Heimskringla - 06.03.1929, Blaðsíða 6

6. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNII E J, 6. MARZ, 1929
EKKEHARD
Saga frá 10. öld.
eftir I. von Scheffel.
“Þá hefir það verið skógarkonunni að
kenna að stjörnurnar féllu ekki ofan í keltu
okkar. Við skulum fara og segja heilaga
manninum frá henni,” sagði hún.
Og nú fóru þau bæði til Ekkehards og
sögðu honum frá æfintýri þeirra um nóttina
við Hohenkrahen. Hann hlustaði vinsam-
lega á frásögn þeirra, og sagði hertogafrúnni
sama kveldið frá þessu.
‘‘Mínir ágætu þegnar hafa sannarlega á-
gætan smekk,’’ mælti hún og brosti. “Fagrar
kirkjur hafa verið smíðaðar handa þeim, sem
fagnaðarerindið er prédikað í með ljúfmensku
og alvöru. Þeir hlýða á fagran söng, hafa
tilkcmumiklar hátíðar, og skrúðgöngur með
krossum og fánum fara yfir bylgjandi korn-
akra þeirra og engi. Og allt þetta nægir
þeim ekkí. Þeir verða að fara og setjast upp
á fjallshæðir í kaldri næturgolunni og vita
ekki eftir hverju þeir eru að sækjast, nema að
þar er bjór til drykkjar. Hvað virðist þér um
þetta, guðhræddi meistari, Ekkehard?”
‘‘Þetta er hjátrú," mælti Ekkehard, “er
hinn illi andi sáir í brjóst hinna trúlausu. Eg
hefi lesið um það í bókum vorum hvað heið-
ingjamir fremja, hvernig þeir drýgja ódæði
sitt inn í djúpum skógarfylgsnum, við afskekt
ar lindir eða á einmanalegum stöðum, og jafn-
vel við graíir hinna framliðnu.”
‘‘Þeir eru ekki lengur heiðingjar,” mælti
Heiðveig hertogafrú. “Þeir hafa allir verið
skírðir og eru í kirkjusöfnuðinum. En gaml-
ar minningar lifa enn meðal þeirra, gamlar
minningar, sem að vísu merkja ekkert lengur,
en renna þó um lendur hugsana þeirra og
verka, eins og áin Rín streymir þögul á vetrar
degi undir ísnum, sem hylur vatnið. Hvað viltu
gera við þá?’’
“Útrýma þeim!’’ hrópaði Ekkehard. ‘‘Sá
'sem afneitar kristinni trú, og svíkur eiða
skírnar sinnar, á ekki betra skilið en hrað
fara leið til glötunar."
“Hægur, hægur, ungi vandlætari!’’ mælti
frú Heiðveig. “Ekki skulu Heganbúar mínir
láta höfuð sitt, þótt þeir kjósi heldur að
dvelja fyrstu nótt nóvembermánaðar uppi á
svalri Hohenkrahenhæð en að sofa rólega í
bælum sínum. Því að þeir gera sína skyldu
eins og hún kemur þeim fyrir sýnir, og eitt
sinn börðust þeir þó með Karlamagnúsi við
heiðna Saxana eins og væru þeir allir útvald-
ir verjendur kirkjunnar.”
‘‘Við djöfulinn,” mælti Ekkehard þótta-
lega, “skyldi enginn frið sernja. Ætlið þér að
vera háifvolgar í trúnni, göfuga frú?”
“Margt lærist,” svaraði frúin ofurlítið
ertnislega, “við landsstjórn, sem ekki er rit-
að í bókum. Er þér ekki kunnugt um að það
er auðveldara að sigra hinn veika með hans
eigin veikleika en með sverðshöggum? Hinn
helgi Gallus sá eitt sinn, er hann var að vitja
um rústirnar í Bregenz, að altari St. Aureliu
hafði verið velt um, en í þess stað voru kom-
in þrjú skurgoðalíkneski og mennirnir sátu
við drykkju umhverfis stóran mjaðardall.
Því að enginn lætur drykkjuna undir höfuð
leggjast, er menn vilja sýna guðhræðslu sína
á gamlan og góðan hátt. St. Gallus gerði
engum mein, en hann braut líkneskin og
fleygði brotunum langt út í grænt vatnið, og
hann lijó stórt gat á dallinn og prédikaði guð-
spjallið yfir þeim, þar sem þeir voru komnir.
Og er þeir sáu að eigi kom eldur af hirnni og
eyddi honum, þá sannfærðust þeir um að
guðir þeirra væru gagnslausir, og þeir snéru
sér til hans og tóku kristna trú. Fyrir því
finst mér skynsemi og dómgreind ekki vera
sama sem hálfvelgja í trúarefnum.”
