Heimskringla - 30.09.1925, Blaðsíða 2

I. BLAÐSIÐA
WINNIPEG, 30. SEPT., 1925.

HEIMSKRINGLA '
Hnausaför mín.
Frh.
una. En svo bar hún ótt á, aÖ eg
greindi varla orðaskil. “Þaö er lít-
iö, sem hundstungan finnur ekki”;
en minna, sem kjaftakindin kennir
ekki. Hún tínir alt til og býr til
heila sögu úr ósæiseindinni. Þessi
afarkvensa haföi heilmikiö efni og
geröi úlfalda úr mýflugunni. Nú
V. Á Gimli og norSur.
(Eftir frásögn Vantans.)
Þá er eg (Vantan) kominn aö.
Annars er þaÖ ekki nýtt fyrir okkur | b«ldi oröastraumurinn á hausnum á
Vestur-Islendingum, sem erum sí og mér- °S nlér fanst sem eS mundl
æ á “sjó”. Alt aö þessu hefir;kafna- Svo varö rödd hennar eins
Skramban haft oröið; en nú er mér °S vatnaniöur í eyrum mínum, og eg
„ næ sundtökunum. Þykist eg nú vera
Viö erum staddir á Gimli. Skramb-, 1 kafl’ °* Ieitast vlð aS na vatnsf,et‘
an reiðir sig á aö okkur veröi hjólaö inum‘ Eftir ,anSa mæSu tekst Þetta-
i bíl, norður í meiri fífla og meiri Sé eg Þá aö eS er aS svam,a úti á
skóga. Og eg treysti Skramban. j Gim,ihöfninni' ^kir mér tvisýnt
t— , , • Kom tim aö eg nái landi. I þessu skríður
Er saklaus eins og babbiti eða barn & e
i reifum. Eg lifi og eg bíö hverja1 skrautbúinn damPari fram hJá mér-
liöandi stund. Þaö er heitt á Gimli. En á ÞilÍum UP!P stendur marSt Prúö'
búinna manna og kvenna. Þekti eg þar
Jón vert er okkur góöur og elskuleg-
ur, og ber /okkur drykkjarvatn í
kratfti. Loks segi eg viö Jón: “Er
ekki til öl á Gimli?” Jón horfir á mig
um stund, og finst mér þá sem falli
af honum grima. “Nei, nei, það er
nú siður en svo,” segir hann. “Er
þetta þó ekki einskonar himnarilki
vikinga og arfa þeirra?” spyr eg
forneskjulega. “Ja, hvaö skal segja?’
segir Jón. “Þaö fór alt í hundana
hérna á dögunum. Svoleiðis var ,að
bjórsalar hér uröu nokkuö upp meö
sér, og gerðu það með sér einn
góöan veöurdag, að slá saman og
halda pikknikk. Þar átti eg að
mörg islenzk andlit, og gat til aö hér
En hann dreif vel búin kona. Fantar
heldur að þetta sé Eva, og hótar
drengjunum hörðu, ef þeir nái ekki
bílnum. En drengirnir fara sér
hægt að öllu. Segja ekki orð, en
láta ekki siga sér. I>á segir Skramb-
an: “Guð blessi drengina. Þeir eru
Ný-Islendingar og eiga heima á fyr-
irmyndarheimili. Þeir eru synir
Magnúsar og Ingibjargar. Þau þekk-
ir enginn úti i frá. En mikils metin
verða þau hjón, þegar þau eru dauð.”
“Þetta er bull og vitleysa,” segi eg
við Skramban. “Olræt, góði,” segir
hann. “íslenzku blöðin segja til sín,
og ef þau flytja ekki myndarleg æfi-
ágrip þessara heiðurshjóna, þegar
þau falla frá, þá láttu mig vita.”
“Hvaö varðar okkur um dautt
fólk ?” spyr Fantar, illhryssingslega.
