Heimskringla - 20.03.1929, Side 1

HeV.H.PAtu^;rl,vX
45 Hou>«
Ágætustu nýtizku litun&r og f&t&bralni-
unarstofa í Kanada. Verk unnltt 4 1 iogt
<00
KIjLiICIC AVE., and SIMCOE STR.
Wlnnlpes: —»— Man.
Dept. H.
FATA.LITUW OG HRRINSUN
Art. aad Slneoe Str.
hni 17344 — trar Hnnr
Hattar fcrrlnaaSlr o& endurnýJaSU.
Betrl fcrelnann Jafnðdýr.
XLIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG MIÐWKUDAGINN 20. MARZ. 1929
NÚMER 25
Ssecc0009ð00ð999ð09s09ðeð0ð0ð00909900ee000eðððe900009c
I FRÉTTIR |
3^^0<5<qi5iQ©5iQOÖGOGCGGCGOOCOGCOGOOOGOOGGGGGGOOOG©OOGOGOGC
KANADA
á Durum hveiti frá Bandaríkjunum
og Kanada afar íhugunarvert atriði
William Eppinger,'bóndi frá Mol-
Son, sá er skaut til hana R. H. Nich-
olson yfirliðþjálfa i lögregluhestlið-
inuí eins og getið var um í Heims-
kringlu, var á fimtudaginn dæmdur
til fimni ára tugthússvistar að Stony
Mountain fyrir manndráp. Kærður
var hann um hvorutveggja: morð og
manndráp. Fann kviðdómur hann
sekan um síðari kæruna, en mælti þó
með tilslökun á dómnum, og björg-
uðu þau meðmæli honum frá tíu ára
tugthússvist, iiíj því er Galt dóm-
ari, er dæmdi hann, skýrði frá.—
Frá Ottawa er símað 13. þ. m., að
nú hafi innflutninga- ' og nýlendu-
ráðuneytið það nýmæli á prjónunum,
að setja sig í samband við brezku
stjórnina á þann hátt, að hún láni
fargjaldið þeim atvinnulausum eða
fátækum, völdum verkamönnum er
til Kanada vilja flytja.. A að
ransaka sem nákvæmast um öll hér-
uð Englands hverjir vilja flytja hing
að vestur alfarnir, reiðubúnir og fær
ir tU þess að vinna hvað sem fyrir
kemur. Kanadisk innflutningavöld
á Bretlandi eiga að velja iir þá sem
þau helzt ætla hafa til fararinnar.—
fyrir Manitobafylki. iKanadiskt
Durunt hveiti hefði getið sér ágætis
orðstír á Norðurálfumarkaðinum, er
nú væri i hættu staddur. Sömuleið-
is stöfuðu mestu vandræði af bygg-
blöndun, er hefði hin mestu áhrif á
eftirspurn frá ölgerðarmönnum, þar
eð samtímis gerð ætti sér auðvitað
ekki stað í mismunandi tegundum. —
En sjálfsagt væri ekki mögulegt qg
ef til vill ekki æskilegt að afnema
blöndunina með öllu nú þegar. Sá
[ tími myndi koma, að hverskonar
blöndun yrði með öllu afnumin. En
eins og stæði, væru dæmi til þess, að
hveitiblöndun hefði látið gqtt af sér
leiða.
Fyrirlesari hér i bænum, Marshall
J. Gauvin, sagði nýlega opinberlega
að af hverjum $10.00 sem sáluhjálp-
arherinn innkallaði með samskotum,
gengju meir en þrír-fjórðu í vasa
þeirra þjóna /hersins, sem með u féð
færu. Hann lagði áherzlu á, að
þegar hann gerði þessa staðhæfimgu.
vissi hann vel hvað hann væri að
fara, og bauðst til að sanna hana,
hvenær sem þess væri krafiát.
Frá Ottawa er símað 13. þ. m., að
afar mikill fjöldi undirskriftaskjala
hafi undanfarið borist Ottawastjórn-
inni, aðalltega frá bindindisfél(\rum
og United Church. er fara frant á
það, að stjórnin neiti að afgreiða
farmskirteini skipa, er hafa vínfarm
meðferðis, og ætla til Bandarikjanna.
