Heimskringla - 22.12.1925, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 22. DES. 1925.
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSÍÐA
Friðargjörðin.
i.
(Æfintýri)
Eftir J. Magnús Bjarnason.
í Jötunheimum Ijggur dalur nokkur langur og djúpur
írá norðri til suðurs. í eystri hlíð dalsins bjó í fyrndinni
risi sá, er Harðgreipur hét; en í vestari hlíðinni átti sá risi
heima, sem hét Víðgrípur. Niðri í dalnum var dvergabygð
öiikil. Dvergunum var það að vísu kunnugt, að risamir
hjuggu í hlíðum dalsins, en þeir mæltu á aðra tungu og áttu
engin mök við þá.
En nú var fjandskapur mikill með þeim risunum, og
kom hann til af því, að báðir þóttust fara varhluta af sól-
skini, og kendu hvor öðrum um það. Skein kvöldsólin
lengur á austur-hlíðina. En vestur-hlíðin fékk meira af
morgunsólu. Höfðu risarnir komið sér saman um það',
&ð þeir skyldu jafna sakir með því, að berjast með kylfum
öiöri í dalnum þann dag, er þeir tilnefndu.
Á fjallstindi einum háum skamt frá dalnum bjó ljósálf-
hr, sem var svo góður, að hann mátti ekkert aumt sjá. Hann
komst brátt að því, hvað risarnir höfðu í hyggju, og vissi,
að úti væri um bygð dverganna í dalnum, ef risarnir hæðu
þar einvígið, því að þeir mundu vaða jörðina upp að knjám
°g umturna þar öllu. Einsetti hann sér því, að reyna aö
afstýra þessari ógnar-hættu, sem yfir dvergunum yofði.
Pór hann nú af stað og kom til híbýla Harðgreips jötuns
síðla dags, og skein kvöldsóiin í allri sinni dýrð á austari
halsbrúnina.
Harðgreipur jötunn sat þá yfir matborði. Tók hann
Ijósálfinum fálega í fyrstu og spurði um erindi hans.
“Sit þú heill á húfi, Harðgreipur sterki,’’ sagði ijósálf-
urinn þýðlega. “Eg kem hingað til að njóta síðustu geisla
kvöldsólarinnar, því að hún signir bústað þinn eftir að hún
hefir kvatt alla í vestur-hlíðinni.”
“Eln morgunsólin nær þó aldrei að skína hér,” sagði ris-
inn, ‘‘því að óvinur minn í hlíðinni að vestan seiðir geisla
hennar til sín.”
“Samt fær hann ekki einn einasta geisla kvöldsólarinn-
'ar» af því að þeir streyma allir til þín,” sagði ljósálfurinn hóg-
værlega.
“Satt er það,” sagði risinn; “en því veldur gifta mín. —
Og njóttu nú kvöldbjarmans hjá mér eins lengi og hann
endist.”
Ljósálfurinn tók boði hans með þökkum. Sat hann
á tali við risann þangað til dagsett var orðið. Þá hélt
hann heim.
Um sólaruppkomu næsta dag, kom ljósálfurinn í vestur-
hlíð dalsins til Víðgríps jötuns, sem sat að mat og var þungur
á brún.
“Sit þú allra jötna ársælastur, Víðgrrpur valinkunni!”
sagði ljósálfurinn.
“Fáir hafa kvatt mig svona,” sagði Víðgrípur jötunn;
°g seg þú mér erindi þitt.”
“Eg kem hingað til að njóta yls morgunsólarinnar, því
að hún virðist una bezt hjá þér.”
“Kvöldsólin kemur hér þó aldrei,” sagði Víðgrípur, “því að
óvinur minn , hann Harðgreipur þurs, lokkar hana til sín.
En þess skal hann síðar grimmilega gjalda.”
“Aldrei fær hann samt einn einasta geisla frá blessaðri
toorgunsólu, því að hún skín eingöngu á hlíðina hér-megin
úalsins.”
“Því veldur hamingja mín,” sagði Víðgrípyr.
“Og um það mun Harðgreipur jötunn vera þér sam-
ðónia,” sagði ljósálfurinn.
“Komstu til hans?”
