Heimskringla - 22.05.1929, Qupperneq 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 22. MAÍ, 1929.
sú, að þvi fé skuli varið til þess að koma
á stúdentaskiftum milli Kanada og ým-
issa helztu menningarlanda heimsins.
Það þarf auðvitað ekki að taka fram, að
hvorki hefir nefndin fengið hugmynd
sína að láni hjá Miss McPhail, né ungfrú
in hjá nefndinni.
Auðvitað er ómögulegt að vita hvem
ig þessari málaleitan Heimfararnefndar-
innar reiðir af þar eystra. En nefndin
vonar hins bezta, og ekki síður fyrir þá
sök, að forsætisráðherra ríkisins er nafn-
kenndur lærdómsmaður sjálfur og fræði-
rithöfundur. Og óhætt mun vera að
treysta því, að allir góðir íslendingar hér
vestra stefni einhuga óskum sínum í
Bömu átt og Heimfaramefndin, að ríkis-
stjórnin verði vel við þessari málaleitan.
því engin viðurkenning, er hugsanleg
væri, gæti orðið báðum löndum meiri
blessun né varanlegri, en einmitt þessi.
Og vér ættum öll að geta orðið samhuga í
þessari von.—
WINNIPEG, 22. MAÍ, 1929.
Hdtnskrmgla
< Stof n«*t> IHHÖ)
Krmur «t I htrrjnm mlTJtlknieft
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
K53 oa
855 SAKGEJiT AA'E , WIJÍAIPEG
TAI.8IMI: 80 537
V«r* blaBstns er »3.00 ftrgangurinn borg-
Ut fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PBESS LTD.
HIGFOS HALLDÓRS frá Höfnum
Rltstjóri.
(3tan«akrlU tll blaSslna:
HE VIKlJiG PHIiSS, L.td.. IIox 31«
Utnnáakrlft tll rltatjörnnn:
RDITOR IIBIAISKHUVGUA, Box 8105
WINNIPEG, MAN.
‘Helmskringla is jrubllsbed by
The Vlklng Preaa I.td.
and prlnted by
CITV PR IJiTING * PUBI.ISHHVG CO.
•58-855 Snrgent Ave., Wlnolpeg, Mnn.
Telephone: .88 53 7
SAMHUGA VON
“Sá hlær drýgst er síffast hlær”
Síðan Heimskringla um daginn gat
um vonir þær, er Heimfararnefndin
gerði sér um viðurkenningu Bandaríkja-
stjórnarinnar með myndastyttu af Leifi
Eiríkssyni, í tilefni af þúsund ára afmæl-
ishátíð Alþingis á íslandi, hafa oss úr
ýmsum áttum borist getgátur og fyrir-
spurnir um það, hvort Heimfararnefnd-
in gerði sér enga von um veglega viður-
kenningu frá Kanada í því tilefni; hvort
nefndin hefði nokkuð lagt til þeirra mála,
og ef svo væri, hverrar tegundar sú við-
urkenning myndi helzt verða, ef stjórnin
sæi sér fæirt, að taka til greina að ein-
hverju leyti tillögur nefndarinnar.
Því er skemmst til að svara. að
nefndin vonast eftir viðurkenning frá
Kanadastjórn í tilefni af þessari einstæðu
hátíð, og hefir reynt að gera það sem í
hennar valdi stendur til þess að sú við-
urkenning verði sem veglegust og hæfi-
legust lslandi, og eftirminnilegust báðum
löndum, íslandi og Kanada. Hefir Heims
kringla nú, með hliðsjón af því sem að
framan er sagt, fengið leyfi Heimfarar-
nefndarinnar til þess að gera heyrum-
kunnar tilraunir og vonir sínar í þessa
átt.
Fyrir hérumbil tveim mánuðum síð-
an afréði Heimfararnefndin að fara þess
á leit við stjórnarvöld Kanada. að Sam-
bandsþingið samþykkti að gefa íslandi á
þessum heiðursdegi þess, er í hönd fer,
þá fjárupphæð, að vextir af henni nægðu
til þess að kosta einn íslenzkan háskóla-
nemanda á ári hverju til náms eða fram-
haldsnáms við einhvern kanadiskan há-
skóla. — Varð það svo úr að nefndin
ritaði forsætisráðherra ríkisins, Rt.
Hon. MacKenzie Ki.ig, bréf þessa efnis.