“Við ættum að geta þeyst á viö eina
konu, hvað sem dauðanum líður.
væri lúterskt fólk á ferð til þings. Nú l Drengirnir glottu um tönn eins og
lendir skjpiö við ihafnadbryggjuna ! Skarphéðinn, og fara hægt og gæti
og Gimlimenn bjóða gestina vel- ,ega. “Svona eru Ný-íslendingar,’
Og einhvernveginn er eg segir Skramban. “Sjálfur djöfullinn
getur ekki sigað þeim. Þeir fara
sinu fram í öllu.” Konan fer heim
koniná.
kominn í hópinn. Svo gengur pró-
sessian upp að gömlum kaíkbornum
bjálkakumbalda. Þóttist eg vita, að Strönd. Þangað vill Fantar fara.
þetta væri kirkjan og fékk óstjórn-
lega löngun til að ganga í guðshús.
En þegar inn á að ganga, sjá gest-
irnir að hurðin er lokuö með afar-
mikilli járnhespu og stóreflis hengi-
lás. Þetta sló óhug á gestina, og
mér var það argasta martröö. Eg
En drengirnir sinna því engu.
Nú komum við að Hnausum. Þar
mætir okkur ljóslhærður landi. Það
er Gísli Sigmundsson. Hann er alda
vinur Fords gamla. Seldi nokkrar
tinkönnur fyrir karlinn og fékk lok-
bíl að gjöf. Gísli keyrir okkur til
, , ... . * hljóðaði og hrökk upp. Var þá i Riverton í lokbílnum. Fyrir norðan
flytia frumort kvæöi. Og eg tok þaO , , , ,, | r... .
fram að kvæðiö væri eftir sjálfan khlkknah,Joð 1 eyrum mmum, og helt, F.tjar, seg.r G.sl.: ‘Her skulum við
mig, því það kemur fyrir að menn
kveöa annara vísur og eigna sér
heiöurinn. Já, það var nú prógramm
í lagi! Þrír merkir þjóðflokkar sam .
6 . , rolegasti og biður mig að taka ekk
an komnir meö vit sitt og vitleysu. . . . ,
, ert mark a þvi. Ee er vist 1 andar-
Gallar, Kinar og Landar. En heið- „ . ,
’ ^ . 1 slitrunum, segi ee. Nei, Vantan
ursgestirnir áttu að vera nasmyrlar | . „ . * ,
6 , i *i i minn, segir hann. Þetta er bara
frá Winnipeg. Nu rennur p.kkn.kks- SWa . „ . -
dagurinn upp hreinn og fagur, sem
fyrsti Islendingadagur. Alt e.: tU, yi8 Rúnu Hansson æt]
taks nema he.öursgestirmr. Eftir
eg mig feigan vera.. “Eg heyri klu ! staðar nema og sjá Mikleyna.” Við
—klu—klukknahringingu,” segi eg viö stígum af bílsbaki, og lítum til norö-
F'antar. Hann sat á rúmstokknum | urs. Þarna Jiggur Mikley frarn á
fyrir framan mig. Fantar er hinn lappir sínar, eins og íslenzk frægð
aftur í blámóöu aldanna. “Þetta er
fögur sýn,” segi eg, og haföi ástæðu
til. En þá leggur Gisli af staö norö-
ur, og að lokum komumst við heim
tii sóknarprests okkar Guttorms á
VíðivöIIum. Gleymdum viö þar öll-
um harmkvælum þessa mikla drott-
hann Skramban aö sima til Árborg-
ar. Hann er nú loksins búinn að ná
. , , , , — I ar víst aö bræða upp alla símalinuna insdags.
þeim er svo beðið fram a kvold. En , , I
v ...... .„ i i norðurbygðum Nyja Islands. —I
þeir komu aldrei. Var þess get.ð til, ,
H Þetta þottu mer goðar frett.r. Eg I
aö annaöhvort heföu þeir verið onn- . , 1
, sett.st upp og þakkaði minum sæla
um kafnir viö að husla mann og ann- |
.......... „ 1 fyrir að vera laus við draumkonuna,
an, eöa þeir heföu ekki alitið aö ,
’ , og vera enn a lifi. Eftir langa mæðu
ferðin myndi svara kostnaði. siðan ,
J • • °g leiðar hringingar kemur Skramb-
fær enginn ölglas a Gimli. Fleiri; , . , , _ .