“Til hans kom eg í gærkvöldi og naut kvöldbjarmans,”
sagði Ijósálfurinn; “og eg heyrði hann aldrei leggja þér last-
yrði.”
“Hann er allra þursa þagmælskastur,” sagði Víðgrípur
Jötunn. “En njóttu hér morgunsólarinnar í friði eins lengi
°g hún skín.”
Og ljósálfurinn sat í vesturhlíðinni alt fram að dagmálum.
Um miðaftansbil var ljósálfurinn kominn á ný til Harð-
greips jötuns, og heilsaöi honum hlýlega.
“Vertu velkominn aftur,” sagði Harðgreipur, “og sit hér
lengi.”
Ljósálfurinn þakkaði risanum boð sitt.
“Eg hefi alveg eins mikla unun af að sitja hér á kvöld-
m»” sagði hann, “eins og í vesturhlíðinni að morgni.”
“Komstu þar í morgun?” spuröi Harðgreipur.
“Eg sat þar hjá Víðgrípi jötni, í góðu yfirlæti, frá því
höi sólaruppkomu og alt fram að dagmálum.”
“Hann er svarinn óvinur minn,” sagði Harðgreipur.
“Hann talaði vel um þig, en ekki illa.”
“Hvað sagði hann um mig?”
“Að þú værir þagmælskur.”
“Það sagði h#nn satt,” sagði Harðgreipur, “og hefi eg
^engi vitað, að hann hefir dómgreind góða og viðurkennir
kostina, þá er hann sér þá.”
Ljósálfurinn sat hjá Harðgreipi jötni í bezta yfirlæti alt
að náttmáium.
Næsta morgun snemma kom hann á ný til Víðgríps, sem
fagnaði honum vel.
“Varstu hjá Harðgreipi þurs í gærkvöldi?” spurði Víð-
gn'pur.
“Já, þar var eg lengi og undi mér vel,” sagði ljósálfur-
inn; “þvf að kvöldsólar-skinið er mér alveg eins kært og
Seislar morgunsólarinnar.”
“En Harðgreipur þurs er mér óvinveittur.”
“Hann talaði þó vel um þig.”
“Hvað sagði hann?”
“Að þú hefði dómgreind góða og viðurkendir kosti ann-
ara þá er þú sæir þá.”
“Þar lét hann mig njóta sannmælis,” sagði Víðgrípur;
°g sýnir það, að ekki er honum vitsins varnað, og hefði eg
gjarna viljað eiga hann að vin, ef nokkur ^ kostur hefði verið.”
“Og vinur þinn hefði hann sjálfsagt viljað vera, ef hann
hiætti,” sagði ljósálfurinn og horfði í augu risans.
Víðgrípur þagði og horfði austur til híbýla Harðgreips
Íötuns.
Daginn eftir bað ljósálfurinn báða risana að koma til
sín. Og gjöfðu þeir það. Voru þeir komnir um hádegið |n,<
upp á fjallstind þann, sem var bústaður ljósálfsins. Litu1 2
risarnir í fyrstu illilega mjög, hvor til annars, en stiltu þó
skap sitt, því að þeir vildu ekki gera óspektir í viðurvist
ljósálfsins.
“Verið marg-velkomnir hingað til mín,” sagði Ijósálfurinn.
“Nú er, sem þið sjáið, sól í hádegisstað; og ef þið horfið ofan
í dalinn ykkar, þá sjáið þið, að hún hellir geislaflóði sínu í 11
jöfnum hlutföllum á bústaði ykkar beggja og á allann dal- i |
inn. En takið líka eftir gnípunum, sem eru beggja megin 11
við dal þenna. Haldið þið nú ekki, að þær gnípur séu á |
einhvern hátt valdar að því/ að sólin blessuð fær ekki að |
skína jafnt á báðar hlíðar dalsins kvölds og morgna?” ',v
Risarnir horfðu nú lengi, ýmist ofan í dalinn, eða á j |
gnípurnar, sem voru beggja vegna við hann. Alt í einu var
eins og þeir vöknuðu af draumi; þeir litu á ljósálfinn og svo
hvor á annan, og tókust í hendur fast og innilega.
“Nú skiljum, við hvernig öllu þessu er háttað!” sögðu
þeir báðir einum rómi.
