Heimskringla - 22.12.1925, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 22. DES. 1925.
HEIMSKRINGLa
3. BLAÐSIÐA
Tennessee-riki íýsir vel-
in entist. Þetta er fólkiö sem ekki
lætur hugfallast, þvi annars liggur
ekki annaö fyrir þeim en 'veröa aö þoKnun sinni a ftryan.
ræflum og aumingjum; þetta er fólk- ____
Breytiþróunarkenningin útlæg
dæmd af óvinum hennar.
Nashville, Tenn.
4 28. jan. 1925
Neöri deild ríkisþingsins í Ten-
nessee samþykkir frumvarp þess efn-
is, að banna, aö kenna breytiþróunar-
kenninguna á almennum (common)
skól'um ríkisins.”
ið, sem aldrei má um frjálst höfuð
strjúka, og börn þeirra hljóta, eins
-og Hjördís og systkini hennar að
líkjast þeim, veröa lítilfjörlegar
daufgeröar mannskepnur — Þetta
hafði hann aldrei fyrri hugsað um,
— aldrei nokkurntíma áður.
“Hve lengi hefir þér legið þetta
á hjarta ?” spurði presturinn alt i
einu. Hún leit á hann, og virtist
ekki skilja hann. “Er langt síðan
þetta kom fyrir ?”
“Eg var búin að vera á skólanum Um hvað ber nú samþykt
á annag ár." Meira en fimrn ár síð- Þessa frnmvarps í insta eðli
an! Þessi játning ha.rnsins varp- SÍnuvott?. Hún er skýlaus yf-
aði ljósi inn í hugskot prestsins, og 1 löggafarþingsins í einu
gerði hann mannúðlegri og glögg- ! elzta °S að ýmsu leytj ágætasta
skygnari. Hugur hans hvarflaði ] ríki Bandaríkjanna, um það, að
nú að því, að þessi fimm ár er það | sannleikann megi ekki kenna í
tímabil, sem hugsana og tilfinninga-1 skólum Þess. Menn hafa að
líf ma.nnsins mótast sterkast og á-; vísu orðið þess þráfaldlega var-
tatanlegast , ir> að tillögur eða samþyktir,
“Guð bléssi þig og varðveitl þig,! ekki ósvipaðar eða óskyldar
Hjördís litla. Hann elskar þig Þessari, hafi verið gerðar á
-nnilega, barnið mitt - þú hefir liö- j kirkjuþingum og prestastefn-
iB svo mikið tyrir hann litla bróður um- Sagan ber þess ljósan vott
j)nn; að það hefir við og við átt sér
“Én var þá skirn mín til einkis ” j stað fra Því 500 árum fyrir
spurði hún í lágum hljóðum. “cf j Krists burð og alt til þessa dags.
hann hefði dáið áður en hann var j Un Slik samþykt hefir aldrei,
skírður aftur? Hcfði hún vcriJ hl svo mannkynssagan skýri frá,
einkisf” I fyr verið gerð af löggjafarþingi
“Nei, barmð mitt. Alt sem viö nokkurs ríkis eða fylkis, & borð
gerum af kærleika hefir einhvern ! við Tennessee-ríki. Það er ekki
Mlgang Sjáðu, Hjördís þessa1 avalt auðvelt um það að segja,
íögru sólargeisla fram í kirkjugarð- hvað komið getur fyrir. En
}num„ þeir munu hafa verið færri, sem
“Já, það er að birta svo yndislega við því hafa búist, að rannsókn-
vpp.” 'Hún brosti dauflega. j arréttur yrði settur í Banda-
“Þú ert nú ,æl og örugg1?” | ríkjunum árið 1925, til þess að
Barnið hló, og varirnar titr- kveða upp endilegan dóm um
uðu lítið eitt. “Já, þakk’ yður fyr- Það, hvort að breytiþróunar-
ir,” sagði hún, og strauk um augu kenningin væri ekki villukenn-
sér, sem enn voru lítið eitt tárvot.' ing, sem beindi út á hina hálu
Eg hefi haft gott af því að tala viö götu, er til glötunar liggur og
prestinn,”,” bætti hún við, og yar' afvegaleiddi mannkynið, Kenn-
en dálítill gráthreimur merkjanlegur ing, sem viðurkend er út um
í röddinni I allan heim, og hefir ,um langt
* “Eg hefi haft gott af því, að tala' skeið reynst veigamesta undir-
við þig, Hjördis litla,” sagði Lars í stöðuatriði ýmsra vísindagreina!
