Heimskringla - 17.11.1926, Blaðsíða 3

WINNIPEG 17. NÖV. 1926.
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSÍÐA
Búið sjálf til
SAPU
og sparið peninga!
Alt sem þér þurfið
er úrgangsfita og
GILLETT5
PURE| VF
flakeLI hm
Notvísir í hverjum bauk.
Matsali yðar hefir það!

Af því einstakir menn eiga fram-
leiðslutækin nú, rennur allur ágóð-
inn af svita og striti alþýðunnar í
vasa einstakra manna geysimikill
auður, miðað við okkar litla þjóð-
félag, safnast á tiltölulega fáar hend.
ur. En fjöldinn heldur áfram að
vera snauður, þó framleiðslunni
fleygi fram. Já, meira að segja að
eftir þvi sem framleiðslan eykst og
fullkomnast, verður sá hlutinn minni
sem almenningur ber úr býtum, en
stærri og stærri sá hlutinn, er at-
vinnurekendur hljóta. I þjóðfélags-
fyrirkomulagji því, er nú ríkir, er
við nefnum auðvaldsfyrirkomulagið,
hvílir engin skylda á eigendum fram
leiðslufyrirtækjanna að láta nota
þau, og þeir gera það heldur ekki,
nema þegar þcir hafa hagnað af
þvi. Þess vegna giefur við og við að
líta þá afkáralegu sjón, að sjá tog.
arana, sem eru fullkomnustu fiski-
veiðatæki heimsins, auða og aðgerða-
lausa, bundna við hafnargarða
Reykjavíkur eða lagða inn á Sund,
um veðurblíðasta tima ársins —
sjálft sumarið. En slikar misfellur
á framleiðslunni hljóta Jafnan að
eiga sér stað á meðan auðvaldsskipu
lagið ríkir, en jafnframt hljóta þá
einnig illa klædd börn og svöng, og
atvinnulausir verkamenn að vera til,
J)ví þetta fylgir auðvaldsfyrirkomu-
laginu í þjóðfélaginu, eins og ág'jöf-
tn opnum báturn.
En þó er misskifting auðsins ekki
eini gallinn á auðvaldsfyrirkomulag-
fnu, heldur má segja að hann sé.
aðeins annar aðalgallinn. Hinn,
sem er sizt i minni, er það, að auð-
valdsfyrirkomulagið tefur framlciSsl
und. Því meðan einstakir menn
eiga framleiðslutækin láta þeir eðli-
lega ekki starfa annað en það, sem
þeir græða á, og er það því mjög
oft, að hagsmunir atvinnurekenda
og þjóðarheildarinnar eru gagnstæð-
ir hver öðrum. Athugum t. d. tog.
arana. Þegar atvinnurekendur álíta
vafasamt, hvört þeir græða á þvi að
gefa þá út eitthvert tímábil, þá láta
þeir þá vera aðgerðalausá; Atvinnu-
vekendum kemur ekkert við, þótt
iólkið verði atvinnulaust, sem hafði
atvinnu í sambandi við togarana.
Þeim kemur ekkert við, hvort lands-
sjóður tapar sköttum og tollum af
þvi atvinnuvegurinn stöðvast. Þeir
lita því á útgerð togaranna frá alt
öðru sjónarmiði en því, hvað eru
hagsmunir þjóðarheildarinnar, og
stjórna útgerðinni eftir þvi. En þ^ð
er vert að festa á minnið, að ef tog1.
ararnir væru almenningseign og rekn
ir með hagsmuni heildarinnar fyrir
augum, verður litið nokkuð öðruvísi
á hvað borgi sig, en þegþr séð er
með augum einkahagsmunanna. Þvi
fyrir þjóðarheildina verður hagur að
því að láta togarana gangja til veiða
(frekar en að fólkið sé aðgerða-
lust), svo framarlega sem aflinn, sem
fæst á þá, er meira virði en það, sem
þarf að kaupa til reksturs þeirra frá
útlöndum, þó að vanti mikið upp á
að aflinn “borgi” (mælt á auðvalds.
mælikvarða) alt kaup þeirra, sem
vinna á togurunum, eða við að gera
aflann að verzlunarvöru.
