Heimskringla - 01.06.1927, Blaðsíða 3

WINNIPEG 1. ÍÚNÍ 1927.
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSÍÐA.
hverahita verður venjulega vandgæf, ^ vegar vantar næstum alstaðar skjól-
og ættu ^igi aðrir að fást við hana garða til að bægja burt vindi. Að
Búið sjálf til
SAPU
og sparið peninga.!l
Alt sem þér þurfið
er úrgangsfita og
GILLETTS
PUREI VF
FLAKE ■■ W ti
Notvisir í hverjum bauk.
Matsali yðar hefir það!
'ovú^
en þeir, sem þekkja vel annmarkana
og hafa ráð við þeim.
Það eru mikilsverð hlunnindi á
jörðum, er hafa jafðhita heima við
bæi, og geta notað hann til upphit—
unar og til matarsuðu að nokkru
hvti, þar sem hverarnir eru heitir,
og mundi það vera tilvinnanda að
koma á þessari hverahitun, á miklu
fleiri bæjum en nú er gert. En samt
notast ti]tölu\ega lítill hluti af hita—
magni hvera og lauga á þenna hátt-
Það þarf ekki mikla volgru til áð
hita upp húsin á bóndabæ. Flestar
latigar geta látið í té niiklu meiri
hita.
Þaö er íhugunarefni, hvað gera
megi við hitamagn, sem umfram er.
Þess hefir áður verið getið, að kring
um laugar sé jurtagróður blómlegri
því þyrfti að stefna til að fá gert
yfir sundlangar, sem nota mætti jafnt
surnar sem vetur- . Ætti þetta að vera
kleift, þar eð hitinn fæst fyrir svo
að segja ekki neitt.
Aður fyrri notuðu rnenn böð í
jarðhita til heilsubóta; einkum voru
þetta þurraböð eða jarðböð. Litlu
var þó kostað upp á þessa baðstaöi.
A Grafarbakka var baðhús grafið í
hlýjan jarðveg og kofi hlaðinn yfir;
leiddi hita neðan úr jarðveginum,
og svitnuðu nienn þar inni- Við
Mývatn var hlaðið bvrgi yfir jarðhol
ur, þar sem iheitt loft streymdi neðan
úr jörðu. Mátti fá mikinn hita í
þessum baðklefa, því að loftið, sem
kom úr loftholunum, mældist 56—
59 stig. Byrgisdyrnar voru lágar,
urðu menn að skríða inn urn þær, og
en þar sem enginn jarðhiti er. Af baðhúsið var eftir því lítið og óvist-
ekkert loft vera, heldur þurfa allar
pípur og ofnar að vera fullir af
vatni- Streymir þá heita vatnið úr
lauginni upp pípurnar, sem þarf að
verja sem bezt fyrir kólnum. Eftir
að vatnið hefir gefið frá sér hita og
kólnað í hitunartækjunum, rennur
það niður hinar pípurnar. Þetta
kemur af því að kalda vatnið er
þyngra í sér en heita vatnið. Ekki
er hægt að hafa þessa aðferð nema
hæðarmunurinn sé fretnur lítill, og
ef loft kemst í þessa hitaveitu, þarf
að dæla þvi út jafnharðan. Það er
því venjulega betra að taka ekki
heitt vatn úr lauginni beint inn í hita
veituna, heldur skeyta pípurnar, sem
leiða hitunarvatnið að og frá, saman
með ofni eða hitunartæki, sem sett
er niður i laugina- Hitunartækið í
hvernum, pípurnar til og frá og hitun
artækin i húsinu, mynda þá lokaða
hringrás, sem er algerlega fyllt með
vatni. Verður úr þessu regluleg
miðstöðvarhitun, þar sem hverahit—
inn er notaður til þess að hita upp
vatnið í því hitunartæki, sem sett
var niður i hverinn. Hið upphitaða
vatn stigur svo upp í efri pípuna og
fer inn í hitunartæki hússins og gef—
ur þar frá sér hitann. Við það kóln
ar það og rennur nú aftur niður í
hitunartæki hversins eftir lægri píp-
unni. Ef haganlega er frá öllu
gengið, þarf eigi að óttast, að loft
komi i pípurnar, því að í þeim öll—
um getur verið meiri þrýsting en
þrýsting loftsins- Jafnvel má taka
heitt vatn úr þeim til heimilisþarfa,
ef vatnsgeymir er settur í samband
við hringrásarpipurnar, og hann er
hærra settur en hæsti hluti hring—
rásarinnar. Það er heldur ekki naúð
synlegt að hafa hringrásina lokaða
og nota alltáf sama vatnið. Þar sem
vatnsveita er, má æggja úr henni
álmu í hitunartækið í lauginnh Þar
hitnar vatn veitunnar, og með því
að veita því eftir pipu heirn, má nota
hið upphitaða vatn bæði til hitnnar
og til annara heimilisþarfa. Þegar
þetta vatn hefir runnið í gegnum
hitunartæki hússins, er því veitt
burtu-
Ef önnurhvor þessi síðast nefnda
aðferð er höfð, fæst ekki alveg jafn
hátt hitastig í hitaveituvatninu, sem
þegar sjálfu hveravatninu er veitt
eftir pipunum, en munurinn er til—
tölulega lítill, en ýmsir kostir fylgja
því að þurfa eigi að hafa hveravatn 1
pípunum, sérstaklega ef í hveravatn—
inu eru efni, sem gera hveravatns—
veitu ótrygga.