Ljósálfurinn brosti, og bauð risunum inn í höll sína til |
veizlu.
Þeir Harðgreipur og Víðgrípur urðu samferða heim um J í pr ^ pr
kvöldið. Og þeir voru hjartfólgnir ástvinir eftir það. |!
En dvergarnir litlu í dalnum fengu aldrei að vita um þá
ógnar-hættu, sem yfir þeim hafði vofað, og vissu heldur
iausa, trúlausa, dauða \úr taugum. ’ fr.am, að aldrei síðan 1913 hafi ver-
En rödd þeirra, sem á undan eru i eins bjart yfir nokkrum jólum, eins
farnir og áður voru hér að verki og þeim sem nú fara í hönd. Eitt-
hrópar til okkar: “En kvíðið þið hvað af því langar mig til ag benda
engu og komið þið þá, er kyrr- lesendum Heimskringlu á síðar.
ir og tvíráðir standið; því djarf- * * * *
mannlegt áræði er eldstólpi sá, er Einhver einkennilegaj gáfaður
eyðimörk harðstjórans leiddi okkur maður kom með þá st.a.Shæfingu hér
frá — og Guð, sem mun gefa okkur á dögunum að Jesús Kristur hefði
landið.” Áfrarn, þá, að því verki, setið friðarþingið (?) í Versölum, og
sent Guð hefir sett okktir, og í fullu jafnvel stjórnað því. Ef tilgangur
Dagrenning.
Draumur! Sérðu daginn?
Dagar út’ á þínum
yztu, efstu leiðum
yfir rættum sýnum.
Þar sem blíðu-blámi
blandast ljóssins roða,
og flekklaus friðar-hrönnin
faldar lífsins boða.
Þagnar húnisins harpa;
hrynja gáskans borgir. —
Regingleymsku-gröfum
geymast aldnar sorgir.
Kastar húmgri hilling
heilög sannleiksströndin.
Breið þú, bjarti dagur,
birtu þína um löndin.
ekki, hversu mikifð þeir áttu að þakka Ijósálfinum góða.
“Friður á jörðu.”
Söngur englánna. Hver hefir jól, þrátt fyrir alt. Ef við litum
heyrt hann'? Oidur hans hafa yfir feril nfánnkynsins í þessunt
hafa sveiflast um sálir þessara.r kyn- heimi, getur engu okkar dulist þa.ð
slóðar einu sinni á ári, alt frá barn- að hann er þroskaferill. Maðurinn
æsku. Svo var það um hverja er smám saman að losa sig viö dýrs-
..v i i - v , , , , ,. , trausti þess að: ‘Þitt starf ei nem- þess þings hefði veriö, ákveðið sá,
liðna kynsloð, í margar aldir — en haminn og þær kvahr sem 'honuni , ’ ’
, • a t • i f ^ . ur staðar; þin stóðvar enginn spor. að tryggja úfrið i Evrópu framvegis,
hver hefir hevrt? Enginn? Tu, þær eru samfara, og íklæöast æ fegurra. í ,
¥ ¥ ¥ j hefði varla verið hægt að gjöra þaö
! betur en þar var gjört. Það sem
Það bjargiö, sem nú hannar oss að nokkru leyti hefir bjargaö síðan,
mest veginn, er sá arfur frá öld er það, að bandamenn hafa stöðugt
villimenskunnar, að skera úr ágrein- j veri að reka sig á ómögulegleikann
ingsmálum milli þjóða, eða flokka á því að framfylgja niðurstöðum
innan einnar þjóðaf, með blóðugu þingsins, og hafa svo verið
striði. Menn skipa yfirleitt styrj- að smá.sníða af þeim og laga þær.
