Heimskringla - 28.09.1927, Blaðsíða 7

WINNIPEG 28. SEPT. 1927.
7. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRIN GLA
nálega hálfa klukkustund. Þótt og umhyggjusöm móðir. — Það ur að Scoresby-sundi til þess að
mjólkin sé hituð þarna 10 stig
yfir venjulegt suðumark sýður
bar stundum til að hún bað mig
að vera hjá litlu stúlkunum með
hún ekki, vegna þess að loft- an hún skryppi eitthvað út. Og
þrýstingur í katlinum er áll-
miklu hærri en andrúmsloftið.
Til þess að koma í veg fyrir að
an látnir í sérstakt herbergi; í
börkur myndist innan í dósirn-
ar, veltur ketillinn í sífellu. Allt
óbundið súrefni sem komist hef
ir í dósina um leið og henni var
lokað, eyðist við hitunina í þess-
um katli. Verður það með þeim
hætti að súrefnið gengur í sam-
band við ostefni mjólkurinnar.
Jafnvel þótt einhVerjir gerlar
eða gerlagró kynni að halda lífi
yfir þessa löngu hitun, drepast
þeir nú af súrefnisskorti. Eftir
þá var nú stundum glatt á
hjalla og hlegið dátt, því sögur
varð eg endilega að segja, svo
reisa þar loftskeytastöð
Scoresby-sund er afarmikill
fjörður á Austur-Grænlandi á
70. breiddarstigi, beint norður
af Hornströndum. Er þar ný-
sett skrælingjabyggð, af flokki
sem eins og þessa: “Jæja, karl-|þeim frá Grænlandi, er við kom
inn og kerlingin þarna langt úti á Skutulsfirði í sumar.
á sléttunum, í kofanum þar, eru
svo óttalega stór. Karlinn er svo
stór, að hann brýtur stundum
eitthvert tré úti í skógi, þegar
hann er þar á ferð, stingur þvi
í vestisvasa sinn og hefir það
fyrir tannstöngul. — Tóbaks-
kornin sem hann tekur í nefið
og raðar á handarbakið á
sér, eru eins og tunnur stór, og
þetta tekur hann allt í nefið. —
þetta er kalt vatn leitt í ketilinn Þegar strákarnir úti á landi
og kælir það mjólkina í dósun-! frétta að hann ætlar til Winni-
um_ j peg, þá koma þeir hópum sam-
Þegar dósirnar eru orðnar al- ■an nóttina áður en hann fer, og
veg kaldar, eru þær teknar úr,fela sig 1 hárinu á honum og
katlinum, þurkaðar vandlega og Þá Þannig fría ferð til Winnipeg.
fluttar í ’þurkunarbyrgið og rað- , ÞeSar karlinn fer að Sreiða ser
á hótelinu, sem hann gistir a,
þá hrynja strákarnir niður og
hlaupa allir út eins hart og þeir
mögulega geta; en karlinn ber
saman hnefunum og hrópar á
eftir þeim: “Þið skuluð fá það,
þegar eg næ ykkar.” —
Kerlingin karlsins er svo stór,
að þegar karlinn nær í einhverja
að í trékassa. Kassarnir eru síð
svartnættis myrkur. Þarna eru
mjólkurkassarnir geymdir í hálf
an mánuð. Ef veila er í nokk-
urri dós og súrgerlar kynnu að
vera í mjólkinni, dafna þeir á-
gætlega þarna í hlýjunni og |
valda gerð og þrýstast þá botn-
ar dósirnar upp. Að liðnum
hálfa mánuðinum er dósirnar I óþekka stráka eða stelpur, og
^teknar úr kössunum og athug- j biður hana að geyma fyrir sig
aðar gaumgæfilega. Sjáist' allan hópinn, þá hvolfir kerling-
skemmd á nokkurri dós og iin fingurbjörginni sinn á borðið
bungi botnar út er dósin opnuð yí'r aiian hópinn, og þar geta
og innihaldi hennar helt niður. i krakkarnir dansa inni og ólát-
Með þessum hætti er talið ör-
uggt að finna megi allar dósir,
sem skemmd er í. Aðeins þær
Öósir sem fá staðist þessa raun,
ast. Þá hastar karlinn á þau
svo þau gömlu hjúin geti sofið.