Þá má stundum nota hveragufuna
til upphitunar. Verður þá að byrgja
gufurnar og nveraloftið niðri í
hvernum, svo að það komist eigi
aðra leið eftir en eftir veitupipunum.
Kostur er það við þessa aðferð, að
gufuna má eins vel leiða upp á við
sem niðtir á við. En svo mörg vand—
kvæði eru samt á þessari aðferð, að
mönnum er ráðlegra að nota heldur
einhverja af þeim aðferðum, er áð—
nr er lýst, nema þeir hafi vel rann-
sakað, að gufuhitunin sé eigi með
annmörkum- I hveraloftinu geta
verið efni,' sem annaðhvort eyða
pipunum á skömmum tíma, eða setj—
ast í þær og teppa gufustrauminn.
Ef pípurnar eru mjóar, getur vatn
það, sem þéttist úr hveragufunni,
teppt gufustrauminn gegnum pípurn-
ar, einkuni ef kalt er t' veðri, en þá
kemur sér verst, að hitunin sé í ó-
lagi. Þetta, og ýmislegt fleira, ger-
ir það að verkum, að gufuhitun frá
þessu hafa menn dregið þá ályktun,
að jarðarylurinn væri gagnlegur
gróðrinum- Sérstaklega hafa ntenn
notað þetta til að auka kartöfluvöxt.
Kartöflugarðar hafa verið gerðir við
laugar, þar sem því hefir verið við
komið vegna staðhátta, og hefir
þetta gefist vel. Kartöfluræktin
bregzt sjaldan í þeim görðum, sem
verða jarðhitans -aðnjótandi, þótt lít—
ið eða ekkert spretti i öðrum görð-
um vegna kulda og næturfrosta. —
Menn hafa veitt laugavatninu eftir
opnum ræsum og lokuðunt pípunt út
fyrir sinn farveg, til þess að láta
stærri svæði njóta góðs af jarðhit—
anunt. I stærstum stíl hefir þetta
verið gert í Reykjahverfi í Þingeyjar
sýslu' Þótt járnpipur, sem heitt
laugavattiið rennur eftir, hiti vel upp
jarðveginn í kring og bæti nteð þvt
gróðurskilyrðin, er sanit nokkur hætta
á því, að jarðvegurinn þorni of mik-
ið, og þarf að taka vara á þvi. I
opnum ræsum notast hiti laugavatns
ins tæplega eins vel fyrir jarðveg—
inn, en ntikla vatnsgufu leggur upp
af heita vatninu og hún þéttist fljótt
í loftinu og verður að hverareyk, er
bæði ver kartöflugrasið fyrir nætur-
frosti og færir því raka. Bezt mun
því vera að nota í santa garðinunt
bæði opin ræsi og járnpípur með
heitu vatni.
Þótt þessi aðferð hafi gefist vel,
eftir atvikum, þar sem jarðhiti er
nægilegur, er því ekki að levna, að
hitamagn lauganna notast sérstak—
lega illa, og þar seni jarðhitinn er
litill, verða því áhrifin fremur lítil.
