Heimskringla - 11.01.1929, Blaðsíða 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPBG, 9. JAN., 1928
I
I ^ítctnislu'inaUt I
p- •
(Stofnult IHN«)
KrtnMr ** i A h««*rjnm
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
KA3 I»K K \ HM-INT AVIO, WI1\ ,VIPK(»
TVI.SIAII: S« r»:i7
v «n * D t»i ' »r $3.Ut* Éu gungurlnn foorg
\»i ryrlrfram Allai horganir sendisi I
l'HK VI K ING PltJCHS LTD
JHHKfH ,h M I.DAKS frft Hnfnum
ttltstjórl.
Í-M4- t ikim. rit!<:**, l.ni., n«*» *i««v
t tH<ni!»krlfl lll rll»íJ*rhMH»
mOMIMvitlNGI.A, H<»X HIOA
m i \ \ i >vi \ i\.
H «g m» K rlngia ts publls.ied t>y
l’h«* VihiiiK l’rrx* Md-
and printed by
, ii \ fimri\(> .tt im iimsiiiau co.
..U-'W s«rK**»»t \ve., Wli»«lpeK, Afnn.
Trlrphonri . SH ÍW 7
WINNIPEG, 9. JAN., 1928
Áhyggjuefni fyrir bændur
og það alvarlegt felst í þeirri frétt,
er blaðið “Country Guide” (fyrrum
“Grain Growers Guide”) flytur lesendum
sínum nú um áramótin, að landbúnaðar-
ráðið (Agiicultural Ccuncil) sé á heljar-
þröminni statt, sökum fjárskorts, svo að
ekki sé útlit fyrir annað, sem stendur,
en að það verði að hætta starfsemi sinni.
Er vonandi að þessi fregn veki bændur
cg bændafélög öil í sléttufylkjunum. til
bjargráða við landbúnaðarráðið, og þá við
bændastéttina í heild sinni, því vafa-
samt er hvort nokkur opinber stofnun
hefir unnið bændum jafn mikið í hag og
landbúnaðarráðið. Vill Heimskringla
gera það er í hennar valdi stendur til þess
að hvetja til þeirra bjargráða.
Landbúnaðarráðið samanstendur af
framkvæmdarstjórum “United Farmers of
Ontario,” United Farmers of Manitoba,’
og “United Farmers of Alberta.” Áður
áttu þar einnig sæti framkvæmdarstjór-
ar “Saskatchewan Grain Grow-
ers’ Association“Saskatchewan Co-op-
erátive Elevator Company;” “United
Grain Growers Ltd.” og “The Grain
Growers Guide.” Hveitisamlagið gleypti
“The Sask. Co-operative Elevator Co.”
og hurfu þá auðvitað fulltrúar þess af
sjálfu sér úr ráðinu. Sask. deild “Un-
ited Farmers of Canada,” sem mynduð
var með samsteypu “Farmers Union” og
“Sask. Grain Growers Association,” vildi
ekkert hafa saman við iandbúnaðarráðið
að sælda, á meðan það nyti fjárstyrks frá
viðskiftastofnunum. En í raun og veru
tók deildin þá afstöðu sökum þess, að
“United Grain Growers” áttu sér fulltrúa
í landbúnaðarráðinu. Til þess að koma
nú á betra samræmi milli hinna ein-
stöku bændafræðslufélaga innbyrðis og
skipuleggja landbúnaðarráðið á ný, svo að
Sask. fylki mætti einnig eiga þar fulltrúa
sögðu United Grain Growers sig úr ráð-
leiðir hitt: að þegar slíkt sameiginlegt
fulltrúaráð er fyrir stapann gengið, og
bændafélögin eiga hvert í sínu lagi að
fara að sjá sér borgið, þá er ekkert senni
legra en það, að ýmislegur smá ágrein-
ingur, er vitanlega ætíð kemur upp meðal
slíkra félaga, um stefnur og aðferðir, en
sem ráðinu hefir ekki verið. né myndi
verða nein skotaskuld að leiða til lykta á
farsællegan hátt, fari heldur vaxairdi éri
rénandi, er hver berst fýrir eigin hags-
munurn, unz til þeirrar sundrungar leið-
ir, að ómögulegt verður að kcma sér
saman um að koma fram einhuga um á-
hugamál sín, þau sem mestu varða, og
söm eru fyrir öil bændafélög gagnvart
mótstöðunni, sem oftast er einhuga og
þá því harösnúnari, sem henni standa
víöar fætur.
