Heimskringla - 11.01.1929, Blaðsíða 1

AgætUKtu nýtízku litunar og fatahroins-
unarstota i Kanada. Verk unniti á 1 degi.
Kl.LIClí AVE., and SIMCOE STR.
\\Innipex —*— Man.
Dept. H.

VI.
(61»0íV'rt'V
FATALITUN OG HREINSl
Kllice Are. and Simcoe Str.
Slml 37244 — tvær llnnr
llntm r i»r**in«Híilr ok endurnýjaölr
Betrl hrelnaun jafnödýr.
XLIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 9. .TAN.. 1928

,n£-
NÚMER 15.
FRÉTTIR
KANADA
Úrá Ottawa var símaö á mánudag
Inn, aö þangaö væri ‘komin sendi-
r.efnd frá Bandaríkjastjórninni, til
aö semja viö kanadisku stjórn-
ina um vínsmyig'lunargæzlu við landa
niærin. Er búist við að samnings-
aöiljar muni sitja á rökstólum eina
l>rjá daga.
l>að er á alira vi'orði að mjög
nvkiö af áfengum drykkjum flytzt
ír.n til Bandaríkjanna frá Kanada,
Læði gegnum tollstöövarnar og í
trássi viö þær, þót tauðvitað sé það
ekki nema lítill hluti þess, sem brugg
;ið er innan Bandaríkjanna sjálfra.
Aöalkrafan af hálfu ’Bandaríkja-
stjórnarinnar er sögö að vera sú, að
Kanada neiti fanns'kir.einum og toll-
jifgreiðslu allskonar áfengisfarmi,
hvort lieldur landveg eöa sjóveg.
Því kvað og fylgja enfremur, að
Bandaríkjin krefjist þess, aö Kanada j
framselji til rannsóknar og dóms í |
Bandaríkjunum þá kanadiska borg- j
ara, eru líkur þykja fyrir að hafi á |
einn eða annan hátt starfað að því
að smvgla áfengi inn til Bandaríkj-
anna. Er þess og getið til, að ef
það verði leitt í lög, þá muni lögin |
verka aftur fyrir dagsetningu sina, I
svo að Bandaríkin muni fá framselda j
þá er. áður hafa að smyglun þang- |
að staðið t. d. Hatch frá Gooderham ]
t>g Worts og aðra slika stórfiska.
Difterítispest kom upp nýlega í
nyrðri Peace River héruðunum. Fór
hún svo geist, að heldur en að bíða
sólarhring lengur ef ir lokuðum flug
vélum frá Winnipeig, fóru tveir flug
menn, May og Horner, frá Edmonton
í lítilli flugvél, opinni, með gagneit-
ur og ýnis' nauðsynlegustu tæki.
Náðu þeir heilir á húfi í áfanga
eftir að hafa flogið milli fjögur og
fimm hundruð mílur í grimmdar-
frosti með stinningsvind í fangið^ og
þykir hin mesta hreystiför.
Tíu ára sjálfstæðisafmæii Islands
——Tíirrii
ft
(E^wiard Vanderlip hefir játað
þáttföku sína í morði Poyntz lyfsala
og Tyfjabúöaránunum mieð McGee,
er drepinn var. Bróðir hans, George
Vanderlip, hefir játað á sig þátttöku
í leinu ráninu aðeins. —
Byssusmiðir tveir, Fred T. Mous-
ley, og Frorl Kaye, vinnuveitandi
Mousleys, krefjast verðlaunanna,
$5,500, er heitið var þeim er hefði
upp á morðingjunum. Vitnaðist
það, strax eftir dráþ McGee, að lög-
reglan ætlaði engum verðlaunin.
Mun þó lítill vafi á því, að það var
mest af tilvísun Mousley, að lögreglan
hafði upp á Vanderlip bræðrunum,
þvi Edward hafði komið byssu Mc-
Gee í viðgerð hjá Mousley og Kaye.
Arsþinig “United Farmers’’ og
"United Farni Women of Manitoba,”
var sett í gærdag í Brandon. Verður
þar margt til umræðu: Innflutning-
ar, heilbrigðismál, tollmál, auðsupp-
sprettur o. fl., o. fl. Þrir ráðherrar
íylkisstjórnarinnar flytja þar érindi,
og auk þess dr. J. S. Woodsworth
sambandsþingmaður Winijæg nyrðri.
