Heimskringla - 23.09.1925, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 23. SEPT., 1925.
Hcíntðkringla
< Stofnatt 1886)
Kemor Ikt fi hverjam mltfvlkadesrt*
EIGENDUR!
VIKING PRESS, LTD.
853 o*: 855 8ARGBNT AVB., WINMPEO,
Tolslml: N-0537
Verí blaSsins er $3.00 árgangurinn borg-
ist fyrirfram. Allar borganir sendlst
THE VTKING PítEÍSS LTD.
SIGPÚS HALLDÓRS Irá Hölnum
Ritstjóri,
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
Utanfi«krlft tll blntfnlnst
TIIE VIKING PRESS, Ltil^ Box 8105
UtanfiNkrlft tll rltNtjfiranut
EDITOK HEIMSKRINGLA, Box 8105
WINNIPEG, MAN.
“Heimskringla is published by
The Vlklnic Prena Ltd.
and printed by
CITY PRINTING A PUBLISHING CO.
853-855 Saraent AveH Wlnnlpegr, Man.
Telepbone: N 6537
WINNIPEG, MAN., 23. SEPT., 1925.
Framsóknarflokk-
urinn.
Töluverðar sögusagnir hafa gengið um
það undanfarið, að bændaflokkurinn —
eða réttara, framsóknarflokkurinn —
væri þess albúinn að “selja” liberölum,
ganga þeim algerlega á hönd. Er þetta
vitanlega kosningabeita, og öngullinn
beittur af báðum gömlu flokkunum —
svona í kyrþey.
Ekki er óhugsandi, að einhverjir hafi
fest trúnað á þessar sögusagnir, með'
fram af því, að deyfð hvíldi yfir flokknum
á þinginu eystra, svo að hann kom ál-
hugamálum sínum aðeins skamt áleiðis.
Að flokkurinn ekki var ötulli til fram-
kvæmda er að ýmsu leyti skiljanlegt og
afsakanlegt, bæði af þeirri orsök, er getið
var til um í síðasta blaði, og einnig
sökum þess, hve dreifður flokkurinn var
á þingi; einstaklingar flestir, og heildin
öll.
Þess vegna er það gleðilegt, að sjá það
staðfest af leiðtoga flokksins, Mr. Robert
Forke, að flokkurinn er enn heill og ó-
skiftur; sannfærður um tilverurétt sinn;
hlutverk sitt, og nauðsynina á því, að
halda beint að því marki, sem nú er fyrst
framundan: kjarabótum og endurreisn
sléttufylkjanna, í stað þess að taka þátt
í hringdansi gömlu flokkanna um gull-
kálfinn í Montreal.
Hlutverk framsóknarflokksins er að
sjá framtíð Vestur-Canada borgið. Með
því eina móti, að miílsta kosti, að það sé
gert áður en margir ál-atugir liða, er
hugsanleg ýelferð sambandsríkisins, sem
óskiftrar heildar.
Svo sem nú er þungamiðja gömlu
flokkanna — öll hið eystra — er ekki
sýnilegt, að sléttufylkin eigi mikið er-
indi til þeirra. Að vísu eru efalaust marg-
ir menn hér vestra. er enn teljast til ann-
arshvors gamla flokksins, sem áhuga-
samir eru um lífsþroska sléttufylkjanna,
unna þeim af alhug; unna þeim fullra
réttinda. En þessir menn eru enn fáir,
er í fjöldann kemur eystra. Af slíkum
mönnum er framsóknarflokkurinn vitan-
lega til orðinn. Og eitt verður af tvennu,
áður langt líður: Annaðhvort verða
gömlu flokkarnir mjög að breyta til um
hyggju sína í garð Vestur-Canada, elleg-
ar fylgismenn þeirra, sem hér eru bú-
settir, og einhverja trú hafa á framtíð
þessa fylkis, hljóta að yfirgefa þá og
fylkja sér undir merki framsóknarflokks-
ins, eða hvað hann verður kallaður fram-
vegis, sá flokkur, er merkir á skjöld sinn
sjálfstæði sléttufylkjanna gagnvart öðr-
um hlutum landsins.
* * *
Miklar líkur eru til þess, að kosningar
fari þannig, að næsta stjórn, hvort sem
hún kallast conservative eða liberal, verði
að leita halds og trausts hjá framsóknar-
flokknum, ef hún vill lengi sessi halda.
