Heimskringla - 30.09.1925, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 30. SEPT., 1925.
HEIMSKRINGLA
S. ÐLAÐStÐA
framt og vér auögum hana af oröum
af íslenzkum stofni yfir hvern hlut,
hugtak og handtak, sem Islendingar
þurfa. Þegar menn t. d. gerast þeir
Faðreyjagfi'kkir a8/ vita ekki hvatfa
“trjádýr” hrífan er, eöa þykjast ekki
skilja né geta notað íslenzkt orö und
ireins og þeir koma út fyrir land-
steinana, e3(a halda því fram, l,aÖ
fleyturnar okkar haldist ekki ofan-
sjávar nema talað sér þar einskon-
ar cspcranto, sem raunar engar aör-
ar þjóðir skilja, þá er vert að minna
á þaö, að þjóö vor hefir hingað til
ekki þurft á neinu svæði að bjargast
við skrípamállýzkur eða gleypa hrátt
hvert útlent tólfálnalangt Og tírætt
bögumæli, heldur hefir haft myndar-
skap í sér til þess að mynda góð ís-
lenzk orð eftir þörfum og getur það
hæglega enn.
Hugsunin um það, að vér erum
raunar allir einnar stéttar, ætti að vera
oss hið bezta leiðarljós til að jafna
deilur, er rísa af mismunandi hags-
rr.unum þá og þá stundina. Þar sem
sá, sem er sveitabóndi í ár, verður
ef til vill kaupstaðarbúi næsta ár,
eða þá á hinn veginn, þá' ætti það
að vera hvöt til að líta með sann-
girni á hag beggja. Þegar sá, sem
er háseti í dag, verður ef til vill út-
gerðarmaður á morgun, þá ætti það
að vera bending um, að líta ekki of
einstrengingslega á hag annars þess-
ara flokka. Þar sem sonur verka-
mannsins á eyrinni er stúdent, getur
hvorki hann litið niður á föður sinn,
né faðirinn öfundarhug til lærðu
mannanna, og svona mætti lengi telja.
Allar hinar svonefndu stéttir eru
tengdar svo mörgum og sterkum bönd
um, að alt tal um nauðsyn stéttabar-
áttu hér á landi er því líkt sem tal
um nauðsyn og blessun heimilis-
ófriðar. Hitt er sannara, að vér er-
um allir einnar ættar, einnar tungu,
einnar stéttar, og ættum þvi að hafa
betri skilyrði en nokkur önnur þjóð
til að skilja hver annan eins og góð-
ir bræður jafna niálin með góðvild og
sanngirni.
Allir eitt!
íslenzka þjóðin lifi!
Guðm. Finnbogason.
—Dagblað.
Samband Austur- og
Vestur-Islendinga,
Sambandið milli Austur- og Vst-
ur-íslendinga er svo óstöðugt og hald
laust, að til stórtjóns er, fyrir báða
þjóðarhlutana. Vesturfarinn er tap-
aður heimalandanum, strax eftir síð-
ustu kveðjur, og fjarlægðin slítur oft
ast öll vináttutengsl og ættarbönd. —
Einstakar undantekningar eru frá
þessari venjulegu staðreynd, en
þeirra gætir mjög lítið gagnvart
heildarreglunni.
Þetta haldleysi sambandsins ber
vott um minni ræktarsemi en vansa-
laust er, og gætir þess miklu meira
hjá okkur heimamönnum en frænd-
um vorum vestra. Vestur-Islending-
ar gera miklu meira til að halda sam
bandinu við heimalandið óslitnu, og
taka fegins hendi hverri frétt að
heiman og hverju tækifæri sem gefst
til að viðhalda ættartauginni. Þeir
berjast drengilegri baráttu fyrir við-
haldi þjóðernisins, og eiga þar við
miklu meiri erfiðleika að stríða en
okkur er kunnugt um. Það er mjög
auðskilið mál, að aðstaða Vestur-
Islendinga til viðhalds máli og þjóð-
erni hlýtur að vera mjög erfið, þar
setn þeir eru aðeins örlítið brot i
þjóðhafi heillar heimsálfu, og auk
þess dreifðir og strjálir um víðlendur
hennar.
Suntir halda því fram, að barátta
Vestur-íslendinga fyrir viðhaldi þjóð
ernisins geti engu áorkað nenta með-
an sú kynslóð er við líði, sem nú er
uppi, og jafnvel nokkuð fram á ann-
an ættlið. Lengur geti sérstaks þjóð-
ernis íslendinga ekki gætt, og þvi sé
viðhaldið vonlaust, nenia með því
meiri endurnýjun héðan að heiman.