Það er eigi nóg að ylja upp jarð-
veginn: loftið þarf eigi síðut, að
hitna- En hér á landi er vindasamt
og loftið kringum jurtirnar hitnar
tiltölulega lítið. þótt jarðvegurinn
fái nægilegan yl. Liklegt er, að
betra útbúnað mætti finna, svo að
meiri not yrði að jarðhitanum, en
tilraunir í þá átt hafa eigi, mér vit—
anlega verið gerðar. Sennilegast þyk
ir mér, að jarðhitinn verði eigi ti!
stórra muna notaður til að auka
jarðávöxt hér á landi, nenta vermi—
skálar verði byggðir og þeir hitaðir
með lapgahita- Þær tilraunir, sent
gerðar hafa verið nú á síðustu árum
í þessa átt, virðast benda á, að þetta
megi vel takast. En margt, setn hér
að lýtur, er lítt rannsakað ennþá, svo
sem hvernig vermiskálarnir verði
haganlegast gerðir. og hverjar jurtir
heppilegast sé að rækta þar.
Lítið eða ekkert hafa laugar verið
notaðar fyrir þurkhús fyrir hey, fisk
og fleira, og er það næsta einkenni-
legt. Fyrir mörgurn áruni stakk eg
upp á þvi. við fésýslumann hér í
Reykjavík, að reyna að nota lauga—
hitann til fiskþurkunar, en. fékk svo
litla áheyrn, að ekkert varð úr því.
Engan vafa tel eg á því, að þetta
hefði lánast vel og getað orðið öðr—
urn til fyrirmyndar. Víða í sveitum
mundu þurkhjallar við- hverahita
konta sér vel til þess að þurka hey
að sumrinu. Sparaði það vinnu og
yrði trygging fyrir því, að hevin
fengist vel verkuð- Að mínum dómi
mundi þetta vel svara kostnaði, og
ætti sem fyrst að gera alvarlegar til-
raunir nteð þetta. Þurkskálarnir
þyrftu eigi að vera vönduð hús, og
yrðu því ódýrir.
Sundlaugar hafa verið gerðar víða,
þar sem menn gátu notað laugavatn
til þess að gera þær mátulega heitar.
Utbúnaður er allur mjög einfaldur;
ihæfilega djúpur pollur er myndaður-
úr Iaugavatninu með fyrirhleðslu, og
sundskáli er reistur þar hjá, svo að
menn geti haft þar fataskifti, en hins
NAFNSPJOLD
A. S. BARDAL
uelur ilkklntur og r.nnaet ura öl
fartr. Allur útbúnatSur aá buatt
Ennfremur selur hann allskonaf
mlnnlsvarba og legetelna—i_
E43 SHERBROOKE ST
Phonet R6 607 WINNIPEO
TH. JOHNSON,
Ormakari og Gullerruðui
Selui giítingaleyflsbriL
aerstaki ainygll veltt pöntunura
og vlbrJörSum útan af landi.
2S4 Main St. Phone 24 637
The Hermin Art Salon
gerir ‘Hemstitching” og kvenfata-
saum eftir nýjustu tízku fyrir
lægsta verT5.
Margra ára reynsla og fullkomn
asti vitnisburtSur frá beztu sauma-
skólum landsins. Utanborgar pönt
unum fyrir Hemstitching sérstakur
gaumur gefinn.
V. BENJAMfNSSON, eigandi.
(>()(( Saruent Ave.
Tulnfini 34 132
Dr. C. H. VROMAN
TANNLÆKNIR
Tennur ytSar dregnar eba laga?5-
ar án alira kvala.
