Heimskringla - 06.04.1927, Blaðsíða 1

NÚMER 27.
XLI. ÁRGANGUR. „
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN, 6. APRÍL 1927.
jCAN
Frá Satnbandsþinginu.
Vikuna, sem leiö, snerust umræíS-
urnar í sambandsþinginu, langmest
tim réttarstöSu Canada gagnvart Bret
landi. Halda þær umræður enn á-
fram. Eiga þær rót sína aS rekja
til samveldisstefnunnar á Bretlandi i
haust, er þangaS fór forsætisráS-
herra Canada, Rt. Hon. Mackenzie
King, sem menn muna.
Samkvæmt fregnum frá Ottawa.
þótti langmest koma til ræSu hr. Jos-
eph Tihorson’s, þm. MiS-Winnipeg
sySri, af öllum þeim ræSum, sem
haldnar voru þann þingdag, fimtu-
<3aginn 31. marz. Er Thorson mjög
sérfróSur um ríkisréttindi. Hermir
íregnin, aS hann hafi í ræSu sinni
eingöngu haldiS sér viS gagnrýni á
yfirlýsingunni um jafnræ’Si, sem
kom þar í áliti milliríkjanefndar sam-
veldisins. KvaS hann þessa yfirlýs-
ingu í mótsögn viS sjálfa sig, og
skýrSi hana í ljósi núgildandi alþjóS
legs réttarfars.. Canadiska sambands-
þingiS kvaS hann háS parlamentinu
brezka, af tveim ástæSum.
I fyrsta lagi sökum eSlilegrar til-
finningar á þá átt, er stafaSi af meS-
vitundi um, aS parlamentiS brezka
hefSi skapaS canadiskt þjóSerni; og
í öSru lagi sökum þess, er væíi .
lögum, aS Canada sé háS löggjafar-
valdi parlamentsins, sem eitt hefir
vald til þess aS breyta stjórnarskrá
Canada.
ASur en aS hægt sé aS segja, aS
þaS jafnræSi eigi sér staS, er loTá'ð
var af samveldisstefnunni, kvaS hann
nauSsynlegar þessar breytingar á
stjórnarskránni:
1) AS leysa Canada undan umsjón
og yfirráSum brezka þingsins.
2) AS sambandsþingi Canada sé
veittur réttur til löggjafar um utan-
ríkismál landsins.
3) AS Canada sé gefiS fullt fram-
kvæmdarvald um eigin löggjöf, og
til þess aS banna áfrýjanir til hæsta-
réttar Breta, samkvæmt óskum Can-
adamanna.
4) AS Canada sé veittur réttur til
þess aS breyta stjórnarskrá sinni, án
A D A |
þess að skjóta því undir álit brezka
þingsins.
* * ¥
LéiStogi vébkamanniaflokksins, J.
S. Woodsworth, hafSi haldiS hríf-
andi og gamansama ræSu, um alræS-
istilhneigingu brezkra stjórnarvalda
í= nútíS og fortíS, og vakti almennan
hlátur á kostnað dómsmálaráðherr-
ans, Hon. Emest Lapointe, meS því
aS fræSa hann um þaS, aS sökum
þess aS Canada mætti ekki annast
sína eigin utanríkislöggjöf, þá væri
sjálfur dómsmálatáSherrann ekki
lengur canadiskur þegn, er hann væri
kominn út fyrir þriggja mílna land-
helgina, nú, er hann legSi í leiSang-
ur sinn til Astralíu. Ur því væri
hann háSur brezkum lögum.
¥ * ¥
C. H. Cahan, frá Montreal (cons.)
hafði haldið langa og ítarlega ræSu,
og reynt aS leiða í ljós hagkvæmar
ástæSur fyrir því, aS jafnræði gæti
ekki átt sér stað. F.f því yrSi kom-
iS á, þýrfti að afmá brezka löggjöf
um kaupskipasiglingar, sjóliðsdóm-
.muuo 3o aBijoaBisæq [tj unfý.iju ‘iipns
mikilvægustu málefni, og yrSi þá aS
semja canadisk i staSinn. En til
þess þyrfti hina mestu stjórn-
mennsku.