öldum i tvo flokka, er þeir nefna; Með hvaða hugarfari komu erind-
stríð milli þjóða og borgara-stríö. I rekar þjóðanna þangað? Frakkland
raun og veru, er fyrri flokkurinn kom þangað í þeim beina og ský-
að falla úr sögunni og öll stríð að lausa tilgangi að láta. kné fylgja,
verða borgarastríð, í eöli sínu. kviði, ekki að eins að ná skaðabót-
Þetta sést ef til vill bezt á því, að um frá óvinaþjóðunum, heldur líka
engin þjóð (sem þjóð) getur nú haft að koma fram hefndum. Italía
nokkurn hag af stríði. Sigurveg- koin þangað til að tryggja ser launin
ararnir, engu síður en hinn sigraði, fyrir að svíkja fyrri bándamenn
hlýtur að tapa. Þær þjóðir, sem sína og ganga í lið óvina þeirra.
tóku þátt í striðinu 1914—1918 Lloyd George kom þangað með op-
stynja nú allar undir óbærilegum in augun en bundnar hendur, af
byrðum, sem ófriðurinn lagði þeint j kosningaloforðum ný-afstaðinna
á herðar. Helzta úrræðið, sem ^ kosninga, um “að hengja keisar-
fundist hefir, er, að velta miklum , ann”, og að “láta Þjóðverja borga”.
hluta þess óbærilega þunga. yfir á i Wilson kom þangað með hina göf-
sálir einar er gædda.r eru óvenju- og fullkomnara gerfi. Fyrir bar-
Iega ntiklu nænti fyrir áhrifum áttu sína gegnum aldirnar hefir hon-
hinna eilífu tóna. Og söngurinn um aukist máttur, þekking og vizka.
var þeirn opinberun. Þeir sáu Siðferðis- og trúarhugsjónir hans
sýnir. Þeint vitruðust áður ókunnir eru keyptar dýru verði — verði
heintar, —- heintar friðar, fegurðar margra alda lífreynslu. Allar
og fivllkoiiinunar. Hrifnir af þeim þrautir og þjáningar allra manna,
helgidóm , er hugsæið birti þeim, sent á undan okkur hafa lifaö, er
fluttu þær ntönnum fagnaðarerindið gjaldið, sem greitt hefir verið. Þeg-
unt “frið á jörðu.” og mönnunum iá ar maður hugsar um þetta, hversu
við að trúa því, — á jólunum — að ósegjanlega auöviröilegar veröa þá
ti' væri engla söngur — á himnum. ekki þær kröfur, sem sumir menn
Hver, sent í virkileika heyrir gjöra til þess a.S þeir hafi öðlast
hljónta, sér líka sýnir. Þessar fyrir sérstaka náð sér veitta, öll
vitranir verða fagrar eða ófagrar, sannindi lífsins. I sannleika er
eftir því hvort eðli tónanna. er, og saga mannsins dásamlegri en nokkurt
af hvaða rótum þeir eru runnir. Og æfintýri. Hún er hin dýrölegasta
eftir þessu fara áhrif þeirra. I>eir, hetjusaga og hinn dýpsti harmleik-
sem eru sprotnir af hinum æðri ui. Hvernig getur. maður lesið
hvötum andans, bregða birtu sinni um sigurvinninga hans, án þess að
yfir bárur tinvans ög lyfta úr legi læra að bera virðingu fyrir honum'?
Jandinu fyrirheitna — guðsríkinu. Hvernig getur maöur horft á harm-
Þeir, sem eig,a. rót sína aö rekja til leik hans, án þess að læra að elskv
hinna óæðri hvata, draga sálin.i 'hann? Og sigur hans er minn
niður í djúpið, þar sem öll útsýn sigur; þjáningar hans mínar þján-
'hverfur; þar sem aö eyranu berast ingar; saga hans mín saga. Hver
kvala-óp og kveinstafir; “grátur og hefir varpað bjartara ljósi yfir
gnistran tanna;” æðishlátur örvita þessi sannindi en Jesús frá Nazaret,
sálna — ríki myrkranna.-------“en í sem sagði: “Það sem þér gjörið
hæðum óma, engla sólarljóð.” j einum af minum minstu bræðrum,
* * * | það gjörið þér mér.” Og það
Söngur djöflanna. rlestir ljá hon- er einmitt fullkominn skilningur á
um fúslega eyrun. Oldur hans þcssum sannindum, sem er grund-
hafa sveiflast um sálir mannanna frá vallarskilyrði þess að sól hinna-sönnu
kynslóð til kvnslóðar, öld eftir öld, j»la fai ris>ð yfir mannlifinu. Hve-
frá ómunatíð. Ekki að eins einu nær ris sn sr>1 ? Hvenær fæ eg að
sinni á ári, heldur dag eftir dag, frá langa. sálu nrina í hinum tæru öldum
morgni til kvelds argar hann í eyr- i11118 samstilta söngs englanna? Hve-
um manna, og eftir honum dansa nær verður “friöur á jörð ? Þegar
þeir. DoHarar og cent; cent og boðskapur Jesú um bræðralag
dollarar. Krónur og aurar; aurar >nannanna er orðinn að meginreglu
og krónur. Þetta gjallandi málm- 1 lifi þeirra. — Þegar þeir hafa
hljóð er grunntónar djöflasöngsins. gjört hann að grundvelli nýrrar
Að honum seiðast svo aðrar raddir: mannfélagsbyggingar. Hvenær koma
Vökl og metorS; aitður og upphefð; Þa jóhn? Guð veit það; en það
skjall og skrunt; glys og glingur; l’iður að þeim. Og eg hefi séð
hégórni og hræsni; ærsl og óvit; hat- bjarmann af geisla.-dýrð þeirra í
ur og hefndir; morð og manndráp. draumt.