Einu sinni þegar karlinn var á
ferð úti á sléttum, tapaði hann
Jafnframt loftskeytastöðinni
verða sett upp áhöld til jarð-
skjálftamælinga og reist handa
þeim sérstakt hús. Eru oft jarð
skjálftar og eldsumbrot í norð-
anverðu Grænlandshafi, og hef-
ir þeirra stundum orðið vart
þaðan hér á íslandi. En um
eldstöðvar þessar er þó harla
lítið kunnugt. Nú verður hæg-
ara um nákvæmar rannsóknir.
þegar stöðin er komin á fót við
Scoresby-sund.
Loftskeytastöðin verður reist
j á þrítugum hamri rétt hjá bú-
stað þeirra skrælingja. Vírarn-
ir eru reistir á immtán faðma
háar timburstengur. Sendivélin
hefir þriggja hesta megin.
Til þess er ætlast að stöðin
sendi veðurskeyti til Noregs og
Islands og eins skipum í hafi. Má
vænta þess jað hún ko'mi að
miklum notum, einkum fyrir þá
sök að mörg háskaveður, þau
er miklu tjóni valda við ísland
og norðanverðan Noreg, éiga
upptök sín norðarlega við aust-
urströnd Grænlands. Verður
hægra að gjalda varhug við
þeim er öflug stöð er á varð-
bergi norður þar. Mun hún
einnig koma selveiðaskipum að
góðu haldi, sem reka veiðar á
vorin í Grænlandshafi.
Norðmenn settu að nýju loft-
eru seldar á markaðinn. Að báðum gullskónum sínum, en
rannsókn þessari lokinni eru j kerlingin fann þá báða daginn
nafnmiðar límdir á dósirnar ogje^ir» Þa iágu í þeim tvær kýr,
þeim raðað í trékassa, sem allír sem að mjólkursölumennirnir
eru snuðaðir í verksmiðjunni, höfðu ekki fundið kvöldið áður.
48 dósir í hvern kassa. Loks eru ! Þær héldu, aumingja kýmar, að
kassarnir járnbendir og sendir á Þetta væru básarnir sínir. Og
markað, og má fullyrða að þessi kerlingin sagði karlinum að
íslenzka mjólk sé fyrsta flokks
vara, og fyllilega sambærileg
við þá erlendu mjólk sem bezt
er.
Auk niðursuðu mjólkur hefir
h. f. Mjöll gert tilraun með
kjötniðursuðu. Síðastl. haust
passa nú betur skóna sína.” —
Að þessum sögum var hlegið
dátt og undrast mikið. Og þeg
ar mamma þeirra kom inn, sá
hún brosandi andlit. —
Jæja, kæri Mr. Thorgeirsson.
Húsið, sem eg íninntist á í þessu
sauð það niður nokkuð af kjöti j bréfi’ var gafa hÚSÍð þitt' S6“
fyrir Sláturfélag Borgfirðinga. jþlð voruð \ Þegar eg hom að
Heppnaðist sú tilraun ágætlega | heiman’ Þu og konan þm erUð
| hjonin, sem brefið getur um,
og stúlkurnar litlu og elskulegu
dætur ykkar. — Drengina ykkar
veit eg af eigin þekkingu ekki
mikið um. — Eg hefi heyrt sagt
að Geir sé stór og þrekinn mað-
ur, mjög stillilegur og frekar
dulur í lund; og gerir líklega
það allt reikningsgáfan og bygg
ingameistarafræðin, að lífsgleð-
in og fjörið rúmast ekki saman
við það. Og eg hefi heyrt að
hann eigi ekki heima í Winni-
peg. — En að Ólafur sé aftur
lifandi eftirmyndin þín: léttur.
glaðlyndur og hafi gaman af
ýmsu skrítnu; hvergi smeikur
við lífið né ýmsar öskrandi for
ynjur, sem margir eru hræddir
við á þeim vegi, er allir þurfa
að fara.
Þetta er nú orðið nokkru
lengra béf ne eg fyrst ætlaði
að hafa þaó. En prestarnir
kenna okkur að vera þolinmóð
ir og láija hvergi bugast. Það
var enskur prestur, sem hét
og er nú í ráði að gera það
næsta haust í miklu stærri stíl.