Þess vegna ættu menn hér vestra, að gera
framsóknarflokkinn sem traustastan að
heiman til þingferðar. Leiðtogi flokksins,
Mr. Forke, hefir þegar lýst því yfir, að
hann ætli sér að fara fastari höndum um
málin á næsta þingi, en hann hefir áður
gert. Endist honum ekki gæfa eða gervi-
leiki til þess, er engin hætta á því, að
yngri og óþreyttari hendur verði ekki til
þess að taka við taumunum. Merkið
verður að standa, þótt maðurinn falli. Og
merkið, sem sléttufylkin eiga nú að skipa
sér undir, er merki framsoknarinnar.
Minnisyarðinn.
1 síðasta tölublaði Lögbergs birtist á
ritstjórnarsíðunni harðvítug árás á hina
fögru minnisvarðahugmynd Fred Swan-
son, sem sýnd var í Hkr. 9. september
síðastliðinn. Greinin er rituð af hr.
Charles Thorson, en staður sá, er henni
er valinn í blaðinu, sýnir, að ritstjórinn
er af alhuga sammála hr. Thorson.
Þótt svo rösklega sé til orða tekið, að
telja minnisvarða, sem þenna, “blett á
lista- og skáldskaparsmekk íslendinga
um alla ókomna tíð”, hefir höfundur hug-
myndarinnar ekki óskað að taka til máls
að svo stoddu, heldur aðeins beðið Hkr.
að birta bréf frá einum af listamönnum
þessa bæjar. Er oss ánægja að verða við
þeirri bón, þar eð skoðanir falla mjög
saman, svó sem sjá má' af greinarkorni
því, er fylgdi með skýringum Mr. Swan-
son’s í Hkr. 9. þ. m.
Þess má geta, að Mr. Valentine Fan'
shaw kennir dráttlist, listmálningu og
myndhögg á fjöllistaskólanum hér í bæ,
sem kendur er við Kelvin, og að hann
hefir fengið mentun sína í Bandaríkjun-
um, Englandi og á meginlandi Evrópu,
og er gagnkunnugur list allra þjóða.
Staðhæfingar hans eru því áreiðanlega
bygðar á traustum grundvelli, en ekki á'
sandi. Vér höfum þýtt bréfið, því að
þetta mál varðar almenning og ætti ekki
fram hjá neinum Vestur-íslendingi að
fara.
Bréfið er fullgilt svar við þessari mjög
svo óverðskulduðu árás á verk lista-
mannsins. En vér getum ekki algerlega
orða bundist um þann skilning Mr. Thor-
son’s og ritstjóra Lögbergs, að íslenzku
frumbyggjarnir hér verðskuldi ef til vill
engan minnisvarða, og að minsta kosti
sem óásjálegastan, ef nokkurn.
Þetta er rökstutt með því, að engan sér-
legan kjark hafi þurft til þess að flytja
hingað vestur. Menn hafi ekki vitað um
verstu örðugleikana, og hvort sem er,
þá hafi allir frumbyggjar hér átt við þetta
sama að stríða.
Samkvæmt síðustu staðhæfingunni,
hefði eiginlega ajdrei verið hægt að reisa
minnisvarða. “Engi er einna hvatastur”,
og sjaldan eða aldrei hefir það afreksverk
verið unnið, að ekki hafi áður, samtímis
eða síðan, verið unnið annað ^ins.
Það má vera, að íslenzkir landnáms-
menn hafi ekki átt við mikið verri örð-
ugleika að stríða, en landnámsmenn ann-
ara þjóða. Þó er vert að minnast þess,
að landkostir,; atvinnuvegir og lífsskil-
yrði hér hafa áreiðanlega hlotið að koma
íslendingum ókunnuglegar fyrir sjónir
en nokkrum öðrum þjóðflokki, er hingað
hefir flutt, og þess vegna að sjálfsögðu
aukið á vandræði þpirra að öllu öðru
jöfnu. —
En vér hyggjum, að mergurinn máls-
ins sé ekki, hvort erfiðleikarnir voru
þrepinu hæ-íi'i, eða kjarkurinn lítið eitt
meiri eða minni. Slíkt verður einatt á-
litamál. Gáifaður maður og athugull
ræðst ekki í það, að klífa þrítugan ham-
arinn nema að gerhugsuðu ráði, og
brýnni nauðsyn. Hver meðal skynskrepp-
ingur getur flanað í sama fyrirtæki af
óyfirlögðu ráði, eða einberum asnaskap.
Slíkum mönnum þarf ekki að reisa minn-
isvarða, þótt flónum sé að vísu of oft
reistur bautasteinn.