TALSINII 24 171
305 BOYD BLDG. WINNIPEG
sosccooccccococccososcccco
L. Rey
I
legt. Sarnt var mörgum gott af þess-
unt þurraböðum, og komu ntenn oft
úr fjarlægum héruðum til þess að
leita sér þar heilsuhótar- Mér hefir
verið sagt, að þurrabaðið í jarðbaðs-
ihólum við Mývatn hafi lagst niður
af þeint orsökum, að þangað leituðu
margir holdsveikir, því að þeint virt
ust böðin hafa á sig bætandi áhrif,
þótt eigi fengist fttllur bati. En aðr-
ir fældust þá frá baðinu af ótta við
veikina. A'ðsóknin fór smáminnk-
andi og þurrabaðið mun hafa lagzt
niður snemma á 19. öld- Um þetta
leyti varð görnul kona, Aldís að
nafni,' bráðkvödd í baðklefanum, og
hefir það sennilega átt sinn þátt í
því að það lagðist niður. Með því
að heitt hveraloft streymdi neðan úr
jörðit inn í bað|klefa, getur verið
að konan hafi kafnað í kolsýrulofti
sent þá sennilega af einhverri tilvilj-
un hefir komist i hveraloftið. Ann—
ars mun hveraloftið á þessunt stað
hafa verið upphitað andrúmsloft- Eg
hefi prófað hveraloft úr Bjarnar—
flagshrauni. og reyndist samsetning
þess mjög lík andrúmsloftsins. Ef—
laust hafa fyrr á tímum verið hlaðn
ir baðklefar við fleiri hvera. Yzti—
hver í Reykjahverfi var áður nefnd
ttr Baðstofuhver, og hjá Reykjum í
Olfusi er annar Baðstofuhver. Þess-
ir hverar draga vafalaust nöfn sín
af því. að baðklefar hafa verið við
þá-
‘‘Hveravatn, þráfaldlega drukkið,
meina menn sé þeim mönnum gott,
sem brjóstveikir eru,” segir Hálfdan
lögréttumaður snemma á 18. öld í lýs
ingu sinni á ölfusi, og reynsla, sem
fengist hefir nú á síðustu árunt við
hverana á Reykjum í ölfusi, virðist
staðfesta þetta. En þar sem aðeins
er um fá dænii að ræða, er eigi hægt
af þeim að draga öruggar ályktanir
utn heilnæmi hveravatns og hvera—
baða. I útlöndum tíðkast nú tnjög
að nota hið geislamagnaða radíum—
loft t böðum o- fl. Þykir það vera
heilnæmt við ntörgum kvillum. Hér
á landi hefi eg prófað allmarga hvera
fyrir radíumlofti, og hefi það þá
komið í ljós, að það, ásamt öðru
hveralofti, streymir út við alla
hvera, en þó töluvert mismunandt
mikið. Hugsanlegt er, að hin heilsu
bætandi áhrif hveranna standi að
einhverju leyti i sambatidi við þetta
radíumloft, en varla er það eitt um
þau áhrif. Heitt jarðloft úr Bjarn-
arflagshrauni, skammt frá þurrabað
inu forna, reyndist mér lítið geisla—
magnað, og hveraloft frá þeini hver-
mn í ölfusi, sent heilsusantlegir hafa
reynst, virtist við prófun, sent eg
gerði síðastliðið sumar, eigi vera
geislamagnað meira en í tæpu með-
allagi, samanborið við annað íslenzkt
hveraloft- Brennisteinsvetni og fleiri
efni og efnasamhönd i hveravatni og
hveralofti, ásamt hitanum, eiga sjálf
sagt töluverðan þátt í þeim áhrif—
utn, sem hveraböð og hveravatn
virðist hafa á 'heilsu ntanna. Þótt
undarlegt sé, hafa engar tilraunir
verið gerðar hér til þess að hagnýta
hvera og laugar til baðstaða t seinni
tíð. En ef, eins og hin litla reynsla
helzt bendir til, baðstaðir við hvera
eru heilsusantlegir, er það ekkert ef-
unarmál, að þeir mundu verða mikið
notaðir, bæði .af Islendingum og er—
lendum mönnum, ef eitthvað væri til
þess gert að laða menn að þeim.
Þá hefir nú hin siðari árin vaxið
áhugi manna fyrir hagnýtingu hvera
hitans. Sérstaklega hefir þessi á—
'hugi lýst sér í því, að reisa skólahús
og sjúkrahús, þar sem þeir geti notið
hverahitans. Þetta er góðs viti, og

Dr. Kr. J. Austmann !
Fruit, Confectionery
I Tobaccos, Cigars, Cigarettes
| Phone: 37 469
etc.
814 SARGENT Ave.
Emil Johnson
L
MHS B. V. ÍSFELD
Plantnt A Teacher
STUDIOi
ð«() Alveratone Street*
Phone : 37 020
! WYNYARö
DR. A. Bl.ONDAL
<02 Medlcal Arts Bld*.