Sem dæmi upp á hvernig hagsmun
ir þjóðfélagsins og einstakra atvinnu
rekenda eru oft gagnstæðir, má
nefna það, er hér fer á eftir:
I bæ einum, þar sem erfitt var um
aðflutninga, lét bæjarstjórnin rækta
upp lönd og setti upp kúabú, og var
það rekið með nokkrum hagnaði,
mælt á venjulegan auðvaldsmæli-
kvarða. En er árin liðu, bötnuðu
svo samgöngur við nærsveitirnar, að
hæg't var að flytja töluverða tnjólk
til borgarinnar og selja ódýrar en
hún hafði áður veirð seld. En við
það féll hún í verði, og eftir það
varð gróðinn enginn á kúabúi bæjar
ins, af því land var þar svo mikið
hrjóstugra en í sveitunum, sent
mjólkin kom úr Hefði kúabú þetta
verið einstakra manna eign, þarf ekki
að spyrja um, hvað gert hefði verið
við það, eftir að það hætti að gefa
eigjandanum gróða: Kýrnar seldar
og dreift þangað, sem bezt mátti fá
verð fyrir þær, hús og lönd seld t;!
einhverrar annarar notkunar, en
þeim, sem atvinnu höfðu við búið,
sagt henni upp. En bæjarfélagið sá
sér ekki hagsmuni í að gera þet'a.
Þess vegna var heldur ekki hætt við
kúabúið, þó það hætti að gefa gfróða
miðað við auðvaldsreikningshald. Þvi
þótt reikningsgróði sé enginn af því,
eru hagsmunir bæjarmanna af bvt
mikir. Það tryggir þeim næga
mjólk, að verð mjólkur fari ekki
hærra en góðu hófi gegnir, auk þess
sem það veitir nokkrum bæjarbúum
atvinnu.
Þeir, sem lítið þekkja veröldina,
trúa því, að öllu sé fyrir komið í
henni á hagkvæmasta. hátt. Það væri
þvi ekki að furða, þó einhver af
þeirn, sem þetta halda, spyrðu, hvern
ig stæði á því, að framleiðslutækin
séu ekki fyrir löngu orðin þjóðar-
eign, ef þjóðnýtingj þeirra er eins
óhjákvæmileg eins og haldið er fram
í þessari grein.
En því er að svara, að það eru
tvær aðalorsakir til þess að þjóð-
nýting 'framleiðslutfækjanna — eða
segjum jafnaðarstefnan — er ekki
þegar komin á. önnur sú, að þjóð-
nýtingin kemur í bága við hagsmuni
auðvaldsstéttarinnar, sem er ráðandi
stéttin í þjóðfélaginu, en hin er það,
að sú var tíðin, að einstaklingseignin
á framleiðslutækjunum var heilla-
vænlegri fyrir framleiðsluna en al-
menningseign, og lifir ennþá .endur-
ntinningin um þetta, þótt mönnum
sé það ef til vill ekki ljóst. Skal
þetta hvorttveggja rætt nokkru nánar,
en fyr það síðara.
Menn vita nú allvel hvernig eign-
arréttinum upprunalega var varið.
Það yrði of langt mál að fara út í
það hér, hvernig rnenn vita það, nóg
að segja, að aðalvitneskjuna hafa
rnenn af þvi, hvernig' eignarréttinum
er varið enn alt fram á vora daga.
meðal frumstæðra þjóða.