Landbúnaðarráðiö hefir verið hinn
mikli samnefnari, er jafnaði allan ágrein-
ing um nrinni háttar, eða staðbundin
áhuganrál hinna einstöku bændafélaga
innbyrðis. En út á við hefir það verið
sverð og skjöldur bænda í öllum þeim
málum, er þeir eiga jafnra og sameigin-
legra hagsmuna að gæta, t. d. ætíð og
allstaðar er um tollmál, flutningsgjöld og
skattamál er að ræða. Eina orsökin til
þess að bændur eiga enn þann dag í dag
að búa við hið lága kornflutningsgjald,
er ákvéðið var með Crow’s Nest Pass
samningnum, er sú, að allir bændur í
sléttufyllijunum þrernur fylktu sér ein-
huga því til framkvæmda, að fulltrúar
þeirra á þingi fengju það lögfest. Þá
mega bændur ekki síður minnast þess, að
lrefði ekki landbúnaðarráðsins notið við,
hefði sambandsstjórnin lögfest hveiti-
verðið $1.30 fyrir mæiirinn á ófriðarárun-
um. Landbúnaðarráöið neitaði þvert að
samþykkja slíka lögfestingu og árangur-
inn varð þá sá, að verðlagið var að lokum
ákveðið ofan við tvo dali fyrir mælirinn.
Hefði ekki landbúnaðarráðið skorist í
leikinn og fylgt á eftir kröfu bænda um
það, að tollákvarðanir skyldu fram fara
fyrir opnum dyrum, þá hefði aldrei toll
málanefnd á laggirnar verið sett í Ottawa.
En síðan hún hóf starf sitt, hefir ritari
landbúnaðarráðsins, A. E. Darby, verið
viðstaddur á öllum starfsfundum toll-
nefndarinnar. Og á þvr leikur ekki
minnsti vafi, að almenningur hefir rnargs
orðið fróðari um tollmál við þafí, að skoð-
anir vestanmanna hafa kornið þar í ljós
opinberlega, eftir því sem viðfangsefnin
bárust nefndinni. Og blaðið fullyrðir
ennfremur, að jafnvel áköfustu fylgis-
menn hátollasbefnunnar hafi einstöku
sinnum látið leiðast í allan sannleika um
það að hátollastefnan sé ekki endilega
allra meina bót, í hvert skifti, er harðn-
ar á dalnum hér í landi fyrir framleiðslu
og viðskiftum.
Án landbúnaðarráðsins, eða annarar
slíkrar stofnunar, er starfar sem sam-
nefnari bændafélaganna, að hverju sem
hvert þeirra snýr sér, og þá um leið sem
formælandi þeirra við löggjafa ríkisins,
hefði ekkert áunnist af því sem hér hef-
ir verið nefnt að ofan, þótt þar sé að vísu
fátt eitt talið af því, er ráðið hefir kom-
ið til leiðar.
inu í marzmánuði í fyrravetur, en ákváðu
þó að leggja fram fé eitt ár enn, til
þess að landbúnaðarráðuneytið mætti
halda áfram starfi sínu.
Eftir að hafa skýrt frá þessu, full-
yrðir blaðið að ekki muni líða nema fá-
einar víkur þangað til að starfsfé land-
búnaðarráðsins sé til þurðar gengið.