LTm leið var og fleiri ráðherrum ritað og
auk þess ýmsum þingmönnum allra
flokka, er nefndin þekkti bezt til og
þótti líklegast að einhver kynni hefðu af
íslendingum og íslenzkri menningu, og
væru því líklegastir til þess að leggja lið
þessari málaleitan.
Nefndin hefir ekki getað komið auga
á nokkra veglegri né hæfilegri viður
kenningu en þessa. Ber ýmislegt til
þess. Fyrst og fremst eru íslendingar
heima fyrir frægastir að fornu og nýju
fyrir bókmenntir sínar. í öðru lagi hafa
íslendingar hér vestra getið sér mestan
orðstír sem lærdómsmenn. í þriðja
lagi eru slíkar sjóðstofnanir orðnar al
gengar víða um lönd og þykja bezt allra
hluta stuðla að aukinni samúð ríkja á
milli, og samþjóðlegum skilningi. Má
t. d. nefna það, sem mörgum íslendingum
hér í Manitoba er kunnugt, að franska
stjórnin hefir gefið hingað sjóð, og er
vöxtum af honum varið til lífeyris við
Parísarháskólann þeim nemanda við Mani
tobaháskólann, er árlega skarar fram
úr öðrum í þekkingu á franskri tungu og
bókmenntum.
Geta mætti þess, í þessu sambandi,
að hinn nafnkenndi kven-þingskörungur
Kanada, Miss Agnes McPhail, hefir lagt
fyrir sambandsþingið þá tillögu, að sam-
þykkja skuli að ríkið leggi til eflingar al-
þjóðafriði einn dal á móti hverjum
hundrað dölum, er það ver árlega til víg-
búnaðar. Er hugmynd hennar einmitt
í síðasta Lögbergi skundar ritstjór-
inn á völlinn ,og kveður oss orðinn ‘ að
athlægi,” fyrir staðhæfinguna nm bréfa-
birtinguna frægu. Ef svo er, þá er það
sannarlega ekki fyrir hans tilverknað.
Aðferð hans er þessi gamalkunna þeim
megin: að hlaupa í hauginn og vindbelgja
þaðan nokkrum fyndni sneiddum og fá-
tæklegum fúkyrðum. Vér vitum, að
enginn lesandi erfir það við oss, þótt vér
höfum ekki skapsmuni til þess, að beita
fyrir oss þeirri bardagamennt.
Og vér eigum að hafa fyllst “fítons-
anda” yfir því, að Lögberg birti innihald
bréfanna góðu. Vér getum gjarna fyrir-
gefið ritstjóranum þessa endileysu. Vér
höfum aldrei haft á móti því, að bréfin
væru birt. Hve vitlaus sú staðhæfing
er.sézt bezt á því, að vér, ásamt öllum
hérstöddum Heimfararnefndarmönnum
æsktum þess af forsætisráðherra, að
hann legði bréfin fram í fylkisþinginu.
eins og tekið var fram í síðasta blaði.
Slíkur var ótti vor við það, að bréfin
yrðu lýðum Ijós!
Hin staðhæfing ritstjóra Lög-
bergs er ekki alveg eins langt frá sann-
leikanum, nefnilega þessi, að birting
bréfanna hafi oss þótt ganga ‘‘glæpi
næst,’’ þ. e. a. s., er átt er við aðferðina
er notuð var til þess að birta þau, þótt
auðvitað höfum vér ekki þau orð sagt.
En einmitt til þess að verja birtingarað-
ferðina, svo óverjandi sem hún er, hefir
ritstjóri Lögbergs ritað þessa grein sína;
sem er jafn full af dylgjum sem fúk
yrðum. Fúkyrðunum ætlum vér að
ganga fram hjá, eins og áður er sagt, en
vísa dylgjunum heim í föðurgarð, með
því að birta að fullu síðara bréfið, er dr.
McKay ritaði oss í tilefni af bréfabirting-
unni. Það hljóðar svo:
LEGISLATIVE ASSEMBLY
WINNIPEG
Editor Heimskringla,
Winnipeg. .
Dear Sir:—
In reply to your letter today and our con-
versation yesterday in regard to my letter to
your paper yesterday, I beg to say that my only
purpose was to correct a statement that ap-
peared in your paper as to the part I played in
the matter.
As stated in my letter yesterday, Dr.
Brandson asked me to secure the letters re-
ferred to and I had an order prepared asking
for the tabling of the sarne in the House.