"Þetta gerðist fyrir löngu síðan,” hóf
Ekkehard mál sitt, en frú Heiðveig greip fram
í fyrir honum —
“Og nú stendur kirkjan föstum fótum frá
Rín til Norðursjávar, og klaustrin, vígi kristn-
innar trúar, lykja eins og kveðja um allt land-
ið, að miklum mun traustari en gamlir kast-
alar Rómverjanna. Jafnvel inn í auðnir
Svartaskógar hefir orð fagnaðarerindisins
rutt sér braut. Fyrir hverja sök skyldum við
þá halda uppi grimmum ófriði við þessar fáu,
aumu hræður, sem enn halda fast í trú eldri
tíma?’’
“Kannske það færi betur á að launa
þeim,’’ mælti Ekkehard beisklega.
‘‘Launa?" tók hertogafrúin upp eftir
honum. ‘‘Það er þó áreiðanlega til meðal-
vegur. Vér verðum að taka fyrir þetta
næturiölt. En hvers vegna? Sökum þess
að ekkert r»ki er örugt, þar sem tvennskonar
andstæð trú er játuð, því af því sprettur ó-
friður, og það er hættulegt er óvinur læðist
fyrir utan. Lög landsins liafa bannað þessa
fá innu cg þegnar mínir verða að læra að
skipanir mínar og forboð eru eigi ófyrirsynju
geiin.’’
Ekkehard virtist ekki vera ánægður með
þessi viturlegu orð. Skuggi gremjunnar
hvíldi yfir svip hans..
“Seg mér,” mælti hertogafrúin ennfrem-
ur, ‘‘hver er í raun og veru skoðun þín á
göidrum?”
“Galdrar,” mælti Ekkehard, með mikilli
alvöru og sótti í sig veðrið, “er djöfulleg list,
sem menn nota til þess að ná í þjónustu sína
valdi vættanna í höfuðskepnunum. Jafnvel
í dauðum hlutum er hulið afl, sem vekja má til
starfa; vér sjáum það ekki né heyrurn, en oft
freistar það kærulausra og léttúðugra manna
til þess að reyna að fá meiri vitneskju, og ná
meíra valdi en leyft er trúum þjónum drottins
— það er hin gamla iðn liöggormsins og
myrki avaldanna. Sá sem helgar sig þessari
þjinustu, fær hlutdeild í þe3su valdi, er hann
..kr yfir árum fyrir fulltingi konungs
þci.ra, og hann veiður hans eign, er hann
áeyr. Og fyiir því er galdurinn jafn gamall
syndinni. Og í stað þess að hin eina sanna
trú, trúin á þrenninguna, njóti fullkomins
ainveldis, ráfa spásagnarmenn og draum-
ráðningrmenn um, flökkuskáld og þeir, er gát
ur ráða; og engir eru meira gefnir fyrir þess-
ar listir, en ýrnsar dætur Evu.”
“Þú ert kurteis!” mælti frú Heiðveig.
“Því að hugur konunnar,” hélt Ekkehard
áf.um, “hc.fir ávalt Verið áfjáöur eftir íor-
boðinni þcklcingu. Vér sjáum, er lengra kem
ur í Virgli, ímynd galdursins þar sem er kona,
sem Circe er nefnd. Hún situr á steini á
klettóttum höfða og syngur. Brennandi
kyndlar úr ilmsætum sedrusviði varpa rökkur-
bjarma yfir dyngju hennar, þar sem hún vefur
undursamlegan vefnað, en úti í garðinum
heyrist þunglyndislegt öskur í ljónum og ýlfur
úifa og rýt svína. Og öll þessi vesölu dýr
höfðu eitt sinn verið menn, en einn teigur úr
töfrapela hennar hafði breytt þeim í villidýr.”
“Þú talar engu líkara en værir þú bók,”
sagði hertogafrúin nokkuð hvatskeytlega.
En þú skalt fá tækifæri til þess að auka þekk- j
ingu þfna á göldrum. Á morgun ríður þú til I
Hohenkrahen til þess að kcmast að raun um,
hvort Skógarkonan sé líka Circe. Vér veit-
um þér þess vald til þess að ráða fram úr öllu
í voru nafni, og oss leikur hugur á að reyna
hve spakiega þú mælir fyrir.”
“Það er ekki verk manna eins og mín að
stjórna þegnum og ráðstafa þessa heims mál-
um,” svaraði Ekkehard og fór undan.
