Heimskringla - 22.12.1925, Page 3

IVINNIPEG, 22. DES. 1925.
HEIMSKRINGLA
11. BLAÐSÍÐA
,þínum. I síöustu þingkosningum báru flokkarnir hver á annan, aö hann
faeri meS lygi. Bráöum fæ eg atkvæðisrétt, og sé eg í bygöinni, er eins
víst, aö eg brjóti þetta boöorö meö því, aö ota blýantinum eitt augnablik.
RREPPSTJ.: — Hvað 'helduröu a þú vitir um pólitík? (Við sjálfan
sig) : Eg verð líklega aö eiga á hættu að skríöa inn i skonsuna.
HUEDA: — Níunda boöorö: Þú skalt eigi girnast hús náunga þíns.
Þú tókst húsið af honum Jóni á Eyrinni. Húsið, sem hann bygði sjálfur
yfir sig og börnin sín, og þó áttú margar jarðin Og eg er ekkert betri en
þú. Svona verð eg, ef eg eyði æfinni í bygöinni.
HREPPSTJ.: — Vertu ekki aö bulla um það, sem þú hefir ekkert
vit á.
HULDA: — Tíunda boöorð: Þú skalt eigi girnast eiginkonu náunga
þíns, þjón, þernu, fénað, eöa annaö, sem hans er. Sjálfur sýslumaðurinn
vill eiga mömmu, og Finna vill eiga þig. Þú náðir vinnuhjúunum hans
Eiríks i Holti, af því þú varst rikari en hann; og þú nærö i allar beztu
kindurnar i sveitinni, ef eigendurnir eru fátækir. Og eg er ekkert betri
en þú.
HREPPSTJ. (t'i'ð' sjálfan sig) : — Nú liklega byrjar hún á trúar-
játningunni. (Við Huldu) :Eg skai nú koma og taka til þín, táta mín.
HUUDA: — Til þess aö brjóta ekki boðorðin, verð eg að flýja úr
bygðinni.
HREPPSTJ.-: — Þú getur fariö til Vesturheims.
HULDA: — En þar er enn meiri bygð. Hafi eg ekki frið í fjöllunum,
verð eg að deyja.
HREPPSTJ.: — Jú, þú ert heldur dauðaleg. En komdu nú!
HULDA: — Ef eg dey, verð eg heilög. Enginn syndgar eftir að hann
•er dauður.
HREPPSTJ.: — Þú gleymir fórnarblóði frelsarans.
HULDA: — Því má ekki útburðuriitn vera frelsari minn?
‘HREPPSTJ.: — ‘Þú mátt hafa það eins og þú vilt, ef þú kemur út úr
•drangnum. .... ,
HULDA: — Og má eg þá deyja, pabbi.
HREPPSTJ.: — Já, blessuð vertu ! En komdu nú. +
HULDA (skríður út) : — Ert þú einsamall, pabbi?
HREPPSTJ.: — Já, en leitarfólkið er hér alstaðar á fjaliinu.. Eg
íetla að 'hóa því saman. (Hóar\)
HULDA (sér Finnu og lýtur niður að lienni): — Hvað gengur að
^>ér, Finna mín?
FINNA (rís upp við olnboga) : —Það gengur svo sem ekkert að mér.
Hreppstjórinn kysti mig svona hressilega. (Htær.)
HREPPSTJ.: — Þú lýgur því, ókindin þín.
FINNA: -— Nei. Þetta er heilagur sannleikur. Þú hefir kyst mig oft
•og lengi.
HULDA: — Eg trúi þér, Finna mín.
FINNA: — Blessuð vertu fyrir það. (Stendur upp.)
HREPPSTJ.: — Þið eruð báðar brjálaðar.
FINNA: — Og fáum frítt far til Vesturheims.
HREPPSTJ.: —Ykku» verður einhvernveginn ráðstafað.
HELGA kcmur inn frá vinstri og gengur til Huldu) : — Elsku Hulda
tnín. Eg var svo hrædd um að þú værir töpuð okkur. Nú kemur þú heim
með okkur.
HULDA: — Nei, mamma. Eg vil ekki fara heim í bygðina. Hún er
full af synd.
HELGA: — Syndin er alstaðar þar sem mennirnir eru. Hún er óum-
ílýjanleg eins og dauðinn.
HULDA: — En þar sem dauðinn er, þar er engin synd.