Before placing this on the order paper I ad-
vised Premier Bracken of my int'ention. He
intimated that as this was a matter that primarily
interested the Icelandic people, he thought it
unadvisabie that it should be brought into th§
House where it might become a subject for
factious discussion and that Dr. Brandson
could secure a copy at his office.
I spoke to Dr. Brandson and he stated that
this was satisfactory to him. According to
these arrangements the correspondence was se-
cured -índ copied by a stenographer sent by Dr.
Brandson for this purpose.
If the correspondence had not been secured
in this way, it would have been called for and
tabled in the House where it might have become
a subject for contentious discussion.
I quite agree with you that the Premier did
not authorize the publication of these letters.
In view of our conversation and your translation
of the articles referred to I realize you had no
intention of wilfully misrepresenting me and
that they do not reflect on me personally.
M. McKay.
ÞYÐING
Ritstjóri Heimskringlu,
Winnipeg.
Kæri Herra:—
Sem svar viö bréfi yðar í dag og samtali
okkar í gær viðvíkjandi bréfi minu til blaðs yð-
ar, vil ég leyfa mér að táka fram að ég ætlaði
mér ekkert annað en að leiðrétta staðhæfingu
sem stóð í blaði yðar um það hvern þátt ég
hefði átt í þessu máli.
Eins og ég tók fram i bréfi mínu í gær-
dag, bað dr. Brandson mig um að ná í áminnst
bréf og ég hafði tilbúna kröfu um að fá þau
lögð fyrir þingið. Aður en ég setti þessa
kröfu á dagskrá þingsins tiikynnti ég Bracken
forsætisráðherra fyrirætlan mína. Hann lét i
ljós að með því að þetta væri má', er fyrst og
fremst Skifti Islendinga, þá áliti hann ekki
ráðlegt að leggja það fyrir þingið, þar sem
það gæti orðið efni í flokksdeilur og að dr.
Brandson gæti fengið afrit á skrifstofu sinni.
Eg talfærði þetta við dr. Brandson, og hann
sagði að hann væri ánægður með það. I sam-
ræmi við þetta samkomulag voru bréfin fengin
og afrituð af hraðritara, er dr. Brandson sendi
í þeim erindum.
Hefðu bréfin ekki verið fengin á þennan
hátt, þá hefði þeirra verið krafist og þau lögð
fyrir þingið, þar sem þau hefðu getað orðið að
þrætuepli.
Eg er yður algerlega sammála* um það,
að forsætisráðherra HEIMIEAÐI EKKI birt-
iug. þessara bréfa* Með tilliti til samtals okk-
ar og þýðingar yðar á greinunum, sem vitnað er
í. er mér það ljóst, að yður datt ekki í hug að
rangherma neitt viljandi i sambandi við mig, og
að þær kasta engum skugga á mig persónulega.
M. McKay.
* * *
í Heimskringlu 8. maí var birt fyrra
bréf dr. McKay allt, en aðeins síðasta
málsgreinin úr síðara bréfinu, þessu sem
prentuð er hér að framan. Þar var
skýrt frá því á þessa leið: “.......Megin-
hluta bréfsins er ekki nauðsynlegt að
birta hér, (enda leyfir rúm það ekki sem
stendur) með því að þar er aðeins end-
urtekin frásögnin um miliigöngu hans í
sambandi við birting bréfanna,.......
Skynsemi og góðgirni ritstjóra Lög-
bergs þykist nú í þessari skýringu sjá
heldur en ekki feitan fisk undir borði.
Ætlar sér nú að verða heldur en ekki
handfljótur, að gogga hann, og hefur
því þessa ífæru á loft í Lögbergi vikuna
á eftir: “....Ef ritstjórinn (ritstj. Hkr.)
hefði verið vandur að virðingu sinni, og
látið sér vitund ant um sannleikann,
myndi hann vafalaust hafa prentað bréfið
í heild. En þetta hefir honum orðið um
megn, eins og títt er um þá, er illan mál-
stað hafa. Birti hann ekki í næsta
blaði bréfið í heild, er hann meira ó-
menni, en vér höfum nokkru sinni hugs-
að oss að hann væri. O. s. frv., o. s-
frv”.