* * >{■
E. J. Garland (U. F. A., Bow
River, Alta) sýndi fram á, aS þaS
hefSi ávalt verið svo til ætlast, jafn-
vel fyrir þann tíma, aS fylkja-
samsteypan komst hér á, að Canada
yrði algerlega sjáhstætt ríki. Vís-
aði hann til ummæla þeirra manna,
er að samsteypunni stóSu, sínu máli
til styrktar.
Frá Saskatoon barst sú fregn í
gær, að verkfræSisrannsóknarstofa
Canada (The Engineering Institute
of Canada, hafi árið 1926 veitt Plum
mer-heiðurspeninginn úr gulli, þeim
Þorbergi prófessor Thorvaldson og
C. J. Mackenzie háskóladeildarstjóra,
báðum við háskóla Saskatchewanfylk
is, fyrir að finna orsakir til fúa í
steinsteypu og ráSa ao nokkru leyti
bót á honum.
Erlendar fréttir
Bandaríkin.
Ymsir lesendur Heimskringlu kann
ast sjálfsagt viS Frank R. Kent, eSa
rouna eftir því, aS hans hefir hér ver
i* getiS sem einhvers pennafærasta
blaSamanns í Bandaríkjunum. Hann
«r einn af aSalmönnunum viS stór—
blaSiS ‘‘Sun’’ í Baltimore. Heftr
hann nýlega ritað smágrein í viku—
blaðiS “The Nation’’, um undirbún -
næstu forsetatilnefningar. En
l>ær eru nú orSnar býsna ofarlega á
baugi.
Eins og menn muna, stóð hin óg-
urlegasta orrahríS við síSustu til—
nefningar milli demókrata innbyrð—
•5» um forsetaefni. Var grimmasti
bardaginn háður milli fylgismanna
Alfred Smith, ríkisstjóra í New York
og William McAdoo. EndaSi þaS
meS því aS hvorugur fékk útnefn—
ingu, sem lesendum mun í fersku
minni, og hnekkti þetta rifrildi stór-
mikið áliti demokrata, og tækifæri
flokksins aS koma að forseta. —
Mr. Kent heldur því fram, aS slíkt
muni ekki koma fyrir aftur, og spáir
hann því, þótt vitanlegt sé, aS geysi—
mikinn hug hefir McAdoo á aS ná
útnefningu, og sömuleiðis aS margir
hafa spáð því, aS allsherjar tilnefn^
m.garfundur demókrata, sem í vænd-
Um er< muni fara a sömu leiS og hinn
fyrri; verSa einungis enn grimmari
hinum síSasta. Færir Mr. Kent þau
rök til síns máls, að nú murti demó-
kratar koma sér saman um aS viS—
hafa hina svonefndu "favorite son"
aSferS til tilnefningar. Er hún falin
í því, aS hvert ríki„ sem getur
þvi á nokkurn hátt við komið, velji
einhvern ‘‘uppáhaldsson’’ þess ríkis,
til þess að sækja um tilneiningu, og
skuldbindi alla fulltrúa þess ríkis, aS
stvSja tilnefningu hans á allsherjar-i
fundi flokksfulltrúanna. Alitur Mr.
Kent, aS þá muni til fyrstu atkvæSa—
greiSslu ganga 16 forsetaefni, og að
þessi aSferS muni þegar við fyrstu
atkvæSagreiðslu draga miklu fleiri
atkvæði frá McAdoo en frá Smith,
svo ntörg, aö McAdoo sé þar með úr
tilnefningarsögunni, en aS Smith
muni aftur á móti þrátt fyrir þessa
aSferS fá um 300 fulltrúaatkvæði viS
fyrstu atkvæSagreiðslu, og þá munt
hin atkvæöin fljótloga falla í hans
skaut. Enda kveöur Mr. Kent þaS
einlægustu ósk allra hinna skynsötn-
ustu og víðsýnugtu demóikratja. —
Mun það og nær sanni, því að aðal-
mótbáran gegn Smith er frá ofstækis
blindum mótmælendum, af því hann
er kaþólskur, og frá ofstækisfullum
bannmönnum, af því aö hann hefir
hreinskilnislega látið í ljós, að hann
sé ekki bannsinnaður, þótt ekki muni
honum hafa verið brugSiS um að
brjóta þau.