Lúðv. Guðmundsson.
—Vísir.
---------x--------
FRÁ GIMLI.
Frh. frá 5. bls.)
lítill drengur vandist eg strang-
lega á hitt, einkum að þéra ó-
kunnuga. En verst af öllu þótti
mér að þurfa að þúa sjálfur; þó
gekk það vonum bráðar greitt;
og eg hætti að “yður”ast eða
Þéra; og er mér nú orðið tamt.
að gera það ekki.
í Winnipeg byrjaði eg bráð-
lega á þeim starfa, sem eg gerði
á íslandi, að kenna í heimahús-
nm þegar eg ekki kenndi í skól-
nm. Og þannig lærðist mér svo
mikið fljótar en annara að
kynnast mörgu góðu íslenzku
fólki, sem allt var mér svo sér-!
lega gott, að eg gleymi því,
aldrei. — Samt var það eins og I , . ,
esiilegt er, mismunandi; þannig jMouse
að í sum hús hafði eg meira
gaman að koma en máske önn-
nr, þó allir væru mér mjög al-
úðlegir óg jafnan góðlátir.
Þó var eitt hús„ sem eg þá,
fyrstu árin mín í Winnipeg,
kom oftast í erindislaus að öðru
þar um stjórnmál og siðgæði og
segir:
Eg þekki það, hversu óvirðu-
lega tala ýmsir stjórnmálamenn
einkum þeir, sem þykjast vera
miklir raunsæis- og hagsýnis-
menn, þegar um er að ræða sið-
gæðisgrundvöll ríkis og kirkju.
Þegar eg ræddi um lýðræðið
í Ameríku, veik eg að ummæl-
um Tocqueville um það að skrif
uð stjórnarskrá, þing, embætta-
kerfi, lögregla, her, iðnaður og
verzlun, allt þetta væri ekki
trygging fyrir þjóðræðinu, því
ekkert ríki gæti tryggt það, að
siðgæði og sannsögli borgaranna
brysti það, að þeir væru sam-
mála að minnsta kosti um höf-
uðatriði hinna helztu heims- og
lífsskoðana. Við það að meta
of mikils skipulag og kerfi rík-
isins, efnalegan og hagsmuna-
legan grundvöll þess, ættir
mönnum við að gleyma því, að
þjóðfélagið hvílir alltaf og al-
staðar á hugsun og hugsjónum,
á siðgæði og heimsskoðun. Þess
vegna studdist ríkið í upphafi
söguþróunarinnar alstaðar við
siðgæðisvald kirkjunnar og það-
an stafar guðveldið, sem þjóð -
veldið hefir þroskast ár.
Eg vil ekki gera of lítið úr
valdi ríkisins, samt get eg ekki
gert of mikið úr því, ekki gert
það guðlegt. Þegar eg skuld-
batt mig til forsetastarfsins,
gerði eg mér fulla grein fyrir
hinum einstöku daglegu verk-
efnum í framkvæmdastjórn rík-
isins, en mér var það einnig ljóst
heimskuleg og mjög heimsku-
leg eigingirni, er skaðar mann-
inn meira en heimskuleg mann-
úð.
Gyðingar höfðu boðorðið um
það að elska náungann. En ná -
ungi merkti hjá þeim samlanda.
Jesús og lærisveinar hans hafa
fært hugtakið út og látið það
einnig ná til annara manna.
Síðan hefir alþjóðatilfinning rutt
sér braut á grundvelli mannúð-
arinnar inn á við og út á við, í
siðgæði, stjórnarfari og réttar-
faH. Þröngsýnn þjóðrembingur
verður að víkja fyrir ríkjasam-
vinnu og alþjóðastefnu, tilraun-
um til þess að koma sem lík-
ustu og samræmustu skipulagi
á alla Evrópu, allt mannkynið.