Seljadal. En hún skildi ekki að Með því að þröngva skólakenn-
fullu hvað presturinn átti við. urum f Tennessee-ríki til þess
— að viðlagðri refsingu; em-
bættismissi — að viðurkenna
ekki þennan sannleika, sem
'mönnum er birtur í náttúrunni
umhverfis þá, er ríkið í menn-
ingarlegu tilliti horfið nákvæm-
lega fjórar aldir til baka, eða til
þess tíma í sögu Spánar, er
tannsóknarréttur klerkavaldsins
var þar í algleymingi! í þessu
sambandi er ekki óviðeigandi
að benda dómurum hins nýja
geistlega rannsóknarréttar í
Fyrir rúmum þrem árum xennessee-ríki á þau eftirtekt-
vann William Jennings Bryan j arverðu orð> er Canon H. de
heit, sem hann hefir ekki hald- j Dorlotod, doktor í vísindum og
iö. Þetta heit var birt á drott- j guðfræði; iet sér um munn
insdaginn, 6. febrúar 1922. Það ' fara um Darwinskuna. Hann
var lesið af miljónum manna. j var fuiitrúi frá kaþólska há'skól-
Á því var hvarvetna hreinskiln- j anum f Louvain, á aldarminn-
is- og alvörublær. Munu flestir ^ ingarhátíð Darwins, sem haldin
hafa litið svo á, sem hugur | var f Cambridge. Orð hans eru
fylgdi þar máli. Einn þeirra, er
að því gekk sem vísu, að hér
væri ekki um neinn hálfleik
eða yfirborðsjátningu að ræöa,
var sá, er þetta ritar. Játning
Bryans var á þessa leið: “Sann-
leikurinn verður að lifa, því
hann er og verður aldrei annað
Sigtr. Agústsson
íslenzkaði.
Móðir jörð ávarp-
ar Bryan.
Eftir
Henry Fairfield Osborn.
þessi: •
“Það eru ekki ýkjur, þó sagt sé, að
Charles Darwin h.a.fi — með því að
birta oss verik skaparans í dývðlegri
mynd og augljósara samræmi en vér
áður skildum það — fullkomnað
vtrk Isaks Newton. Hver sem eyru
en sannleikur!” Svar mitt birt- hefir 0pilli hlýtur að viðurkenna, aö
ist SVO næsta sunnudag á eftir, j Darwin túlkaði fyrir oss 'hinn lífræna
og var um “Breytiþróun og trú- j (organska) heini, á sama hátt og
arbrögð’. Vinir mínir og starfs-1 Xewton fræddi mannkynið um hinn
bræður (höf. er vísindamaður) 1 ólífræna (óorgansika) heim; var rödd
hafa spurt mig, hví eg væri að j af hinini send til að vitna um dýrð
svara Bryan. Eg hefi svarað shaparans, og að þessi heimur vor sé
þeim því, að það væri ekki um
eitt af hans undursamlegu verkum.
Bryan einan að ræða; hann fyll- um þesso tvo göfugu túlka náttúr-
ir flokk, sem er allf jölmennur, I 0nnar, leyfum vér oss ^i.ð viðhaía orð
og fyrir þeim jábræðrum sínum sálmaskáldsins um náttúruna: Engin
ut um alt landið flytur hann j rgega; engin oi'ð, eru töluð. En boð-
ræður um trúmál. Hann reynir skapur þeirra fer um alla jörðina, og
að koma áheyrendum SÍnum í j raust þeirra heyrist til endimarka
fastan skilning um það, að ó- heims.”
brúanlegt djúp sé staðfest milli j
skaparans og verka hans, milli j j>að er skoðun þess, er þetta
guðs og náttúrunnar. Þetta er ritar) að ekkert djúp sé staðfest
ekki sannleikur. Og Bryan 0g enginn gagnstæðleiki sé milli
brýtur sitt hátíðlega heit með , gkaparans og verka hans. Að
því að að halda þessu fram. En j neita að viðurkenna þær stað-
sú kenning, sem ekki hefir við j reyn(iir, þann sannleika, er nátt-
sannleik að styðjast, er skaðleg uran, sköpunarverk guðs birtir,
sannri trú, sönnu siðgæði og
sannri fræðslu.