Eru undirskriftaskjölin helzt byggð
á því, að fyrir fáum árum lagði Sam-
handsþingnefnd, er skipuð var til að
athuga málið einmitt þetta sama til,
og svo líka því, að ýtns erlend ríki, til
dæmis England, hafa snúist á þetta
sama ráð.—
Frá Ottawa er símað 14. þ. m., að
samkvæmt áliti forstöðumanna hinna
þriggja vestrænu hveitisamlaga, þá
sé algert bann við kornblöndun ekki
framkvæmanlegt eins og nú standa
sakir. — Mr. A. J. MjcPhail, forseti
samlagsins í Sask. kvað engar sann
anir vera fyrir því, að harðhveiti
væri blandað í Montreal, en aftur á
móti væri þar blandað til niuna
byggi, höfrum og Durum hveiti. er
væri sérstaklega notað til macaroní-
suðu, og kemur það heim og saman
við yfirlýsingu James D. Fraser, yf-
irskoðunarmanns korntegunda i Kan-
ada, er fullyrðir, að mjög tíðkist í
Montreal að blanda lélegum amerísk-
um korntegundum við kanadiskar
korntegundir. —
Mr. McPhail lagði til að nýr skiln
ingur væri lagður í það hverja eigin-
leika No. 3 Northern hveiti skuli
hafa. Sem stæði væru ákvæðin um
það allt of losaraleg, og gæfu færi á
að blanda það með miklu lélegri teg-
undum. Sömuleiðis væri nauðsyn-
legt að gera fastskorðaðri skilgrein-
ing- á rökum (tough) tegundum. Og
nauðsynlegt væri að fjölga eftirlits-
mönnum.—
Hveitisamlögin væru auðvitað ekki
að leggja á rnóti því, að kornblönd-
un væri bönnuð. En nú væri þeim
annast um að leggja eitthvað til, er
verða mætti til þess að setja einhverj
ar hömlur við því ástandi, er nú
væri.
Mr. C. H. Burnell, forseti Mani-
toba hveitisamlagsins, kvað blöndun
Frá Swan River var símað 15. þ.
m., að framkvæmdarnefndarfuridui
framsóknarflokksins er hjildinn var
þar daginn áður, hefði samþykkt
niiög skorinorða kröfn um það, að
ienað sé almennings itkvæðis í fylk-
intt (referendum) urn Sjó-systra foss
aná. áður en endanlega verður út-
kliáð um ráðstöfun f.-ssanna. Fund
arsamþykktin lætur i ljós það álit, að
hvorki stjórnin né þingið, sé svc
skipuð nú, að stefna þeirra í fossamál
inu sé vottur almenningsviljans
Ennfremur felur samþykktin í séi
fyrirmæli ti! A. McCleary, fylkis-
þingsmanns framsóknarflokksins i
kjördæminu að bera fram á fylkis-
þingi tillögu um almenningsatkvæði,
en nái sú tillaga eigi samþykki, þá
skuli hann greiða atkvæði á móti
samningi stjórnarinnar við Winnipeg
Electric Company.
Þá víkur og samþykktin að ýmsu,
er komið hefir i ljós fyrir a‘gerðir
rannsóknarnefndarinnar; leggur á-
herzlu á að Manitobabændur hafi
stöðugt á aðalfundum United Far-
mers krafist þess, að vatnsorka væri
virkjuð af hinu opinbera, og lofar
mikillega þá afstöðu, er T. W. Bird,
/sambandsþingmaður Nelson kjördæm
is hefir tekið gegn ráðstöfun Sjö-
systra fossanna. Og The Mani-
toba Free Press harðlega ávítt fyrir
“að leggja sig niður við vísvitandi
rangfærslur í árásum blaðsins á Mr.
Bird.” *
í gærdag héldu liberalar i Mani-
tobafylki allsherjar fulltrúafund á
Marlborough Hotel hér í bænum til
þess að ræða uppástungu, er flokkn-
um hafði borist frá Bracken forsætis
ráðherra, um samvinnu eða sam-
steypu lil>erala og framsóknarmanna
til þess að bjarga stjórnarskipinu út
þeim blindskerjagarði, er Sjö-systra
samningurinn hefir hrakið það inn í.