Við krefjumst alheimsstjórnar-
stefnu. Alheimsstefnuna ber
ekki að skoða frá þjóðlegu, ó-
þjóðlegu eða yfirþjóðlegu sjón-
Þess er máske vert að geta,
þeim Vestur-íslendingum til
leiðbeiningar, er hræðast Únít-
ara hér um bil eins og djöful-
inn sjálfan, en tækju ef til vilt
annars að einhverju leyti mark
á skoðunum þeim, sem koma
fram í þessari grein, að Masa-
ryk forseti er Únítari. Er þeim
lesendum því bezt að láta grein
ina sem eyðimerkurvind um eyr-.
un þjóta, þótt það sé að vísu
alveg íétt sagt hjá Þoirsfeini
ritstjóra Gíslasyni, að Masaryk
forseti er talinn einn allra helztí
vitmaður og rithöfundur um
stjórnmál og ýms mannfélags-
mál, af þeim mönnum sem nú
eru uppi.
Ritstj. Hkr.
miði. Við gufum ekki upp
að ríki og stjórnmál geta ekki j framkvæmdalausri ást á
staðist án siðgæðisgrundvallar.
“Með því að vér þess vegna höf-
skeytastöð í Mýfirði síðastliðið ^ um þessa þjónustu á hendi, eins
haust, svo sem frá var sagt í og oss hefir veizt náð til, þá
Vísi. Berast þaðan veðurskeyti' látum vér ekki hugfallast. En
öðruhverju. En sú stöð er eign! vér hpfum sagt oss frá leyndum
einstakra manna og mun held- ’ hlutum, sem menn blygðast sín
ur af vanefnum ger. Mýf jörð- fyrir, vér framgöngum ekki með
ur er langt fyrir norðan Scores- fláttskap né fölsum guðs orð,
by-sund. Þar settu Norðmenn heldur mælum vér fram með
fyfstu loftskeytastöð, er úeist1 oss við samvizku hvers manns
var á Grænlandi, en hún lagðist fyrjr guðs augliti með því að
niður um nokkur ár. Síðan birta sannleikann” (II. Kor. 4. 1
hafa Danir rumskast og verðurj—2.) Þetta er stefna lýðveld-
þessi stöð þeirra hin sjötta, er isins og þjóðræðisins sub specie
þeir reisa á Grænlandi.
Gert er ráð fyrir að loftskeyta
stöðin geti sent skeyti til bráða-
birgða þegar í haust; en ekki
verður 1)11 stöðin fullger fyrr en
að ári liðnu.
B.
—Vísir.
Masaryk.
en því: bara til að koma, sjá j
húsbændurna og drekka gott!
kaffi. — Húsbóndanum má í |
fáum orðum lýsa þannig: Hann
var maður frekar grannvaxinn,
skarpleitur, fjörlegur, léítur á
fæti og glaður jafnan í viðmóti.!
Skarpan skilning hafði hann og
sérlega næmt auga fyrir öllu
skrítnu og einkennilegu, og
r^jög gaman hafði hann jafnan
af laglegum skrítlum og hnytti-
legum tilsvörum. Konan hans
var mjög góðleg, prúðmannleg
í allri framkomu og sérlega góð
prédikaði oft um það í kirkju
sinni, að menn yrðu stöðugt að
brúka salvi þolinmæðinnar; og
aldrei þreytast á því að bera á
sig aftur og aftur þann salvi.
— En svo á eftir kölluðu þessa
heims börn blessaða þolinmæð-
ina: “Músasalvi”.
Vertu einlægt blessaður og
sæll og líði ykkur öllum vel.
Gimli 15. sept. 1927.
J. Briem,
Loftskeytastöð við
Scoresbysund.
Tekur tU starfa í haust..
Fyrir skemmstu sendu Danir
verkfræðirrg og tvo smiði norð-
um stjórnmál og siðgæði.
Masaryk er forseti tjekko-
slóvakiska lýðveldisins og var á
sínum tíma einhver helzti frörn-
uður þess, að það komst á fót.