Og nú dregur ritstjóri Lögbergs
tóma ífaaruna úr sjónum. Því eins og
lesendur sjá, eru dylgjur hans um það,
að eitthvað annað hafi verið í bréfinu,
en ‘‘endurtekin frásögn um milligöngu
dr. MdKay,” algerlega rakalausar, og
ögranir hans í því sambandi þá þeim mun
kátbroslegri. Þeir, sem Heimskring'lu
lesa, verða ekki lengi að ganga úr
skugga um það, að síðara bréf dr. Mc-
Kay, er, að undantekinni síðustu máls-
greininni, og því að hann hefir sleppt úr
upphafinu ásökuninni í garð Heims-
kringlu um “gross misrepresentation’’
stórkostlega rangfærslu, — svo að segja
algerlega orðrétt endurtekning á fyrra
bréfinn. Engu aukið þar við. —
Svo þarna verða þá dylgjur Lögbergs
ritstjórans úti. En það gerir sennilega
ekki míkið til. “Þar er að taka á
nógu." á þeim bæ. Og það kæmi víst
engum á óvart, þótt ritstjóri Lögbergs
notaði næsta tölublað sitt til þess að
halda áfram dyigjunum um það, að vér
þrír. er til fundar fórum við dr. McKay,
dr. Rögnvaldur Pétursson, Mjr. J. J. Bild-
feil og ritstjóri þessa blaðs, höfum falsað
fyrir dr. McKay þýðinguna á Heims-
kringlugreinunum, þar sem hans er fyrst
getið. Ritstjóra Lögbergs er það svo
gnðvelkomið. Vér skulum ekki telja
*Auðkennt hér.
eftir oss að reka einnig þær j
dylgjur ofan í hann aftur. Það j
þarf ekki mikið átak til þess, ‘
fremur en við þessar dylgjur
hans, sem'hér er hnekkt um síð
ara bréf dr. McKay.— Og þótt
ritstjóri Lögbergs reyni að
kreista úr sér hláturinn við og
við, þá verður þó alltaf hlegið
síðast og drýgst hérmegin — á
hans kostnað.
* * *
En úr því að sjálfboðarnir
eru svona forvitnir um síðara
bréf doktorsins þá er ekki úr
vegi að leiða þá í allan sann-
leika um það hvernig á því
stendur að það er aðeins end-
'urtekning hins fyrra, að und-
antekinni síðustu málsgreininni
og ummælunum um hina
‘‘stórkostlegu rangfærslu.’’
Um kveldið, er vér þrír náð-
um samtali af dr. McKay í
þinghúsinu, eins og áður er
sagt, fann hann skjótt, er vér
bentum honum á það, að hann
hafði misstígið sig illa í bréf-
inu bæði með “rangfærsluna”
og þá ekki síður með það, að
almenningur myndi skilja bréf-
ið svo, færi það athugasemda-
laust, að forsætisráðherra hefði
heimilað birtingu bréfanna í
Lögbergi. Dr. McKay viður-
kendi þegar, að þag hefði for
sætisráðherra aldrei gert, og aS
dr. Brandson hefði sér vitan-
lega ekki haft ástæðu til þess
að halda að forsætisráðherra
hefði hugmynd um að bréfin
ættu að birtast í Lögbergi,
hvað þá heldur að hann heim-
ilaði það. Þess vegna reyndi
hann strax um kveldið að ná
dr. Brandson í síma til þess að
fá hann til þess að hætta við
að birta bréf sitt í Lögbergi.
Hann náði ekki dr. Brandson
um kveldið. Um hádegi dag-
inn eftir símar dr. McKay á
skrifstofu Heimskringlu, að dL
Brandson þykist ekki geta orð-
ið við þeim tilmælum, eins og
áður er sagt. Vér æskjmn þess
þá, að vér megum þá strax um
eftirmiðdaginn sækja til hans
á þinghúsið svar við bréfi því
er vér höfðum ritað hohum sam
kvæmt samtali kveldið áður.
