Heimskringla - 30.05.1928, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA
HEI MSKRIN GLA
WINNIPEG 30. MAÍ, 1928.
Olíimálin
hrifa olíumanna, er sú aö olían er j og hríðvaxandi á olíu og bensíni. I (landi, Galizíu, Japan, Indlandi, Per-
Olíumálin eru helztu og hatröm-!
ustu deilumál nútímans, eins og áö-
ur hefir verið rakið í Lögréttu, og
verSur enn bætt viS nokkuru, eftir
ýmsum heimildum, mest opinberum
skýrslum. Olíuvinslan og salan er
í höndum einhverra voldugustu auS-
félaga heimsins og þau hafa á
margvíslegan hátt áhrif á gang allra
stjórnmála. Þau ráða forsetakosn-
ingum í Bandaríkjunum og utanríkis-
stefnu Sovjet-Rússlands, þau hafa
ráöiö úrslitum Haag og Genua-fund—
anna og þau sveigja stjórn breska
heimsríkisins, og þau eru sem stend-
ur eitt af helztu deilumálum íslenzkra
stjórnmála. OIíukóngar eins og
Rockfeller, Deterding og Sinclair
hafa miklu meiri raunveruleg völd
í veröldinni en konungar og ráöherr-
ar. Og stundum kaupa þeir ráð-
herrana svo aS segja meS húS og
hári, eins og Sinclair gerSi 1924,
þegar hann mútaSi innanríkisráSherra
Bandarikjanna til þess að selja sér
olíuIindir ríkisins í Teapot Dome,
eða þegar Deterding fékk enska inn-
anríkisráðherrann, Joynson-Hicks til
þess aS gera Arcos-ransóknina og
stjórnina síSan til aS slíta samband-
inu við Rússa, sem Bretar iSrast nú
eftir, þótt fæstir þeirra séu Bolshe-
vikavinir. ÞaS er venja oliufélag-
anna aS koma sér á laggirnar í lönd-
um þeim, þar sem þau vinna meS
ýmiskonar leppmensku og meS því
aS vinna áhrifamenn til fylgis viS
sig og þó að vísu oft ekki öðruvísi
en viSar er títt í verzlun og milliríkja
viSskiftum.
En ástæSan til hinna sívaxandi
meira og meira aS verSa einn helzti
orkugjafi heimsins, einkum í sigl-
ingum. Þau hafa því mjög mikil
áhrif á allan viðgang siglingaþjóSa
eins og Bretlands og Bandaríkjanna.
En olíunotkun hreyfivéla er tiltölu-
lega ný, fær varla raunverulegt gildi
fyr en Daimervélin er fundin upp
1883 og Dieselvélin 1897 og enn leiS
reyndar nokur tími unz olíuvélarnar
urSu almennar. I upphafi heims-
styrjaldarinnar var þrjátíu pro cent
breska flotans olíukyntur, en þegar
friSur var saminn 95 pro cent. Fyr-
ir stríS áttu Bretar einnig aSeins 370
olíukynt gufuskip (1.3 millj. smál.)
en 1922 áttu þeir 2530 slík skip (12
54 millj. smál.) A þessu má marka
vöxt olíukyndiitgarinnar. En ástæS-
an til þessa vaxtar er sú, aS olíukynd
ing er miklu ódýrari en kolakynding.
Sami þungi olíu sem kola gefur 70
hernaSi hefir notkun olíuvéla vaxiS síu, Peru, Venezuela og Mexico.
ákaflega. Clemanceau komst einu Þetta eru enn mestu olíulönd heims-
sinni svo aS oröi á ófriöarárunum, j ins. Einkum hefir olíuframleiösla
aö olían væri eins nauSsynleg eins og j Rússlands aukist stórlega, svo aS um
blóSiS og Curzon jarl sagSi í ræSu j aldamótin var Rússland mesta olíu-
aS stríöinu loknu, aS svo mætti j land heimsins, en í ófriöarbyrjun
segja, aS bandamenn hefðu flotiS
fram til sigursins á oliubylgju. ÞaS
var sem sé olíuríkasta þjóS heimsins,
Bandaríkjamenn, sem hjálpuöu til
si'gursins.
En þessi umskifti á oliu- og kola
kyndingu hafa aftur aS því leyti á—
hrif á siglinga- og samgönguafstöðu
vóru Bandaríkjin aftur oröin lang-
hæst.
I olíuframleiðslunni hefir þaS
komiS fram greinilegar en í nokkurri
annari framleiðslu- og verzlunargrein
heimsins, aS stórframleiðslan og
hringaskipulagið situr í fyrirrúmi.