6 ,, | an og ber sig borginmannltga. Segist
smásögur sagði Jón okkur, og hlogu ^
ð sannar fréttir um
félagar mínir að þessu ems og f.fl. afj vig vgrgum brátt ^ gcI.
En eg gætti íslenzkrar alvoru, og, „ , . , „
66 _ | flutt.r norður aö fyrirhuguðum natt-
að eg stóö nú t helgum reit. Þess . , .
s staö okkar. En við hugðum t.l gist-
(Meira.)
utan var eg eins og gisinn kláfur,
sem á ekkert eftir annað en að falla
í stafi. Eg féll þá í stafi, en síðan
í svefn. Ekki seig mér fyr blundur
i brjóst, en mér birtist draumkona ein
mikil og gp'íöarleg. Þykist eg spyrja
hana, á hverju hún hafi þrifist svo
mjög. Hún kveðst nærast eingöngu
á slúðursögum og nágrannakrit. Og
áttu þá heima hér á Gimli?” spyr eg.
“ó, ekki er það nú eiginlega,” segir
hún. “Eg er alstaðar, eins og fjand-
inn, þar sem tslendingar búa.” "En
áttu þá ekki systur með öðrum þjóð-
flokkum þessa lands?” “Ó, blessað-
ur vertu! Þetta eru mestu aumingj-
ar. íslendingar eru skáldaþjóö. í-
ingar hjá Guttormi á Viöivöllum. —
Guttormur hefir veriö kallaöur skáld.
En, eins og Skramban mun síðar
skýra frá, er þaö alt saman komið í
hundana.
Nú hefði biðin orðið óþolandi ef
Landan heföi ekki gert uppistand í
liöi okkar. Landan gerir þá merki-
legu uppgötvun, aö allir fíflarnir í
Nýja íslandi séu þistlar. Auðviteð
vissum viö Fantar þetta, en vildum
hlifa Skramban viö skömminni.
Landan er þrætugjarn, og lendir nú
i allharða oröasennu á milli okkar.
Landan þolir ekki úrskurð meirihluta
og gengur í burt. Viö Fantar ráð-
! leggjum Skramban að veita Landan
myndunaraflið þróttmikiö, en ást og
hatur ákveðið. Það kveöur ekki eins eftirför’ ef ske kynni afi hann færi
sér að voða. Gengur nú Landan um
blóm
Bréf til Hkr.
Heiðraði ritstj. Hkr.!
Sökum þess að ég sé ekki oft
greinar i blöðunum frá Hnausum, þá
tek eg mér penna í hnöd; þó vitan-
lega séu nú miklar og langar greinar
samdar af dr. Pálssyni, fyrrum Ný-
Islendingi, sem eru nú aö koma út
í blaði þínu, og hann kallar “Hnausa-
för mín”, þá finst mér samt, aö það
mál, sem hann fjallar um, vera aö
mestu fyrir utan plássið sjálft. Dr.
Pálsson hefir þá undra gáfu, að
færa mál sitt í þann búning, sem mjög
er sérkennilegur, en sem er þó fynd-
inn og þar af leiðandi þægilegur fyr-
ir almenning að gera sér gott af.
Eg vil hér segja Ný-íslendingum
nokkuð til hróss, (eins og máltækið
segir: ef eg lofa mig ei sjálfur, þá
er mín dýrð engin); en þetta, sem eg
vildi segja, er um fólkið alt sem
heild, og það er, að hér lifir ei
nema fólk, sem er vant vinnit og er
ötult við hvert það verk, sem það
tekur sér fyrir hendur, því Islending-
ar hafa enn drjúgan skerf af hinni
fornu þrautseigju, sem landar okk-
mikið að slúðri neins þjóðflokks eins j
og okkar.” Þegar eg var ungur, las alIar ^ötur bæiarins. gul
eg fornsögurnar, og rak nú minni til,! 1 hendl’ °S W hvern- ^111 hann
hvernig rógburður og ýmislegur mætlr’ hvort b,ómin vaxi ekki á ÞisrI-
þvættingur hafði að miklu leyti ráðið um' Að siðustu ,abbar hann ofan á i ar’ sem fyrst komu td Þessa ,ands-
örlögum þjóðarinnar. I flestu erum hafnai-bl-yggju. Þar nær hann í vorn sv0 rikulega búnir, sem og var
við meiri en aðrir menn, hugsaði eg kaptein á gufuskipi, og fær mikið á
með mér; en við draumkonuna sagði I ht ^ honum, af því að hann er Land
eg:
‘Þú kant þá víst frá mörgu að an samdonia 1 grasamálum öllum.