Varða ætti að reisa til minningar um
lífsstarf manna, sé það þess vert; til minn
Bréfið.
161 Lyle St.
Deer Lodge, Winnipeg,
17th of September, 1925.
Mr. Frederick Swanson,
Winnipeg.
Dear Mr. Swanson:—
I have examined with interest the pro-
ject that you Icelandic people have in
view: the commemoration of the arrivai
of the Icelandic people as settlers in
Manitoba.
This appeals to me as a fine idea, both
from the point of view, as sincere appre-
ciation of the sacrifice borne by the
earlier representatives, which made pos-
sible the present enjoyment of settled and
organized community life, and also as a
focal point, upon which their descendants
can unite, in a generous spirit, to per-
petuate this recognition by outward and
visible sign.
From the standpoint of Canadian His-
toi-y, it is also well for us to be remind-
ed, that not all the glory of Canadian
achievement rests upon the vigor of one
stock, but was made possible by the cul-
ture of several peoples in unity and har-
mony, to which the Icelandic^people have
contributed no mean share.
Th« establishment of a monument to
this effect, apart from being a record and
an enrichment of the town of Gimli,
should prove more valuable as time pas-
ses as a shrine to be visited and a stimul-
us to your people to preserve those quali-
ties which have made them what they
are.
I have examined carefully the designs
you hav,e made to visualize the desire fof
rememberance.
These take the form, first a simple
cairn of stones with bronze records.
Second a pillar of basaltic formation rest-
ing upon a platform of stone and matrix,
with bronze records.
Both appeal to me, in degree, as cap-
able of simple and dignified treatment in
harmony with the Icelandic spirit.
The first carries with it the flavor of
the ancient civilization, but on that ac-
count loses immediate contract with our
present people, it could in fact be dupli-
cated by many races.
This is a point I wish to stress,* be-
cause in your second design I find a
quality in expression more nearly re-
presentative of what I value, distinct per-
sonal expression.
This second design I congratulate you
upon, not so much its details, which can
be more carefully considered, but upon
its idea.
I do not know any other people, who
would have thought that way. The idea
is virile, original and distinctly personal
to Icelandic culture. Whatever change
in detail is evolved, it should not be al-
loed to obscure the quality of idea con-
tained there.
You will readily see that this form
could not have been produced by the
primitive Icelandic culture, but is the
product of its modern achievements, and
on that plane reaches a more interesting
and harmonious relationship between the
earlier and later peoples.
You will no doubt have difficulties in
uniting upon the character of the scheme
to be used. One aspect of this will be
the cost, which to some is all important*
There are in every race some, who esti-
mate their finer impulses upon a cost
ingar um það sem þeir hafa afrekað frem- I basis. The nobler spirits do not stop be-
ur en, hvað þeir hafa ráðist í, þótt auð-
vitað sé áræðið oft vert viðurkenningar.
Brugðust þá íslenzku frumbyggjarnir
hér svo, er í eldraunina kom; eldraunina
sem þeir ekki bjuggust við; að helzt sé
cause it “hurts”, and I believe, that, once
convinced of the advisibility of undertak-
ing this project of memorial, your people
are the kind to insist npon having the
best, that which is most representative,
engin ástæða til þess að reisa þeim J and will put it through, even though it
minnisvarða, nema þá svo, að sem minst
beri á? Varð eðli þeirra og sál fyrir þeim
entail sacrifice.
Do not let difficulties disconcert you.
skakkaföllum, við að komast gegnum þá j A few will not see “eye to eye” with you,
eldraun, að þeir hafi ekki verið færir um , but remember, that which you are in
að fá afkomendum sínum nema svo
skerðan menningarskerf í hendur, að á-
vaxta, þessu landi og þjóðfélagi til bless-
unar, að ekki sé verulega vert að minn-
ast þess? Verðum vér íslendingar nauð-
synlega að bíða þess, að aðrir þjóðflokk-
ar hér í landi sýni opinberlega virðingu
og viðurkenningu þeim, er þeirra vegi
ruddu? —
Þeir, er játað geta þessum spurn-
ingum samkvæmt beztu samvizku, hljóta
að leggjast á móti minnisvarðamálinu.
Hinir, sem hljóta að neita þeim, í sam-
ræmi við það, sem bezt er í þeim, hljóta
og að styðja að framkvæmdum þessa
máls. Vér sjáum ekki að aðrar leiðir
verði farnar.
spired to do, is to give expression to the
spirit of your own race in a visible form
that shall tell its story, through the fu-
ture, of what the Icelanders did and
where at this date.