Á ári því, er nú stendur yfir,
stóð eftirfarandi fregn í dag-
er heiðindómur, hversu mikið
sem reynt er að fóðra það og
kalla hina einu réttu trú. Það
er meira að segja afar gömul
blöðum landsins, og gefst mönn- j mynd af heiðindómi. Henni
um þar á að líta afleiðingar skýtur átakanlega upp í tveim
slíkra kenninga sem Bryans: | ritum, er um tímana fjalla fyrir
25 öldum að minsta kosti. Er
hér átt við sorgaróðf tvo, er ef
til vill mestir hafa ortir verið,
þá í Jobsbók og í bók Æschy-
lusar um bandingjann Prome-
þev. Bækur þessar gerast ná-
lega á sama tíma; sú fyrnefnda
um 450 f. K.; hin síðari um 476
—458 f. K. Efni Jobsbókar
skýrir ljóst, hvernig elztu rit-
höfundar Hebrea eða Serníta
litu á sambandið milli guðs og
náttúrunnar og milli náttúr-
unnar og mannsins. í eldri
bókum biblíunnar, frá Mósesar-
bókum (um 1300—1200 f. K.),
og til sálmanna (sem ortir voru
og safnað á árunum 520—150
f. K.) gætir að vísu áhrifa frá
náttúrunni, en vísindalegra at-1
hugana í sambandi við hana er
þar árangurslaust að leita. Job \
er fyrsti maðurinn, sem það læt- j
ur sig skifta. í áminningum
sínum er hann oft langorður og
mælskur um þess háttar athug- j
anir í sambandi við hið undur-:
samlega við hauður, haf og
himinn; honum dylst ekki, að j
um fullkomið samræmi sé að
ræða í alheiminum, að hlutirn- j
séu breytingum háðir og verða J
að laga sig eftir aðstæðum; og
hann sér fegurö, sem lærdóma
geymir fyrir manninn. En svo
kemur Bíldad fram á sjónar-
sviðið í Jobsbók. Hann sér
ekkert af þessari fullkomnun,
sem Job sér við sköpunarverk-
ið. Hann segir, að skaparinn;
sé svo miklu æðri en verk hans,
að jafnvel “stjörnurnar eru
ekki hreinar í hans augum”!l
(Job 25: 5). Bíldad, og þeir j
sem sömu skoðun hafa og hann, j
líta röngum og jafnvel smáum!
augum á verk guðs. En í þeim
talar hann þó til vor mannanna;
náttúran er beinlínis og óbrigð-
ull >vottur um vilja lians, al-
mætti og vizku. Sannan guð-
dóm og sanna trú er þar að
finna. Á þeirri skoðun ber líka
meira, eftir að kemur aftur í
sálmana.
Andi vísindalegra rannsókna
bjó í loftinu fimm hundruð ár-
um fyrir Krists burð. Og vís-
j indi hafa eflaust verið umræðu-
efni vitrustu manna og mestu
andans ijósa þeirra tíma á
ströndum Miðjaröarhafsins. En
það væri vanhugsað, að ætla,
að andi trúarbragðanna, eða sú
tegund hans, sem fjandsamleg
er vísindalegri rannsókn, svifi
ekki einnig yfir vötnunum. Á
Grikklandi var um þessar j
mundir leitin eftir því sanna í1
náttúrunni, talin megnasta guð
leysi. í bók Æschylusar um
Bandingjann Promeþev er ekki
farið dult með það, að refsing
Promeþevs hafi átt rót til þess
aö rekja, að hann dirfðist að
vinna að útbreiðslu vísindalegr-
| ar þekkingar á lögmálum nátt-
| úrunnar. Promeþevs hefir ver-
| ið kallaður persónugervingur
i hins spyrjandi anda. Hann áleit
j ekkert stuðla eins að framför-
j um og velfarnan mannkynsins
j eins og það, að mennirnir læröu
að hugsa vísindalega um lilut-
ina. En það þoldu hin miklu
j olympsku goð ekki. Og þegar 1
1 þjónar þeirra sáu þau móðguð, |
| fólu þeir ekki ljós mælsku sinn-
I ar undir mælikeri. Bannfær- !
| ingum rigndi yfir þá, sem vís-!
| inda-iðkanir höfðu í frammi,,
! og refsingin varð ekki umflúin.
í þessurn áminstu tveimur dæm-
um frá því fimm hundruð árum
fyrir Krists burð, rekur maður
sig á fyrirmyndir William Jen-
nings Bryan.
I svari mínu til Bryans var
minst vers eins úr Jobsbók, sem
eftirtektarverðara er en margt
annaö; þar stendur: “Spyr þú
jörðina, og hún mun svara þér.”
(Job 12: 8) Þessi áminning
Jobs beinir ótvírætt að þeim
sannleika, að náttúran hefir,
frá því á dögunarskeiði mann-
kynsins, verið að tala til þess.