HREPPSTJ.: — Vertu ekki að eyða orðum við hana. Hún er ekki
vneð sjálfri sér.
HELGA (stéýkur hönd utn kinn Huldu) : — Þú nær þér, ástin mín,
þegar við komum heim.
HULDA: — Eg er ekki brjáluð, mamma. Heldurðu að eg sé brjáluð?
Eg, sem hefi vakað yfir vordraumum mínum.
HREPPSTJ.: (’hristir höfuðið) : — Eg vildi að sýslumaðurinn færi að
Loma, svo við gætum lagt á stað heim.
HELGA: — Nei, ekki brjáluð, Hulda mín. Þú þa.rft bara hvíld.' Hvíld
og tilbreytingu.
HULDA (þreytulcga) : —Já, ‘helzt hvíld, mamma. Langa, langa hvíld.
SYSLUM. (kemur inn frá vinstri): — Hamingjunni sé lof! Hvar
funduð þið hana ?
HREPPSTJ.: — Rétt hérna.
SYSLUM.: — Hérna ! Hvar'?
HREPPSTJ.: — Hún var hérna inni i drangnum. (Bendir á skonsuna.)
SYSLUM. (við Huldu): — Voruð þér búnar að vera hér lengi?
HULDA: — Góða stund. Eg skreið inn i dranginn, þegar eg heyrði
>kkur mömmu koma. %
SYSLUM.: — Svo-o! Við skulum fara á stað heim.
HULDA: — Eg á hvergi heima, nema hérna 1 útburðarskálinni.
HREPPSTJ. (tekur t handlegg Huldu): — Korndu nú með okkur,
Hulda min.
HULDA: Nei, aldrei!
SYSLUM. (tekur í hinn handlegg Huldu(: — Þér verðið að koma með
okkur, IJulda mín.
HULDA : — Eg skal ekki! (Slítur sig af þeim.)
(Hreppstjórinn nœr aftur í Hiddu, svo sýslumaður og Hclga. Hidda
berst utn. Finna '.hjálpar Huldu. LeikuHnn berst að klöppinni aftast tik
vitistri. Hreppstjórinn og sýsltimaðurinn tnissa höfuðföt sín t ryskingun-
ttm. — Tveir lcilartncnn kotna inn frá vinstri.)
SYSLUM.: — Komið þið fljótt. Stúlkan er brjáluð.
(Leitarmenn hjálpa til að yfirbuga Htddu. Hún er lögð niður á klöpp-
i no.)
SYSLUM.: Hver hefir band handhægt? Það verður að binda hana.
(Hreppstjórafrúin fer afsíðis og tekur af sér sokkaböndin. Með þeitn
er Hulda bundin. ■A tneðan tekur Finna höfuðföt hreppstjórans og sýshi-
mannsind og hendir þeim niður fyrip björgin.)
FINNA: — Þá eru nú þessir hattarnir heilagir orðnir. — Amen.
(Sýslumaður og hreppstjóri setjast á klöppina og hcdda Huldu. Helga
krýpur við höfuð hennar og strýkur hárið frá augutn dóttur sinnar.)
SYSLUM. (við leitarmenn): — Hafið gætur á henni 'Flökku-Finnu.
FINNA: — Höfuðsyndin er að lifa. (Hljóðar. Grípur sinni hendi í
hár hvors, sýslumanns ög hreppstjórd. peir sleppa tökum á Huldu, sem
'byltir sér út af klöppinni. Móðir hennar heldur í herðar hennar og steypist
með henni niður fyrir bjórgin. — Leitarfólkið þyrpist inn frá báðum hlið-
um.)
FINNA: — Nú getið þið sent mig til Vesturheims.
Hrafnagarg og útburðarvœl.
Hví hefir Oðinn svo
mörg heiti?
Eitt af því, sem hlýtur að heilla
hug þeirra, er Gylfaginning lesa, eru
spurningar Ganglera. og svörin vit-
urlegu, er IJárr hefir ávalt á hrað-
bergi við þeim. Þegar samtali
þeirra er þar komið, að Hárr er bú- ■
ínn að telja upp öll heiti öðins, seg-
ir Gangleri: “Geysimörg heiti hafi
þér gefit honum, ok þat mun vera j
mikill fróðleikr, sá er hér kann skyn j
og dæmi, hverir atburðir hafa orðit
sér til hvers þessa nafns.” — Þá1
svarar Hárr: “Mikil skynsemi er at1
rifja þat vindliga upp; en þó er þér ,
þat skjótast at segja, at flest heiti
hafa verit gefin af þeim atburð, at
svá margar sem eru greinir tungn-
anna i veröldunni, þá þykjask allar
þjóðir þurfa at breyta nafni hans ti!
sinnar tungu til ákalls ok bæna fyr-
ir sjálfum sér; en sumir atburðir til
þessa heita. hafa gjörsk í ferðum
hans.”