Nokkuð hafa þeir til síns máls, en
vonandi verða þeir giftudrýgri, sem
trúa að vernda megi þjóðernið og
Islendingseðlið þar vestra um ófyr-
irsjáanlega langa framtið. En ef
það á að takast, þurfa sterkari öfl
en nú eru að starfi, að koma þar til
hjálpar.
Ef islenzkt þjóðerni yrði aldauða
i Vesturheimi, yrði það okkur meiri
þióðarskaði en metinn verður nú, og
enn siður þegar íslendingar yfirleitt
vakna til meðvitundar um það hlut-
verk, sem bíður þeirra í nýrri og öfl-
ugri heimsmenningu.
Þjóðræknisstarfsemi Vestur-íslend-
inga er virðingarverð, frá hvaða sjón
armiði, sem á hana er litið, og hún
verðskuldar óskifta athygli og að-
stoð frá öllutn þeirn, sem þykir sam-
heldni og átakaþróttur íslenzku þjóð-
arinnar nokkurs virði. Vestur-ís-
lendingar hafa gert mikið til viðhalds
og eflingar íslenzku máli og þjóð-
erni, þrátt fyrir erfiðleika aðstöðunn
ar. Og einir hafa þeir verið um þær
athafnir, því liðsinni héðan að heim-
an hefir í engu létt þeim aðstöðuna.
— Kirkjumálin hafa verið megin-
starf þeirra í þessa átt, og þar hafa
þeir unnið þrekvirki með að halda
uppi sérstökum stofnunum og hafa
sína eigin kennimenn, jafnvel hversu
lítil “nýlenda” sem verið hefir. Inn-
byrðis deilur hafa mjög dregið úr
samstarfi kirkjufélaganna, en nú er
þeim málunt kómið í betra horf, þvi
hinar margskiftu og dreifðu kirkju-
deildir hafa flestar sameinast í að-
eins 2 sambönd. Skólastarfsemi
kirkjttfélaganna hefir einnig gert sitt
til viðhalds og eflingar íslenzks rnáls
og menningar, og mun Jóns Bjarna-
sonar skóli hafa verið þar einna af-
kastamestur og notadrýgstur.
Síðan Þjóðræknisfélagið var stofn
að, hafa deildir þess haldiS uppi
tímaskólum viðsvegar um bygðir
Vestur-Islendinga, og mest áherzla
lögð þar á kenslu i íslenzku ntáli og
bókmentum. Þjóðræknisfélagið hef-
ir eittnig gert ýmislegt annað til efl-
ingar þjóðernisins, og ntá þar fyrst
telja fyrirlesara héðan að heiman,
sem ferðast hafa víðsvegar uni bygð-
ir Vestur-Islendinga og haldið fyrir-
lestra, og er þess skylt að geta, að
val þeirra hefir tekist sérlega vel.
Nokkurt hlé hefir verið á þeim
ferðalögum núna seinustu árin, en
að nokkru nutn Einar H. Kvaran
bæta úr þvi, með veru sinni ve^tan
hafs.
Einnig hefir félagið gefið út ár-
lega stórt og vandað timarit, og er
það niyndarlegasta timaritið, setn nú
er gefið út á íslenzkri tungu.
Stórum og dýrum blöðurn hafa
Vestur-íslendingar einnig haldið úti
um 40 ára skeið, og munu þau hafa
átt annan drýgsta þáttinn í viðhaldi
málsins og þjóðlegra sérkenna.
Ymislegt fleira hafa þeir aðhafst,
sem stefnt hefir í sömu átt, en að-
eins það helzta er hér talið.
En einir hafa Vestur-íslendingar
staðið að þessu þjóðræknisstarfi
sínu, og án nokkurrar verulegrar að-
'stoðar okkar heimamannanna. Lið-
sinni héðan að heiman verður hér
eftir að létta þeim frændum vorum
baráttuna fyrir viðhaldi ættartengsl-
anna, og mætti gera það á margan
hátt, án þess að okkur væri í neinu
iþyngt.
-m. -n.
—Dagblað.
Hitasumur og drepsóttir
á fyrrí öldum. |
Oft er þess getið í blöðum, að
hitabylgjur hafi gengið yfjr stór
landsvæði, deytt menn og eyðilagt
uppskeru. Síðast í sumar hafa víða
verið miklir hitar erlendis, eins og
biöðin hafa getið um, og urðu niest
spjöll að þeim í Bandarikjunum.