Sask. deiid “United P’armers of Canada”
hefir enn ekki tekið fuiltrúasæti í land
búnaðarráðinu, þrátt fyrir úrsögn “Un-
íted Grain Growers,” sem þó var beinlínis
í því skyni gerð, eins og áður er sagt. En
blaðið fuliyrðir Jíka, að jafnvei þótt Sask.
deildin tæki fulltrúasætið sem henni var
i landbúnaðarráðinu ætlað þá rnyndu þau
fjogur bændafræðslufélög, er þá skipuðu
ráðið, ekki hafa nægilegt fjármagn með
höndum til þess að standa straum af starf -
semi þess, ef það á að geta annað því
að lita eftir öilunr hagsmunamálum
bænda, eftir því sem verkahringur þess
trekast leyfir og nauðsynlegt er
Eigi nú iandbúnaðarráðii
ur sógunni, sökum fjárskorts,
sýnilegt að önnur stofnun ja
í þes3 stað. Og hættan sem a
er með tvennu móti. í fyrs(
bændafélögin sér þá engan
fulltrúa, er talar máli þeirra
lega er um viðfangsefni ianc
og hagsmuni gagnvart öðrum
iðjuhöldunum, er að ræða.
En eftir því sem blaðinu segist frá
og áður er sagt, geta þau bændafræðslu-
íélög, er nú standa að landbúnaðarráðinu
ekki staðið straum af starfsemi þess
lengur. Telur það, að viöskiftafélög
bænda, ættu að hiaupa undir bagga, t. d.
hveitisam’.ög fylkjanna og “United Grain
Growers,” sem öll eru í bændaeign og
öll undir ráðsmennsku bænda. Erum
vér og algeniega á sama máli um það,
að viðskiftafélagsskap bænda stafi engu
síður gagn af starfsemi landbúnaðarráðs
ins, en bændafræðslufélögunum.
Og þessvegna vildum vér taka sem
öflugast undir það, í áheyrn allra Vestur.
ísluendinga er einhver viðskifti hafa af
bændasamtökum, hvort sem þau sam-
tök hafa fræðslu eða viðskiftaþroska
fyrst og fremst fýrir augum, að beita sér
til hins ítiasta, að því ér þelr mega sín,
til þess að halda landbúnaðarráðinu við,
eða öllu heldur skipuleggja það á ný, svo
að hvorutveggja geti staðið saman um
það, sem öflugur bakhjall. Ættu þá að
skipa ráðið fulltrúar viðskiftafélaga
bænda, (hveitisamlaga og U.G.G.) og
bændafræðslufélaga og ritstjórar samlags
blaðanna. Slík sameining um þessa
nauðsynjastofnun myndi tryggja henni
fullt sjálfstæði, fjárhagsiega sem skoðana-
lega.
En ef látið er arka að auðnu svo
að landbúnaðarráðið verði að ganga fyr-
ir stapann, þá er þar með unnið ómetan-
legt tjón samtökum framleiðenda lífs-
nauðsynja hér í vesturfylkjunum, svo að
árunr myndi skifta, áður en bætt yrði til
fulls.
---------x---------
Næsta sambanchþing
Samkvæmt stjórnartíðindunum verð
r r.æsta sambandsþing sett 7. febrúar
næstkomandi.
Ekki heflr mikið frétzt ^ennþá hver
mál stjörnin muni ætia sér að hafa efst
5 baugi. Þó hermir fregn frá Ottawa —
að vísu eklii beint frá stjóminni, — að
cinna mest muni verða rætt um endur-
iieirnt náttúrufríðinda fylkjunum til
’.anda, úr höndum sambandsstjórnarinn-
ar. Fylgir það með, að víst sé taliö, að
Manitcbafyiki muni afdráttarlaust fá í sín
ar hendur umiáðin yfir auðsuppsprett-
um sínum. Óvissara er talið urn A1
berta. Muna menn kannske að á undan
förnum þingum hefir orðið mikið þref
:m endurheimtina þan, sérstaklega út af'
skóliiöndunum.
Eins og kunnugt er, brá forsætisráð-
’ er a Kanada, Mr. MacKenzie King sér
til Norðurálfunnar í sumar, á alþjóða-
;;i :gið í Geneva. Auðvitað hafði hann
ncklcra viðstöðu á Englandi. Ganga
regnir um það, að þá muni hann hafa
lagt drög fyrir einhverjar breytingar á
cjcrnarskránni. Ekkert hefir um það
. eyrst hvers efnis þær rnuni vera, en vr'st
r um það, að töluverður glímuskjálfti er
kcminn í suma Irelztu fyrirliðana í þeim
herbúðum, sr enga breytingu geta hugsað
sér á stjórnarskránni, eða á afstöðu Kan-
ada til “móöurlandsins,” Englands, svo
að það verði ekki talin fullkomin land-
ráð og drottinssvik.