Hann ferðaðist víða til þess að
hafa áhrif á stjórnmálamenn í
þá átt, að fá stofnað hið nýja
ríki, en fékkst einnig mikið við
ritstörf, skrifaöi um þjóðélags-
mál og heimspeki. Ýmislegt af
honum og hinu nýja ríki má
lesa í “Heimsstyrjöld” Þorsteins
Gíslasonar og einnig hefir Lög-
rétta fyrir alllöngu flutt ítarleg-
an greinaflokk um tjekkoslovo-
kisk mál eftir tjekkoslovakiskan
sendisveitarmann á Norðurlönd
um. Masaryk er ekki einungis
talinn helzti stjórnmálamaður
Tjekkoslovakíu, ásamt dr. Ben-
nes, en einnig einn af merkustu
stjórnmálamönnum álfunnar og
rithöfundum, um slík efni. Hann
hefir haldið áfram ritstörfum
sínum eftir að hann varð forseti,
og þar á meðal gefið út stærsta
og helzta rit sitt, skrifað á tjekk
nesku, en það hefir verið þýtt
meðal annars á þýzku ekki alls
fyrir löngu. Heitir það Heims-
byltingin, minningar og hug-
leiðingar (Die Weltrevolution).
Er þar rakin saga þeirra af-
skifta, er Masaryk hafði af
tjekkneskum stjórnmálum á ó-
friðarárunum og settar fram
ýmsar hugleiðingar hans um al-
menn þjóðmál og framtíð ríkis-
ins. Meðal annars ræðir hann
aeternitatis, frá sjónarmiði ei-
lífðarinnar.
Siðgræðisgrundvöllur allra sjórn
mála er mannúðin og mannræn-
an (humanitet) og mannúð og
mannræna eru alþjóðleg stefna.
'Mannúð og mannræna er nýtt
orð fyrir hið gamla orð náung-
ans kærleiki. Orðið ást er nú
á dögum, fyrir bókmenntaáhrif
að mestu notað um afstöðu kynj
anna hvors til annars. Nútíma-
maðurinn skirrist það heldur að
nota orðtök hinna opinberu trú-
arbragða. Þess vegna fór að
tíðkast í heimspekinni, þegar á
átjándu öld, orðið mannúð eða
samúð. í rauninni er mannúð- : viðurkenningu siðgæðislögmála
em-
hverri og einhverri þjóð ein-
hversstaðar í Asíu — mannkyn-
ið er ekki neitt óbeint hugtak,
það er beinn hagnýtur veruleiki.
En það merkir, að án þjóðrækni
verður engin alþjóðastefna til.
Mannkynið er þjóðakerfi. Eg
hefi áður sagt og segi enn —
því þjóðlegri, því alþjóðlegri;
því alþjóðlegri , því þjóðlegri.
Mannúðin hvetur starfandi kær-
leika til þjóðar og föðurlands,
en eyðir hatri til annara þjóða.
Það er að lokum rangt, að
greina á milli meiriháttar og
minnháttar siðgæðis, eins óg
stjórnmálamaður hefð heimild
til þess, í þágu ríkisins að virða
að vettugi boðorð siðgæðisins.
Málinu er í raun og veru þannig
farið, að maður sem t. d. lýgur
og svíkur í opinberu lífi, hann
lýgur og svíkur líka í einka-
lífi sínu, og öfugt. Án þess að
viðurkenna siðferðilegan grund
völl ríkis og stjórnmála, er ekki
unnt að reka nokkurt ríki eða
nokkurt félagslegt fyrirtæki.
Ekkert ríki getur staðist, sem
hirðir ekki um almennan grund-
völl siðgæðisins. Ríki og lög-
gjöf rekja vald sitt úr almennri
in ekkert annað en náungans
kærleiki, en grundvallarhugsun-
in er mótuð í samræmi við hin
nýju skilyrði í stjórnmálum og
þjóðfélagsmálum.
Mannúðin þarf ekki að vera
tilfinningasöm um of. Jesús
krefst þess, að menn elski ná-
ungann eins og sjálfan sig. Mað
urinn er vissulega eigingjarn að
eðlisfari. En hins má spyrja
sjálfan sig, hvort maðurinn sé
eingöngu eigingjarn, eða hvort
hann finni einnig til samúðar og
ástar gagnvart nágranna sínum,
og það hreinnar og beinnai* til-
finningar, ekki tilfinningar, er
sprottin sé af eigingjörnum hvöt
um. Eigingirnin er sennilega
öflugri. Af því sprettur krafan
um það, að lögð sé vitanai og
viljandi áherzla á það að styrkja
og göfga hina meðfæddu ást til
mannanna. Reynslan kennir
okkur það, að ástin á mönnum
borgi sig á endanum (eigingirn
isástæða). Ástin og það félags-
lífsskipulag sem af henni sprett
ur hjá venjulegum mönnum
reynist hagfeldust.