Ráðherrarnir eru þeir W. R. Clubb,
váðherra opintjerra verka, og settur
forsætisráðherra í veikindum Mr.
Bracken, W. R. Major, dómsmála-
váðherra, sem ætlar að tala um opin-
bera vatnsvirkjun hér í fylkinu, vafa
laust með hliðsjón af afstöðu stjórn-
arinnar i Sjö-Systra málinu, og ráð-
lierra náma og auðsuppsprettu, Dop-
ald G. MacKenzie, er segir frá starfi
tolitillögunefndar ríkisins, er hann j
átti sæti í, unz hann tók við ráðherra j
embættinu. Auk þeirra er hér eru
taldir, flytja þessi erindi á þinginu:
Mrs. J. S. Woodswwrth: Lew G.
Thomson, um gripasölu; Mrs. Vic-
toria Williams, frá Handiðnafélagi
Canada; Mrs. L. G. Duncan, Miss
Esther Thompson og Miss T. Alex
ander; J. F. Russell; J. E. Blake-
■man, frá útsæðisdeild rikisins; E. D.
Magwood, formaður Manitoba Co-
•operative Dairies; C. H. Burnell,
lormaður hveitisamlags Manitoba, W.
D. Bailey, er talár um bindindismál
<og A. E. Darby, ritari Landbúnaðar-
váðsins.
Frá Montreal er símað í fyrradag,
að látinn sé Hon. Geo. H. Murray,-
er lengst allra manna mun hafa hald-
ið forsætisráðherraembætti i Kanada.
Hon. Geo. H. Murray var leið-
tog’i liberala i Nova Scotia og tók
við forsætisráðherra embeetti þar
1896 og hélt því óslitið til 1923. Mr.
Murray var 68 ára að aldri er hann
!ézt.
KULLVELDINU FAGNAÐ 1. DESEMBER 1918.
Laus': fyrir hádegi hinn 1. desember 1918 tók fólk að strevma að Lækjartorgi. Fyrir
framan stjórnarráöið söfnuðust þeir, sem sérst^aklega voru boðnir, svo sem ræðismenn erlendra
rikja, emtxet ismenn, blaðamenn, o. s. frv., en meðfram brautinni á stjórnarráðsblettinum
stóðu sjótiðar af danska varðskipinu heiðurs v.lrð. Sigurður Eggerz, þáverandi fjármála-
ráðherra, flutti ræðu, og lýsti vfhr þvi, að upp 'rá þessari stundu væri Island fullvakla ríki.
Síðan var ís’cnzki fáninn dregir.n að hún
hei saði honum með 21 fallbyssusko i. ---
dag, og olli því spanska veikin. sem þá hafði herjað hér í þrjár vikur og lagt hundruð manna
í gröfina.
á stjórnarráðshúsinu í fyrsta skifti, en varðskipið
Fögnuður var tiltölulega lítill í bænum þenna
Frá Ottawa er simað að forstjóri
sveitarlánslkerfis rikisins hafi verið
skipaður Hon, J. :D. MacLean, fyr-
verandi forsætisráðherra og fjár-
málaráðherra j British Columbia.
Italskur maður Silvio Calleggaro,
búsettur að 359 Langside s'r. hér i
borginni hefir nýlega lokið við líkan
af dómkirkjunni miklu í Milano, og
hafa gengið til þess allar frístundir
hans í fimm og hálft ár. Líkanið er
gert i réttum hlutföllum, fjögur fet
á lengd, fjögur fet á breidd og fimm
fet, fjórir og hálfur þumlungur á
hæð. 5,500 spýtur hefir Calleggaro
orðið að telgja í líkanið sem er gert
af hinni mestu list. Metur hann
það til $7,000. — Dómkirkjan í Mil-
ano er eitt hið veglegasta guðshús
i allri kristninni og mun vera þriðja
stærsta kiúkja, ef rétt er munað, en
stærst er Péturskirkjan í Róm og þá
dómkirkjan í Sevilla á Spáni.
ísland sjálfstœtt
zmmæ.zmmsss mz- "-mr.ismm;
ennþá, og mun enn langt í land áður var skipuð til þess að ransaka og
en vér getum kyeðið upp óhlutdræga gera tillögur um samband landanna
dóma um þau tíðindi, sem þá gerð- 1907. Og þó að lslendingar vildu
ust. Eti vist er um það, að aldrei ekki aðhyllast frumvarp það til sam-
verða allar minnmgar frá því tímabili bandslaga, sérn sú nefnd bar fram,
glæsilegar. Vopnaburður Islendinga |>á verSur Því aldrei ne'ltaS’ aS _ is‘
var þá oft ófagur, enda börðust þeir
1918 — 1928
I.