* * *
Þá er kemur að hinum bænum, er
það á allra vitorði, sem eitthvaS hafa
fylgst með skrifum Mr. Kent’s, aS
hann hefir ekki mikiS dálæti né álit
á Mr. Coolidge. Ennfremur hefir
mikiS verið um þaS talaS, aö forset—
inn muni mjög hafa æst á móti sér
landbúnaðarstéttina í Bandaríkjun—
um, er hann hratt McNary-Haugen
frumvarpinu fyrir Ætternisstapa. —
Mun honum og ráSuneyti hans hafa
litist svo, aö eitthvaö yröi til bragös
að taka til þess aS bjiöka bændur, og
kom þeim í hug að snjallast væri að
forsetahjónin skyldu taka sér sum—
ardvöl vestra í landbúnaöarfylkjun^
um, mitt á meðal bændanna.
Mr. Kent telur aS þetta muni reyn-
ast hiS mesta þjóSráS fyrir forset—
ann, enda kveður hann ráðin enn
dýpra lögð, nefnilega á þann veg, að
nú sé ráðuneytif) að sjóða saman
eitthvert málamyndarfrumvarp til
hjálpar bændum, er forseti eigi að
hafa lauslegt uppkast aS í vasanum
vestur. Undireins og hann sé seztur
aS' á sumarbústaSnum, eigi svo aS
smábjóöa helztu forkólfum bænda og
ritstjórum bændablaða heim til for—
setans, og leita álits þeirra um hiS
nýja frumvarp, einnig til mála-i
mynda. Karlarnir muni flestir bíta
á agnið og forsetinn fái þarna
rokna auglýsingu fyrir sig og sínar
skoðanir; sannfæri bændur meS vin—
gjarnlegu og ljúfu viömóti, án þess
aS binda sig þó á nokkurn hátt. BlöS
repúblíkana muni um miSsumar
verða útsteypt í tröhstórum fyrir—
sögnum: ‘‘Forsetinn vinnur Vestur—
landiS” o. s. frv., og halda uppi lát—i
lausu moldviSri af gumi og skjall—
yrSum. Endirinn verði svo sa, að
forsetinn muni snúa heim austur i
haust hálfu vinsælli en nökkru sinni
fyr. Hjálparlöggjöf bænda muni
hann aldrei aS eilífu beita sér fyrir^
enda þurfi hann þess ekki.. Hann
þurfi einskis annars en einhverja
beinagrind, sem hægt sé að búa í
hátiðasIæSur til bráSabirgða. Til
þess fari hann með frumvarpiS vest—
ur. —
VerSur fróðlegt að sjá, hvernig
þessi spádómur Mr. Kent's rætist.
-------- —x---------
Arsfundur íþrótta-
félagsins Sleipnir.
Sleipnir, íslenzka glimufélagið, hélt
ársfund sinn í neSri sal Goodtempl—<
arahússins mánudagskvöldiS 4. apríl
siðastliöinn. Var fundurinn ágæt—
lega sóttur og gaf þar á aS líta harð-
snúna sveit hraustra drengja. Voru
allir einhuga um aS tími væri til kom
inn fyrir Islendinga hér aS hefjast
handa og hleypa nýju fjöri í íþrótta-
lífiS hér í bæ. KváSu allir svo á,
aS frá þeim degi skyldi íslenzk karl-
mennska og íslenzkur manndómur
hefja nýja gullöld dáSa og drengskap
ar.