Tillaga kom skjótlega fyrir fund-
inn frá A. Dunlop, Neepawa, að
fallast á þessa uppástungu forsætis-
ráðherrans og var hún orðuð á þessa
leið:
“pundur þessi álvktar, að það sé
Manitobafylki fyrir beztu, að fylkis-
þingmenn liberala sameini krafta sína
við þingflokk stjórnarinnar, til þess
að auðið sé að halda slindrulaust
áfram ráðsmennsku fylkisins, og til
þess að slik samvinna megi takast,
álítur þessi fundur að tveir fulltrúar
liberala skuli taka sæti í ráðuneytinu,
en önnur samvinnuatriði falin leið-
toga liberala flokksins og fvlgismönn
um hans i samráði við aðra liber-
ala, er þeirn virðist nauðsynlegt.”
John MacLean, frá Winnipeg, var
mótfallinn tillögunni af þeirri ástæðu.
að með Sjö-systra samningnum hafi
Brackenstjórnin gengið í berhögg
við stefnuskrá United Farmers of
Manitoba og liberalar gætu ekki verið
vissir um það, áður en þeir gengju í
samband við stjórnina, að þeir fertgj
u fulltingi framsóknarmanna í fylk-
inu. Og ef liberal fylkisþingmenn
sameinuðust nú stjórnarflokknum,
ættu þeir það þá víst, að Mr. Bracii
en myndi takast að halda stuðningi
fylgismanna hans er verið hefðu ?
-Ettu lilieralar ekki að kaupa köttinr
i sekknum.
iD. F. Stewart frá Morden Rhine-
land, kvað stjórnarskipið hafa verið
undir skothríð sjóræningja frá báð-
um hliðum, og væri endilega nauð-
synlegt heill fylkisins, að Hberalar
kæmu því til hjálpar.
\Mr. Robson, leiðtogi fylkisliber-
ala, lagði áherzlu á það, að Brack-
enstjórnin yrði að viðurkenna gnind-
vallarstefnu libcrala * áður en hugs-
anlegt væri að liberalar tækju sæti i
ráðuneytinu. Lagði hann til að
nefnd liberala skyldi skipuð til þess
að ganga til skrafs og ráðagerða við
nefnd framsóknarmanna, svo að auð-
ið væri að komast að sameiginlegri
niðurstöðu um ýms meginatriði.
Væri þetta gert, vteri hann sannfœrð
ur um, að cinhver raunveruleg sam-
eining gceti komist á milli flokkanna.*
Töluverðar umræður urðu svo um
þetta fram og aftur og mun flestum
hafa þótt fýsileg uppástunga Mr.
Bracken. Var svohljóðandi yfir-
lýsin,g að lokum samþykkt:
“Alyk'að. að með tilliti jtil þeirrar
uppástungu, er liberal flokknum hef
ir borist um samvinnu fylkisflokka
liberala og framsóknarmanna, álítur
fundurinn, að ef slíkt samband náist
með sameiningu um stefnuskrá og
önnur hæfileg ákvæði, og þá myndi
það verða fylkinu fyrir beztu.
Og, til þess að hægt sé að koma á
slíku sambandi skuli þessi fundur
skipa nefnd, er samanstandi af leið-
toga vorum og fylkisþingmönnum
Hberala ásamt fimm fulltrúum, er
þessi fundur kjósi, enda megi nefnd-
in bæta við sig.
Og, ennfremur, að þau atriði er
þessi nefnd kemur sér saman um
megi leggja fyrir þenna fund til
samþykkta, ef ráðlegt þyki.
Og, ennfremur, að á meðan á þessu
standi, sknli fylkisþingmenn liberala
aðstoða fylkisstjórnina gegn mót-
stöðu þeirri, er hún mætir.”—
—Fundurinn kaus þessa fulltrúa í
nefndina: A. Gordon Buckingham
Brandon; L. P. Gagnon, St. Boni-
face: Horace Chevrier, Winnipeg;
George Armstrong, Manitou; og E.
G. Porte, Portage la Prairie, en J. C.
Davis og W. J. Lindal forseti og rit-
ari fylkisflokks liberala, skuli sjálf-
kjörnir í nefndina. Ætlar nefndin
tafarlaust að leita samninga við
nefnd þá, er skipuð verður af Brack
en forsætisráðherra. —
* * *
Svona er þá komið högum fram-
sóknarflokksins á fylkisþingi. Gefs)
nú öllum góðum framsóknarmönnum
út um sveitir sameiginlega hér á að
líta.—En vcl er athugandi 'fyrir
framsóknarflokksþingpnenn þeirra
*Auðkennt hér.