Islendingar háðu hvíldarlítið bar-
áttu um réttindi landsins frá því um
1830, er Baldvin Einarsson hóf kröf-
una um endurreisn Alþingis, þangað | um þær ntundir ekki síður við sjálfa
Inflúenzan fer víða hér um og
Itafa mörg þúsund manna sýkst hér
i Winnipeg. Er þetta á allra vit-
•orði nema heilbrigðlisyfirvalda,, þvi
l'au standa á því fastara en fótunum
að ekki hafi heyrst getið um að fleiri
•cn 40 eða svo hafi veikst. Væg
liefir veikin verið hér, eins og í
Bandaríkjunum, og annarsstaðar í
Eanada. Helzt virðist hún hafa
orðið banvæn í Toronto; lézt þar t.
<d. 21 maður einn sólarhring, síðari
Wuta vikunar sem leið.
Flugleiðum er óðum að fjölga um
Norður Ameríku. I igær var til-
kynnt að inan mánaðar yrði Winni-
pegborg orðinn einn liður í flugsam-
göngukerfi, er heldur uppi flugferð-
um þrisvar í viku milli Winnipeg,
Omaha í Nebraska. Minneapolis og
St. Paul, Kansas Citv, Nushville,
San Francisco og niargr.i annara
staða i austur, suður og suðvestur
hluta Bandaríkjanna. A leiðinni
frá Winnipeg til Omaha verður
kornið við á tveim stöðutn; fyrst í
Grand Forks, N. Dak., seni verður
tóllstöð Bandaríkjamegin á þessari
flugleið, og svo í Waterton, S.D., en
þaðan verða svo skyndiferðir farnar
hvenær sem þarf til Minneapolis og
St. Paul. Að þessum samgöngubót
um standa “International Airways
Inc.” í Bandaríkjunum og “Western
Canada Airways.”
til 1918, er Danir viðurkenndu full-
ve’di Islands. — Saiga þeirrar bar-
áttu er ennþá órituð, en nú er saga
Jóns Sigtirðssotuir í smíðurn og verð-
ur þar gerð ítarleg -grein fyrir hinum
fyrsta þætti baráttunnar fram að 18
74. En um miðþátt hennar hefir
ennþá lítið sem ekkert verið ritað,
og ntá ekki öllu lengur við svo búið
standa. Bencdikt Sveinsson var þá
oddviti Islendinga og var þá ’ við
óvenjulega raman reip að draga, er
ofríki og ójöfnuður hægri manna
var sent mestur í Danntörku. Varð
því sjálfstæðisbaráttan á þeim árurn
ákaflega erfið og mæðusöm, enda
veitti þá ekki af allri hinni óbilandi
stefnufestu og óslökkvandi hugsjóna-
ást Benedikts Sveinssonar til þess að
knýja Islendinga til sóknar. Vantar
ennþá mikið á, að Islendingar kunni
að virða þann rnann svo sem þeim
væri skylt. Hinn siðasti þáttur
baráttunnar er öllunt í fersku rninni
Leiðtogi konservatíva í Manitoba
íylki, F. G. Taylor hersir, flutti er-
indi í Russel á mánudaginn, er hann
[koni þangað á vatnsvirkjunar-úpp-
lýsingarferð sinnt unt fylkið, og
kvað bersýnilegt að stjórnin væri
hrædd um sig, og þætti mikils við
þurfa, er hún sendi hvorki meira né
minna en þrjá ráðherra á ársþirig U.
