Heimskringla - 07.03.1928, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HHIMSKRIN8LA
WINNIPEG 7. MARZ 1928'
11111 1 ■ .............
Hwmskrmgla
(StofanD 188«)
Kfmor «t á hverjnra mlltTtkadfVt
EIGKNDUR:
j VIKING PRESS, LTD.
853 OK 855 SARGEXT AVE, WINNIPEG
TAI>StMIl 86 537
V»rB blaDslns er Í3.00 Argangurlnn bor*-
lat fyrlrfram. Allar borganlr aendlat
THE VIKING PRÆES LTD.
BIGFírS HALLD6RS frá Höfnum
Bitstjórl.
Utanánkrllt tll blnlÍHlaai
THK VfKING PIIKSS, Ltd., Boi 8105
Utnnáakrlft tll rltntjAranHi
EDITOK HRIMSKHINGLA, Hox 3105
WINNIPEG, MAN.
“Heimskrlngrla is published by
The Vlklnic Preaa Ltd.
and printed by
CITY PKINTING Æ PIJBMSHING CO.
«53-855 Snrxent Ave., WlnnlprR, Mai.
Telephone: .86 53 T
WINNIPEG, MAN., 7. MARZ 1928.
Fiskisamlag
Það var tekið fram í síðasta blaði, að
nánar myndi verða í Heimskringlu minnst
á greinar þær, er Kristinn Pétursson hefir
ritað hér í blaðið, til hvatningar stéttar-
bræðrum sínum til þess að mynda með
sér fisksölusamlag. Og þótt heilsa rit-
stjórans sé enn lítið skárri en þá er síð-
asta blað fór til prentunar, þá verður þó
að sýna einhvern lit á því, að efna það
loforð, þótt um leið verði að biðja les.
endur að virða meira viljann en verkið.
* * *
Oss er annt um öll samvinnumál, og
höfum ætíð leitast við að tala máli sam-
vinnunnar. En oss er alveg sérstaklega
annt um þetta mál: að lögeggjan Krist-
inns Péturssonar fái borið einhvern árang
ur, og það í næstu framtíð. Fáir eru svo
útmetnir alheimsborgarar, að þeim renni
ekki blóðið til skyldunnar. Og hér eiga
Islendingar alveg sérstaklega hlut að
máli. Þeirra hendur draga svo langsam-
lega mest úr vatni og á land af þeim
físki, sem veiddur er úr stórvötnJum Mani
tobafylkis, bæði sumar og vetur. Bæði er
ihneigðin líklega tekin í erfðir, og stað-
hættir líka knúð þá til þessarar atvinnu:
en þar að auki eru þeir vafalaust atorku-
mestir við hana, allra manna, er hana
stunda hér. En þó er þetta staðreynd:
að örfáir þessara atorkumanna hafa efn-
ast svo sómasamlegt megi heita, á þess-
ari atvinnu, er þeir leýsa allra manna
bezt af hendi. Áratugum saman hafa
aðrir menn, af öðrum þjóðflokkium, fleytt
rjómann af erfiði þeirra, og fitnað á
“milligöngunni” með afurðir þeirra.
* * *
Skömmu eftir það, að vér tókum við
ritstjórn Heimskringlu, stakk blaðið
þeirri spurningu að íslenzkum fiskimönn-
um, hvort ekki myndi kominn tími til
þess að þeir færu sjálfir og sameiginlega
að annast um sölu afurða sinna. Eng-
inn gegndi á prenti. En nokkru seinna
reið einn íslenzkur fiski- og útgerðar-
maður — viðurkenndur atorkumaður, og
gamall góðvinur þess er þetta ritar — á
vaðið og kom afurðum sínum á markað.