Mannjöínuður
Erindi, flutt af séra Rúnólfi Martcins
syni á Frónsmóti, 28. Fcb., 1929
I samkvæmi nokkru þar sem ég
var staddur kveld eitt síðastl. sumar,
var kona af ensk-kanadiskum ættum,
sem gift er íslenzkum manni að segja
frá þviDhvað hún hefði haft háa
hugmynd um Islendinga. Hún sagð
ist jafnvel hafa hugsað, að þeir væru
af einhverju dýrara bergi brotnir en
annað fólk. Þetta var hennar hug-
mynd þangað til hún hlustaði á sam-
tal eitt, alllangt, unt deilumál þau,
sem í síðustu tíð hafa farið hvít-
freyðandi yfir vestur-íslenzkan þjóð
arsæ. Það var alls ekki laust við,
að glettni nokkur væri í augunum á
henni, þegar hún lét þess getið, að
samtalið ^hefði opnað á sér augun
fyrir því, að, þegar öllu er á botnin
hvolft, eru íslendingar nokkuð á-
þekkir öðru fólki.
Um margt hafa Vestur-Islendingar
deilt. Það reyndist óumflýjanle^t
að þeir skiftust í andvíga flokka um
trúmál og stjórnmál, en síðan ég kom
til vits og ára hefir mér ávalt sýnst,.
að þeir gætu átt einhvern sameigin-
legan völl, sem ekki væri útataður
af styrjaldarblóði, og þó hin litla
saga vor hér vestra sé ekki eins falleg
kjördcema þar sem framsóknarstefn-
an á scr öruggast fylgi. hvort þcim
þyki líklcgt til langframa frœgðar og
þingsumboðs. að aðhyllast það. cr
þcssar hrossakaupancfndir kunna gð
koma sér saman um, cða hvort cigi
sc hugsanlegt, að kjóscndur þcirra.
þóU þolinmóðir scu, kunni eigi að
risa upp órðugir, líkt og framsóknar-
nicnn hafa gcrt í Swan River.
BANDARÍKIN
Þessir skipa embætti í ráðuneyti
Hoovers forseta:
Ríkisráðhcrra: Henry L. Stimson.
Fæddur 21. sept., 1867. Lögmaður;
frá Harvard. Hermálaráðherra hjá
Taft. Landsstjóri á Filipseyjum
siðan 1927.
Fjármáldráðherra: Andrew W.
Mellon frá Pittsburgh. Endurskip-
aður. Fyrst kjörinn í það embætti
af Harding.
Flcrmálaráðhcrra’. James G. Wood.
Fæddur 24. sept. 1866. Lögmaður frá
Michigan lagaskólanum. Sambands-
þingmaður frá 1909—1923. Siðan
lögmaðttr í Chicago.
Dómsmálaráðherra: William D.
Mitchell frá St. Paul. Fæddur 9.
sept. 1874. Lögmaður. Hefir verið
“demokrat”. Rikislögmaður Banda
ríkjanna síðan 1925.
Póstmálaráðhcrra: Walter F.
Brown. Fæddur 31. maí 1869. Lög-
maður; frá Harvard. Aðstoðar-
verzlunarmálaráðherra síðan 2. nóv.
1927.
Flotamálaráðlierra: Charles Fran-
cis Adams, frá Boston, af hinni nafn-
toguðu forsetaætt. Fæddur 2. ág-
úst 1866, lögmaður; frá Harvard.
Innanríkisráðhcrra: Ray Lyman
Wilbur, frá Oakland, Cal. Fædd-
ur 13. apríl 1875. Uppeldisfræðing-
ur. Háskólastjóri Stanford há-
skólans síðan 1916.
Landbúnaðarráðhcrrai Arthur M.
Hvde, frá Trenton, Missouri. Fædd
ur 12. júli 1877. Lögmaður. Rík-
isstjóri i Missouri 1921—1925.
Vcr'dunarmðlaráðherra: Robert
P. Lamont frá Chicago. Fæddur 1.
des. 1867. Stóriðjuhöldur.
■Atvinnumálaráðherra*: James J.