Upprunalega "eiga" ntenn ekki
annað en fatnaðinn, vopnin og veið-
arfærin, sem menn nota. Menn eiga
ekki einu sinni öll dýrin, er þeir
sjálfir leggja að velli. Hjá Eski-
móum, sem Vilhjálmur Stefánsson
kom til, var æfagantall og órjúfandi
siður, að veiðimennirnir áttu sjálfir
aðeins smáselina sem þeir veiddu,
en í þeim stóru áttu allir jafnan
hlut, sem á vettvang komu, þar setn
selurinn var dreginn upp. Hjá Eski-
móum í Grænlandi, sem hafa haft
mikil mök við hvíta ntenn og tekið að
miklu leyti siði þeirra, er ennþá sið.
ur, að sá er drepur rostung, á ekki
nema nokkurn hluta hans, hitt er
almennings eign. Eins þykir það ó-
hæfa — að minsta kosti í sumum
bygðum, — ef maður missir kajak-
inn sinn, en annar maður á tvo, að
hann gefi ekki annan þeitn er misti.
Upprunalegia var ekki til neinn
eignarréttur á jörð, og það er víða
til ennþá, að kynstofninn (eða þorp.
ið) á alt landið, en einstaklingurinn
ekkert land, og á þetta sér jafnvel
ennþá stað hjá sumum þjóðum, sent
stunda akuryrkju, en á lágu stígi.
En þegar menn lærðu fullkomnari
akuryrkjuáðferðir, bera áburð- á ak-
urinn, plægja á haustin, eða jafnvel
sá þá, þá varð þetta fyrirkomulag
óhentugt fyrir framleiðsluna, að land
ið væri almenningseign. Þannig
kom eignarrétturinn á landinu, og -á
framleiðslutækjunum yfirleitt, af þvi
að það var, ó þeim tínium til hag-
ræðis fyrir framleiðsluna. Fram-
leiðslutækin hefðu ekki þurft að
verða einstakra manna eígn, ef hið
almenna menningarstig • hefði verið
svo hátt, að menn hefðu kunnað að
nota samvinnuna, en það var nú ekki
og þess vegna hlaut einstaklings eign-
arrétturinn að koma. Þvt nákvæm
rannsókn veraldarsögunnar sýnir, að
það eru ekki siðirnir, sem skapa frani-
leiðsluaðferðirnar, heldur eru það
framleiðsluaðferðirnar eða þörf fram
leiðslutiínar, setn skapar siðina bg
siðfræðina. Og siðfræðin breytist
eftir því sem þörf framleiðslunnar
breytist. Þess vegna hlýtur líka að
verða breyting, á eignarréttinum á
framleiðslutækjunum nú, þegar fram-
leiðslan er komin á það stig, að eign-
arréttur einstaklinga á þeim og á
landinu er orðinn þröskuldur í vegi
framleiðslunnar, og þess vegna hlýt-
ur jafnaðarstefnan að sigra.
Það hefir þegar verið sýnt fram
á, um togarana, hvernig einstaklings-
eignin tefur framleiðsluna, en það
eru nóg önnur dæmi, sem sýna, hvern
ig einstaklings eignarrétturinn gerir
það, hvernig hann hreint og beint
varnar því að þjóðarauðurinn vaxi.
Hér í Reykjavik eru á hverjum degi
mörg hundruð manns, sem ekkert
handfak fá að gera, svo mánuðum
skiftir, á haustin og fram eftir vetri,
og t öðrum kauptúnum er ástandið
sízt betra. En hér í höfuðborginni
(og víst víða annarsstaðar) vantar
tilfinnanlega íbúðarhús, því að það
er meira en hér vanti í búðir, þar
sem stór hluti þeirra íbúða, sem not-
aðar eru, eru óhæfar eða lítt hæfar.
Það er því auðsær þjóðarhagnaður-
inn að því, að þessum ónotaða vinnu
krafti sé varið til steinnáms og húsa-
bygginga, og það er auðvelt að sýna
fram á, að hér í Reykjavík, að minsta
kosti, þurfa húsin ekki að vera dýr.
ari, þó þau séu úr efni, sem unnið
er um þenna tíma árs.