Öðinn hafði samkvæmt sögu þtss-
ari eins mörg heiti að minsta kosti
og greinir tungnanna voru í heimin-
um. Það mætti eflaust með nokkr-
um sanni halda því fram, aö nöfn
ÓSins auk þeirra er hann hlaut af
atburðum á ferðum sínum og tungu
heimsins stæðist nú ekki alveg á. En
ef spurt væri að því, hve mörg
tungumál væru nú töluð, yrði ef til
vill réttasta svarið, að segja þau eins
mörg og heiti Oðins.. Þó búast,
megi við, að all-nákvæma tölu þeirra j
megi finna í fórum málfræðinga, er
erfftt að segja með nokkurri vissu
hver hún er. Og því veldur skyld-
leiki tungnanna o. fl. Það sem sum-
ir segja sérstæða tungu, segja aðrir
mállýzku. En eigi að síður hefir
það verið málfræðingunum mikið
keppikefli, að rannsaka hin ólíku mál
niannanna. Af málinu má svo
margt nema. Það fræðir um lifn-
aðarháttu og menningarstig manna
bæði í nútíð og liðinni tíð. Það er
spegill hugsana og athafna mannsins.
Það er eins og Matthias kvað:
— andans form í mjúkpm myndum,
■ minnissaga, farinna daga, —
Að visu var það íslenzkan er hann
átti við. En þetta getur þó átt við
fleiri eða flestar tungur að því leyti
sem þær eru skuggsjá þess er þjóð-
itnar eitt sinn voru og eru enn.
Við samanburð á tungunum, hefir
einnig skyldleiki þeirra komið í ljós.
Og ef sannleikur, sem fáir munu
efa, er falin í orðum sálmaskáldsins
mikla:
— oft má af máli þekkja,
manninn------—
þá flýtur af sjálfu sér, að af skyld-
leika málanna -megi fara nærri um,
skyldleika þjóðanna. Og nú er
skyldleiki. þjóðanna svo mikill, að
hægt hefir verið að skipa öllum
tungum heimsins niður í fáeina að- ,
alflokka. Hvernig sú flokkun lit-|
ur út og á hverju hún er bygð, fýs-
ir eflaust einhverja að vita, eins og
G.a.nglera fýsti að vita ástæðuna fyr-
ir nöfnum Öðins. Og fróðir menn
sem Hárr, og er þá mikið sagt, hafa
um það efni skrifað,. Skal nú hér
reynt að benda á eitthvað af svörum
þeirra. * j ,
M.ál fyrstu tnanna.
Það virðist all-almenn hugmynd,
að í fyrstu hafi allir menn talað eitt
og sama mál. En það er harla ó-
trúlegt, þó upphaftega hafi máliti
hlotið a.ð versu- færri en nú. Um
ntál þau, er menn á eldri steinöld töl-
uðu, vita menn ekkert. Það er
meira að segja engin vissa fyrir því,
að þeir hafi talað nokkurt mál, í
þeirri merkingu sem nú er lögð í
það orð.
Af myndum sem þessir mepn frá
eldri steinöld hafa dregið og1 eftir þá
Eggja, má þó ráða, að þeir hafi bor-
ið talsvert skyn á lögun og útlit
hluta. En mál þeirra, ætla flest-
ir, að hafi að mestu verið fólgið i
ýmsu látæði og bendingum. Ein-
stök orð hafa. þeir ef til vill haft um
hönd, og hafa þau að líkindum
myndast af hljóði því, er hróp-
um þeirra og köllum voru samfara,
er t. d. hættu bar að garði. En
þá hefir orðið einnig getað fests við
það, sem tilefnið gaf til hættunnar,
hvort sem það var hlutur eða dýr,
og á þann- hátt fengið ákveðna merk-
ingu.