Hófst fundurinn með skilagrein frá
farandi stjórnar á verkum sinum
fyrir liðið ár, og veik hún úr sæti viS
ágætan orðstír.
Fundarstjóri var hr. A. P. Jó-
hannsson kosinn í einu hljóöi. StýrSi
hann fundi af lipurS inikilli og stjórn
semi.
Þá flutti Sigfús Halldórs frá Höfn
um snjallt erindi um íþróttir, tilgang
þeirra og manndómsgildi, og hvers
vænta mætti af íþróttastarfi Islend-
inga hér í landi, þeim sjálfum og al—
þjóð til þroskunar. Var gerSur á-
gætur róinur aS máli hans.
Þá baö fundarstjóri Gretti Jó-
hannsson aS bera fyrir fundinn frum
varp aS endurbættum lögum félagsins-
KvaS Grettir Jóhannsson það frurrt-
varp vera verk sitt og nokkurra ann—
ara manna, er ásamt öSrum meSlim-
um Sleipnis, æsktu aS starfrækja fé—
lagið á stærra sviði en glímuvellin—
um einum. Var þaS lagafrumvarp
samþykkt með smávægilegum breyt—
ingum. VerSur félagiS íeftir nýjú
lögunum), starfrækt á likan hátt og
áður, en i stað þess aS vera glimu—
félag, verSur það þróttafélag Islend—
inga í Winnipeg. Er tilgangur þess
aS vekja áhuga á allskonar likams—
þjálfun hjá öllum Islendingum, kon-i
um og körlum, ungum og gömlum.
Skal félagið gangast fyrir allskonar
líkamsvetnd meöal Islcndinga, og er
í ráði að fá hingaö innan skamms
einn ágætan iþróttakennara, til þess
að æfa menn hér á íþróttanámsskeiði
undir timsjón félagsins. VerSur um
það nánar getið síðar í vikublööun—
um íslenzku. \
AS lagabreytingununr afloknum
var gengið til kosninga. I viSur—
kenningarskyni fyrir unnið starf í
þágu íslenzkra íþróttamanna í þessu
landi, voru í einu hljóSi og með
niiklu lófaklappi þessir menn kosnir
í heiðursstööur félagsins:
Heiöursforseti: Jóhannes Jósefs—,
son.
HeiSursvaratorseti: Asmundur P.
Jóhannsson.
Heiðursskrifari: Arinbjörn S. Bar
dal.
Þessir menn voru kosnir í stjórn-
arnefnd félagsins fyrir komandi
starfsár:
Forseti: J. Snædal.
Varaforseti: G. Gíslason.
Ritari: R. H. Ragnar.
Varaskrifari: E. Haralds.
Gjaldkeri: W. A. Jóhannsson.
* Varagjaldkeri: R. Pétursson.
EignavörSur: P. N. Johnson.
Voru allir kosnir í einu hljóði ut—
an varagjaldkeri og eignavörSur. Þá
er þessi tvö embætti voru ein óveitt,
var þvílíkt val góðra drengja í vali,
aö kapp mikiS hljóp í fundinn og var
sú kosningahríö allhörS. UrSu áð—
urnefndir menn hlutskarpastir eftir
viöureign harða og langa.
EndurskoSunarmenn voru þeir
kosnir í einu hljóöi: Asgeir GuS—
johnsen og J. J. Samson.
Bauð fundarstjóri aS kosningum
lolcnum hverjum er vildi aS taka til
máls, láta í ljós álit sitt á framtíöar-
starfsemi félagsins og gefa nýkosinni
stjórnarnefnd vinsamlegar bending-4
ar um þau mál, er félagiö heföi fyrir
höndum. Tóku nokknr til máls og
voru allir vongóSir um, aS félaginu
myndi í nálægri framtíö auSnast aS
inna af hendi mikiö og farsælt starf.