Hann fékk strax stórum meira fyrir fisk
sinn, en umboðsmenn stórfélaganna
höfðu þá verið að bjóða fiskimönnum. En
úrslitunum lýsti Kristinn Péturjsson í
fyrstu grein sínni: “Fiskimaður — fiski-
menn”. Þarf ekki að -endurtaka það_
Ýmsar ástæður voru til þess að svo fór.
en ijeifað í sem styzt mál voru þær:
Örugg samtök hinna stærri fiskifélaga
gegn samtakaleysi fiskimannanna ís-
lenzku, sem mun eiga sér tvær aðalræt-
ur: hábindingu beggja fóta fiskimann.
anna( er svo eru reyrðir skuldaviðjum við-
skifta sinna, og innbyrðis vantrausti. En
að því vantrausti munu aftur liggja ýms-
ar tortryggnisrætur( meira eða minna
eðlilegar. Tvær þær helztu skulu nefnd-
ar hér, sökum þess, að þær eru ekki að-
eins tilgátur þess er þetta ritar( heldur
byggðar á áþreifanlegum veruleika, sam-
kvæmt frásögn nákunnugra manna. Er
önnur sú, að íslendingar hér munu sumir
'hverjir þykjast hafa orðið hart úti fjár-
hagslega, fyrir það að leggja fé í sam-
eiginleg fyrirtæki, er veitt hafa forstöðu
menn af þeirra eigin þjóðflokki, er þeir
þóttust geta. treyst, með þeim árangri,
að félagsskapurinn hefði farið á höfuð-
ið, hlutaeigendum til stórtjóns, án þess
þó að sýnilegt væri að forstöðumennirnir
hefðu beðið nokkurt verulegt fjárhags-
tjón við hrunið; sumir enda virzt engu
síður efnum búnir eftir en áður. Hin er
sú( að íslendingar séu svo sjálfhuga (in-
vidualistic), að þeir eigi tiltölulega erfitt
með að sætta sig við þá tilhugsun, að
hann Jón Jónsfeon, landi iþeirra og gam-
alkunnugur nágranni, kunni að hljóta
einhverja forstöðu-upphefð, af slíkri sam
lagsmyndun, og er ekki með öllu ólíklegt,
að eitthvað sé til í þessu.—
En ef eitthvað á að ganga í þessu efni,
þá mega fiskimenn hvorugt fyrir sig
setja. Þótt svo kynni að vera, að einlhver
Islendingiur hefði reynst einhveiskonar
samlagshugsjón bölvanlegur, jafnvel sér í
hag, þá er eftir því að muna, að slíkt
hendir með öllum þjóðum( og er sízt sjald
gæfara annarstaðar, en meðal íslendinga
í öllum löndum hefir einhverjum samlags
hugsjónum verið komið í framkvæmd.
Hér í Canada eru t. d. fjöldi íslendinga
meðlimir Hveitisamlagsins, sem hefir
þiifist ágætlega. Og að öðru jöfnu, er
fiskisamlag engu óframkvæmanlegra en
hveiitisamlag. Og ekki geta menn auð-
veldlega látið sér detta í hug, að ekki sé
nóg völ á lslendingum, er séu svo ósín-
gjamir og heiðarlegir( að þeim megi trúa
fyrir slíkum félagaskap. Lengri leit
kynni að verða að mönnum, er fram-
kvæmdarstörfum væru að öðru leyti
vaxnir. Þó er óhugsandi, að ekki kæmu
slíkir menn í leitirnar( ef alvarlega væri
af stað farið.
Hitt, að eiga svo erfitt með að unna
nágranna sínum einhvers hugsanlegs á-
lits, að menn kjósi heldur að láta óþekkta
braskarajúða flá sig kvikan alla æfi, er
ibarnalegri og óþroskaðri hugsunarháttur
en svo, að fullorðnir menn megi einu
sinni leggja sig niður við að gæla við
hann( hvað þá heldur að láta stjórnast
af honum til lengdar. Það hlýtur að
vera öllum svo augljóst, við minnstu um.
íhugsiun, að um það sé óþarfi að fjöl-
yrða.