! Raddir hennar hafa heldur ekki
I dulist þeim, sem opnað hafa
huga sinn og hjarta fyrir þeim.
Hún hefir talað og talar enn til
hins rannsakandi anda, í jarð-
lögunum, í eldgosunum, í storm-
viðrinu, í alheims lögmálunum.
Rödd hennar getur verið svo há-
tíðleg, að við eigum erfitt með
að gera okkur grein fyrir þeim
boðskap, er hún flytur, eins 'og
t. d. hinar nýjustu undursam-
legu uppgötvanir í eðlis- og
stjörnufræði. Og röddin getur
annað veifið verið svo “þögul”,
að hún sé alment talin lítils-
verð, þó sá “þögli” boðskapur
sé ærið mikilvægur, eins og á
sér stað með flestar uppgötv-
anir viðvíkjandi mannfræði. En
sem betur fer, hafa ávalt ver-
ið uppi einhverjir, sem skilið
hafa það helga evangelíum..
Og þeir hafa, þrátt fyrir alt,
sakir sannleiksástar, einstakrar
alúðar og fórnfýsi, túlkað það
fyrir mannkyninu. í mótsögn
við þessa menn, og anda þann
er þeir starfa í, kemur Bryan
og stefna hans. Þó vitnisburð-
um um sannleikann væfri hlaðið
kringum hann jafnhátt fjöllun-
um Ossa og Pelion til samans,
væri sannleikurinn ekki sann-
leikur í hans augum. Eðlileg-
ustu leiöir sannleikans eru grasi
grónar og ótroðnar í meðvitund
hans.
Það er næsta eftirtektarvert,
að stuttu eftir að Bryan vann
heitið að því árið 1922, að við-
urkenna sannleikann, ávarpar
móðir jörð hann í hans eigin
átthögum, ríkinu Nebraska!
Þar finst ofurlítil, en afargöm-
ul tönn í jörðu. Og hvaða
boðskap flytur hún? Tönnin
er úr mann-apa (Anthropoid),
og er sú fyrsta, er fundist hefir
af því tæi vestan hafs. Hún
færir mannkyninu fyrstu sönn-
unina fyrir því, að í Ameríku
hafa mann-apar verið. Áður
var engin vissa fyrir þessu.
Þannig birtir jörðin smátt og
smátt leyndardómana, sem hún
geymir. Og það má í fylsta
máta broslegt heita, að í þetta
skifti skyldi hún skjóta honum !
upp svo að segja undir fótum ■
Bryans! Það er nú segin saga,
að tennur geymast mjög vel,
bezt allra dýraleifa. Ogt með
því að verkefni þeirra er all- j
augljóst, hefir oft fundur lítill- j
ar tannar reynst svo mjkils
verður, að hann hefir orðið
undirstaða vissra skoðana;
tennur eru liinar dýrmætustu
fornleifar. Eitt sinn ferðaðist
sá, er þetta ritar, nokkrar þús-
undir mílna, til þess að skoða
eina einustu tönn. Á vísinda-
máli er sú tönn nefnd “Micro-
lestes antiquus”, og er merking
orðanna: “litli forni ræning-
ínn”. Þrátt fyrir aldur þessarar
tannar — og hún er talin að
vera frá Trias- heldur en Jura-
tímabilinu — er hún óskemd.
(Dýr það, sem sú tönn er úr,
var spendýr, og þykjast menn
hafa fundið skyldleika milli þess
og pokadýra þeirra, er enn lifa
í Nýja Hollandi. Ef aldur tann-
arinnar ætti að gefa í árum,
myndu þar um fróðir menn
segja frá 14 til 140 miljónum
ára). Tönnin er lítil, en fræðir
um ótrúlega margt frá tímabili
því, er “litli forni ræninginn”
tilheyrði^ eða var í blóma lífs
síns. Nokkrum árum seinna,
er eg eitt sinn var í boði hjá
William Manning, rektor Trini-
ty-kirkjunnar, kyntist eg erki-
biskupinum af York, hinum há-
æruverða Cosmo Gordon Lang.
Eg hafði veður af því, að þeim
háæruverða var lítið gefið um
hversdagsleg umtalsefni, eins
og til dæmis veðrið eða stjórn-
málaglamur. Hætti eg því á,
að minnast á “litla forna ræn-
ingjann” við hann. Eg spurði,
hvort hann gæti gizkað á, hvað
York væri frægust fyrir. Hann
brosti, en gat þess til, að hún
væri frægust fyrir dómkirkjuna.