Davis. Endurskipaður. Fyrst
kjörinn í það embætti 5. marz 1921,
af Harding og sat einnig alla stjórn-
artíð Coolidge.
*Hann veitir forstöðu influtninga-
málum.
eins og hún ætti að vera, sýnir hún
þó að þetta eru ekki tómir draumór-
ar mínir. Vil ég benda á eitt dæmi
máli mínu til sönnunar. Þegar sain
skotin voru hafin meðal Islendinga
hér vestra til að styrkja bræður vora
á íslandi i því að reisa Jóni Sigurðs-
syni minnisvarða sátu ■ meðal annara
i neíndinni sem annaðist það mál,
þeir séra Jón Bjarnason og Skafti
Brynjólfsson, drenglyndir og djarfir
menn báðir, en ákveðnir mótstöðu-
menn um þau mál, sem hjartað varð
ar mestu. Og það heyrði ég séra
Jón segja, að sér hefði líkað vel, í
þessari nefnd, að vinna með honum
og flokksbræðrum hans.
M*eð þetta i huga og fleiri dæmi
samskonar taldi ég ótvírætt. að mál-
ið um för VTestur-Islendinga heim
til æt'jarðarinnar 1930, til að sam-
fagna henni út af þúsund ára af-
mæli alþingis ætti að sjálfsögðu
heirna “að Helgafelli,” og að allir
Vestur-Islendingar teldu ekkert
minna sóma sínum samboðið.
Hér var mál, sem enginn gamall
flokkarígur þurfti að koma nærri.
Hér var mál sem ekki minti menn á
neitt annað en það, að þeir áttu
sameiginlegan uppruna.
En "óhamingju Islands verður
stundum allt að vopni.” Þannig
reyndist það í þessu tilfelli. Sundr-
ungin fór eins og logi yfir akur. Það
sem hefði átt að vera helgasta frið-
armál allra Vestur Islendinga varð
að tundri, sem magnað var af marg-
víslegum sprengi-efnum.
Hvaða augum sem menn líta á
spurninguna sjálfa, hverjir hafi vald
ið henni, hver hafi verið tildrög
hennar, hvaða öfl hafi þar verið að
verki, verður því ekki mótmælt að
þessa síðustu mánuði hafa Vestur-
Islendingar ekki eins mikið um neitt
hugsað eins og deilumál. Margir
hafa um þau hugs^ð á þann hátt, að
þeir hafa hallast að öðrum Hvorum
flokknum og sumir orðið ákafir og
æstir flokkamenn. Allmargir hafa
fundið báðum flokkunum til foráttu,
og nokkrir sérstaklega í hópi hinna
ungu hafa látið sig málið engu skifta.
Þeim finst þetta mál svo langt Jrá
sér, að það varði sig engu. Áhuga-
mál þeirra. þar sem þau eru nokk-
ur. Hggja utan takmarks hins ís-
lenzka. En þegar allt er dregið frá.
sein hér ekki tilheyrir, verður eftir
stórt brot Vestur-Islendinga sem
fylgst hafa tneð deilunni um heim-
ferðarmálið 1930. nieð sorg, eða
gremju, eða diúpri ánægju, en að
minnsta kosti með umhugsun.
Eina hlið þessa máls þykir mér
ástæða til að benda á, þetta sem sum-
ir hverjir hafa verið með andfælum
yfir, þetta sem margir hafa fullyrt
að væri hinn óskiljanlegasti harnts-
leikur, er í raun og veru hvorki meira
né minna en ein allra elzta skemtun
norrænna manna, vegna þess, að hún
fluttist til lslands með Norðmönn-
unum og nær til baka, eftir því sem
vér bezt vitum, í tíðina á undan bygg
ing íslands liklega eins langt og
nokkur vitneskja er til, elzt um nor-
ræna kynstofnin.
Mannjöfnuður er skemtun þessi
nefnd og er hennar víða getið í
sögum og ljóðum norrænna manna.
Vil ég nú lítilsháttar segja frá
henni og fer ég eftir sögusögn
þeirra Jóns Jónssonar sagnfræðings
og Björns Bjarnarsonar.
Fór sú skemtun fram með ýmsum
hætti, stundum þannig, að menn
ræddu urn afrek manna og atgjörvi,
og höfðu það oft að leik að jafna
mönnum saman, og spunnust oft út
úr því langar kappræður, því að
sjaldan urðu menn á eitt sáttir í
(Frh. 4 4. bU.)