Þá verður og vafalaust rætt eitt-
hvað unr innflutningspólitík stjórnarinn-
ar bæði að undanförnu og á næstunni.
Er það sannast að segja, að Mr. Forke
hefir enn sem komið er unnið heldur lítið
til þess að lárviðarsveigur verði lagður að
höfði honum fyrir afrek hans í þeim
efnum. Innflutningur álta eða níu
þúsund brezkra námumanna, er atvinnu-
Iausir og hálf soltnir höfðu gengið mán-
uðum saman á Englandi, hingað til Kan.
ada unr uppskerutímann í sumar, hefir
yfirleitt fengið þann enda, að til minkun-
ar má telja báðum stjórnvöldum, brezk-
um og kanadiskum. Og mikil óánægja
gerir ríða vart við sig, út af þessum
sífelldu káktilraunum stjórnarinnar hér,
að ausa fé úr vösum landsmanna til þess
að kosta hingað brezkar fjölskyldur og
unglinga og koma þeim á laggirnar, án
þess að nokkur vissa, eða jafnvel nokkur
sérleg líkintíi séu til þess, að þetta fólk
,é sjálfbjargarfærara, en aðrir innflytjend-
ar er hingað koma af sjálfsdáðum, nema
sf til vill síður sé.
Þá má og telja víst að eitthvað end-
anlegt verði ákveðið um hina margfyrir-
huguðu hafskipaieið inn til stórvatn-
anna, St. Lawrence leiöina, sem svo er
nefnd. Talið sennilegt að stjórnin verði
að láta fullkcmlega í !jós fyrirætlanir sín-
ar í því eíni; hvort hún t. d. hefir hugs-
að sár að gera þá leið hafskipafæra í
samráði við Bandaríkjastjórnina.
Auk þess sem Ottawafregnin getur
um endurheimt náttúrufríðendanna, tel
ur hún einnig sjálfsagt, að tollmálin verði
mjög á döfinni, þegar fjárlögin koma til
umræðu. Hefir tollnefndin nú setið á
rökstólum í tvö ár, og þykir mörgum, sér-
ctsklega vestanbændum.að mjög sé nú
orðin tímabær endurskoðun ýmissa á-
kvæða í tollalöggjöfinni.Er það sannast að
segja, að lágtollamenn hafa auðsýnt
stjórninni þvínær ótrúiega þolinmæði,
því eins cg kunnugt er, þykist hún jafn-
an á kosningatímum vera hin einbeittasta
lágtollastjórn, en hefir að þessu, að þvr' er
segja má, mjög samvizkusamlega látið
sitja við skrafið eitt. Er svo að sjá á
ýmsum helztu bændablööum hér í sléttu
*
lylkjunum, að framsóknarflokksþing-
menn, bæði ósviknir og “svokallaðir”,
hljóti nú að krefjast þess að Mr. Robb
taki nú af sér vetlingana, og sýni einhvern
‘it á því, að framkvæma eitthvað af kosn-
ingalcfcrðunum, eða þeir svifti stjórnina
stuðningi sínum ella.^
Vel væri að sú spá rættist, og víst
trúum vér Albirtingum, og hinum fáu
samherjum þeirra úr Sask, til þess að
ganga cdeiglega. að Mr. Robb með þær
kröfur. En tíví miður höfum yér litla
trú á hinum svokölluðu framsóknarþing
lönnum héðan úr Manitoba, undir for-
ystu Mr. Forke í því efni sem |
öðru. Þeir sýndu sig í fyrra |
svo greinilega þýþundna á alla
stjórnarklafa, að ekki virðist
miklar vonir vera hægt á þeim
að byggja í vetur. En ef til J
vill má svo brýna þau jám,
þótt deig séu, að þau bíti. Og
þá verður, í svip að minnsta
kosti, meiri gleði yfir hverj-
um einum þeirra syndara, er
að sér kann að sjá og bæta ráð
sitt, eins og þar stendur, held-
ur en hverjum tíu réttlátum, er
aldrei hafa stefnu sína né kjós-
endur svikið.