* * *
Það má leggja þann skilning í síðari
grein Kristinns Péturssonar( að hann bú-
ist jafnvel við því, að hvöt hans hafi þot-
ið sem vindur um eyru stéttarbræðra
hans. Það er þó áreiðanlegt, að svo hef-
ir ekki verið. Það er áreiðanlegt að hún
ihefir bergmálað í brjóstum margra þeiira
og vakið aðra til alvarlegra umhugs.
ana. En gamalt og vel rótfest tré fellur
hvorki við fyrsta högg né annað. Þess
vegna má ekki leggja árar í bát, þótt lít-
ið sjáist miða mót straumi í fyrstu. En
hitt er heldur ekki síður áríðandi, að þeir
sem finna til þess að slík hvöt sé bæði
réttmæft og tímabær taki þegar undir,
hver á sinn hátt, annaðhvort opinberlega
eða hver í sínu nágrenni. Því margur er
þröskuldur á samtaka- og samlagsleiðinni.
en a ð rísu enginn ókleifur. “Og “bis dat
qui cito dat”, sögðu Rómverjar. Tvisvar
gefur sá( er gefur skjótt.
Til frekari sönnunar skal hér skráð
bréf, er qss barst nýlega í hendur, og birt
ast átti í síðasta blaði. Er það á þessa
leið:
* * *
TIL FISKIMANNA OG FISKIMANNSINS
KRISTINNS PÉTURSSONAR.
í Heimskringlu frá 15. febrúar sé eg
endurtekna raunasögu fiskimanna frá
Manitobavatni( og mun hún vera töluð
engu síður í anda þeirra, er stunda fiski-
veiðar við Winnipegvatn. Þar sem mér
er jafnkunnur veiðiskapur og markaðs-
skilyrði frá framantéðum vötnum, þá vil
eg halda( að ef saga fiiskimannsins frá
Winnipegvatni væri nákvæmlega skráð,
þá yrði hún enn erfiðari og nrun rauna-'
legri. Er þó frásögn Kristinns Péturs-
sonar þess eðlis, af því eg veit að hún er
isönn( eins og hún er, og hispurslaust
sögð og sett fram, að vel gætu svo að
segja hárin risið á höfði þeirra, sem sjá
þessa markaðsaðferð upp aftur og aftur
endurtekna við sína fyrri starfsbræður(
— fiskimennina.-----
Kristinn Pétursson segist skrifa sína
sögu til þess að hrinda umtali af stað.
Eg vil nærri því vera svo djarfur að
segja, að eg sendi þessi orð frá mér til
að hrinda af stað framkvæmd til um.
bóta. Tillaga mín í þá átt er sú, að Krist
inn Pétursson, eða hver annar fram-
kvæmdasamur maður, er eithvað vildi á
sig leggja í umhótaáttina, að því er að
fiskiveiðum og sölu lýtur, tækju sér ferð
til Kenora, Ont. (126 mílur austur frá
Winnipeg), til þess að kynna sér umboðs
tsöluaðferð fiskimanna á “Lake of the
Woods”. Hvernig eir ráku af höndum
sér Booth fiskifélagið, og hefir síðan
græðst fé sumum, enda allir æfinlega á-
nægðir með verðið. Skal eg setja hér
verð á lægri fiskitegundum með byrjun
I þessa mánaðar: birtingur 8c; gedda
(pike) 7c;og sogfiskur (sucker) 4c, til
framleiðanda.
Keewatin, Ont., 20. febr. 1928.
B. Sveinsson-
* * H
Hér hefir íslenzkum fiskimönnum ver-
ið hent á áþreifanlegt dæmi. Vera kann,
að afstaða þeirra sé ekki alveg hin sama,
sé enn erfiðari, en afstaða fiskimannanna
við Skógavatn var, gagnvart stórfélögun.
um. En hún getur ekki verið svo torveld
að samhuga vilji fái ekki við ráðið. Og
þess verri sem hún kynni aðvera, þess
meiri ástæða er til þess að menn hefjist
handa, svo fljótt sem unnt er, til þess að
gera það sem löngu hefði átt að vera bú-
ið að framkvæma, að koma á fiskisamu
lagi hér í fylkimu.
Hér er heldur ekki fyrir neinu smáræði
að vinna. Samlagsmennirnir austurfrá
hafa fengið einu centi meira fyrir pundið
í birtingnum, en fiskimennirnir við Mani-
tobavatn fengu á sama tíma fyrir pund-
ið í nálfiskinum. Samlagsmennirnir hafa
fengið fjórum sinnum meira fyrir pundið
í birtingnum, en fiskimenh við Mani-
tobavatn. Samlagsmennirnir hafa femg-
ið helmingi meira fyrir pundið í sugfisk-
inum en Manitobamennirnir fyrir birtings
pundið. Er það þá nokkur furða þótt sam
lagsmennirnir efnist, við það verð, er iþeir
fá fyrir sinn fisk, er hinir geta þó gert
eitthvað í áttina til þess að draga fram
lífið við það smánarverð, er stórfélögin
skamta þeim úr járnhnefa sínum?