It is not easy. You have done well so
far. I wish you continued success.
Yours faithfully,
H. Valentine Fanshaw.
* * *
Þýðing.
Kæri herra Swanson!
Mér var það ánægja, að virða fyrir mér
fyrirhugaðan minnisvarða yðar íslend-
inga, um komu íslenzkra landnáms-
manna til Manitoba.
Hugmyndin virðist mér ágæt. Er hún
hvorttveggja í senn: innilegur vottur um
fórnir hinna fyrstu landnáms-
manna, saen greiddu veginn að
öruggu þjóðskipulagi, er afkom
endurnir eiga nú við að búa,
og um leið brennipunktur,
er allir afkomendur geta stefnt
að þakklátum hugum, til
þess á sýnilegan og áþreifan-
legan hátt, að bera stöðugan
vott um viðurkenningu sína.
Frá sjónarmiði canadiskrar
sögu, er það einnig gott, að
vér hugfestum það, að ekki ber
einum þjóðflokki allur heiður-
inn af canadiskum framkvæmd
um, heldAir eru þær ávöxturinn
af þreki og menningu margra
þjóðflokka. Og íslendingar hafa
lagt þar til drjúgan skerf.
Auk þess, að vera minnis-
merki og prýði Gimlibæjar, ætti
minnisvarði, sem reistur er í
þessu skyni, að verða æ dýr-
mætari, eftir því sem fram líða
stundir; helgur dómur, er menn
vitja, og þjóðflokki yðar hvöt
til þess að varðveita þá eigin-
leika, er hafa gert hann að því
sem hann er.
Eg hefi vandlega yfirfarið
uppdrætti þá, er þér hafið gert.
til þess að líkamna endurminn-
ingarþrá yðar.
Uppdrættirnir eru tveir. Ann-
ar af óbrotinni steinvörðu með
eirspjöldum. Hinn af súlu, í
líkingu' stuðlabergs, sem stend-
ur á palli af hnullungum greypt
um í steinlím, einnig með eir-
* spjöldum. Báða minnisvarð-
ana virðist mér hægt að gera
svo úr garði, hvorn á sinn hátt,
af einfaldleik og göfgi, að þeir
séu í samræmi við íslenzkan
anda.
Fyrri uppdrátturinn ber keim
af fornri menningu, en er, ein-
mitt af þeirri ástæðu, ekki í
sem nánustu samræmi við nú-
tíðarþjóðir vorar, það er að
segja: hugmyndin gæti komið
fram hjá ýmsum þjóðum.
Eg legg sérstaka áherzlu á
þetta atriði, sökum þess, að í
hinum ^öðrum uppdrætti yðar,
sé eg það yfirbragðs verðmæti,
er eg met mest: sérkennilega
persónulega framsetningu.
Eg óska ^ður til hamingju
með þenna uppdrátt; ekki svo
mjög vegna smáatriða, sem ná-
kvæmar mætti athuga, heldur
með hugmyndina.
Eg veit af engri annari þjóð,
sem þannig myndi hugsa. Hug-
myndin 'ér karlmannleg, frum-
leg og sérkennilegur persónu-
gervingur íslenzkrar menning-
ar. Hver breyting, sem kann
að verða á smáatriðum, þá má
hún ekki skyggja á gildi þessar
ar hugmyndar.
Þér skiljið vitanlega, að ís-
lenzk frummenning hefði ekki
getað framleitt þetta form,
heldur er það afleiðing nútíðar-
framkvæmda, og leiðir í ljós á
hugnæmari hátt samræmið
milli menningar eldri og yngri
kynslóða.
Það verður vafalaust erfið-
leikum bundið, að koma sér
saman um form og gerð minn-
isvarðans. Að nokkru leyti
verður það undir kostnaðinum
komið, en í sumra augum varð-
ar hann öllu.
Meðal allra þjóðflokka eru til
menn, sem leggja öll sín inni-
legustu hughrif á metaskálar
myntarinnar. Aðalslund lætur
það ekki aftra sér, að þurfa að
taka nærri sér, og eg er þess
fullviss, að þá er íslendingar
eru sannfærðir um, að æskilegt
sé að koma þessari hugmynd í
framkvæmd, þá er þeim svo far-
ið, að þeir gera sig ekki ánægða
með annað en það sem bezt er;
það sem bezt lýsir sérkennum
þeirrá. Og eg er sannfærður
um, að þeir koma því í fram-
kvæmd, þótt þeir skapi sér á-
lögpr með því.