Það lætur því að likum, að elzta
mál hafi ekki verið annað en nokk-
ur nafnorð og upphrópanir. En eitt
orð gat haft fleiri en eina merkingu.
Ef eldri steinaldarmenn þektu t. d.
oröið “björn”, gátu þeir með því
hvernig áherzlu þeir lögðu á orðiö
eða með- vissum bendingum gefnum
um leið og það* var nefnt, gefið i
skyn, hvort að biörninn fór eða kom,
væri lifandi eða dauður. En greini-
legt samband orða og hugmynda, er
hætt við að hafi ekki, á þessu stigi
mannsins, náð lengra en þetta.
I túngumálum nútímans skifta orð-
in mörgum þúsundum. I elztu eða
fyrstu tungumálum' hafai þau ekki
skift nema í mesta lagi fám hundtuð-
um. Það er sagt að fólk í sumum af-
skektum sveitum í Evrópu noti enn
ekki nema nokkur hundruð orð í tal-
máli sínu, eða innan við þúsund.
Þegar komið var fram á hina yngri
steinöld, hefir orðafjöldi manna ef
til vill verið mjög svipaður því.
Samtöl eða langar lýsingar hafa
naumast átt sér stað. Menn hafa
á þeim tímum öllu fremur leikið frá-
sagnirnar, en sagt þær. Ymsir
halda fram, áð maðurinn ha.fi þá
ekki getað talið nema að tölunni tvö.
(Iðrir benda á að þeim hafi hlotið að
vera talnahugmyndin Ijós, vegna
þéss, að þeir hafi getað ákveðið j
stærð hópa, þó þeim væri nútíðar J
talnaaðferðir ekkL ljósar. En eigi j
að síður hafa tungurnar auðgast
mjög dræmt af orðum. Og full- j
komnar málfræðismyndir og skipu- j
legar hugmyndir um eiginlegleika |
eða sérstæðleik þeirra (abstract j
thought) koma ekki fram í málunum i
fyr en seint í sögu mannkynsins, ef
til vill ekki fyr en fyrir einum fimm
hundruð mannsöldrum. En um
mál elztu manna skal nú ekki frekar
orðlengt, heldur snúa sér að flokk-
uninni á þéim málum, sem glóggri
og greinilegri sögu eiga.
Arisku tungurnar.
Til þessa tungumálaflokks telst
mesti fjöldi af tungum. Er því
auðsætt, að um mikil eða mjög náin
sifjabönd getur ekki ávalt verið að
(Frh. á 7. bls.)
f
♦>
ICAS QC RAFMACN oÍíS’ f
f
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
♦;♦
?
?
♦>
ÓKEYPIS INNLEIÐING A GASI í HÚS YÐAR.
i
Við höfum ágætt úrval af gaseldavélum, sem við
ábyrgjumst að bér verðið ánægðir með.
Gnfið auga sýningu okkar á GaivVatnshitunar.
tækjum og öðru
Winnipeg Electrjc Co.
ELECTRIC RAILWAY CHAMBERS (fyrsta gólfí.)
?
?
?
?
?
?
?
?
♦>
|
?
?
?
.?
?
?
♦:♦
HEALTH RESTORED
Lœkningar é n lyíja
Dr* S. O. Simpson N.D., D-0. D.O,
Chronic Diseases
Phone: N 7208
Suite 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
il It
Dr. M. B. Hal/dorson
401 Bord Bláf.
Skrtfatofuslml: A 8*74.
Slundar aératnkleBa lungonajdk-
ddmn.
Br nV flnnu A nkrlístofu kl. 1B_U
f k. oi 8—t ♦. k.
Helmill: 46 Alloway Ara.
Tnlsfml: Sh. 81611.
TH. JOHNSON,
Ormakari og GulLim&ui
Selui glftlngaieyflsbráL
Beratnkt ntnyrli veltt pðnlunun
OC vlBrJörSum útan nf landl.
364 Main St Ph«n« A 4SS1
Dr. B/H. OLSON
216-220 Medlcal Arts Bldr*
Cor. Graham and Kennedy St.
Phone: A-7067
VlStalstími: 11—12 og 1—6.80
/ Helmill: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
ARNI G. EGERTSSON
íslenskur lögfrœðingur,
hefir heimild til þess að flytja mál
bæði i Mankoba og Saskatchewan.
Skrifstofa: WYNYARD, SASK.