Þetta verður að breytast. Og hér dug-
ar ekkert kák. Reynslan er búin að
margsanna, að einstaklingstilraunir “smá-
kóðsíms” eru gersamlega þýðingariaus.
ar; eru til ills eins. Ekkert nema samlag
getur kippt þessu í lag. Auðvitað er ekki
slíkt samlag byggt á einum degi, fremur
en Rómaborg. Ti! þesk að samlagshug-
myndin sé framkvælnanleg, þarf að vinna
menn til almennra samtaka. Fiskimenn
á öllu stórvötnum fylkisins þurfa að taka
höndum saman, til þess að samlagið geti
hafist handa.
Þetta tekur tíma. En þess vegna er líka
um það að gera, að láta nú ekki málið
falla í gleyttnsku og dá. Menn þurfa að
thafa sífelldan andvara á sér sjálfuni( og
um leið vekja aðra og halda þeim vakandi.
* * *
“Lengi getur
vont versnað”
Það er ekki ósennilegt að einhverjum
lelsendum Lögib. hafi dottið eitthvað líkt
þessu í hug, er þeir lásu þetta, er á að
heita svar til vor í síðasta blaði Lögbergs.
Þri vesældarlegri öngþveitisvörn minn.
umst vér ekki að hafa séð.
Fyrv. ritstjóri “Varðar”, Kristján Al-
bertsson, biður Lögberg fyrir grein, er á
að taka af öll tvímæli um það, að ástæðu-
laust hafi verið fyrir oss að hneykslast á
sögunni, að dómsmálaráðherra íslands hafi
sigrað undir einkunnarorðunum: “Með
lygum skal land vinna”, og fyrir kraft
þeirra. Greinin á að sanna það( að dóms
málaráðherrann sé óþveginn lygari.
Ritstjóri Löjgbergs birtir grein á rit-
stjórnarsíðu blaðs síns og getur þess að
sér sé ánægja að því að birta hana. Enn
fremur áfellist hann. Heimskringlu fyrir
það að blanda sér í íslenzk stjórnmál.
Vér svörum K. A., og gerum aths. til
ritstj. Lögbergs, er sýnir að vér teljum,
ýmsra hluta vegna, vestur.íslenzk blöð
gjarna mega rita um íslenzk stjórnmál,
engu síður en annara landa, og teljum ó-
samræmi í því að ritstj. Lögbergis pré-
dikar á móti því, en birtir um leið hat-
ramlega árásargrein á dómsmálaráðherra
íslands, athugaaemdalausl), að öðru en
því að lýsa ánægju sinni yfir því að birta
greinina, þótt með góðum vilja megi skilja
það, að ánægjan muni eiga að byggjast á
því að fá tækifæri til þess að narta í
Heimskringlu.
Nú skilur hver heilvita maður að á-
*
greiningur vor og ritstjóra Lögbergs er
sá, að hann telur óhæfilegt fyrir vestur-
íslenzk blöð að rita um stjórnmál á ís-
landi, en vér teljum það geta réttmætt
verið; að hann virðist ekki sjá neitt an-
kannalegt við það, að birta slíka grein
um einn æðsta fulltrúa ættlands síns at-
hugasemdalaust, að öðru leyti en því að
lýsa yfir ánægju sinni, en vér teljum það
að minnsta kosti óhappalega slyisni, þótt
iagt sé út á bezta veg, sem sé að ánægj -
an hafi verið af því að fá höggstað á
Heimskringlu.
Hvorugt atriðið er með öllu ómerkilegt.
ágreiningsefni, kannlske sérstaklega ekki
hið fyrra. En þegar ritstjóri Lögbergs
fer að svara, þá er algerlega gengið á bug
við allt, sem því kemur við. 1 stað þess
rýður hann úr sér ýmislegri
eldabuskufyndni, eins og t. d.
að sumir menn öngli í svefni,
og ritstjóri Heimskringlu láti
illa í svefnrofunum, og ritstj.