---------.x---------
Frumherjar
(FramhJ
Bjarni Thorarensen
II.
Hvað var innihaldið í bænarorð-
um Islendinga um næst síðustu alda-
mót ? Engin veit. en ólíklega hafa
þeir beðið um bókmentir; slíkt yrði
aldrei i askana látið, en úr þvi það
gat engum orðið iðrafyllir var það
auðvitað einskis nýtt. Hungraður
lýður hugsar um magann.
Framsækið fólk biður um mátt til
meiri afreka, en vesælar þjóðir um
vernd igegn óvinum. Frónbúar hafa
þá að líkindum beðið um dro.tins
varðveizlu gegn vítiskvölum, —fieðið
að hafstraumarnir hrektu frá þeim
hafísinn, og að eldfjöllin mættu um
nlla eilifð hvílas'.
Menn báðu um mikið en fengu þó
meira; þeir báðu um kraftaverk en
grð gaf þeim kraftaskáld, þeir
báðu sér vægðar en hlutu hugrekki.
Áður en þeir höfðu lokið bæn-
inni hljómaði fyrir hlustum þeirra
lofsöngur Bjarna Thorarensens:
“Þú nafnkunna landið sem lífið.oss
veittir, — landið sem aldrei skemdir
þin börn.” Þjóðin vaknaði — með
andfiælum. Svona hafði enginn
henni áður kveðið. “Fjör kenni oss
eldurinn, frostið oss herði, fjöll kenni
oss torsóttum gæðum að ná, baegi sem
Kerúb, með sveipanda sverði, silfur-
blár ægir oss kveifarskap frá.”
Hér var ekki ort eftir nótum.
Þetta lét öðruvísi í eyrum en bar-
lómsbásúna bændanna eða sorgar-
sönglið i kirkjunni. Það gall sem
heróp hiigsjónanna, sem orustuóðuv
vorhugans, er vildi takast á við tröll
in. Það hvatti menn til framsóknar,
innrxtti þeim æðri trú.
Engin bóndi mundi betra landið
fyr en hann eignaðist traustið á
gróðurmátt moldarinnar, sem uppsker
una gefur. Aldrei yrðu hrýr byggð-
ar né vegir ruddir, fyr en menn tryðu
að ættjandið gæti og myndi borga
þeim starfið. Hvernig gátu greindir
Iwendur gerí góðhýsí, fyr en þeir
fengju sannfæringu unt framtið
sinnar fósturjarðar. Hver gat bú-
ist við því, að feðurnir reistu sl;óla,
meðan enginn trúði að börnunum
yrði það til betrunar.
Hugsjónirnar koma æfinlega á
undan framkvæmdunum og það eru
skáldin, sem kveða ‘þær inn í huga
fólksins. Þau eru þessvegna frum
kvöðlar allra framfara. Djarfmæli
þeirra dusta af mönnum dægurmók-
ið. Þau vekja að vísu þjóðinni
geig í geði, svona í fyrstunni. Menn
óttast vfir höfuð að tala um allt, sem
er ný*t. en það er liolt að hrökkva
við. Hreyfingin vekur hugsunina.
Öttinn smá hverfur, en undrunin vex.
Var annar^ nokkurt vit í þessu? .
“Landið sem aldrei skemdi sín börn”
....Gat þetta átt við Island, aumasta
útkjálkann í eymdadal jarðlífsins.
Svona liafði þeim verið kent að
hugsa sér heiminn. Jú, ólíkt var
þe'ta miðalda mærðinni; orð skálds-
ins ögruðu og seiddu og áður en menn
vissu, höfðu þeir tekið undir með
forsöngvaranum, og sungu við raust.
“Eldgamla Isafold, ástkæi-'a fóstur-
mold, fjallkonan fríð.”.