Frumherjar
(Framh.l
JÖN TRAUSTI
Enginn veit að hvaða gagni barn
má verða. Uppeldið ákvarðar fram
tíðina, segja menn. En hver get-
ur sagt hváða lífskjör eigi bezt við
einstaklingseðlið og séu happasælust
honum til framfara.
Hálaunaðir kennarar:. suður í
Reykjavik. menningarmiðstöð Islend-
inga, stritast við að troða latínunni
í heldri manna syni (í þeirri Von að
þeir geti þó að minnsta kosti orðið.
|>restar, með tímanum). En á með-
an þrælkar þjóðfélagið eitt af efnis-
börnum sínum við fannmokstur og
fjósastörf út á Melrakkasléttu.. Get-
ur tnaður hu'gsað sér meiri andstæður
í uppeldi. Og þó nánar athugað er
hvorugt gott. Skólarnir ofþyngja
andann með illmeltanlegri fornfræði,
en menturtarleysið meinar hinum að
þroskast. Hið fyrra leitast við að
gera mennina að umskiftingum, hið
síðara að fáráðlingum.
Einstöku sinnum koma þó skáld úr
skólutn, en spámenn spretta upp í
kyrlátum kotum. Auðvitað eru það
aðeins allra gáfuðustu unglingarnir,
sem þroskast til andlegs sjálfstæðis
i þvílíkum umhverfum. Skóla-
sveinninn verður að vera meiri en
bækurnar og sveitarstaulinn þarf að
hafa vit og hugrekki til að nema lífs-
ins sannleika í skóla reynslunnar.
Við skulutn nú athuga æsku skóla
umkomuleysingjans út á sléttunni.
Hann hlustaði á sögur um dáindis
drengi og langaði til að líkjast þeim.
En vandlega varð sú von að dyljast,
því annars hefði hún orðið að al-
mennirtgs athlægi. Hver myndi
trúa, að hann, vikasveinninn, yrði að
miklum manni. Hann bjó við sjáv
arsíðu og heyrði utn sjávafháska og
svaðilfarir, fárviðri. druknanir og
drauga. Þetta örfaði ímyndunar-
aflið. svo líklega hefir hann farið að
yrkja í hjásetitnni. Þetta mátti
heldur enginn vita, nema máske
tnamma, því helzt mátti henni trúa
til að berja t brestina. Smalinn,
svangur, hrakinn og þpeýttur, elti bú-
fé um blásnar heiðar, en einhversstað
ar fyrir handan hafið voru bjartari
og betri lönd. Allra snöggvast undi
hugurinn í unaðslegum skýjaborgum
— en þá kom þokan. Nú varð að
halda ásauðnum til haga, annars
kunni smalinn að hljóta fremur
skantmir en skyr i skattinn sinn.
Þvílik voru æfikjör alþýðuskálds-
ins: seigdrepandi erfiði, almennt van
traust, andleg einangrun — og fáein
augnablik dýrlegra Irauma. Það
þurfti þrek til að vernda vonir sínar
og sjálfstraust við þau kjör.
Og svo þegar þeir loksins brutu
þögnina og birtu bækur á prenti, réð
ust ritdómendurnir á þá með ógnar
*
fjasi um alla gallana; mállýtin,
dönskusletturnar, smekkleysurnar (að
þeirra áliti) og hugsunarvilltirnar
(að þeirra dómi). Það var eins og
hver einasti ritstjóri áliti það heilaga
skyldu sína að finna sem flesta bresti
á frumsmíði skáldsins. Gallarnir
'urðu gífurlegir, kostirnir fáir og
smáir. En almennirtgiurinn, sem
blöðin las, trúði og sagði: “Leir-
skáld er upprisið, látum hann, þagna”
—Það tekst, sent þjóðin vill. Marg
ir efnilegustu nýsveinarnir í íslenzk
um bókmenntum þögnuðu áður en
þeir lærðu málið, en aðrir hröktust
til útlanda. Auðvitað eru ekki allir
íslenzkir ritdómar óvingjarnlegir, en
þeir eru lang oftast gagnslausir af
því þeir benda ekki með skýrum og
(Frh. á 5. bls.)