I þessum æðandi öldum ósamræmis- * * *
ins velkjast svo vesalings sálirnar j draum;, Já> okkur dreymir um
mannanna, án vilja og v.ts þar til tilkomu Guðsríkis; við þráum það
þær hniga örmagna í djúpið - i _ en viS gjörnm ekkert. Stundum
myrkrið. Hver getur lýst því ?
Það er söngur djöflanna. — Jazz.
Hvernig eiga nienn svo að geta
heyrt söng englanna? Jafnvel í
kirkjunum, — þessurn musterum, sem
bygð eiga a.ð vera til að bergmála
raddir hinna himnesku hersveita, —
segja bölsýnir menn, að stundum
heyrist varla hrotur þeirra, er þreytt-
ir halla sér að hægindinu, fyrir há-
reysti djöflasöngsins.
* * *
Kemur þá nokkurntíma sú tíð, að
söng djöflanna verði bygt út úr
mannheimi? Kemur sú tíð að söng-
ur englanna fái þrýst sér inn í sál-
ir allra manna? Verður nokkurn-
tíma “friður á jörðu”. Ef ekki, þá
verða heldur aldrei haldin jól meðal
mannanna., í raun og sannleika, og
þá er líka full ástæða til að örvænta
um framtíð þeirra. En jólin koma.
Eg trúi því; eg veit það; eg sé þati
nálgast; — Og við þráum öll þessi
segjum við ekki einu sinni hvort
öðru drauma okkar eða tölum saman
um þá. Og þó er það áreiðanlegt
að fyrir okkur liggur en mikið starf
ef draumarnir eiga að rætast. Gegn-
um aldirnar hljóma orð spámanns-
ins: “Greiðiö götu Drottins, ryðjið
Gttði vorum braut í óbygðinni!”
Talar ekki herr.a. tímans til okkar í
þessuna orðunt? Er ekki einniitt
þetta verkefnið sem fyrir liggur’?
Hafa ekki horfnar kýnslóðir strit-
að og strítt við að ryðja veginn
þangað sem við nú stöndum? Heimt-
ar ekki höfundur lífsins af okkur
að halda. verkinu áfram, “unz braut-
in er brotin til enda?” Vissulega.
Hvernig gengur þá með þetta starf,
og hvað er framorðið? Tíniinn
líður, bræður, klukkan er nærri orð-
in 1926. Og nóg er til að vinna.
Vegurinn er enn ógreiður framund-
an — ófær, segir letin og sérhlífnin,
því “það vex alt í augum þess von-
herðar óborinna kynslóða. Og
sigurvegararnir eru engu betur settir
í þessu efni en þeir sigruðu. Eða
er, máske, fjárhagsástand Frakk-
lands mikið glæsilegra í dag en
Þýzkalands ? Og engum dettur í hug
að kenna því um að Frakkar hafi'
haft nokkra tilhneigingu til að gefa
upp sakir eða vanrækja a.ð neyta
allra hugsanlegra meðala til að
gjöra sigurinn að eigin ávinningi.
En fjárhagslega ta.pið er alls ekki
hin versta afleiðing ófriðatins.