maklega minst á þjóðhátíðardaginn á
Gimli 22. ágúst.
Nú er unga fólkið að uppskera
segja?” “Já, víst er um það. Eg ^rosar hann sk'pstjóra á hvert reipi,' Það> sem gamla fólkið sáði, en það
get byrjað árið 1875 og —”. “Ne?, I og fe,,ur Þannig niður “deilan ’ Þarf viðhald og áframhald stöðugt
nei, í öllum bænum taktu nú ekki til
mikla”.
Enn kemur ekki bíllinn að norðan.
með bólufarganið eða Dufferin lá-
varð,” greip eg fram í fyrir henni. °g enn ,ifi e£ og bíð hverÍa ,íðandi
-.11 * J___ •___ 1 »1 «
á hvaða sviði sem er, óg má vel
treysta unga fólkinu til að taka við,
bæta og fullkomna það, sem gamla
“Segðu mér heldur frá einhverjum1 stund “En a,,ir daga eiSa kvö,d lim fÓ,kÍnU annaðhvort entis* ekki a,d'
almennum málum Vestur-íslendinga, siðir > °g seint og síðar meir komu
sem átt hafa upptök sín hér. “Já,1 tveir bræður- s.vnir Magnúsar á
eitthvað læt eg það heita,” sagði Eyi^stöðum. sHefir þeim| ve«íð
draumkonan drýgindalega. “Hvern- 1 uppálagt að hjóla okkur til Hnausa.
ig væri að eg mintist á kirkjumál- ' En nú er Skramban farinn að böglast
in ?” “Bravo ! Bravo ! Ekki vænti
eg að kristileg málaferli hafi byrj-
að á Gimli. Eg á við: eitthvað sögu-
legt, eins og það sem gerst hefir í
Dakóta og Winnipeg, og sem kveðið
var um:
“Þetta árans real estate er rotten,
nú reynt verður að bosta guð með
því;
þú ættir að hafa Torrens Title, drott-
inn,
til að halda þínu property?”
ur eða efni til að gera. Oft hefir
maður heyrt það sagt af gömlu fólki,
‘að unga fólkið nú á dögum vilji
helzt ekkert gera, nema fara á sam-
">g dansa”, og hristir höfuðin
við fárveikt barn, sem enginn veit yl'r- En sjáum til; var ekki gamla
deili á, en hafði fundist nær dauða ! fólkiö, sem nú er, einu sinni ungt,
en lífi í ræsi einu nálægt hótelinu. \ °g hefði það þá ekki alveg eins vilj-
Skramban bagsar við barnið, en við . að nota tækifærin, sem nú bjóðast
bíðum í krafti.
Seint og siðarmeir leggjum við af
stað, áleiðis til Hnausa. Fantar er í
æstu skapi og gerir sitt til að dreng-
irnir þeysi upp á líf og dauða. En
þeir fara sínu fram. Reynir þá Fant-
ar kunnáttu sína, þ. e. a. s. hann
til skemtana, eins og unga fólkið er
að gera núna, ef það hefði haft kost
á þeim í sínu ungdæmi ?