"Það kemur í ljós,” svaraði heitogafrú-
in. “Karlmönnum hefir sjaldnast þótt fyrir
því að fara með vald, allra síst sonum kirkj-
unnar.’’
Ekkehard lét þá að óskum hennar, enda
var hlutverkið vottur tiausts af hennar hálfu,
og hann steig á hestbak morguninn eftir og
stefndi til Hohenkrahen. Adifax var leið-
sögumaður hans.
“Góða ferð, herra ráðgjafi!” var kallað.
hlægjandi á eftir honum, er hann reið úr hlaði.
Það var Praxedis sem kveðjuna sendi.
Það tók ekki langan tíma fyrir þá að
komast þangað er gamla konan bjó í stein
kofa, er reistur var á klöpp, miðja vegu í
biattii hlíðinni. Stórar eikur og beylcitré
breiddu greinar sínar yfir kofann, svo að rind-
arnir á Hohenkrahen sáust ekki, en þrjú þrep,
sem höggin voru í harða klöppina lágu upp í
íbúðina, sem var dimm og drungaleg. Stórar
hrúgur af þurkuðum jurtum og rótum, sem
stækan þef lagöi af, lágu á gólfinu. Hvítai
haitskúpur af þremur hrossum glottu við þeim
á veggjunum; rétt þar lijá lágu heljarstór
hjartarhorn, en á dyrastafinn var skorinn tvö-
íaldur þiíhyrningur, einkennilega samtengd-
ur; á gólfinu vöppuðu taminn gaukur og væng
stýfður hrafn.
Kofabúi sat með blaktandi eld á arni og
var að sauma einhverja flík. Rétt hjá sæti
hennar var steinn, högginn nokkuð til og hár
og veðurbarinn. Hún hallaði sér við og við
yfir eldinn og veimdi hendur sínar, því að
nóvember kuldinn lá yfir skógum og hæðum.
Grein af gömlu beykitré teygði sig inn um
gluggann og inn í herbergið. Það skrjáfaði
í þurrum laufunum af léttum andvara og þau
flögruðu um og féllu á moldargólfið.
Skógarkonan var gömul og kuldaleg og
einmanaleg. ‘‘Þarna liggið þið, fyrirlitin og
fölnuð og visin, og ég er eins og þið,’’ sagði
hún við sjálfa sig og leit á laufin. Einkenni-
ecum svip brá á hrukkótt, gamalt andlitið, er
Lenni varð hugsað til þeirra tíma, er hún var
í æsku og blóma og átti elskhuga. Örlögin
höfðu hrakið þann elskhuga langt í burtu frá
furuskógum ættlands hans. Norrænir Vík-
ingar höfðu siglt upp Rín, brennt og rænt á
leiðinni, og tekið hann og ýmsa aðra til fanga.
Hann hafði dvalið meir en árlangt með þeim.
orðið sjósóknari og orðið viltur og óstýrilátur
á hafinu. Og er þeir gáfu honum svo frelsi
mörgum mánuðum síðar og hann snéri aftur
til skóganna í Svabíu, þá bar hann í brjósti
sér þrána eftir Norðursjónum og sjómanna-
lífi. Andlitin heima fyrir, að minsta kosti
munka og klerka, voru honum lítið augna-
gaman; og óhamingjan réði því, að hann drap
í bræði sinni ferðamunk nokkurn, sem vildi
segja honum til syndanna, og gat hann ekki
haldist við heima eftir það.
Hugsanir gömlu konunnar leituðu þrá-
falt að þeirri stund, er hún hafði kvatt hann.
Þjónar léttvísinnar höfðu leitt hann í kofa
hans í Weitaraingen-skógi. Hann haföi ver-
iö dæmdur tii þess aö greiða sex hundruð silf-
uipeninga í manngjöld, og þeir tóku af honum
húsið hans og jörðina til greiðslu, og létu hann
sverja þess eið, að annáð ætti hann ekki, of-
anjarðar eða neðan. Hann gekk þá inn i
húsiö, tók upp handfylli sína af mold, stað-
næmdist á þiöskuldinum og fleygði moldinni
með vimtii hendinni yíir öxl sína í áttiaa til
föðurbróður síns, sem tákn þess að skuldin
skyldí færast yfir á eina skyldmenni lians er
á lífi var. Því næst þreif hann staf sinn,
klæadur í línbrækur einar, beltislaus cg skó-
laus og hljóp yfir garðvegginn, því að svo var
lyriimælt í iögum Chrene Cruda. Og á þennan
liátt hafði ætt and hans útskúfað hcnum og
hann varð útlagi og flökkumaður og liélt aft
ur til Norðmanna og Dana og kom aldrei aft-
ur til Svabíu. Allt, sem síðan fréttist af
honum, var, að hann hefði siglt til íslands,
þar sem aðiir herskáir menn, sem eigi vildu
beygja höíuð sitt undir ok nýrra laga, höfðu
eitað sér kuldalegs hælis.