F. M. í Brandon. Kvað hann það
auðsjáanlega gert til þess að reyna
að lokka bæt%ur til fylgis við vatns-
virkjunarstefnu stjórnarinnar.
sig en við Dani. Flokkadrætjir
höfðu verið allmiklir hér á landi alla
rtund siðan er stjórnarskrár-frum-
varp dr. Valtýs Guðmundssonar sá
dagsljósið, en þeir færðust í algleym-
ing eftir 1904, er þingræðis-öld hófst
hér á landi. En þrátt fyrir allt
urðu leikslok þatt, að vér áttum full-
komnum sigri að fagna 1918, og mun
tvennt hafa valdið þar mestu unt:
miklar og óvæntar efnalegar frarn-
farir hér innanlands, og tíöindi þau,
er gerðust í álfunni, er allt gekk úr
grópum af völdum styrjaldarinnar
miklu. — Hér skal ekki minnst á
foringja Islendinga á þessu síðasta
'tímabili sjálfstæðisbaráttunnar, etr
eins útlendings skal getið, sent vegna
stööu sinnar gat orðið oss að meira
liði en nokkur annar og varð það
ilka. En sá maður var Friðrik
komtttgttr hinn áttundi. Hann átti
áreiðanlega frumkvæðið að því, er
nefnd íslenzkra mánna og danskra
lenzku nefndarmennirnir höfðu þok-
að dönsku nefndarmönnunum furðu
l.ingt áleiöis ’til rétts skilnings á mál-
stað vorum. Friðrik konungur mttn
hafa veitt þeim Islendingunt drjúgan i
unutn að viðurkenna opinberlega full
veldi Kina undir stjórn þjóðernis-
sinna og forsæJi Chiang Kai-isirek
marskáiks, er lesendum Heitnskringlu
er kunnur frá því í hittifyrra. Fór
þessi viðurkenuing frant á þann hátt
að Sir Miles Wedderburn Lampson.er-
indreki Breta í Kína, gekk á fund
utanríkisráðherra, dr. Wang, ritaði
ásamt honum ttndir viðskiftasamning,
þar sent Bretland skuldbindur sig til
að ívilna Kina á við það sem öðrunt
ríkjutn er mest ívilnað i brezkum við
skiftasamninguni. Afltenti Sir Miles
siðan erindisbréf si‘t, sem fyrsti
"British Envoy Extraordina.ry and
Minister Pienipbtentiary” i Nanking,
setn er aðsetursstaður stjórnarinnar,
en á meðan skaut brezka herskipið
“Suffolk,”sem lá við akkeri á Yangtze
fljótinu, 21 fallbyssuskoti i viður-
kenningarskvni.
Aður höfðu Bandarikin fyrst, og
síðan Bretland, Italia, Belgia, Holl-
and, Svíþjóð. Portúgal og Danmörk,
viðurkennt Nankingstjórnina með þvi
að fá henni í hendur öll umráð yfir
tollmálum. er hafa verið í höndunt
ýrnissa Evrópuþjóða síðan í Boxara
uppreistinni og auðvitað óvinsælt i
Kina. —Sagt er að Bandaríkjastjórn
in hálf nagi sig í handarbökin fyrir
það að hafa látið Br.eta verða á und-
an sér að viður’kenna Kína opinber-
lega með formlegri sendiherraskip •
un. úr því að Bandaríkin urðu fyrst
lil þess að undirrita tollmálasamn-
ingana. En einhver rígur kom upp
á milli erindreka Bandarikjanna og
Nangkinstjórnarinnar, svo að hin op-
inbera viðurkenning drógst úr hömlu,
og þykja Bretar nú hafa tekið spón
úr aski Bandaríkjanna, og telft vel,
þvt Bandaríkin voru áður vinsælli i
Kína, en talið að Kínverjum, sem
halda fast við alla hefð, þyki mikið
varið í fvrstu opinbera viður'kenningu,
og séu fúsir að láta mikið gott á
móti koma.
BRETAVELDI
Eins og alkunnugt er hefir at-
vinnuleysi verið ógurlegt á Bretlandi
meðal námumanna lengst af i stjórn-
artíð Baldwin ráðuneytisins, og á-
standið farið vitanlega smáversnandi
í þeim héruðum. er þannig hafa orð-
ið verst úti.
Fréltaritari kanadiskra blaða, Géo.
Hambleton, ritar afskaplega lýsinigu
á ástandinu í Bishop Auckland, sent
er kaupstaðarhverfi í Durhant náma
héraðinu. Ritar hann svo 4. þ. m.t
“Börn, grá og guggin, skjálfandi af
kulda, í gauðrifnum tötrurn, menn
á tilgangslausu róli urn forug, úr
sér gengin stræti; faðir af húsakum-
hóldum með brotnum rúðum og dru-d
um trvjðið i götin. Þessa mymi
örbiraðarinnar rekst maður á i
hveriu oinasta nántaþorpi í Durham
héraðinu.
l’.vrpiö Wittor. Park telur 2,0il0
ihúa og aí þein eru 600 appgjaía-
hermemi. Aðems rúmur tugur þe--
ara 600 manna hefir nokkra atvinnu.