Talsími. 22 296
Stundar sérstaklega kvensjúkdðma
og barnasjúkdóma. — AS hltta:
kl. 10—12 f. h. og 3—6 e. h
Helmill: 806 Vlctor St.—Siml 28 130
J. J. SWANSON & CO.
Llmlted
R B N T A L S
INSURANOB
R E A L B 9 T A T ■
MORTGAGBB
600 Paria Balldlnc. Wlnnlpe*, Haa
SASK.Í Service Electric
524 SARGENT AVE-
Selja rafmagnsáhöld af öllum teg-
undum.
Viðgerðir á Rafmagnsáhöldum,
fljótt og vel afgreiddar.
Slmli 31 607. HelmaslaUi 37 366
HEALTH RESTORED
Lœknlngar ftn lyifft
Dr- 8. O. Simpaon N.D., D O. D.O,
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
OOCCCOCOCCOOSOOCCOSOOOOOÚi
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldar.
Skrifstofusíml: 23 074
Stundar sérat&klega lunguaHjdk-
dðma.
Br &7J flnn* & skrifstofu kl. 12—11
f h. og 2—0 e. h.
HeimJlli: 46 Allow&y Ar*.
Talsfml j 33 158
DAINTRY’S DRUG
STORE
Meðala séríræðingw.
‘Vörugaeði og fljót afgreiTftU’
eru einkunnarorð vor.
Horni Sargent og Lipton,
Phone: 31 166
Dr. B. H. OLSON
218-320 M.dtcal Arta Bldg.
Cor. Graham and K.nn.dy M.
Phone: 21 834
VitJtalstími: 11—12 og 1—8.88
Heimill: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
Tnlslmli 28 880 .
DR. J. G. SNIDAL.
TANNLQCKNIR
•14 Romernet Bleck
Porta« Are. WINNIPBU
1
Rose Cafe
Nýtt íslenzkt kaffihús.
Miðdegisverður seldur.
Kaffi á öllum tímum.
Hreinlát og góð afgreiðsla.
Miss Asta Sœmundson
641 SARGENT AVE.
WALTER J. LINDAL
BJÖRN STEFÁNSSON
Islemkir lögfrœðingar
709 Great West Perm. Bldg.
Simi: 24 963 356 Main St
Hafa einnig skrifstofur að Lund-
ar, Piney, Gimli, Riverton, Man.
íf
DR. J. STEFÁNSSON
316 MEDICAL ART0 BLBOt
Hornl Kennedy og Graham.
•*■■*** etnK«n*n ■■(>■-, erran-.
■ef- o( kverka-eiðkdAmn.
V* kltta frð kL 11 tU U 1 h
•( kt. 8 tl 5 e' b-
Talefml: 31 834
Helmtll: 638 McMlllan Ava. 42 6*1
II16 nfja
Murphy’s
Boston Beanery
AfgreiBir Fl.h A Chlpe i pökkum
tll helmflutnlngs. — Agœtar múl-
tiölr. — Elnnig molakaffl rc svala-
drykklr. — Hrelnlœtl elnkunnar-
orC vort.
620 SARGENT AVE- SIMI 21 906
Telephone: 21 '613-
J. Chr istopherson,
Islemkur lögfroeðxngur
845 Somerset Blk.
Winnipeg, Man.
r=
/. H. Stitt . G. S. Thorvaldson
Stitt & Thorvaldson
Lögfr. og málafærslumenn.
807 Union Trust Bldg.
IV innipeg.
Talsími: 24 586

G. Thomas C. Thorlúksson
Res.: 23 060
Thomas Jewelry Co.
fr og Bullsmlhaverslnn
PóMtxendlnicar nfBrelddar
tafnrlaust.
A0(ter0lr úbyr*Mtnr, vanda0 verk.