Þcta hafði gerst fyrir löngu, löngu síðan.
Og þó var sem gamla konan við eldin sæi
Friðhjálm enn, er hann hélt að heiman og
hvarf inn í þykkan, dökkan skóginn. Hún
hengdi sveig af vafningsvið í litlu kirkjuna í
Weiterdingen, eftir að hann var farinn, og
feldi möig tár. Og enginn annar elskhugi
haföi getað útrýmt mynd hans úr huga henn
ar. Þetta drungalega nóvemberveður vakti
minninguna um gamalt norskt kvæði, sem
hann hafði eitt sinn kennt lienni, og hún tók
að kveða það hægt fyrir munni sér. Efni
þess var þessu líkast:
‘‘Nóttin hnígur að og vindar haustins
gnauða; grenið glitrar draugslega í hrím-
hjúp sínum; koma krossar, eða bækur, eða
bænir munka að haldi, er bleikur dauðinn
stefnir oss til móts við nóttina?
“Helgur eldur'arins vors er slökktur, hús-
in köld og helgar lindir fá ei flekklausar
streymt fram; öxin glitrar við skógarræt-
ur, þar sem guðir vorir gengu áöur um.
‘‘Fylking sigraöra manna fer úi landi, þá
stjarna vonar vori’ar hröpuð or af himni.
En Island, sjávarluktan hólma íss og
snjóa, vér mænum á með þrá í augum.
“Fagna þú framandi mönnum, er til þín
’eita. Skip vor færa þér aó ströndum
forna löggjöf vora og frelsisvörn, og trú
þá er gefin var norrænum lýð fyrir örófi
ára.
Þar, er brennandi bruni fjallanna lýsir
yfir freyðandi hafið, þar, er öldur brotna
á traustu bergi, má enn vera að rætist
duldir draumar voiir um nýja frægð hins
forna.’’
Ekkehard liafði farið af baki og bundið
hest sinn við grenitré. Hann gekk því næst
inn í kofann og Adifax smeykur á eftir. Skóg-
arkonan fleygði flíkinni, sem hún var að
sauma yfir steininn stóra, krosslagði hand-
leggina og staröi á þennan óboðna gest í
munkaklæðum, en stóð ekki á fætur.
“Lofaður sé Jesús Kristur,” mælti Ekke-
hard í kveðjuskyni og jafnframt til þess að
eyða töfrum ef fyrir kynni að vera. Hann
læsti fingrinum ósjálfrátt yfir þumal hægri
handar, því að hann óttaðist illt auga. Adi-
fax hafði sagt honum frá því, að fólk segði að
ganda konan gæti látið heilt engi fölna með
einu augnatilliti.
Hún svaraði kveðju hans engu.
“Að hverju ertu aö starfa?” mælti Ekke-
hard til þess að hefja samræðuna.
‘‘Eg er að bæta fat, sem orðið er**slitið,"
svaraði gamla konan.
‘‘Þú safnar jurtum?”
“Já, ég geri það. Ertu líka jurtasafnari?
Það eru margar tegundir hér inni, þú mátt
velja úr þeim. Hauksarfi og sníglasmári og
músareyra og viðarkragi.”
‘‘Eg er enginn jurtasafnari,’’ svaraði
Ekkehard. ‘‘Hvað gerir þú við allar þessar
jurtir?”
‘ Þarftu að spyrja um til hveis jurtir
séu?” spurði gamia konan. “Þi'nir líkar
þc-kkja það vel. Það færi illa fyrir sjúkum
mönnum og skepnum og fyrir þeim, sem verj-
ast vildu illum öflum næturinnar, og þeim, er
sefa vildu ástarlöngun, ef engar væru jurt-
irnar.”
“Og þú hefir verið skírð?” spurði Ekke-
hard óþolinmóður.
‘‘Það er líklegt að þeir hafi skírt mig.”
“Og hafir þú verið skírð og afneitað
djöflinum og öllum hans veikum og blekking-
'um, hvað á þá þetta að þýða?”
Hann benti um leið á hauskúpumar á
veggnum, og hratt um leið svo hranalega að
einni þeirra, að hún skall ofan á gólfið og
brotnaði í smáhluti. Hvítar tennurnar ultu
um moldargólfið.