Slíkt þykir ódýrara og hagfeldara óg
stórveldanna, ög þar meS á viögang ; 1;,etur tij þess fal]is að ná tökurn á
þeirra og vald að flestu leyti, að þar
sem Bretland er eitthvert kolaauöug-
asta land heimsins, er það snautt að
olíulindum, en þær eiga Bandaríkja-
menn og Rússar í stórum stíl. Þess-
vegna standa þeir betur aS vígi í
samkeppninni.
Þessvegna gera
lindum og markaSsmöguleikum. I
Ameríku er Standard Oil hringurinn
langstærstur, stofnaöur 1882, eöa ölln
heldur 1870, en var 1911 leystur upp |
í 33 félöig, sjálfstæð aö nafninu, af
því hrin'gurinn var dæmdur ólögleg-
ur. S. O. hefir m.a. stórt sölufélag
pro ^cent mem hita og ohan tekur ^ Bretar a])t sem þeir gfita ti] þess ag ^, Eng]an(Ji (hér er D D p um.
hafa áhrif á olíumál heimsins, eöa til boðsmaöur Jes Zimsen, afleggjari
c. 30 pro cent minna skipsrúm. En
af þessu leiöir þaö, aö þegar kola-
skip þarf aS fá. eldsneyti á t. d.
14 daga fresti, þarf samskonar olíu-
skip ekki aS taka nýjan eldsneytis-
foröa nema á 57 dalga fresti. I
hernaði hefir þetta afskaplega þýð-
ingu og raunar í öllum siglingum
og margskonar samgöngum á landi.
Notkun bíla og véllhjóla fer t.d. si-
vaxandi, hefir aukist í Evrópu um
150 pro cent síðan 1921. I Banda-
ríkjunum vóru (1925) c. 20 millj.
bílar, einn á hverja sex íbúa, í Bret-
landi 903 þús., eöa einn á hverja 48
íbúa o.s. frv. og árlega eru fram-
leiddir í Bandaríkjunum (eöa vóru
1925) 4 milj. 300 þús. nýir bílar
og 465 þús. í Evrópu. A þessu sést
það nokkuö hversu þörfin er mikil
þess aS hagnýta kolin á samkepnisfær-
an hátt (t.d. meS því að vinna úr
iþeim olíu, — það gera Þjóöverjar
líka, eSa framleiða meö þeim raf-
magn.)
Ahrif olíukyndingarinnar sjást á
nokkrum tölum og þá jafnframt þaö,
hver áhrif olíumálin hljóta að hafa
á afkomu þjóðanna. öll heims-
framleiSslan á steinolíu var 1860 J4
millj. barrels, árið 1900 var hún 146
millj., árið 1914 1500 millj. og árið |
1922 6702 millj., bbl, en 1925 10,067,
566,000 bbls. (1 b-163 lítrareöa42 gall
ons, en í 1 smálest eru c. 7 bbls.) Af
þessari olíu kom lengi langmestur
hlutinn frá Bandaríkjunum (80 pro
cent). Seinna var einnig fariö aS
vina olíu í Kanada, Rússlandi, Þýska-
þess). Rockfellarnir eru aSalmenn
þess. Helzti keppinautur Standard
Oil í Evrópu er “Royal Dutch Shell.”
ÞaS varS til fyrir samvinnu ensks
_ Fit-Rite Yfirhafnir
EFTIR MÁLI
Til þess sem fyrst að verða af með afgang þeirra birgða
er vér höfum
— Svo það myndi borga sig fyrir yður að kaupa
kápur nú fyrir næstkomandi haust.
Þá eru kápur er vóru $25., $28., $30.,
Seldar nú á
$17.00
Stiles & Humphries
Winnipeg's Smart Mens Wear\Shop
261 Portage Ave. ( Next to Dingwalls)
verSlaun). Auk þeirra störfuðu öll önnur olíuframleiðslulönd sam-
um 160 smáfélög á dreifingi.. Rétt anlögS með tæplega 40 milj barrels.