Eg vil segja það um Ný-lslendinga,
þó mikið sé um samkomur og veizlu-
höld hér, þá er vinnan ekki van-
rækt fyrir því; það má sjá það á
býður, laðar, leiðir, og leitar, kallar, i heimilum manna, að altaf eru þau
biður, þrýstir, neyðir. En nú dugar j að efnast; bíll er nú orðinn sjálf-
Draumkonan hneggjar nú eins og engin kunnátta. Skamt fyrir norðan sagður á hverju heimili, að kalla má,
þarf einhvers vinnu til, og það eru
ungu drengirnir, sem vinna fyrir
þeim, þó sagt sé, að þeir séu nú bara
að kaupa þá til að reyna að ná sér
í stúlku. Hefði presturinn okkar vel
mátt bæta því við í ræðunni, sem
hann hélt 31. ágúst — efnið var: “Ef
eg væri stúlka, hvernig mann mundi
eg vilja velja mér” — að hann ætti
bíl, eða þá að minsta kosti, að hann
fengi sér bíl bráðlega. Alt sem mið-
ar til framfara og þæginda, er mann-
inum fyrir góðu.
4. september var samsæti haldið í
samkomuhúsinu á Hnausa, til heið-
urs tvennum hjónum, sem höfðu gift
sig fyrir skömniu síðan. Kom bygð-
arfólki saman um að sýna þeim vin-
arhug sinn, með því að halda þeim
veizlu, og héldu þeir ræður, sem
fundu sig færa til þess að láta þeim
i Ijós óskir sínar í heyranda hljóði.
Hjónin, seni heiðruð voru með þessu
samsæti, voru þau Soffía og Einar
Gislason; Soffía er dóttir Jóns og
Rosu Snæfeld, sem búin er að búa
hér yfir 30 ár, en Einar er ættaður
úr Árnesbygð. Veit eg ei um ætt
hans. Hin hjónin voru þ?iu Sigríð-
ur og Páll Sigurðsson. Er Sigríður
dóttir Sigfúsar og Guðrúnar, sem
einnig hafa búið hér um langan tíma,
en Páll er sonur Sigurnumda Sig-
urðssonar frá Árborg og fyrri konu
hans. Er búist við að bæði þessi
hjón setjist að hér í plássinu. Vana-
legast við svona tækifæri er hjón-
unum gefið eitthvað til minningar;
en nú var breytt til, og hvorum hjón-
um fyrir sig gefnir peningar, sem
fólkið hafði gefið, og þau beðin að
verja þeim eftir því sem þeim bezt
líkaði. Var Eiríkur Einarsson for-
seti þessa samsætis, og fór það mjög
vel úr hendi. Það var sungið, og
ræður haldnar þess á niilli;. Var
svo samsætinu slitið um kl. hálf-sex.
Fóru allir heirn ánægðir, eftir að
hafa satt sig af mat, söng og ræð-
um. Dans hafði verið brugðið upp
um kvöldið; en sá sem ritar þessar
línur, fann sig ei færan til þess að
taka þátt í seinni blessanninni, sem
unga fólkinu hefir þótt áreiðanlega
meira í varið.
Kvenfélagskonur hér á Hnausum
tóku sig saman og fóru inn að Gimli
30. ágúst, til að sjá gamla fólkið á
Betel, og færði hverju gamalmenni
1 dollar að gjöf. Vildi svo til, að ein-
n.itt þann sama dag höfðu konur frá
Árborg ákvarðað aö fara suður, svo
það var slegið sarnan kaffiveitingum
frá báðum plássunu.n. Árborgar-
konur gáfu gamalmennaheimilinu $50
í peningum. Veit eg að þessara heim
sókna verður minst í blöðunum, af
þeim sem getur sett það í stílinn bet-
ur en eg. Mér er æfirílega ánægja
að lesa greinir, sem koma frá Betel;
þar er ljós og ylur, sem er svo á-
nægjulegt að finna hjá þeim, sem
eru að telja út -árin. Að fara með
rótt og ánægt hugarfar inn í hinn
hulda heim, í sátt við guð og menn,
er einhver hin stærsta blessun, sem
mönnunum er í té látin af góðum
guði. Dettur mér þá í hug viðskiln-
aður gamallar konu, sem náði þéim
óvanalega háa aldri, að verða 91 árr>
gömul. — Andaðist hún 4. ágúst.