‘ Þetta er hauskúpa af hesti,” sagði gamla
konan rólega, ‘‘sem þú hefir nú brotið í sund
ur. Þetta var ung skepna, eins og sjá má af
tcnnunum.”
‘‘Og þér þykir gott hrossaket?”
‘‘Það er ekki óhreint dýr,” svaraði konan,
“og það er ekki bannað að neyta þess.
“Kona!” hrópaði Ekkeliard og gekk fast
að henni, ‘‘þú fæst við særingar og galdur!”
Gamla konan stóð upp við þessi orð, hún
hniklaði brýrnar og það glóði uggvænlega í
gráu augun hennar er hún svaraði Ekkehard.
“Þú berö klerkabúning og mátt því segja
al’.t, sem þú vilt! Gömul kona, sem heima á
úti í skógi, liefir ekkert sér til varnar gegn
þínum líkum, en þú hefir varpað miklum móðg
unarorðum framan í mig, og lög landsins
hegna þeim er á slíka lund tala....’’
Adifax hafði staðið skelkaður frammi við
dyr á meðan þessi samræða fór fram. En
hrafninn vappaði til hans og þá varð hann alvar
lega hræddur og færði sig nær Ekkehard,
Honum varð litið á stóra steininn á gólfinu, og
hræðslan við tuttugu hrafna hefði ekki getað
varuað því, að hann forvitnaðist um þennan
einkennilega stein. Hann fletti fatinu frá,
sem huldi hann að nokkuru, og kom þá í ljós
að myndir höföu verið höggnar í hann, og voru
nú teknar að mást. Ekkehard varð einmitt
litið á nann um leið. Þetta var rómverskt
a'taii og hefir ef til vill verið reist þama á
einhveni hæðinni af herflokk, sem keisarinn
hafði skipað að flytja sig úr ríkmannlegum
herbúðum í Asíu hingað á óvistlegar strendur
Constance-vatnsins. Myndirnar voru af
ungling í flaksandi skikkju og með frygverska
hú.u, er sat á hnjánum á liggjandi nauti;
þetta var Ijósguð Persanna, Miþras, sem flutti
rómversku trúnni von og styrk, um það leyti
sem hún var á fallandi fæti.
Ekki sást nein áletrun. Ekkehard at-
hugaði altarið lengi og með kostgæfni, því
að hann hafði aldrei augum litið nein merki
myndskurða fyrri tíma, nema nokkura gull
peninga, sem á var grafið höfuð Vespasians,
og einn af leiguliðum klaustursns hafði fund-
ið í mýrinni við Rapperswyl, og fáeina lit-
höggna steina, er geymdir voru í klaustur-
ijárhirzlunni. Honum virtist auðsætt af
lögun og öllu útliti steinsins, að þetta væri
þögull vitnisburður fornra tíma.
‘‘Hvaðan kom þessi steinn?” spurði hann.
‘‘Eg hefi nú haft nóg af spurningum,”
svaraði gamla konan, þrjóskufull. ‘‘Þú get-
ur sjálfur leitað áð svörunum!"
“Vel má vera að steinn þessi hefði getað
áagt furðulega sögu, hefði hann mátt mæla,
því að margir fornir atburðir hljóta að vera
bundnir við slíka bautasteina fornaldarinnar.
En hvað kenna þessar menjar oss annað en
það, að mannkynið kemur og fer eins og lauf-
in, sem springa út á vorin og fölna á haustin
og hverfa? Ein þjóðin hverfur og önnur
kemur í hennar stað, sem talar nýja tungu og
skapar í öðrum formuin. Því, sem heilagt
var, er hrundið á braut og fyrirlitið, en það,
sem fyiirlitið var, verður heilagt í þess stað.
Nýir guðir setjast í hásætið, og er þá vel far-
ið, að þeir þurfa eigi að stíga yfir ofmikinn
fjölda þeirra, sem fórna hafa orðið lífi sínu....
En steinninn í kofa Skógarkonunnar
vakti aðrar hugsanir í huga Ekkehards.
“Þú dýrkar manninn á nautinu!” hróp-
aði hann.
Gamla konan þreif staf sinn, sem stóð
hjá arninum og skar tvær skorur í hann með
hníf.
‘‘Tvisvar hefir þú smánað mig!” svaraði
hún, og var rómurinn hás af bræði. ‘‘Hvað
koma okkur steinmyndirnar við?”
“Talaðu þá,” mælti munkurinn, “og
seg mér hvernig á því stendur, að steinninn
er í húsi þínu.”