Heimskringlu verði alltaf fjúk-
andi vondur, sé honum and-
æft<!); að ritstj. Heimskringlu
sé “gramur eins og í fyrra skift
ið yfir þeim ósköpum, að hafa
ekki fengið á því einkaleyfi, að
kalla dómsmálaráðgjafa íslands
lygara”.
Slíkar röksemdir: rangfærsl-
ur, útúilsnúningar og útúrdúr.
ar, er málinu, er ræða skyldi,
koma ekki frekar við en fiskin-
um fjallhagar, látum vér fúslega
eftir vini vorum ritstjóra Lög.
bergs. Þau geta verið bað-
'stofuifíflunj fitá-Aagnaverður og
samboðinn stundastyttir, en
ekki fullþroska mönnum.
* * *
Það væri líklega ekki rétt að
ganga framhjá síðustu, og í
þessu máli hinni snjöllustu (!)
röksemdafærlslu ritstjóra Lög-
bergs, sem sé þeirri, að hann
hafi alveg upp á síðkastið kom.
ist að því til hlífar, að vér skrif
uðum ósjálfrátt; nefnilega þeg-
ar hann rak augun í það, að
Heimskringlu hafði óvart orðið
það á, að segja Sir Rodmond
Roblin dáinn og grafinn. Þar
.hljóp óneitanlega laglega á rök-
semdafærið í stjórnmálasjónum
íslenzka. Slíkur misgáningur
er auðvitað jafn skemliillegur,
þótt öllum blöðum verði hann
á. En sé hann óbrigðult merki
um “ósjálfráða” rithæfileika, þá
höfum vér satt að segja lengi
vitað, að ritstjóri Lögbergs er
ágætur “miðill”. Til dæmis:
1 ágætu fréttabréfi vestan af
iströnd( er frú Margrét J. Bené-
dictsson ritaði Heimskringlu í
haust, 28. sept.( var meðal ann-
ars getið um lát Teits Hannes-
sonar, og það( hvernig hann
hefði ráðstafað eignum sínum
austur um haf. Rit- eða líklega
þó öllu heldur prentvilla olli því,
að eigur hans voru taldar $35-
000 í stað $3,500. Frú Margrét
leiðrétti þessa villu í blaðinu 12.
október. Var sú leiðrétting með
skýru letri sett, á framsíðu
blaðsins. Blöðin á íslandi birtu
vitanlega fregnina eins og þeim
barst hún fyrst. En nokkrum
vikum eftir að þau birta hana,
endurprentar Lögberg skökku
fregnina úr íslenzku blöðunum!
Sarqícvæmt ritstjórans eigin
kenningu, ætti þá eitthvert “ó-
sjálfræði” að bafa verið á hon-
um um þær mundir. — “Þeir
sem búa í glerhúsi-------” Og
það mun vera flestum sæmilega
ljóst, að Lögberg græddi ekki
á því að fara í “villumat” við
Heimskringlu.
---------x----------
Hættan við préd.
(Frh. frá 1. bls.
menn eSa fleiri rekast á, eöa láta
upppi ofurlítið örara en þeir eru
vanir, skoöanir sínar í mótsetta átt,
)þá hafa allir í úti frá lært aö búast
við, aö úr þessu eigi að sjálfsögðu
að verða stormviðri, eins og eitthvert
ná/ttúrulögmál væri hér að verki.
Eða svo að ég noti líkingu, sean
maður hafði við mig: menn búast á
augabragði við báli, ef heyrist snarka
í eldspítu. Það er eins og hlaupi
eiríhver æsingastraumur um likamann
og sálir allra, ef þeir verða þess var-
ir, að einlhverstaðar hefir orðið á—
nelkstur. Þessi æsing læsir sig um
alt andrúmsloftið og gerir sjálfum
mönnunum, sem hlut eiiga að máli,
margfalt erfiðara að haga sér gæti-
legia og eins og siðuðum mönnum
sómir.