fyrir stníð keypti Shell félagiS flesta ÞaS gefur einnilg nokkura hugmynd
flutningafélags “Shell Transport,” og hluti í Rothschildsfélaginu og nokkru um olíuverzlunina að 1236 gufuskip
hollenzka olíufél. “Koninklijke Maat- ^ eftir stríö keypti Standard Oil helm- og 173 seglskip fást við það eingöngit
Schappij,’ sem vann olíu á Sumatra jngin í Nabelféla'ginu. En meðan aS flytja olíu í stórslumpum. Af
og Borneo (Shell eöa skelnafniö á ö]]u þessu stðg konl rússneska þessu öllu má sjá það, hversu olíu-
stafar af því, aS upprunalCga félag—
iS flutti og verzlaSi með skeljar
I Þvi ríkiö sló eign sinni á allar lind—
| irnar. Lengi vel var reynit
“jærlumóSir”). A stríösárunum
komst félag þetta mjög undir ensk
áhrif, en hafSi áöur mest haft þýsk ',
kommunistalbyltingin og umturnaSi framleiðslan er mikil o(g hvernig
ölum ráSagerSum einkafélaganna.1 meginþorri hennar er á fáum blettum,
sem félögin bítast um. BæSi Ev-
aS

GJARÐIR og annað tilheyrandi hílum
EATONS útbyr bíla fyrirsumar-
notin á sanngjörnu yerði.
Traustar og endinargoðar ytri ogin-
nribílagjarðir,svosemhinargóðkun-
nu E A T O N I A
Trojan og Biilldog. Alt sem bílstjórar þurfa dag-
lega á að halda svo sem pumpnr, “spark plugs”,
“wrenches” og fl. fæst þar ódýrast.
Sterkar Bílgjarðir og Sl®nSur
1
*
I
Hver
Eatonia Bílgjarðir, vanastærð 30x3| $7.85
Eatonia Bílslöngur.vanastærð, 30x3$ 1.85
Trojan Bílgjarðir, vanastærð 30x3$ 5.75
Trojan Bílslöngur, vanastærð 30x3$
Bulldog Bílgjarðir, yfirstærð 30x3$
Bulldog Bílslöngur, yyfirstærð 30x3$
Hver
1.19
9.50
2.10
Belggjarðir og 3l®n§ur
Hver
29 x 4.40 Bulldog Bílgjarðir ......... $10.50
Bílslöngur, sama stærð og tegund .... 2.55
29x4.40 Eatonia Bílgjarðir ........... $8-95
Bílslöngur, sama stærð og tegund 2.75
stemma stigu fyrir yfirráðum sov- róPulondin °g Bandaríkin eiga í
sambönd. ASalmaSur þess er Sir jetstjórnarinnar á 0]iusvæSunum og vök aS verjast um fullnægingu olíu-
Henri Deterding, Hollendingur, sem styrktu Bretar Den]kin
og fleiri þarfarinnar <yg einkum skýtur skökku
® “í“l '“fííf’i i gegn viö i Evrópu hlutföU fr.mleiSslu
6 6 fag‘ ’ stjórninni. En þetta varð árangurs- og notkunar, því þar er ekki (1925)
erja jor ]aust Sovjetstjórnin hélt lindunum framleidd nema 35 pro cent þeirrar
„ , , „... ,°g rekur Þær enn, og aö ýmsu leyti 0HU, Sem notuð er, eða 76 milj. bbls.
Benediktsson storkaupmaður, Bjorg- ag mik]um dugnaöi. Aris I921 var móti 13g mi]]j nQtkun j Ameríku
u ur a sson æ nir og^ . agnus oliufram.leiSsla Rússa 29 millj. barr- Var sama ár framleitt 763millj. b.
els, en var 1926 komin upp í 62 en notuS 652$ millj. bbls. ÞaS er
millj. barrels. Rússnesku lindirnar þvJ einkum rússneska og persneska
baggamuninn og
þess félags hér í landi er SkelfélagiS,
sem á oliustöSina viö
og aðalmenn þess eru Hallgrímur
GuSmundsson frv. ráðherra). AnnaS
helzta olíufélaig Evrópu er olíusam-
band rússneska sovjet-ríkisins, sem ... , . , . > ,,
J _ eru nu hinar þySingarmestu fyrir 0lían sem ríSur
a Iindir í Kakasus og Sakhalin, Þetta ..._., . . . _ , . _ ........
, alla oliunotkun ncimsins, pvi að vdclur dcilunum
e^ nú^helztu keppinautamir í olíu-|Bandar,kin ^ n- ekki ]engur
En ýms önnur , framleitt næga oliu handa sjálfum sér,
málum heimsins.
