Heimskringla - 17.07.1929, Blaðsíða 4

4. BKJlDSfÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPBG, 17. JÚLÍ, 1929
Hdntakrirtgla
< Stof nuB ÍHSBI
Kraat at » Kterjam ml«Tlka4e*l
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
861 o* 865 SARGENT AVE . WIÍINIPRG
TALSIMI: 80 537
Var« blaSslns er $3.00 á.rgangurinn borg-
Ist fyrlrfram. Allar borgantr sendlst
THE VIKING PR'ESS LTD.
•IGTÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Rltstjórl.
Utanflskrtlt tll bla6atnai
THC VIKIAG PRESS, Ud, Boa 3105
Utanáakrlft tll rltstJ6ranai
CDITOR HEIMSKRIJSGL.A, Box 8105
WII'íNIPEG, MAN.
••Holmskringla ls jrabHshed by
Tbe Vlklng Presa Ltd.
anð prlnted by_____
OlTl PRIHTING * PUBLISHHfG CO.
868-855 Snrieent Ate., Wlnnlpe*. Man.
TOlepbonei .86 53 T
WINNIPEG, 17. JÚLl, 1929
“Oft veltir lítil þúfa...
11
Það veltir oft lítil þúfa þungu hlassi;
og lítil orsök dregur oft til stórra atburða.
Oss hefði ekki dottið í hug að trúa
því, þótt “spámaður” hefði sagt oss, að
örlítil afmælisminning Upton Sinclairs, eft
ir Halldór Kiljan Laxness, er Heimskringla
prentaði í vetur eftir “Alþýðublaðinu" í
Reykjavík, myndi verða Laxness meiri og
betri auglýsing, í Bandaríkjunum, en nokk
uð annað, er um hann hefir verið sagt og
ritað, síðan hann tók að fást við ritstörf.
Og þó bendir allt til þess, að svo muni
verða.
Eins og men muna, hafði þetta grein
arkom þau áhrif á tvo “fósturlandsvini”
í Bandaríkjunum, þá hr. 0. T. Johnson og
G. T. Athelstan, að mörgum fannst stappa
nálægt fullum ærslum Urðu úr blaðadeil
ur á milli þeirra félaga, og dr. Richards
Beck, er fenginn var til liðveizlu við þá,
annarsvegar, og hr. Laxness, ritstjóra
þessa blaðs, dr. J. P. Pálssonar og séra
Bjöms Jóhannssonar í Portland, Ore.,
hinsvegar. Varð afstaða vor svo vinsæl
meðal nokkurra áköfustu íslenzkra föður-
landsvina í Bandaríkjunum, lesenda vorra,
að vér sáum oss eigi fært, þótt leitt sé að
þurfa að játa, að íþyngja þeim með svar-
grein frá hr. Laxness í viðbót við allítar-
legt svar frá ritstjóra þessa blaðs. Lauk
því orustunni með einni hinni nöprustu og
snjöllustu háðgrein frá hr. Laxness til and
stæðinga sinna, þar sem hann, beygjandi
sig í auðmýkt fyrir andríki þeirra.víðsýni
og rökfærslu, bað þá velvirðingar á “allri
sinni tilveru,” ef svo mætti segja. Kefðu
allir aðiljar í raun og veru mátt vel við þau
úrslit una.
En nú hefir einhverjum íslenzkum
‘‘heiðursmönnum” fundist að hér væri
ekki nema hálft verk unnið. Þeim hefir
hlotið að finnast mikið til um þær voða-
legu “árásir,” er gerðar hafa verið af inn-
lendum og erlendum rithöfundum á viss
ranghverfu-fyrirbrigði amerísks þjóðskipu
lags. En kjarkurinn hefir að þessu sýni-
lega ekki enzt til þess að leggja í högg-
orustu við meir eða minna þekkta rit-
höfunda fjölmennari menningarþjóða en
íslendingar eru. En þegar ungur, óð-
huga og stundum nokkuð hvatskeytur rit-
snillingur frá þeirra eigin litlu þjóð, fé-
laus maður þar að auki, lætur sér verða
það á að nota sama mælikvarða á þessi
fyrirbrigði, og starfsbræður hans frá vold-
ugri þjóðum, þá þykjast þeir skynja það
af hugviti sínu, að hér sé ekki við ofurefli
að eiga; hann muni hvort sem er, aðeins
geta hljóðað á íslenzku, og þau hljóð muni
ekki berast langt. Og við þá tilhugsun
blossar upp í þeim kailmannshugurinn
harði. Sami aðdáanlegi karlmannshug-
urinn og knúði Þorbjörn Öngul fram í
Drangey, til áverka við mann, sem hann
var nokkurnveginn sannfærður um, að
enga björg gæti sér veitt.