DR. A. BIANDAL
818 Somerset Bldg.
Talslml N 6410
Stundar sérstaklegn kvensjðk-
dóma og barna-sjúkdóma. AtJ hittA
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h.
Helmtll: 806 Vlctor St.—Siml A 8160
W. J. Ltndal Ja H. L^ds*
B. Stefánssou
Islenzkir iögfræðingar
708—709 Great West
Permsnent Building
356 MAIN STR.
Talaimi A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur sB
Lundar, Rivcrton, Gimli og Piney og
eru þar að hitta á cÞirfylgiandi
tímum:
Lundar: Annanhvern miðvikudag.
Riverton: Fyrsta fimb’dag í hverj-
un? mánuBL
Gimli: Fyrsta Miðvikudag hveri
inánaðar.
Piney: Þriðja föstudng i ménuSi
hverjutn.
Stefán Sölvason
Teacher of Piano
Ste. 17 Emily Apts.
Emily St. Winnipeg.
Dr. K. J. Backman
Specialist in Skin Diseases
404 Avenue Block, 265 Portage
Phone: A 1091
Res. Phone: N 8538
Hours: 2—6.
J. H. Stitt . G. S. Thorvaldson
Stitt & Thorvaldson
Lögfr. og málafærslumenn.
807 Union Trust Bldg.
Winnipeg. >
Talsítni: A 4586
Kr.J. Austmann
M.A., M.D., L.M.C.C.
Skrifstofa: 724l/2 Sargent Ave.
Viðtalstímar: 4.30 til 6 e. h.
og eftir samkomulagi.
Heitnasítni: B. 7288
Skrifstofusími: B 6006
MRS rf V. ISFELD
Planlxt ,t Teaoher
STUDIOi
666 Alveratone Street.
Phonet B 7020
.♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. ^♦i _♦_.♦_ -♦. _♦_ .♦. _♦— .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦.
TaP vav v|^vav vavvav Vav vatTav vav vy v^v vav vVv Tav vav vUv fVv PaV v*f vav va? faf
EMIL JOHNSON — A. THOMAS
Service Electric
524 SARGENT AVE-
Selja rafmagnsáhöld af öllum teg-
undum.
Viðgerðir á Rafmagnsáhöldum,
fljótt og vel afgreiddar.
Talsími: B-1507. Heimasími: A-7286

Talalmli UM| DR. J. G. SNIDAL l'ANM.UCKMR 614 Someraet Bleck Portait Ave. WINNIPBtí
f?=—
dr. j. stefánsson 216 MEDICAl, ARTS BLB6. Hornl Kennedy og Graham. Stnadar elaiga(o anraa-. eyrma-, nef- »m kverka-ajúkdóma. V* hJtta frd kL 11 tll U L k o* kl. 8 tl O e- h. Talalml A 8531. 't Rlver Ave. W. BMl ||
. f]~—
DR. C- H. VROMAN Tannlæknir Tennur yðar dregnar eða lag- aðar án allra kvala Talaími A 4171 505 Boyd Bldg. Winnip«c

J. J. SWANS0N & C0. TaUii.it A 6340. 611 Paris Building. Elctaíby r gð a ru mboð smensi Seija og annast fasteignir, é*- 8 vega peningalán o. s. írv.
—
DAINTRY’S DRUG STORE Meðala sérfræðingv. “Vörugæði og fljót afgreiStla" eru einkunnarorð vor. Horni Sargent og Liptonu PLone: Sherb. Jl 66.
fp=
Mrs. Swainson V 627 Sargent Ave. hefir ávalt fyrirliggjandi úrvals- birgðir af nýtízku kvenhSttum. Hún er eina íslenzka konan, sem slika verzlun rekur i Winnipeg. 1 Islendingar! Látið Mrs. Swain-1 son njóta viðskifta yðar. ■
~ ' 1
A. S. BARDAL aelnr llkklstur og r.nnaat um «t- farlr. Allur útbúnahur aó beatl Ennfremur aelur hann allakonar mlnnlavarha o* legatelna i t 848 SHERBROOKE ST. Phone i N «607 WlfnflPHQ

Arthur Furney Teacher of Violin 932 Ingersoll Street PHONE: N 9405.

Professor Scott. Sími N-8106 Nýjasti vals, Fox Trot ofl. Kensla $5,00 290 Portage Ave., Yfir Lyceum. , ^ —8
T j al d ið.