Togstreitan milli félaganna um
félög eru einnig starfandi, 0g sum nema meS hjá]p lindanna | SuSur rússnesku lindirnar hefir áSUr veriö
mjög stór, s.s. “Sinclair Consolidated Amer,-ku (og hafa orSis styrjaldir rakin í Logréttu. En síöustu fregn-
Oil Corporation” í Ameríku og úr)> gn Evrópulindirnar utan Rúss. ir segja, aS horfur séu á því, að
“Anglo Persian” í Evrópu. SÍSara ]ands eru aS þrotum komnar Ari8 samkomulag náist milli Shell og
fólagiö hefir all mikla þýö.ngu í 1926 framíeiddu þó Bandaríkin 745 Standard 0il- senl bæSi hafa taPa8
olíumálunum, því enska ríkiS er aS-' nti]]j barre]s og Mexico 90 millj. offÍar a skærunum, helzt þanniig, aS
al hluthafi í því, keypti 66 per cent (]}arrelS) en Rússar‘þá tæp]e(ga 59 Standard Oil leggi frá nokkuð af
' millj., en hinir framleiðendurnir arS' SÍnum’ Sem e,nkonar uPPbót ti!
vóru þar langt fyrir neSan. Persia I SheI1 fyrir þaS’ aö Standard OÍI fær
var 4. í röSinni með 35 milj. og Ven-! nÚ rússneska oliu fra sovjetstjórn-
hlutabréfanna árið 1914 (auk þess á
stjórnin Hka ítök í Shell). ViS það
félag skifti landsverzlunin áður og
nú á þaö olíugeyma á Klöpp í
— Reykjavík en sölufélag fyrir það er
h. f. Olíusala íslands, sem þeir eru
aSalmenn í Malgnús Kristjánsson ráö-
herra, HéSinn Valdimarsson alþm.,
ASalsteinn Kristinsson, Hjalti Jóns-
son og fl.)
Þessi olíusamlög, eöa einkanlega
þrjú hin fyrstnefndu, hafa á undan-
förnum árum háS aftakaharöa bar-
áttu um olíulindirnar og þyrlaö inn
í þá baráttu stjórnmálum cjlg stjórn-
málamönnum á margvíslegan hátt.
Einkum hafa erjurnar staSiö urn
rússnesku lindirnar. Fyrir heims-
styrjöldina vóru það einkum tvö
stórfélög, sem höfðu á hendi olíu-
vinslu á Rússlandi, Rothsdhildsfél-
agiS og Nofoel—félagið (þaS fyrra
var í höndum hinna gömlu, alkunnu
auSmannaæfctar, það síöara átti aöal- :
lelga Robert Nabel, bróSir þess sem
gaf hin heimskunnu sænsku Nobels-
i * r i •*• 1 . , i inni, úr lindum þeim, sem Shell átti
ezuela með somu framleiöslu, þa i F ’
, \ áður
hollenzku nýlendurnar í Indlandi í
með 11 yi milj., Rúmenia með 22$ : OlíumagniS, sem nú er kunnugt, og
milj., Peru meö nærri 11 milj. og j félölgin bítast um, er mjög mikiö, en
Áhöld og aukastykki
Hver
Gjarðapumpur, aflmiklar ......... $1.75
Pumpur fyrir Belggjarðir ........ 1.85
Vogtök .............. $1.00, $2.10, $3.95
Malberi .......................
Neista kveikir, $ þml............
A. C. Neistakveikir, $ þml......
‘‘Rim Wrenches” f þml...........
f og 11-16 þml .............
1.35
59c
79c
49c
50c
I
ri
I
í
i
yl
i:
I
HERRA MÁLARI !
—ViIjirSu tryiggja þér endurtekin viðskifti, notaðu
DUR-O-ZINC PASTE
Er alveg skjallahvít — gerir áferöarfallegra — endingarbetra
verk.
Eintiig sclt fullblandað til notkunar.
C0NS0L SUPER GL0SS PAINT
Bezta mál, meSallagi dýrt, fullfolandað til notkunar, er nokkurn-
tíma ihefir veriö á boSstólnum.
Búið til hjá:
THE NORTHERN PAINT CO. LTD., WINNIPEG.
Fæst hjá:
Pétursson Hardware Co., Wellington and Simcoe Str.
Bíla áhaldadeildin. Aðalgólfi
^T. EATON C9
Hargrave
St.
♦
WINNIPEG
LIMITED
CANADA
EIGIÐ ÞÉR VINI A GAMLA LANDINU
ER VILJA KOMAST TIL CANADA?
FARBRÉF
FRAM OG
AFTUR TIL
allra staða
í veröldinni
SJE SVO, og langi yður tii þess að hjálpa þeim
hingað til lands, þá komið að finna oss. Vér
önnumst allar nauðsynlegar fra(mkvæmdir.
ALLOWAY & CHAMPION, Rail Agents
UMBOÐSMENN ALLRA FARSKIPAFJELAGÁ
«<I7 MAIV STRKB2T, WINNIPEG SIMI 2G 8G1
Lffa hver uniboíSHinníSur CANADIAX ArATIÖ.\AL nevn er.
TEKIÐ Á MÓTI FARÞEGUM VIÐ LANDGÖNGU OG Á LEIÐ TIL ÁFANGASTAÐAR