Hún hét Sigurlaug Benedictson; bjó
hjá dóttur sinni og tengdasyni, Bene-
dictu og Gunnari Helgason, búandi
að Gunnarsstöðum í Hnausabygð nú
um 40 ára skeið. Kom Sigurlaug heit
in með þei.n fra íslandi. Hún var
mesta atorku og dugnaðarkona, svo
hún átti fáa sína líka; hélt hún góðri
heilsu þar til nokkrum mánuðum áð-
ur en hún dó; leið hún þá útaf eins
og Ijós, í sterkri trú á guðs náð og
miskunn. Kona, sem vakti yfir
henni, segir við hana nóttina áður
er. hún skildi við: “Góður guð veri
hjá þér.” “Eg er komin til hans,”
svaraði gamla konan. Svona var hugs
unin sterk, að áður en sálin var úr
líkamanum, þá má segja að hún væri
hjá guði. Vildi eg að sem flestir,
hvort heldur eru gamlir eða ungir,
fengju eins aðdáanlega burtför.
Einnig var jörðuð hér 18. ágúst
Ingibjörg Marteinsson, ekkja Guð-
mundar Marteins^onar. Bjuggu þau
hjón lengi að Garði í Hnausabygð.
Nokkru eftir að Guðmundur dó,
flutti ekkjan sig til Winnipeg með
tveim sonum sínum. Eitthvað fyrir
tveim árum kendi Ingibjörg heitin
þess meins, sem dró hana til dauða.
Var hún skorin upp á hinu almenna
sjúkrahúsi borgarinnar, og reyndist
n.aganum; uppskurðurinn hepnaðist
vel, en viku eftir að hann var gerð-
ur, dó hún. Rétt áður en Ingibjörg
fór á uppskurðarborðið, frétti hún
Iát Jóns Hinrikssonar bróður síns.
Sagði hún, ‘‘að hann væri sæll”. Má
vel sjá af því, að hún sjálf hafi verið
ánægð og róleg að taka við því hlut-
skifti, sem beið hennar. Var lík
hennar flutt ofaneftir, og jarðað við
hlið manns, hennar, í efri grafreit
Hnausabygðar. — Endar svo æfi
hvers og eins, hærri sem lægri, en
minningin lifir hjá þeim, sem næst
standa.
— Yfirleitt er velliðan fólks hér ó-
vanalega góð nú; grasspretta mikil í
ár, og góð kornuppskera; og hjálp-
ar þetta til að gera fólk ánægðara,
að það hafi eitthvað í aðra hönd fyr-
ir erfiði sitt, því bóndinn má segja:
“Eg fæði alla”. Þeir, sem vinna, eru
þeir sem viðhalda og bæta við, til
að alt geti haft þá nauðsynlegu hring
rás, sem verður að hafa í heiminum.
“Jöfnuður góður aílur er”, og betra
væri, ef meiri jöfnuður gæti verið
með auðinn. Sorglegt er, að víða
skuli vera hungttr og klæðleysi, en
aðrir skuli hafa svo mikinn auð, að
þeir viti ei, hvernig hægt sé að sóa
honum út sem mest. Einhverntíma
kemur sá tími, að meiri jöfnuður
verður. Jafnaðarmenn spá góðu um
það.
Vil eg svo enda línur þessar með
innilegri ósk um, að ekkert af því,
sem að ofan er skráð, verði til neinn-
ar óánægju fyrir einn né neinn.
óskandi öllum lesendum þinum
hins bezta, er eg
Þinn einlægur,
Fúsi.
Ræða
2. ágúst, 192*.