En þessir ofhitar hafa átt sé1-
stað á öllum öldum, og vil eg hér til-
færa kafla úr gömlu riti eftir þýzk-
an vísindamann, er sý-.iir að engu
minni hitakaflar hafa oft komið fyr-
ir á fyrri tímum, og hafa þeir venju-
lega haft drepsóttir i för með sér. •
Fyrstu sagnir um slíkt eru frá ár-
inu 484 e. Kr. Þá gengu svo miklir
hitar og þurkar að oliutré og vin-
viður gegnþornuðu. Á sama tíma
var eldur uppi í Vesúvíus og evði-
lögðust heil héruð umhverfis fjallið.
Sumarið 550 var mjög heitt. Þá
kom upp drepsótt í Egyptalandi,
Breiddist hún óðfluga út og dugðu
engar ráðstafanir til að stemma stigu
fyrir henni. Geysaði hún siðan yfir
alla Evrópu. Hún' byrjaði með á-
köfum hita, höfuðverk, látlausum
hósta og hálsveiki. Margir dóu af
uppköstum, en aðrir af kolbrandi. —
Fjöldi sjúklinga flýði til kirknanna
eða til afskektra staða, en ntargir
fleygðu sér i vötn og styttu sér þann-
ig kvalastundirnar. Samíara þess-
ari drepsótt geysaði annar faraldur
lítið betri. Byrjaði hann með magn-
leysi og svíma, en breyttist svo í
ofsaæði, sent greip sjúklingana, og
hélzt það þangað til þeir gáfu upp
andann með hræðilegum harmkvæl-
um.
Árið 590 voru miklir hitar og sam-
fara þeim gekk drepsótt yfir mestan
hluta Evrópu. Hún byrjaði með höf-
uðverk svo svæsnum, að menn féllu
niður og dóu á svipstundu, með af-
skaplegum hnerruni og geyspum. —
Þannig dóu t. d. 80 manns af skrúð-
fylkingu, er Gregor páfi stofnaði til
og átti að særa burtu þenna kvilla. —
Frá þeim tíma er sá siður, að biðja
guð að hjálpa sér, þá er menn hnerra
og einnig að gera krossmark fyrir
þeim sem geyspaði. (Fyrnefndi sið-
urinn helzt enn, en hinn virðist vera
týndur.)
Þessi sjúkdómur kom jafnt i menn
og skepnur og eru slíks fá dæmi.
Sumarið 638 var ákaflega heitt,
og þornuðu þá upp flestar ár, nema
þær allra stærstu.
I byrjun sumars 726 varð hafið svo
heitt við eyjuna Santorin í Grikk-
landshafi, að upp af því rauk, og
fáum dögum síðar kom upp eyja þar
á staðnttm. Neðansjávar eldsumbrot
munu hafa valdið þessum hita og
landmyndun.
Sumarið 812 var óvenjulega heitt.
Þá sást “hræðileg halastjarna”. —
Jarðskjálftar voru þá miklir, og þetta
til samans áleit fólk að verið hefði
FOR SERVICE
QUAIiITY
nnd
low tricbs
IiIGHTJTING
6 REPAIR
328 B
Hnricrnve S*.
FHONBl N 9704
fyrirboði þess, að Karl mikli dó
skömmu siðar.
Hinn langvarandi þurkur sumarið
874 orsakaði uppskerubrest og mikla
hungursneyð. Þá eyðilögðu engi-
sprettur alla akra og jurtagróður á
stórum svæðum, bæði í Þýzkalandi •
og Frakklandi.
Árið 879 varð svo heitt, að menn
duttu niður dauðir við vinnu sína í
Wornts á Þýzkalandi.
Árið 923 var mikill hiti. Þá geisaði
hinn svokallaði ‘‘heilagi eldur” eða1
“Anthonius-eldur’’. Var það sjúk-
dóntur, sem oftast greip hin rninni lif j
færi, og kom þá fram í heiftugum j
krampa, sem oftast leiddi til dauða.
Einnig kom hann í einstaka líkams-
hluta, sem þá duttu af mönnum. I :
suðvestur Frakklandi dóu 40,000
manna úr þessari veiki. Sérstök
Isjjúkrahæli voru rjeist/ handa þeim,
sem sýktust, og voru þau kölluð
“Anthoníushús”. Guðsþjónustur og j
bænahöld voru fyrirskipuð, en alt j
varð til einskis.