AS lokum þakkaði fundarstjóri öll—
um viðstöddum komu þeirra og áhuga
fyrir góSu málefni, og gat þess að
fjöldi manna héfði þar á fundinum
beSið um inntöku í félagið.
Var þá fundi slitiö og fór hver
heim til sín.
R. H. Ragnaf.
----------x—----------
Frú Kristjana Hafstein.
Hún andaðist hér í bænum degi
síðar en Sveinbjömi tónskáld, ára—
tugnum eldri rúmum, níræS aö aldri,
fædd í Laufási viS EyjafjörS árið
1836. Hún var alsystir Tryggva
bankastjóra, dóttir séra Gurnars
prests í Laufási (d. 1853, Gunnars—
sonar prests í Laufási (d. 1828), Hall
grímssonar smiSs á Kjarna, Jóns-
sonar. En móðir hennar var Jóhanna
dóttir Gunnlaugs Briem sýslumanns
á Grund í EyjafirSi. Frú Kristjana
varS þriSja kona Péturs amtmanns
Hafstein á MöSruvöllum, móðir
hinna mörgu og þjóðkunnu' systkina;
en Hannes ráöherra muri lengst halda
nafni ættarinnar á lófti. Eru allar
dætur hennar löngu látnar á undan
her.ni, en Gunnar bankastjórj og
Marínó, fyrv. bankastjóri, lifa einir
systkinanna. Frú Kristjana var frá-
bær kona fýrir allra hluta sakir. Hún
Vorið er komið.
Loksins vægja frostið fer,
fold það hlægir líta.
biður daginn draga af sér
dauða.blæju hvíta.
Hélumistrið læðist látt,
leitar yztu sti*mda.
Sumars fyrsti boöi brátt
berst til nyrztu landa.
Vors er gengur gyðja í hlað,
gleymir mengið harmi.
Hægt sér vengið hallar að
hennar engilbarmi.
Eftir þessi atlot hlý,
— öllum hressing smæðum -
sólin blessar yfir, í
árdags messuklæðum.
Öll er’ um landið lífsfrjó þá
leidd, að vanda úr grandi;
finna í anda ylinn frá
alvalds haftdabandi.
Vetri’ er hallar, harkan dvín,
horfinn allur snærinn,
hug minn kallar heim til sín
hjartkær fjallamærin.
Álitsvæn, með ennisflúr^
yfir mænir græði.
Fötin glæný eru úr
iðjagrænu klæði.
Fyllt lífsmóði bláa ber
blæju-móðu úða.
Fögur móðir áa er
í þeim móðins skrúða.
Hvergi veit eg, vordýrðar,
vígð af breyting tíða
hreinni sveita-sæla en þar
sést, þó leitir víða.
Far um hérað hlýtt og vítt,
hvar sem er, á vori,
alltaf sér þú nýtt og nýtt
nærri í hverju spori.
Ástmál ragna’ á allt er skráð
árstíð gagnstætt hinni.,
Er sem fagni loft og láð
lífsins magnaninni.
Veðrið stillt, sem stúlka hlý
stari’ á pilt í laumi.
Loftið milt ,og landið í
logagylltum flaumi.
Nætur tárin gagnsæ gljá,
græða sárin valla,
foldar hárum utan á
ofan í bárum falla.
Virðast spegill vötnin blá,
vors þar eygló syndir;
fjallaregin sjálf þar sjá
sínar eigin myndir. <
Út af vegi ef þú snýrð
og til beygir hliðar, |
skín þér lieilög dala dýrð,
draumblik eilífs friðar.
Fjalla varðir vættum, með
veturbarðar kinnar,
aldingarðar eru og veð " j
ættarjarðarinnar. ’
nr-'Ti
1
Beint í fang ef andblær er
og vilt þangað gæta,
mótí langar leiðir þér
leggur angan sæta.
Allt þér býður, er þú sér,
inn í víða salinn, . }
blómskrýdd hlíð og áin, — er .
ofan líður dalinn. 1
Tindahallar töfraró
tekur alla fasta.