....Þarna eru 19 ára gantlir piltar,
sent ekki hafa getað fengið eins dags
vinnu, að segja má, frá því barna-
stuðning, enda sagði hann við þá að
nefndarstörfum loknunt, að hann
hefði veitt þeim allt það lið, sem
honum hefði verið unt. (“Jeg har
gjort alt for Dem, som en konstitution-
el Konge kan göre”) Friðrik kon-
ungur varð fyrstur allra konunga
vorra til þess að líta á íslands ntál
frá islenzku sjónarmiði. Öllum kom
á óvart, er hann nefndi Island ríki
á Koiviðarhól, og er ekkert vissara en
að hann mismælti sig ekki, svo sem
Danir vildu halda. Arinu áður
höfðu íslenzkir hlaðamenn lýst því
yfir, að þeir vildu ekki, að ísland
yrði ríki (“Isafold”, 14. nóvember
1906). Friðrik konungur mun ekki
hafa aukið vinsældir sínar í Dan-
mörku með þessu fylgi sínu við mál-
stað Islendinga, en hér á landi ælti
minning hans aldrei að fyrnast. -
*(Frh. á 2. síðuj
skólagöngu þeirra var lokið. Og
auðvitað sökkva þeir sífellt dýplra
og dýpra. Carney yfirliðsþjálfi frá
bre^ku hersveitinni, sem var nieð
kanadiska stórskotahðinu á Frakk-
landi, fæst nú við líknarstarfsemi í
Witton Park. Hann segir að fjöldi
fullorðinna ntanna þar séu orðnir
svo vesælir likantlega af atvinnu- og
i viðurværisskorti, að þeir gætu ekki
! ^fborið líkamlega erfiðisvinnu lengi
vel fyrst, þótt þeim kynni að bjóð-
ast hún. Og að auki hefðu þeir eng
ir. föt lengur til þess að vinna í.....
Gott dæmi um ástandið er 6 manna
fjöjskylda, sem verður að draga frant
lífið á 28 shillings ($7.00> á viku.
Þrjú börnin eru veik af illu og ó-
nógu viðurværi. — Og í gegnum
þetta þorp ók George Stephenson
fvrstu eintreið sinni.”—
Frá London kemur sú fregn, að
þar sé nýlega slofnaður félaigsskapur
“Neighbors Limited,” meðal auðugra
manna. A hann að starfa að því,
að hreinsa til í fátækrahverfum.
Meðlimir geta keypt eins pennys hlut-
abréf, ett gefa hundrað pund sterling
með hverju hlutabréfi í sjóð félagsins.
—Meðal stofnenda er Ennismore
vísigreifi, sonur og erfingi jarlsins
frá Listowel. Vill Ennismore ekki
nota vísigreifatitilinn, heldur láta
kalia sig réttan og sléttan “Mr. Hare”.
Hefir faðir hans þykkst mjög við
hann fyrir það tiltæki, og hótar að
gera hann arflausan. Kærir Ennis-
more sig kolaðan um það, að því er
séð verður. Kveðst hann hvort sem
er. rnunu láta sér eitt herbergi nægja
einhversstaðar t London; og á þrem
sterlingspundum ($15.) ætli hann sér
að lifa á viku. Annað það er hann
eigi, eða komist yfir, ætli hann að
verja í þarfir þeirra meðbræðra sinna,
er bágstaddari séu en hann.
SJÚKDÓMUR KONUNGS
Bretar urðu fyrstir til af stórveld-
Frá London var simað í gærdag, að
almennt sé búist við því nú, að kon-
ungur muni aftur ná fullri heilsu.
Er það þó fremur von en vissa, en
styðst auðvitað við það, að konungi
hefir alls ekkert slegið niður síðustu
vikuna, þótt svo hægt ntiði áfrant
að læknar hans hafa enn eigi séð
sér fært að tilkynna opinberlega að
hann væri t fullunt afturbata. Er
víst um það, að langur batavegtir er
ennþá framundan unz hugsanlegt er
að konungur geti farið að gegna
nokkrum störfum þótt hann komist
til fullrar heilsu aftur eftir því sem
auðið er með rnann á hans aldri.