Látið ekki hugfallast af erfið
leikunum. Að sjálfsögðu verða
nokkrir, sem líta þetta öðrum
augum en þér gerið. En munið,
að þér eigið að nota andagift
yðar, til þess að íklæða sál
þjóðflokks yðar sýnilegum bún-
ingi, er ségi óbornum kynslóð-
um frá því, hvað íslenzkir menn
gerðu og hvar þeir fengu því
afrekað, á þessum tímum.
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. —- Dodd’s
Kidney Bills kosta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá cjllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
Þetta er erfitt hlutverk. Þér
hafið gert vel, það sem af er.
Eg óska að þér megið halda í
því horfinu.
Yðar einlægur,
H. Valentine Fanshaw.
-------0—------
Hnausaför mín,
Frh.
IV. Frá IViiuiipcg til Gimli.
Þá lá næst fyrir aö koniast um borð
í fluglestina. En fyrst var aö ná
pjönkum okkar Bjá litla, gráhæröa
manninum. Þaö gekk vel, því enginn
okkar hafði glæpst á aS kasta kvitt-
eringu hans fyrir dýrin. Höffium
allir munaS eftir, hvaö Þorsteinn
Erlingsson bar úr býtum, þegar hann
kastaÖi perlunum foröum. Já, aö
komast á lestina. Hægara sagt en
gert. Vagnstööin full af fólki. —
“Allir á mig,” mátti Gimli og grend-
in segja þann dag. Þvílikur sægur,
og flest Gyðingar. “Sælir eru Gyö-
ingar,’’ segir Fantar; “þvi þeir ' sinna
e#ki sunnudagshelginni.’’ “Þetta eru
Múhameöstrúarmenn,” segir Landan,
því þeir horfa allir í austur.” Land-
an. var áttaviltur. En múgurinn
glápti á stóru Sípíar klukkuna. Tók
svo einn, eða fleiri, á rás og steypti
sér niður í undirheima. Nú réði eg
ferðinni, og kom mér vel að hafa
veriö i réttum á íslandi. Hefi síðan
sérstakar mætur á symphóníu sauöa-
jarmsins. Og þegar atvikin fara í
göngur og smala saman mannskepn-
um, fi#st mér eg vera í réttum. —
“Fylgið mér fast,” segi eg við fé-
laga mína, og ætla að renna að gull-
hliði Sipiars, því þar eru farbréf
keypt og seld. En við komumst hvergi
fyrir mannf jöldanum; og stóra
klukkan glottir háðslega og telur mín
úturnar jafnótt og áður. “Nú er
að duga eða drepast,” segir Landan,
og stekkur í loft upp yfir tvær Gyð-
ingakerlingar, en kemur niður klof-
vega á gulli roðna málmslá við hlið-
ið “Fjögur farbréf til Gimli!’’ kall-
ar hann svo hátt áð allir mega heyra
og kastar gullpyngju í gegnum hliö
ið. Og mátti segja um Landan, eins
og sagf var um Þór, er hann
stefndi steininum að Gjálp. að “ei
misti hann þar er hann kastar til”
En sá sem inni var, grípur pyngjuna á
lofti, tekur sjóðinn og setur farbréf-
in í stað hans. Kastar hann svo
pyngjunni til baka og tekur Landan
vel á móti. Síðan vippar hann sér
•ofan af slánni. “Nú munum við út
ganga eða liggja dauðir ella,” segir
Landan, og gengur í fararbroddi.
En safnið klofnar undan okkur, eins
og Rauðahafið fyrir Móse. “Þetta
er dásamlegt,” segir Vantan. “Alt
þetta fríða lið að fylgja mér til
Gimli. Þessir vita hver maður eg er,
þó þið vitið það ekki. Svona er eg
popúlar í Winnipeg.” “Má vera að
svo sé,’’ segir Fantar. “En heldur
kysi eg Evu eina með hálft eplið
mér til fylgdar, en öll þessi sauðar-
höfuð.” Sáum við Vantan þá, að
félagi okkar þarfnaðist eftirlits góðra
manna. Okkur gekk vel um undir-
heima, en áttum í talsverðum stimp-
ingum við að ná fótfestu á lestinni.
Þar er svo alt S einni bendu og hvergi
autt sæti. “Guð fyrirgefi þér. Vant-
an, að vera svona popúlar,” segir
Fantar raunalega. “Popúlar!” hrópa
eg fyrirlitlega. “Væri hann popúlar,
myndi fólkið standa upp fyrir hon-