Setta í Bollagörðum, og byrjar sög- Gimli sjáum við bíl á undan okkur. og að kaupa þá og halda þeim viðjmeinsemd hennar að vera krabbi í
Schopenhauer, hinn frægi heim-
spekingur, hefir meðal annars ritað
þrjár samstæðar smáritgerðir: eina
um það sem maður er, aðra um það
sem maður á og þá þriðju um það
sem maður sýnist eða er i annara
augum. ' Þessi sjónarmið eru afar
gáfuleg, svo einföld, sent þau eru, og
ef vér gáum nánar að, þá er auðsætt
að tvö síðari atriðin fara eftir hinu
fyrsta, þegar til lengdar lætur. Sá
sem er eitthvað mikið og gott, getur
oftast að lokum eignast það sem hann
vantar, og jafnframt áður en langt
um líður bygt upp fagra og trausta
ntynd af sér í huguni annara. En sá,
sent sjálfur er auðvirðilegttr, er lík-
legtir til'að missa það sent hann á,
hversu mikið sem það er, og þó að
aðrir hafi um skeið háar hugmyndir
um hann, þá hrynja þær von bráð-
ar þegar hin sanna stærð hans kem-
ur í ljós, því að háar hugmyndir um
oss eru sem pappírsseðlar eða ávísan-
ir. Ef vér getum ekki greitt þær í
gulli manngervisins, þá verðum vér
gjaldþrota fyr eða síðar, lífs eða
liðnir.
‘‘Því dómstóll ræður um ragna hvel,
sem reynir hvern svikahrjút,”
og undan þeim dómi kemst enginn.
Að vera mikill í raun og sannleika
er hið fyrsta. Sé það fengið, veitist
alt annað með tímanum.
En hver ntaður á það, sem hann
er, fvrst og fremst ætt sinni að þakka
eða um að kenna. Ætternið er grund-
völlurinn, sent alt annað hv.Iir á,
það er fræið, sem hitt alt sprettur
af. Hæfileikar vorir og eðlishvatir,
hvort heldur eru til góðs eða ills, eru
meðfæddir, eru arfur frá forfeðrum
vorum, arfur, sem vér getum notið
rentanna af, ef svo má að orði kveða,
en ekki aukið. Enginn getur, hve
feginn sem hann vildi, aukið alin við
áskapaða hæð sina, enginn getur, fyr
ir hve mikið fé sem væri, keypt þær
gáfur, sem náttúran hefir neitað hon-
um um, þegar hann var getinn í móð-
urlífi. Það felst í sjálfu orðinu
gáfur, að vér fáum hæfileikana gef-
ins, og getum ekki fengið þá með öðr
um hætti. En einstaklingurinn er
ekki allur þar sem hann er séður.
Maður af vel gefinni ætt getur alla
æfi virzt miðlungsmaður, og þó átt
afkomendt.r er skara langt fram úr
honum. Hið góða ættareðli getur
þannig virzt liggja niðri einn eða
fleiri ættliði, en það er ekki glatað
fyrir því. Þetta vissu forfeður vorir
vel. Þess vegna spurðu þeir fyrst
og fremst um ættina. Þeir skildu,
að “seint keniur dúfan úr hrafns-
egginu”.
Mesta hnoss vor Islendinga er gott
ætterni. Góðu ætterni eigum vér
fremur öllu öðru að þakka það, sem
vér höfum áorkað á umliðnum öld-
um, og á þvi verðum vér að byggja
allar vonir vorar um fagra framtíð.
Vér stöndum að því leyti betur að
vigi en allrar aðrar þjóðir, að vér
vitum margfalt meira um ættir vorar
en þær, og getum sannað, að vér er-
um vel ættaðir. Enginn hefir nokkru
sinni borið brigður á, að hinn upp-
runalegi ættstofn vor, íslenzku land-
námsmennirnir, voru úrvalsmenn. Eg
hefi reynt að færa nokkrar sönnur
á það, að kynstofninn hafi fremun
batnað en versnað þau þúsund ár,
sem hann hefir dvalið í landinu, og
nýlega hefir ameriskur vísindamaður
tekið þetta til íhugunar og komist að
sömu niðurstöðu. Hann tekur Is-
lendinga sem sönnun þess, hvað góð-
ur kynstofn megnar í trássi við örð-
ugar aðstæður. Ættfræðingarnir
segja oss, að nú séu allir íslending-
ar komnir af öllum sömu forfeðrum
á landnáinsöld. Vér erum því allir
einnar ættar, ein stór fjölskylda, og
hve dýrmætt það er, munu menn
fljótt skilja, ef þeir hugsa um, hve
miklum örðugleikum mörgum ríkjum
stafa af því, þegar mörg og óskyld
þjóðerni verða að búa saman í rík-
inu. Af slíkum örðugleikum höfum
vér ekkert, og því betri ætti öll sam-
vinna vor og samlíf að geta orðið.