Boðorð kærlekans segir ekki,
að við eigum algerlega að bæla
niður eigingimina. En eigingirn-
in á ekki saman nema nafnið.
Til er ekki aðeins skynsamleg
og viturleg eigingirni, en
og úr því að ríkisborgararnir
séu almennt sammála í hinum
mikilsverðu lífs- og heimsskoð-
unum. Eg legg áherzlu á þetta
— þjóðræðið er ekki einungis
sérstakt ríkis og stjórnarform,
það er lífs og heimsskoðun. —
Grundvöllur ríkis er réttlæti;
það var boðað þegar af Grikkj-
um og Rómverjum. En rétt-
lætið er lögmál kærleikans.
Með hefðum og skrifuðum lög-
um breiðir ríkið boð kærleik-
ans út til allra greina í fram-
kvæmdum félagslífsins og knýr
það fram með valdi (ekki of
beldi) að þau verði gerð að
veruleika. Af þessu spretta
hinar gömlu deilur um gildi sið
gæðis og réttar.
Grikkir og Rómverjar töldu
siðgæðisgrundvöll alls réttar
fólginn í hinum náttúrlega rétti.
Miðaldakirkjan dýpkaði þessa
kenningu í. samræmi við guð-
veldisskoðun sína. Með falli guð
veldisins var þessari kenningu
ekki hrundið, en henni var
breytt. Undir hinn svonefnda
náttúrlega rétt er nú rennt sið-
ferðislegum og mannúðlegum
rökum, en ekki guðfræðilegum.
Það er ómögulegt að svifta ríki
lögum, rétti og stjórnmálum
úr sambandi við lögmál siðgæð
isins.
Lögrétta.
Hveitisemlsgið
Samlagsbændum er það vafa-
laust gleðifrétt að aðalsölunefnd
Hveitisamlagsins hefir ákveðið
að hækka niðurborgun á öllum
hafrategundum um 6 cent, þann
ig að borguð verða niður fyrir
2 C. W. hafra við Fort William
40 cent, í stað 34 centa, sem
áður var auglýst. öllum kom-
lyftufélögum er fara með sam-
lagsskorn, hefir verið gert að-
vart um þetta. Samlagsbænd-
ur, sem afhent hafa hafra síðan
15. júlí, og verið boígað niður
eins og áður var auglýst, eiga
því rétt á 6 centum á mælirinn
að auki.
* * *
Fregn frá Ottawa hermir, að
Hon. W. R. Motherwell, land-
búnaðarráðhferrá Canada, hafi
fullyrt nýlega í ræðu, er hann
hélt fyrir brauð- og kökubakara
félaginu í Ottawa, að engin á-
stæða væri til þess að óttast það
að bændur myndu nota Sam-
lagið til þess að skrúfa verð á
hveiti upp úr lagi, og fullyrt
einnig, að Hveiitisamlagið væri
langsamlega bezta ráðið, er
bændur hefðu gripið til sjálfum
sér til hagnaðar, og þar með
öllu landinu.
* * ' *
Alberta samlagið fékk nýlega
bréf frá Mrs. Emily Crawford
frá Fort St. John, 200 mflur upp
með Peace River, og vill hún
ganga í samlagið. Hún hefir
1000 ekrur undir hveiti og býst
við 40 mælum af ekrunni, og
verður hún að ferja allt þetta
hveiti ofan eftir Peace fljótinu,
til þess að koma þrí á járn-
braut. Mörg bréf hafa einnig
einnig borist frá bændum í
Okonagan-dalnum (B. C.), er
vænta ágætrar uppskeru og
vilja ganga í Samlagið.
* # *
Svo endaði grein, er var ný-
lega í blaðinu Toronto Globe:
“Einn árangur af Hveitisam-
laginu er sívaxándi trú vestan-
bænda á atvinnugrein sinni. —
Samvinnan og verðhækkunin á
hveitinu virðist mjög hafa breytt
framtíðarviðhorfi bænda. Vel-
megun vex, og með henni áhugl
og sannfæringarstyrkur, sem er
órækur vottur um það, hvílíkt
merkisbragð hveitisamlagið er
í framþróunarsögu Vesturfylkj-
anna.