Það skilur hver maður, hve mikil-
vægt það væri fyrir íbúa Reykjavtk-
ur, ef verkalýðurinn gæti verið að
vinna alt haustið og þann hluta vetr.
ar, sem nú er jafnan atvinnuleysi.
Slíkt væri ekki síður mikilvægt fyrir
bæjarfélagið sem heild en fyrir
verkamennina, því atvinnuleysistíma-
bilin verka álíka á þjóðarauðinn, eins
og innigjafadagarnir á hevbirgðir
bóndans.
(Niðttrl. næst.)
Rikistrygging gegn
atvinnuleysi.
Atvinnuleysi er þjóðarböl. Það
er eitt stærsta þjóðfélagsmein vorra
tíma. Afleiðingar þess geta orðið
ægilégar. Fjöldi heimila ntissir tekj
ur sínar, hungrið sverfur að. Angist
og hugarvíl legst yfir heimilin eins
og þung mara. Vonleysi og kjark-
leysi þjakar þeim veiklundaðri, en
hatur og heift tendrast hjá þeim,
setn ákaflyndari eru. Hver dagur-
inn, hver vikan líður eftir aðra, alt
af stöðugt vonleysi, stöðugt þyngir
\jneira og meira, stöðugt sverfur fast-
ara og fastara að, þangað til örvænt.
ingin grípur fólkið. I örvæntingu
sinni grípitr fólkið til ýmissa óynd-
is úrræða, æsinga, upphlaupa og jafn
vel blóðugra byltinga. Stundum tekst
að sefa fólkið í bráð með ýmsum
bráðabyrgðaumbótum, en meinsemd-
Meinabótin var kákverk, sem aðeins
svíaði undan í svip, en ekki varanleg
lækning, sem tjl fulls bata leiddi.
Hér á landi mun atvinnuleysi
manna vera nokkuð gamalt mein, að
minsta kosti tíma og tíma. F.n veru-
lega fer ekki að bera á því fyr en á
allra siðustu tímum. Og nú er svo
kontið, að hér hefir lengi verið slikt
atvinnuleysi vegna stöðvunar togar.
anna og óheppni stldveiðanna, að tií
stórvandræða horfir fyrir fjölda
heintila hér á landi, bæði verkantanna
og sjómanna. Og það, sem verst er,
útlitið um atvinnuaukningu er svo
ljótt nú, að ekki er hægt að treysta
á nokkra breytingu til batnaðar, held
ur jafnvel þvert á móti. Það virðist
því full ástæða til að gefa þessu
niáli góðan gaum og athuga þær leið-
ir, sem tiltækilegastar eru til að bæta
úr atvinnuleysinu, bæði í svip og
einnig í framtíðinni, því að búast má
við að þetta eða líkt ástand geti - dun
ið aftur og jafnvel hvað eftir ann-
að og það fyrirhafnarlítið.
Fyrir efnaða menn þykir það
fljótt sjást á, ef þeir alt í einu missa
allar tekjur sínar, um svo og svo
langan tíma; fyrir fátæka menn er
þetta hreinn dauði. Þeir geta að
vísu bjargast lítinn tíma á smá lánum
í búðum o. s. frv, en þegar tíminn
verður lengri og lengri, hætta menn
að vilja lána þeim, og geta það jafn-
vel ekki. Þá er ekkert annað fyrir
hendi en svelta og þola kulda og
neyð. Og ekki aðeins þeir sjálfir,
(Frh. 4 7. bls.)
Vér höfum öll Patent Meööl.
Lyfjabúðarvörur, Rubbcr vörur,
lyfseðlar afgreiddir. Vér sendum
hvað sem er hvert sem vill í Can-
ada.
BLUE BIRD DRUG STORE.