í stuttu máli: Einhverjir vestur-ís-
lenzkir heiðursmenn hafa þýtt grein Lax-
ness og líklega eitthvað fleira úr skrifum
hans (þýðinguna þarf sjálfsagt ekki að
efa) og sent lögreglunni eða eftirlits-
mönnum innflutninga í Los Angeles, en
þar munu vera einna þröngsýnust og of-
sóknarfíknust yfirvöld Ameríku, ásamt á-
skorun eða kröfu um það, að hinn ungi,
gáfaði rithöfundur sé gerður landrækur
eða fangelsaður.
Þeir mega eiga það þessir dánumenn,
að þeir láta ekki mikið á sér bera. Þeir
eru hógværðin sjálf. Þeir eru ekki, svona
opinberlega, í glaðbjörtu dagsljósinu, að
stæra sig af ættrækni sinni, né umhyggju
fyrir hag fósturjarðarinnar. Manni dett-
ur ósjálfrátt í hug vísuorð Stephans um
Þorbjörn Öngul .
“Vömmin og ragmennskan, viðsjár að
leita sér
Vann sér það nauðugt og sneypt af að
beita sér.”
Það er eins og þeim hafi dottið í hug
þessum herrum, að nokkuð miklum hluta
af löndum þeirra kunni að finnast fátt til
um afrek þeirra, finni engan velþóknan-
legan ilm leggja fyrir vit sín af tiltektum
þeirra. Aðeins þess vegna er hægt að
gera sér í hugarlund, að þeir hafi þagað
yfir þessum öngulsstörfum sínum. Því
það er nokkurnveginn víst, að þeir menn,
er á annað borð geta fengið sig til slíkra
snápsdáða hafa hvorki vit né drenglund til
að finna innst í hjarta sínu til annars en
óblandaðrar ánægju og stolts yfir ótukt
sinni, unz ef svo skyldi fara einn góðan
veðurdag, að þeir gætu malað þá hugsun
fram á milli kvarnanna í höfðinu á sér, að
tiltæki þeirra hefði komið Laxness betur
á framfæri við fjölda málsmetandi manna
í Bandaríkjunum, en kunningjum hans og
honum sjálfum hefði annars veríð unnt í
skjótu bragði. Og það er svo gaman til
þess að vita, að töluverðar líkur eru fyr-
ir því, að sú hafi einmitt orðið raunin á.
A * *
Yfirvöldin í Los Angeles hafa sem sé
tekið kæru og kröfur ‘‘dánumannanna” til
greina, stefnt Laxness á sinn fund, tekið
af honum vegabréf hans og að minnsta
kosti tvívegis spurt hann í þaula um póli-
tízkar skoðanir hans, og tilkynnt honum.
að hann myndi sennilega verða gerður út
lægur.
En nú kemur fleira til sögunnar.
Fyrst blöðin. Málið hefir vakið mikla eft
irtekt í Los Angeles, og þykir ýmsum máls
metandi blöðum þar, sem yfirvöldin hafi
unnið sér lítið til ágætis í þessu máli, (að
maður tali nú ekki um ákærendurna) er
þau telja hið mesta hneyksli. Blaðið
“Open Forum,” tilgreinir setningu þá úr
grein Laxness, er Los Angeles yfirvöldin
vilja gera hann landrækan fyrir: ‘‘Síðasta
bók Sinclairs er Boston og fjallar um af-
töku Sacco og Vanzetti og allan aðdrag-
anda hennar. Þessir saklausu verka-
menn voru drepnir í fyrra eftir óslitnar
píslir og meiðingar í 7 ár og hefir þessi
réttarfarsglæpur vakið andstygð alls hins
siðaða heims.” Síðan bætir blaðið við;
“Þetta gátu innflutninga yfirvöldin eigi stað-
ist, þegar athygli þeirra var vakin á greininni.
Þau drógu Mr. Laxness á skrifstofur sínar hér
í Samibandsbyggingunni, fyrst 31. maí og í ööru
sinni um miöjan júní, og spuröu hann í þaula í
því nær klukkutíma í hvert skifti. Þau sögöu
honum, aö hann hefÖi mælt úr hófi, að þau vildu
hér einungis menn, er ánægöir væru meö stjórn-
ina; þau tóku vegabréf hans af honum, og sögöu
að málinu myndi veröa skotið til Washington, og
aö hann myndi sennilega veröa gerður landræk-
ur. Hann var látinn laus á eigin ábyrgö, veð-
laust.
John Beardsley, lögmaöur Suöur-Californiu
deildar “American Liberties Union,” hefir nú tek-
iö aö sér málið. Þaö er dæmafátt að innflutninga
yfirvöldin skuli fylgja á eftir sliku máli, þar
sem Mr. Laxness hefir einungis sagt hið sama
og þúsundir manna um allan heim hafa sagt um
Sacco og Vanzetti.”