Menningar og siðferðis-tapið er ó-
endanlega ntikið alvarlegra. Þaö
er ekki að orsakalausu að flóðalda
skrílmenningar og glæpa veltur nú
yfir löndin. Hvað er hernaðttr nú-
tímans? Hann er vitfirring. Hann
er leyfi og hvöt frá þeim sem eiga
að vaka yfir löguni og rétti þjóð-
anna til að beita. lýgi og rógburði,
eitri og ólyfjan með því augnamiði
að drepa og rnyrða. Þetta ertt hin
sigursælu vopn nútima hernaðarins,
enda er nú öll áherzlan á það iögð
að brýna og fullkomna þau vopn.
Tala stórgiæpamanna, að tiltölu við
fólksfjölda, er minni á Islandi en
hjá flestum, ef ekki öllum öðrum
þjóðunt. Island hefir i fleiri ald-
ir engan herútbúnað haft. Dettur
nokkrum í hug að hér sé uni ekkert
orsaka santband að ræða ? Seinna
■langar mig til að fara ofúrlítið ítar-
legar út í þetta mál.
* * *
Margir líta svartsýnum attgum á
friðarhorfurnar í heiminum í dag.
Þeir hafa mikið til síns niáls og
margt að benda á, til að réttlæta svart
sýni sitt. Mennirnir standa nú á
thnamótum sem eru þrungin af
möguleikum í tvær áttir. Blöðin
tina upp og prenta með stóru
letri aU það sem er að gjörast og
horfir í ófriðaráttina. Hins láta
þau síður getið, (oftast alls ekki),
sem er að gerast, og horfir í friða.r-
áttina. En það er bæði margt og
merkilegt, — svo margt og merki-
legt að mér finst full ástæða til að
taka undir með þeim, sem halda því
ugu hugsjón sína um nýtt skipulag
á satnfélagi þjóðanna, — skipulag er
tryggja. átti frið og frelsi allra
þjóða í framtíðinni. En þingið
fór þannig höndum um þá hugsjón,
að ekkert varð eftir af henni að
lokum, aamað en hið svokallaða “Al-
þjóð.abandalag,” sem hingað til hefir
verið að mestu leyti máttvana. Og
þessu þingi átti Jesú frá Nazaret að
hafa stjórnað! Að hann hafi ver-
ið þar, því get eg trúað. Að hann
hafi blásið Wilson forseta í brjóst
þeirri göfugu hugsjón er hann kom
þangað með, þvi get eg einn-
ið trúað. Að hann hafi verið
valdur að þeim innri óróa, sem
virkilega þjáði Lloyd George á því
þingi, því get eg ennfremur trúað.
Hvað liann hefði haft að segja ef
hann hefði virkilega ha.ft orðið þar
finst mér ekki erfitt að geta sér til.
“Sliðra þú sverð þitt; þvi að allir
þeir, sem grípa til sverðs, munu far-
ast fyrir sverði.” “Þér hafið heyrt
að sagt var: Auga fyrir auga og
tönn fyrir tönn; en eg segi yöur,
rísið ekki gegn meingjörðamannin-
um o. s. frv.” “Þér hafið heyrt að
sagt var: þú skalt elska náunga þinn
og hata óvin þinn. En eg segi yð-
ur: EEkið óvini yðar og biðjið fyr-
ir þeim, sem ofsækja. yður.”
“Alt sem þér viljið að mennirnir
gjöri yður það skuluð þér og þeim
gjöra.” “Sælir eru friðflytjendur,
því að þeir munu Guðs synir kallað-
ir verða.” — En þvi fer fjarri að
hann heföi orðið í Versölum. Hve-
nær sem það skeður, að Jesú frá
Nawret, eða andi hans, virkilega
stjórni þingum þjóðanna, þá rennur
upp nýr og fegurri dagur. Þá
ljómar sól hinna sönnu jóla um öll
heimkynni mannanna. Þá óma sól-
arljóð englanna, ekki að eins í hæð-
um, heldur svella hinir voldugu tón-
ar hans um jarðríkið alt og kæfa all-
ar ósamróma raddir. Þá verður
“friður á jörðu,” og “gleðileg jól.’
A. E. K.