Jú, eitthvað var áreiðanlega í ís-
land varið, úr því það heillaði huga
námsmannsins heim úr sjálfri Hafnar
sælunni. “Hafnar úr gufu hér,
í fullan aldarfjórðung hafa
| Dodds nýrna pillur verið hin
j viðurlsenndu meðuft, við bak-
! verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
I um. og hinna mörgu kvilla, er
| stafa frá veikluðum nýrum. —
1 Þær eru til sölu í öllum lyfabúð
iim á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
heim allir girnumst vér, þig þekkja
að sjá.’’... Alvöruþunginn í orð-
unum hreif hugann og helti heilög-
um anda ættjarðarinnar í sálina og
sinnið. Það er oft svo að orði kveð
ið, að skáldin vrki kvæði sín út úr
huiga lýðsins. Hitt mun þó öllu rétt
ara að þau yrki hugsjónir sínar inn
í hjarta fólks'ins. Filskuðu menn
þá ekki ættjörð sína áður fyr? Jú,
máske, en sú tilfinning átti sér enga
sjálfsvitund, og gat þess vegna engum
orðið frumhvöt til dáða.
Það er talsvert rótföst hjátrú. að
þjóðirnar þroskist meö tímanum af
sjálfu sér, en slíkt er hin mesta helj-
ar-heimska. Þjóðar-þroskinn 1 igg—
ur allur í auknum skilningi almenn-
ingsins á afburða-mönnunum. Heilir
þj óðfldkkar hafa lifað öldum sam-
an framfaralausu lífi, af því þeir
hafa ekki frameitt einn einasta snill-
ing.
Skáldin eru sjáendur; þau eygja þá
fegurð, sem öðrum dylst.. Bænd-
urnir höfðu séð: “Föðurlands hlíða
beltin bláu, sem bliki demantar móti
sól, og' lifandi krystalslindir smáu,
lykkjandi kringum bala og hól.” .....
En höfðu þeir séð fegurðina'? Eg-
efast um að þeir hafi gert sér grein
fyrir henni, áður en Bjarni benti
þeim á hana. Allar hugmyndir
þufa að eiga sér ákveðinn orðabún-
ing, svo þær verði sjálfstæðar og
sjálflifandi. Fátt er meira sann-
mentandi en að eignast heilbrigða
sjón fyrir fegurð heimahagans. l'aó
eflir og styrkir ætJhlaga-itr>gg(|ina.
Hvers vegna halda rnenn að islenzk
börn hafi gleggra auga fyrir fegurð
foldar og eigi auðveldara með að
lýsa henni fyrir öðrum, en yfirleitt
á sér stað með alþýðufólk í öðruni
lcndum ? Það er af því, að Islend
ingar hafa lært nieira af skáldum
sínum en aðrar 'þjóðir.
Bjarni varð einna fyrstur til þess
að opna augu manna fyrir fegurð
Fróns, en þó var hann ekki náttúru-
skáld fyrst og fremst. Hann byrj-
aði oft kvæði sín á landslagslýsing-
um en hvarf óðara frá umhverfinu
til íbúanna, frá náttúrunni til mann-
anna.
Fornaldar hetjurnar voru hans
fyrirmyndir, enda naumast í annað
hús að venda á hans árum. Ennþá
rann þó ættarblóð víkinganna í æð-
um búandans. Þetta dásvæfða ættar
eðli þurfti að vekja til áræðis og
athafna. Bjarna var létt um þaðr
af því hann lifði og ljóðaði í and-
rúmslofti rómantísku bókmenntastefn-
unnar, sem oftast leit forntíðina í
töfráfeirtu unaðslegra æfintýra.
Hann vildi láta Islendingum bregða.
í kappa-kynið. Jafnvel sjálfar rúst-
irnar háru vott um afrek áanna.
“Því svona bjó liann, hingað hjó>
hann, hann en ekki þú.’’........ eins
og amiað skáld komst að orði. Nú
urðu niðjarnir að herða sig og;
höggva éins stórt eða stærra, búæ
eins vel eða betur en feðurnir. Ann-
ars hlvtu þeir ættlera nafnið. Hug-
uririn stæltist til harðfengis, þegar