Eg er sannfærður um að ég er hér
að benda á merkikegt atriði. Það
er búið að prédika oss svo mikið um
það, að vér séum ofstopamenn, að
vér erum farin að trúa því, og
reynum svo að haga okkur eftir
því. Það er búið að deila svo mikið
í fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hiu
viðurkiennd/u jneðul, ivið bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum.___
Þær eru til sölu í öllum lyfabúS
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,.
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
á þennan eiginleika i oss, skamma oss
svo mikið fyrir þennan galla, að
prednkararnir hafa nærri því skapaS
hann i oss. I>að er ekki ómerkilegt,
þegar eftir því er tekið, að einmitt
þeir mennirnir, sem oftast hafa á
orði, hvað Islendingar séu miklir
flokkadráttarmenn, er þvínær æfin-
leg-a þeir sömu, sem mesta tilhneig-
ingu virðast hafa til þess að gera
ulfalda úr mýflugu, ef eittihvað ber
a milh. Eg hefi marfcitekið eftir því,
sem ég ætlaði eiginlega að gera a»
umta'lsefni í dag: hœttun'ni við aa
vera prédikari.
Yður virðist þetta ef til vill undar-
,eYa orðað af manni, sem hefir það
fyrir lifsstarf að prédika. En ég
bið yður að hafa með mér þolinmæði
örlitla stund, meðan óg geri tilraun
til þess að skýra lítið eitt nánar
íivað fyrir mér vakir.
Eg veit ek/ki hve mörg yðar hafa
heyrt getið um það orð, sem nýlega
hefir verið myndað í íslenzku og
nefnt sefjun”. I>að er smiðað úr
fornu orði “sefi” þ.e. hugur. Og
sefjun er látin t-ákna það, sem á ýms—
uni erlendum málum er nefnt ‘ suigg-
estion.” Þetta orð eða þessi hugsun
er sífelt að taka meira og meira rúm
■í nútíma sálarfræði og það er oftast
notað um hu-gsanir, sem berast frá
sál til sálar, þegar þeim er samfara
ákveðnar tegundir af tilfinningum.
Eg get ekkert betra gert, en að taka
nokkur dæmi til skýringar. Sefjun
er það fyrst og fremst nefnt, er
maður er dáleiddur, dómgreind hans.
er svæfð, en stungið inn í ihugann
ýmsu, sem á annan hátt hefði ekki
þangað komist. Eg get t.d. sagt
manni, sem dáleiddur er, að hann sé
ibarn eða kvennmlaður, og hann trúir
því, meðan hann er undir mínum á—
Ihrifum. Þá er það líka nefnt sefj—
un, ef t.d. óstjórnleg hræðsla grípur
heilan sæg af fólki, þótt hver ein—
staklingur hefði haldið fullu jafnaðar-
geði, ef hann hefði verið einn eðæ
i fámenni. AKþektast er þetta af
þeim dæmum, er eldur hefir komi5
upp í leikihúsum eða samkomuhúsum-
Menn brjálast nærri því, vegna þess
að hver sefjar annan eða magnar
hræðsluna, svo að hún verður að
óstjórnlegu báli. Þá er það líka
sefjun, er afskaplegur ofsi grípur
heilar þjóðir t.d. á ófriðartímium,
ofsi, sem stafar af því einu, að sömu
hugsanirnar eru svo víða og berast
að úr svo mörgum áttu-m í senn.
Þetta þekkja að sjálfsögðu allir.
En svo eru aðrar telgundir af sefj—
un, sem mjög stutt er síðan menn
tóku að veita athygli. Mörg yðar
ibafa lært að riða Ihjóllhesti. Ef þér
hafið gleymt hvernig yður gekk
námið, þá get ég sagt yður frá einu,
sem nokkurn vegin áreiðanlega hefir
komið fyrir yðtrf ölll. Þér - vóruð
kotqin svo langt að þér gátuð ihaldið
yður á bjólhestinum nokkura faðma.
Þér höfðuð ekki nándarnærri fengiö
vald yfir verkfærinu, en yður haföi
farið það fram að menn vóru hættir
að styðja fyrir yður hjólið. Nú
eru þér komin dálítið af stað. Alt
í einu sjáið þér trédrumb eða þústu
eða ein/hverja hindrun á veginum.
Öll umhugsuninn beinist að því,