Eg svaraði, að svo væri ekki,
heldur væri borgin frægust fyr-
ir það, að hýsa þá elztu tönn.
er til væri. Hann kannaðist
við, að hann hefði ekki séð
þessa tönn, en svo mikið þótti
honum til efnis þe~ss koma, er
hún lýtur að, að hann kvað það
skyldi verða sitt fyrsta, er hann
kæmi aftur til York, að skoða
tönnina.
Uppgötvunin í Nebraska vakti
afarmikla eftirtekt í vísinda-
heiminum. Hún var ekki stór,
tönnin sem fanst, og er úr
hægri efra skolti á mann-apa.
En hún flytur boðskap, sem nú
þegar hefir reynst mikilsverð-
ur. Mér liggur við að kalla hana
Rosetta-steininn okkar. Eins
og Rosetta-steinninn, sem fanst
í Egyptalandi, varð lykill að
myndleturgerð Egypta, svo get-
ur tönn þessi orðið lykill að
fróðleik, sem enn er dulinn. Það
eitt ér víst, að mann-apar hafa
átt sér bygðir og ból í nýja
heiminum eigi síður en þeim
gamla. Það verður erfitt fyrir
Nebraska að losa sig við Hes-
peropithecus (Vestwrálfu-ap-
ann) úr þessu. Af fundi hans
og annara dýra-fornleifa hér er
útlit fyrir, að Ameríka og Asía
og Vestur-Evrópa hafi eitt sinn
verið nánari böndum tengdar
landfræðilega en nú er raun á.
Frá Asíu og Vestur-Evrópu
hafa einhverntíma streymt dýr
til Ameríku, eina eða fleiri leið-
ir. Meðal þeirra fornu innflytj-
enda má nefna Antilópur, nas-
(Frh. á 6. bls.)
íþróttaáhöld eru vinsælar
JÓLAGJ AFIR
Finnið oss viðvíkjandi því, sem yður þóknast að kaupa.
HARKNESS RADIO SETT
myndi bæta mikið á jólagleðina.
Vér setjum þau inn fyrir $12.50 niðurborgun. Afgang-
getið þér borgað á næsta ári.
FARQUHAR 8c SHAW LTD.
387 Portage Ave. — við Edmonton St.

Bezta íslenz&a kaffisöluhúsið í borginni
WEVEL CAFE
Óskar öllum viðskiftavinum sínum
Gleðilegra }óla
Komið inn á jóladaginn og neytið ágætis
hátíðamatar:
Hangikét - Turkey - Ilænsakét
Munið eftir hinu ágæta kaffi með jólabrauði og vínar-
tertu, pönnukökum og fleiru góðgæti.
ROONEY SVEVENS
eigandi.
692 SARGENT AVE. TELEPHONE: B 3197
THOMAS JEWELRY CO.
óskar öllum Cleðilegra Jóla og farsældar á nýja árinu.
Þakkar öllum löndum sínum fyrir viðskiftin á, liðnu ári.
— Svo mætti geta þess, að við höfum birgðir af Jóla-
gjöfum, sem við seljum með mjög lágu verði núna
fyrir jólin.
THOMAS JEWELRY CO.
666 Sargent Avenue Phone B 7489
Norðurlandavörur
Kjöt- og Matvörusali
J. G. Thorgeirsson
Selur úrvalstegundir af fyrsta flokks Matvöru. —
Einnig Kjöt, nýtt, reykt, saltað.
Fisk, Garðmat, Egg, Smjör.
TALSÍMI: B 6382 ---------- 798 SARGENT AVE.
ÍSLENZKA BAKARÍIÐ
BJARNASON BAKING CO.
Óskar öllum sínum mörgu viðskiftavinum, fjær og nær,
GLEÐILEGRA JÓLA OG NÝÁRS.
Núna fyrir hátíðina höfum við úr óvenjulega miklu að
velja af fallega skreyttum JÓLAKÖKUM á 5Qc pundið;
Tertum, svo sem: rjóma, sveskju, fíku, döðlu og rasp-
berry, ðsamt óteljandl tegundum af smáköum — að
ógleymdu rúgbrauði, kringlum og tvíbökum.
Við tökum á inóti pöntunum á öllu ofantöldu. —
Ennfremur af búðingum af hvaða tegund sem er.
Látið okkur skreyta jólakökur yðar og greypa þær
gullnu letri á íslenzku.
Með þakklæti og virðingu
J. A. JÓNASSON SKÚLI G. BJARNASON
676 Sargent Ave.— Talsimi B 4298