495 Sargent Ave., Winnipeg.
Fótasérfræðingur
Flatlr fætur, veiklatSir öklar, lík-
þorn, sigg, umvaxnar neglur og
allir fótasjúkdómar
L.EKNAniK TAFARLAUST
Dr. G. Albert,
334 Somerset Block, Winnlpeg
Sími: 23 137
MHS B. V. ISPELD
Planint & Teacher
STUDIOi
666 Alverstone Street.
Phone s 37 030
PETERS Abyrgstar Skóviðgerðir Arlington og St. Matthews HEALTH RESTORED Lœkningar án lylja Dr- S. G. Simpson N.D., D O. D.O, Chronic Diseasea Phone: 87 208 Sulte 207 Somerset Blk. WINNIPEG, — MAN.
lir- . > 'í
Ellice Fuel & Supply KOL — KOKB — VIDUR Cor. Ellice & Arlington SIMIt 30 376 TH. JOHNSON, Ormakari og Gullbmiftui Selui giftingaleyfisbrflt. Sératakt athygll veitt pöntunuK og vnsgjöröum útan af landl. 264 Main St. Fhone 24 637 1.

SECURITY STORAGE & WAREHOUSE CO., Ltd. Flytja, geyma, l>Oa nm og nenda Hfiflmunl ogr Piano. Hrefnsa Gólfteppl SKRIFST. ojp VÖRUHCS *KV Hlllce Ave., nfllægrt Sherbrooke VÖRUHtJS “B”—83 Kate St. Telephone: 21 613 J. Christophereon, Islenzkur lögfrœðingur 845 Somerset Blk, Winnipeg, Man.

Muirs Drug Store Elllce o«r neverley GÆÐI, NAKVÆMNI, AFGREIÐSLA PHONE: 39 934
WALTER J. LINDAL BJÖRN STEFANSSON Islenzkir lögfræðingar 709 Great West Perm. Bldg. Sími: 24 963 356 Main St. Hafa einnig skrifstofur að Lund- ar, Piney, Gimli, Riverton, Man.

King’s Confectionery NJIr Avextlr og GnrVmetl, Vindlar, Cigarettnr og Grocery, Ice Cream og Svaladrykklr. SlMIi 25 183 551 SARGBNT AVK-, WINNIPBG
CAPITOL BEAUTY PARLOR — 563 SHBRBROOKB ST. Reynlö vor ágætu Marcel A 50c, Reaet 25c og Shlngle 35e. — Sim- iö 36 398 til þess aö úkveöa tima frft 9 f. h. tU 6 e. h.

L E L A N D TAILORS & FURRIERS 598 Ellice Ave. SPECIAB Föt tilbúln eftlr múU frá 633-50 og upp MeS aukabuxum $43.56 SPECIAL /. H. Stitt . G. S. Thorvaldson Stitt & Thorvaldson Lögfr. og málafærslumenn. 807 Union Trust Bldg. — IVinnipeg. Talsími: 24 586

III® nýja Murphy’s Boston Beanery Afgreiölr Flah Jt Chlpa 1 pökkum til helmflutnlngs. — Agætar má.1- tlöir. — Elnnlg molakaffl cg avaia- | drykkir. — Hrelnlætl elnkunnar- orö vort. 629 SARGKNT AVE., SIMI 21 »06 Kr. J. Austmann WYNYARD SASK.
W. B. HaHc/orson
401 Boyd BldK.
Skrifstofusími: 33 074
Blundar aérataklega Iunmasj*k-
44ma.
Kr at> flnnó i akrlfstofu kl. 11_u
f h. og 3—6 •. h.
Heimtll: 46 Alloway Ava.
Talafml: 33 158
Dr. B. H. OLSON
216-320 Medlcal Arta Bld*.
Cor. Graham and Kennedy Bt.
Phone: 21 834
ViStalstími: 11—12 og 1—5.30
Heimili: 921 Sherburn St.