Innst í fjalla örmum þó
er hið fallegasta.
’’ i
Þar, sem geimi fanna frá
fljótin streyma og lindir,
sælt er að dreyma’ og dýrar sjá
dularheima myndir.
Þorskaibítur.
hafði atorku og dugnaS til heimilis-
starfanna í svipuSum mæli sem
Tryggvi bróðir hennar til starfanna
út á viS. Hún hafði sálarþrek og
þolinmæði til aS bera margskonar
aðkast lífsins í svo ríkum mæli, sem
konum einum er gefiö. Og þún
hafSi ástúð og umhyggjusemi í ó—
venjulega ríkum mæli til aS miðla öll
um: sinum nánustu, þeim er hún gekk
í móðurstaS, og öllum, sem áttu því
láni að fagna aS kynnast henni meira
eða minna.
Frú Kristjana Hafstein stendur
fyrir mínum sjónum, frá kynnum a
unga aldri, i svipuöu ljósi og þær
konur, sem kaþólskir menn telja helg
ar. Eg sá aldrei í fari hennar annaö
en einskæra góövilo og niannúS. —
Slíkar konur eiga ekki síSur en mik-
ilmennin aS teljast meSal beztu lands
ins barna.
Tr. Þ.
—Timinn.
----------x----------
Hitt og þetta.
Skipastóll Norðurlanda.
Skipastóll NorSmanna var um síS—
astliöin áramót 2,769,000 brúttó smá—
.lestir, og haföi aukist um 8(5,000
smálestir á árinu sem leið. Vélskipa—
flotinn hefir aukist um 135,000 smá—
lestir, og 19 skip, eimskipaflotinn
minnkaS um 40,000 smálestir og 15
skip og seglskipaflotinn minnkað um
9000 smálestir og 4 skip. — Alls
höfSu bæzt viS flotann 84 skip, sam—
tals 231,000 smálestir. Af nýsmíð—
uSum skipum voru 11,000 smálestir
smíðaSar í Noregi, en 156,000 er-
lendis. Auk þess höfðu veriS keypt
frá útlöndum brúkuö skip, samtals
64,000 smálestir. I smíSum voru um
nýár handa norskum útgerSarmönn--
um 2900 smál. heima og erlendis 214
þús. smálestir. Eru því allar horfur
á að norski flotinn aukist ekki minna
næsta ár en hið síðastliðna.
Verzlunarfloti Svía hefir á síSast-*
liönu ári gengið saman um eitt skip
og aukist um 20,000 smálestir. ViS
hafa bæzt 45 skip á 49,000 smálestir,
þar af 41,000 smálestir brúkuS skip
keypt frá útlöndum, 6300 smálestir
smíSaöar heima og 1500 smálestir
smiöaSar erlendis. En úr hafa geng-i
iö 46 skip, samtals 29,000 smálestir,
þar af selt til útlanda 17,000 smálest-
ir. Um áramót voru í srníöum í
SvíþjóS 45,000 smáleslir. Skipastóll—
inn sænski var um áramótin 1,347,000
smálestir.
Floti Dana hefir minnkað á árinu
um 13 skip og 5000 smálestir. ViS
hafa bæzt 21 skip á 34,000 smálestir.
Þar af 26,000 smálestir smíðaSar í
Danmörku, 4200 erlendis og 3600 aö—
kevpt brúkaö. Frá hafa gengið 34
skip á 39,000 smálestir, þar af selt
til útlanda 35,000 smálestir. I smíS-a
um voru um áramót 49,000 smálestir.
Floti Dana var um áramót 1,077,000
smálestir.
NorSmenn hafa.þannig einir mun
stærri flota en Svíar og Danir til
samans. Og Osló er orSin mesta
siglingaborgin á Noröurlöndum, aS
því le\-ti að þar er skráöur meiri
skipastóll en í nokkurri annari borg
í nefndum þrem löndum.
TVísir.)
’ -----------x------------ :