666 SAUGENT AVE., CIMI 34 152
HEIMSKRINGLA
hefir til sölu námsskeið við beztu
VERZLUNARSKOLA
í borginni með afföllum. Þeir sem vilja hagnýta sér
þessi kjörkaup, ættu að finna ráðsmanninn tafarlausL
hagkvæmt að nota hverahitann til
upphitunar, baða og matsuðu, því að
við það sparast allntikil útgjöld og
húsin vera vistlegri. Skólar þessir
ættu einnig að vera til fyrirmyndar
í því, hvernig megi nota jarðhitann.
ekki aðeins til upphitunar í húsum,
heldur einnig til annarar nvtsemdar,
jarðræktar og fleira- Sjálfsagt á sú
kvöð að hvíla á öllum 'slíkúnt skól-
um, sjúkrahúsum og öðrum stofn—
ununi, sem reistar eru fyrir almanna
fé, að þær geri áframhaldandi, ná—
kvæmar mælingar á hita, vatnsmagni,
loftframleiðslu og fleira, sem stend—
ur i sambandi við hverahitann. Þetta
kostar litla fyrinhöfn, úr því að það
er einu sinni kontið á, en getur haft
stórmikla þýðingu síðar nteir.
Jarðhitinn ætti að geta létt undir
ýmis atvinnufyrirtæki til sveita, og
þá er sjálfsagt að velja þeim stað,
þar sem í jarðhita næst. Við osta—
gerð þarf að nota töluverðan hita,
og mætti fá hann frá hverurn, ef i
nánd væru- Eggjaklak ætti að vera
auðvelt við laugahita; ennfremur gæti
komið til álits sápugerð, sútun skinna
niðursuða, þurrntjólkurgerð o. fl.
A síðari hluta 18. aldar var reynt
að vinna salt úr sjó við hverahita-
Frumkvöðlar þeirrar tilraunar voru
Skúli Magnússón landfógeti og
Magnús Ketilsson sýsluntaður, en til—
raunin var gerð á ríkisins kostnað,
og stóðu fyrir framkvæmdum dansk-
ur saltgerðarmaður og Jón Arnórs—
son stúdent. Saltsuðan var höfð á
Reykjanesi við Isafjörð, og var henni
haldið áfram um allmörg ár, niest af
dugnaði Jóns Arnórssonar, sent þá
var orðinn sýslumaður í Isafjarðar—
sýslu. Ekki mun þessi saltsuða við
hverahita hafa borið sig fjárhagslega.
nema þá sum árin, en þá voru nienn
eigi eins vel á veg komnir með það
að korna iðnaðinum haganlega fyrir
og nú, og þætti mér sennilegt, að nú
yrði önnur niðurstaðan, ef skynsam—
lega væri að farið og heppilegur stað
ur valinn.
Aður var hér við brennisteinshvera
allmikið brennisteinsnám; nú er það
lagt niður, enda mjög hæpið, að það
nú svari kostnaði. Brennisteinshver-
arnir færa stöðugt brennistein upp
til yfirborðs jarðar; með góðum út—
búnaði má sennilega fá hverinn til
að skila brennisteininum alveg hrein-
tim, og eru góðar horfur á því, að
brennisteinsnám á þann hátt gæti
borið sig, en ekki er þetta nægilega
rannsakað. Við leirhvera eru tnarg
vislega litar leirtegundir, sent ef til
vill mætti nota til ntálningar. en ekki
hefir þetta verið prófað enn, svo að
eg viti. I Italiu fsest efnið bór úr
ihverunt, og er á því byggður stór—
fenglegur iðnaður. Ekki hefir bór
fundist við íslenzka hvera, en langt
er frá því að þetta hafi verið rann—
sakað til hlítar- Lofttegundin. helí—
unt er bæði ntjög létt i sér og alger—
lega óeldfim; hún hefir þess vegna
hin síðari árin verið mikið notuð til
þess að fylla helginn í loftförum- En
lofttegund þessi er mjög torgæt og
þess vegna í háu verði. Mest at
henni kemur ttpp úr einstökum lind—
um, og þess vegna hafa menn sum—
staðar, t. d- í Canada, gert út vísinda
leiðangra til þess að leita a'ð lindum,
sem gefi af sér helíuni til mutia. I
því hveralofti, sem eg hefi prófað
hér, hefi eg ávalt fundið ögn af helt-
um, en hvergi liklega svo ntikið, að
tilvinnandi sé að reisa á því helium—
iðnað. En meirihluti hvera er enn
órannsakaður að þessu leyti, og geta
(Frh. á 7. bls.)