WINNIPEG. MAN.
DK' A. BLÖNDAL
602 Medical Arts Bldg.
Talsími. 22 296
Stundar sérstaklega kvensjúkdðma
og barnasjúkdöma. — At5 hitta-
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h
Heimili: 806 Victor St.—Síml 28 130
Talalml: 28 880
DR. J. G. SNIDAL
tannlusknih
614 Someraet Black
Portagc Ava. WINNIPW
DR. J. STEFÁNSSON _
JJ* MEDICAIi ARTS RLDA
Hornl Konnodjr og Qrahtn,
Stnndar el.gOn.n
neí- og kverka-eJOkdftmaT”
V» hltta frd kL 11 111 u • v
•« kl. S tl 5 e- b.
Talsfml: 21 834
Helmill: 638 McMIlian Ave. 42 69!
dr. c- h. vroman
Tannlæknír
Tennur yÖar dregnar eÖa igg
aÖar an allra kvala.
Talsími: 24 171
505 Boyd Bldg. Wmnic
Sfml 30 0501 824 St. Matthews Ave.
Walter Le Gallais
KJÖT, MATVARA
Rýmilegt verí.
Allar bíla-viðgerðir
Radiator, Foundry acetylena
Welding og Battery servlce
Scott's Service Station
549 Sargent Ave
Simi 27 177
Wlnnlpeg
Emil Johnson
Service Electric
524 SARGENT AVE-
Selja rafmagnsáhöld af öllum teg~
undum.
Viðgerðir 4 Rafmagnsáhöldum,
fljótt og vel afgreiddar.
Slmli 31 507. Helmaetmti 27 286
i. J. SWANSON & CO.
Llmited
R E N T A I, S
INSURANOB
reai, e s t a t b
mortgagbs
600 Paris Bulldlng. Wlnnlpeg, Mai
DA/NTRY’S DRUG
STORE
Meðala sérfræÖingw,
‘Vörugaeði og fljót afgreiRala'
eru einkunnarorð vor,
Horni Sargent og Liptea,
Phone: 31 166
Mrs. Sw ainson
627 Sargent Ave.
hefir ávalt fyrirliggjandi úrvmL-
birgðir af nýtízku kvenhðttum.
Hún er eina íslenzka konan, (<
slíka verzlun rekur í Winnipe*.
Islendingar! Látiö Mrs. Swain-
son njóta viðskifta yðar.
Bristol Fish & Chip
Shop.
HIB GAMLA OG ÞBKTA
KING’S bezta ger*
Vfr aendum helm tll yfla*.
Beauty Parlor
at 625 SARGENT AVB.
MARCEL, BOB, CURL, $0*96
and Beauty Culture in all brachea.
Honrai 10 A.M. to 6 P.M.
ezcept Saturdaya to 9 P-M.
For appolntment Phone B 8013.
A. S. BARDAL
eelnr likklatur og r.nnaat um M-
farlr. Ailur útbúnaOur aá heatt
Bnnfremur aelur hann allskonaá
mlnnlavarha og legstelna_i_t
848 8HERBROOKB 8T.
Phonei 86 607 WIBÍNIPEG
Arthur Furney
Teacher of Violin
932 Ingersoll Street
PHONB: 89 405
rra. íi r. n. tn íz •. a. Fiskur 10o Kartöflur 10o " ~ “ ““ J
546 Ellce Ave*. hornl Lniflilt SlMIi 37 455 HEIMSKRINGLA
hefir til sölu námsskeið við beztu
Lightning Shoe Repalring VERZLUNARSKOLA
Sfmti 8» 704 328 Hararave St., (Nlletfl Rllleo) Skör or etfcvfl bflln tll eftlr mftll MtlH eftlr fðtlæknlngnm. í borginni með afföllum. Þeir sem vilja hagnýta 6ér þessi kjörkaup, ættu að finna ráðsmanninn tafarlaust