Á sama tíma geysaði í Suðurálfu j
önnur voðaplága mannkynsins, og
var það “bólan”.
Árið 993 eyðilagði hiti og þurkur !
alt korn og gróður á mörgum stöð- '
urn. Og sömuleiðis árið 1000. Þorn- j
uðu þá ár og vötn viða á Frakklandi,
svo fiskarnir rotnuðu, en pest breidd
ist út.
Eftir stórflóð og vatnagang ,sem
orsakaðist af jarðskjálftum árið 1013,
komu afar miklir þurkar. Afleiðing-
*r þeirra voru uppskerubrestur og
dýrtíð, samfara drepsóttum, er voru!
svo mannskæðar, að helmingur íbú-
anna í mörgurn borgum hrundi niður.
Eftir harða veturinn 1112 kom
svo heitt sumar, að kviknaði í trjám
og runnum, en grassvörður sviðnaði.
Árið 1117 gengu jarðskjálftar yfir
meirihluta Evrópu, ásamt sífeldum
þurkum. Jörðin rifnaði víða sund-
ur, en flóð og ár hurfu niður í gjárn-
ar. Flóðöldur, engisprettur og drep-
sóttir gengu yfir og lömuðu svo hugi
manna og athafnir, að alt komst á
vonarvöl og ringulreið, og héldu
margir að heimsendir væri kominn.
Miklir hitar og þurkar voru árið
1130, og héldust þeir víða með stuttu
millibili til ársins 1139.
Ömunablíður vetur var 1186. Þá
fóru tré að blómgast í janúar, og
uppskera varð í maí og vínberjatekja
i byrjun ágústmánaðar.
I júlí og ágúst 1231 var svo mikill
hiti í Suður-Þýzkalandi, að — eftir
því sem söguritarinn segir — auðvelt
var að sjóða egg í sandinum.
Sumurin 1236, ’58, ’59 og 60 voru
nijög heit og afleiðingarnar uppskeru
brestur og dýrtíð.
— Trúin á yfirnáttúrlega hluti og
ýms hindurvitni var í. blórna sínum
á þessum tímum, og því áleit almenn
ingur að þessar plágur væru af reiði
guðs yfir syndurn manna. Var þvt
ekki að undra þótt hjátrúarfult fólk
reyndi með ýmsu móti að milda reiði
guðs með sérstÖkum meðulum. Ýms-
ir sértrúarflokkar mynduðust þá og
hindurvitnasiðir, og héldust margir
þeirra lengi fram eftir öldum. —
Eimir eftir af sumum enn þann dag
í dag. —
Árið 1260 myndaðist sértrúarflokk
ur, sem kallaði sig “Meinlætafélagið”,
eða “Flagellanter”. Hann breiddist
(Frh. á 7. bls.)
HEALTH RESTORED
Lœknlngar á n lylja
Dr- S. G. Simpson (Í.D., D O. D.O.
Clironic Diseases
Phone: N 7208
Suite 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
TH. JOHNSON,
Ormakari og Gullnmiftu:
Selur ílftlngaleyfUbráL
Barsiakt atnyKu veitl pðntuau*
o* rHgJörtluni útan af landi
264 Main St. Phona A 4531
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldar.
Skrlfstofusiml: A S674.
Stundar aérstaklega lungnasjúk-
44ma.
Br aS flnaa 4 skrlfstofu kl. 12—11
f k. oi 2—6 s. k.
HelmJli: 46 Alloway At«.
Taisiml: Sh. 8164.
Dr. B. H. OLSON
216-220 Medlcal Arts Blda.
Cor. Graham and Kennedy St.
Phone: A-7067
ViBtalstíml: 11—12 og 1—6.(0
Helmtli: 921 Sherburn St.
WTNNIPEG, MAN.

r4TV
f
f
♦
f
f
i
f
i
i

CAS OC RAFMACN
JAFN
0DYRT
ÓKEYPIS INNLEIÐING Á GASI f HÚS YÐAR.
Við höfum ágætt úrval af gaseldavélum, sem við
ábyrgjumst að þér verðið ánægðir með.
Gefið auga sýningu okkar á Gas-Vatnshitunar-
tækjum og öðru.
Winnipeg Electric Co.
