitlausra greinar-
merkja, sem í henni er.
Bergmann hefir tileinkaS “íslenzk-
um sjómönnum kviSlinga þessa”. Er
þaS réttmætt í alla staði. Höf. er
gamall sjómaður, ann hafinu, og
tekst ef til vill bezt, þegar hann læt-
ur fjúka í kviSlingum um sjólíf og
sxrojs. *
J. B.
—ísafold.
x-