Dr. McKay lofar því góðfús-
lega. Vér þrír, er farið höfð-
um kveldið áður förum því á-
samt hr. Árna Eggertssyni til
fundar við dr. McKay, kl. 4
síðdegis. Samræðhr verða líkt
og kveldið áður, og að því búnu
skrifar hann bréfið, eins og það
or prentað hér að framan, að
undantekinni síðustu máls-
greininni. Hann kemur svo
með bréfið þannig úr garði gert
til ritstjóra þessa blaðs, og spyr
hvert vér séum ekki ánægðir
með það svona: að hér sé felld
úr athugasemdin um hina
“stórkostlegu rangfatírslu.” Vér
svörum nei við því. Þetta
bréf sé, að athugasemdinni
slepptri, aðeins orðrétt endur-
tekning á hinu fyrra, og að
því er oss virðist, aðeins tilraun
til þess að hlífa dr. Brandson
frá því að upp um hann kom-
ist; vér hljótum að krefjast
þess, að hann hreinsi forsætis-
ráðherra opinberlega og skHf-
lega, eins og hann hafi tvíveg-
is gert við oss hér munnlega,
af öllum þeim grun, er af fyrra
bréfinu hljóti að leiða um það,
að forsætisráðherra hafi nokki"a
hugmynd haft um það, að bréf
in ætti að birta í Lögbergi;
krefjumst þess að hann skýri
afdráttarlaust frá öllum sann-
leikanum, eins og hann sjálfur
hafi flutt oss hann í þessum
samræðum. Að þessu gekk
dr. McKay tafarlaust og bætti
þá við síðustu málsgreininni,
þeirri er prentuð var í Heims-
kringlu um daginn; málsgrein- j
inni, þar sem dr. McKay er sá j
drengur að kannast við það
hispurslaust, að dr. Brandson j
hafi enga heimild fengið frá!
I fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hiu
viðurkienndiu meðuJL við bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfabúS
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Tcronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
fo^sætisráðherra til þess að
birta bréfin.
Það er alveg sama hvernig
ritstjóri Lögbergs engist á öngl
inum; hann sltur þar fastur og
getur ekki undið sig né dr.
Brandson frá því, hvernig sem
þeir vinda sig og teygja, að
bréfin eru í algerðu heimildar-
leysi birt; birt á laun við for-
sætisráðherra, svo fagur leik-
ur sem það er. Heimfararnefnd
inni var fullkunnugt um þetta
löngu áður en vér áttum tal við
dr. McKay, en þótti auðvitað
sjálfsagt, að láta hann játa
það opinberlega, úr því sem
komið var, sem hann var líka
nógu mikill drengur til að gera,
þótt þeim félögum, hr. Einari
P. Jónssyni og dr. B. J. Brand-
son, virðist því miður ekki hafa
auðnast að læ'ra mikið af því
ágæta og drengilega fordæmi.
Hitt er allt annað mál og al-
veg laukrétt hjá ritstjóra Lög-
bergs að það “breytir engu til
um efni bréfanna, hvernig
þeirra var aflað til birtingar,
jafnvel þó þeim hefði verið
beinlínis stolið,”* svo vér not-
um hans eigin orð. Það er svo
víst og satt, svo algildur sann-
leikur, að um það geta engar
deilur risið, að innihald bréfa
breytist ekkert við það, að
þeim sé stolið. Jafnvíst og það,
að bréfastuldur hefir aldrei tal-
ist sérlega drengilegt afreksverk
meðal siðaðra manna.
*Auðkennt hér
Eina visk segir
hann enn, blessaður
(Frh.)
II.
Nú er þar til máls ;að taka, sem
fyr var frá horfið, o,g: minnast frek-
ar á opna bréfið Arnljóts. Ekki
ætla ég aö munnhöggvast við Arn-
Ijót um það hvað okkur fór á milli,
þegar hann kom til mín með sína
“þýkkjulausu*’ aðfinnslu,; sem hann
talar um í Lögbergi, en orð hans og
erindi var þá a-llt annað en það, sem
hann nú skýrir frá.
Af því að ég býst við að sumir
lesendur Heimskringlu hafi ekki
Lögberg, vil ég tilfæra þessa klausu
úr opna bréfinu:
“Annað dæmi um orðvendni þína
skal hér tilfært, og er um gæzlu
þína á Ingólfssjóðnum. Þú segir:
“.....■...sannleikurinn er sá, að ég
kvittaði opinberlega í blöðunum fyr-
ir samskotafénu og lagði reikning
fram á nefndarfundi fyrir bæði tekj-
ur og útgjöld. Sá reikningur er enn
* IjækuuAvfMunlr — ElnknleyflN
mefMll
ARLINGTON PHARMACY
LIMITBSD
SIKI SflrKenl Arr, Síml 30120
TakitS þessa auglýsing meS ySur
og fáiti 20% afslátt á meSölum,
ennfremur helmings afslátt á
Rubber vörum.