ELECTRIC RAILWAY CHAMBERS (fyrsta gólfi.) •
f
i
♦❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖
f
f
f
f
f
❖
ÁRN I G. EGERTSSON
íslenzkur lögfræðingur,
hefir heimild til þess að fljdja mál
bæði í Manitoba og Saskatchezmn.
Skrifstofa: WYNYARD, SASK.
DR. A. BLONDAL
81S Somerset Bldg.
Talslml N 6410
Stundar sérstaklega kvensjúk-
dóma og barna-sjúkdðma. AtS hltta
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h.
Heimlli: 806 Victor St.—Siml A 8110
W. i. Ltndal J_ H. Lmd»’
B. Stefánssou
ialenzkir lögfræðingar
708—709 Great West
Permanent Buildiag
356 MAXN STR.
Talami A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur aC
Lundar, Riverton, Gimli og Piney og
eru þar að hitta á ehirfylgjjmdi
tí mum:
Lundar: Annanhvert. miðvikudag.
Riverton: Fyrsta fimb’dag í hverj-
utr rnánuBL
Gimli: Fyrsta MiB»'kudag hveri
mánaðar.
Piney: Þriðja föstuAag í nAouBi
hYerjum.
Stefán Sölvason
Teacher oí Piano
Ste. 17 Emily Apts.
Emily St. Winnipeg.
KING GE0RGE H0TEL
Eina íslenzka hótelið í beenum.
(Á horni King og Alexander).
Th. BjaraaMn >
Talilmit 18HSJ
DR. J. G. SNIDAL
TANNLtEKNlR
€14 Snmrraet Black
FortAw. WINNIPIþ
dr. j. stefánsson
216 HEDICAL ART9 8LM.
Hornl K.nnedy oi Qrihua
Staadar olnmOngn eyn
ael- .( kverka-ajekddau.
'• hltta fr» U. 11 tll II t k
.* kl. I tl 9 r k,
Tal.lul A 8521-
M. -V Blver Ave. 9. aeei
DR. C H. VROMAN
Tannlæknir
TennuT yðar dregnai eða lag-
aðar án allra kvala
Taleími A 4171 *
505 Boyd Bldg. Winnipeg

I. J. SWANSON & CO.
TaísítM A 6340.
611 Paris Buitding.
Elctaábyr gfi arumboB smen*»
Selja og annast fasteignir, ét-
vega peningalán o. s. frv.
BETRI GLERATJGU GKFA
SKARPARI SJÓM
Keller 1 Stall
Augnlækaar.
304 KMDERTOM BtJTLDIWO
Portage ana Hægrave. — A 6645
Kr.J. Austmann
M.A., M.D., L.M.C.C.
Skrifstofa: 724yí Sargent Ave.
Viðtalstimar: 1.30 til 2.30 e. h.
og eftir samkomulagi.
Htimasími: B. 7288
Skrifstofusími: B 6006
DAINTRY’S DRUG
STORE
Meðala sérfræðingw.
Vörugaeði og fljót afgreiBt
eru einkunnarorð vor.
Horni Sargent og Liptoe.
Phone: Sherb. 1164.
MRS. SWAINSON
627 Sargent Avt.
Hefir ávalt fyiirliggjandi úrvaj
birgðir af nýtízku kvenhöttui
Hún er eina íelenzka konan ee
•líka ventlun rekur í Wlnaljx
Islendingar, iátiS Mr». Swai
eon njöta vlðskifta yðar.
A. S. BARDAL
eelur llkklstur og r.nnut ua At-
furlr. AHur útbúnaUur sá heutl
Bnnfremur selur hann allskouar
mlnnUvarha og leeatelua_i_;
848 SHERBROOKK ST.
Phouei N 6607 Wllline
MKS B. V. ÍSFELD
Plnnlst & Teacher
STUDIOi
666 Alverstnne Street.
Phnnei B 7020
Arthur Furney
Teacher of Violin
932 Ingersoll Street
EMIL JOHNSON — A. THOMAS
Service Electric
524 SARGENT AVE-
Selja rafmagnsáhöld af öllum teg-
undum.
Viðgerðir á Rafmagnsáhöldum,
fljótt og vel afgreiddar.
Talsími: B-1507. Heimasímt: A-7286
HEKLA CAFE
629 Sargent Ave.
MALTIÐIR, KAFFI n. ». frT.
Svalt ttl
— SKYR OG RJÖMI —
Op«« frft kl. 7 *. h. tll kl. 12 e. 1
Mrs. G. Andernnn, Mrs. H. Pftursso
eigendar.