Ef vér svo lítum á eign vor íslend-
inga, þá eign sem vér allir eigurn
saman, jafnt fátækir sem ríkir —
ef vér lítum á þann andans arf, sem
fcrfeður vorir hafa oss eftir látið,
þá er hann ekki aðeins stærri en bú-
ast hefði mátt við af svo fámennri
þjóð, heldur er hann einstæður í
sinni röð að því, að sami lykill geng-
ur að honum öllum. Hugsið um það,
hve merkilegt það er, að hvert barn
í þessu landi, sem lærir að lesa, eign-
ast þar með lykiliím að öllu því, sem
| forfeður vorir hafa skráð og geymt
1 síðan þetta land bygðist. Hugsið um
hve ólikt þetta er því, sem á sér stað
I hjá öðrum þjóðum. Þær bókmentir,
! sem alþýða manna þar getur lesið sér
til gagns, ná ekki nema nokkrar aldir
j aftur í tímann, á Norðurlöndum t. d.
| ekki lengra en til siðaskiftanna eða
| tæplega það. ög þar við bætist, að
það mál, að alþýða manna í sveitun-
um þar talar, er öðruvísi en bókmálið,
eru mállýzkur, oft sín í hverjum
landshluta, svp að menn úr fjarlæg-
um héruðum eiga erfitt með að skilja
hver annan og ríkismálið er þeim
ótamt. Hugsið um það, hve miklu
nánara sálufélag Islendinga getur orð
ið, þar sem engar mállýzkur eru og
þar sem orð forfeðra vorra á land-
námsöld hljóma eins kunnuglega í
eyrum vorum og það sem talað
er í dag. Þetta tel eg næst ættern-
inu vort mesta hnoss. E" hið þriðja
tel eg það, sem raunar er afleiðing
af því tvennu, sem eg nú hefi nefnt,
sem sé það, að hér á landi er raun-
ar engin stéttagreining. Hér eru
engar slíkar stéttir, að auður eða
völd eða æðri menning gangi að erfð
um i sérstökum ættum, kynslóð eftir
kynslóð; hér er engin stétt, er fædd
sé til að vera fátæk eða undirokuð
eða mentunarlaus mann fram af
manni. Hér getur sá sem fæddur
er af fátækustu foreldrum í versta
hreysint. orðið fremsti maður þjóð-
ar sinnar á hvaða sviði sem er, ef
hann hefir hæfileika og manndáð til,
því að jafnt ríkið sem góðir menn
grei'ða götu efnilegra manna.
Eg minnist á þetta þrent, sem eg
tel þjóð vora sælasta af, sökum þess
að það leggur oss öllum skyldur á
herðar, skyldur, sem oss ætti að
vera ljúft að hugfesta, þegar Is-
lands er minst. Hugsunin um það,
að þjóð vor er vel ættuð, á að hvetja
oss til þess að standa á verði gegn
því, að hún nokkurntíma spillist á
því að blanda blóði við ver ættaða
menn, en jafnframt skyldar meðvit-
undin um hinar góðu gáfur, sem i
þjóðinni búa, oss til að gera það
sem t voru valdi stendur til þess að
allir góðir hæfileikar fái að þroskast
og njóta sín. Hér ætti að vera og
gæti orðið valinn maður í hverju
rúmi. — Hugsunin um það, að hin
ágæta tunga vor hefir hingað til ver-
ið sameign allra íslendinga, andans
brú frá manni til manns og kyni til
kyns, á að vera oss hvöt og skylda
til að varðveita hana hreina, jafn-