Annað blað, ér vér höfum séð, og
fleiri, að því er vér höfum fregnað, taka
líkt á málinu. Þau geta þess, að Laxness
sé mjög vel þekktur rithöfundur og njóti
mikils álits á ættjörð sinni.
‘‘American Liberties Union,” er gríð-
ar öflugur félagsskapur, er hefir deildir
um öll Bandaríkin. Standa ýmsir af
nafnkunnustu ágætismönnum þjóðarinn-
ar að þessum félagsskap, sem er til þess
stofnaður, að standa á verði fyrir mál- og
skoðanafrelsi manna í Bandaríkjunum, og
tryggja. þaðj að menn, sem annars eigi
gætu staðist straum af málskostnaði, fái
komið fyrir sig fullkomnum vörnum fyrir
dómstólunum. Munu fá eða engin dæmi
vera til þess að félagsskapur þessi skiljist
við mál skjólstæðinga sinna fyr en í fulla
hnefana, og má því telja víst, að enda
þótt svo kynni að fara, að Laxness tapaði
málinu í Los Angeles, þá verði því skotið
til æðsta úrskurðarvalds. Gefur það
góða von um að hann fái að halda lands-
vist, og þá um leið því betra tækifæri, er
hann með þarveru sinni getur búið sér
til þess að koma þýðingu á bókum sínum
á amerískan markað. En til þess er leik-
urinn vitanlega jafnan gerður hjá slíkum
skúmaskotssnáðum og þeim, er gerst hafa
slefberar í þessu máli, að svala sér á mann
inum persónulega, ekki láta sér nægja að
andmæla skoðunum hans opinberlega,
heldur reyna af alefli að baka honum at-
vinnutjón og, ef hugsanlegt væri, æru-
missi. Sérstaklega atvinnutjón. Það
skilja sumir slíkra herra bezt; það sem
kemur við penfngapyngjuna.
Vér sögðum að góðar vonir mætti
gera sér um það, að Laxness fengi, sam-
kvæmt úrskurði æðsta dóms, að halda
landsvist í Bandaríkjunum. Ber þar
hvorttveggja til, að blöðin og almennings-
álitið munu yfirleitt snúast til liðs við
hann, að því er þau láta málið til sín taka,
enda hefir Upton Sinclair. gengið í málið,
til þess að gera það sem víðast kunnugt.
Einnig ber hitt til, að Hoover forseti hefir
nýlega látið svara fyrir sína hönd, er eitt
hið vitlausasta félag allra 100% vitleys-
inga snéri sér til hans, í því skyni.að fá
samþykki hans til nýrra bolshevíka- eða
rauðliða-ofsókna, að hann vildi á engan
hátt vera við nokkrar slíkar eltingar bendl-
aður, væri hjartanlega mótfallinn öllum
þesskonar ánagangi.
En hvernig sem þetta fer, þá er það
þó víst, og verulega gaman til þess að
vita, að þessar lítilsigldu ótuktir, er ætluðu
sér að baka Laxness atvinnutjón og smán,
og jafnvel líkamlegar píslir, hafa með kvik
inzku sinni áunnið það fyrst og fremst að
gefa honum ókeypis jafn mikla auglýs-
ingu sem rithöfundi, í Bandaríkjunum að
minnsta kosti, og hann hefði fengið ef
einhver skáldsaga hans hefði verið gefin
þar út í þýðingu og vakið mikla eftirtekt.
Og þetta gildir jafnt fyrir því hvort sem
hann missir landsvist eða eigi. Laxness
má taka undir með Jósef: ‘‘Þér ætluðuð
að gera mér illt, en guð snéri því til
góðs.”
Öllum góðum íslendingum þykir von
lega lítill heiður að þurfa að telja til þjóð-
bræðra sinna önnur eins siðferðisleg ves-
almenni og þau sem að þessu klögunar-
máli hafa staðið. En huggunin felst þá
máske í tilhugsuninni um það, að það
voru ekki allt óðalbornir menn, er slædd-
ust til íslands á landnámsöld. Og merki
hinna verða einhversstaðar að sjást á
niðjunum.
Annars verður fróðlegt, er Laxness
sjálfur ritar sögu málsins, að sjá framan
í þessa böðla hans, er hann lyftir af þeim
grímunni. Það er alltaf gott að vita
hverja maður umgengst. Og þeir hafa
getið sér svo maklegan orðstír, að þeir
ættu að fá að njóta hans meðan þeir
lifa, er menn fá loks að vita nöfn þeirra,
sumra að minnsta kosti. —
------------x------------
Misráðið
er það áreiðanlega, ef þær fregnir eru
sannar, er allvíða að hafa borist oss til
eyrna, að íslendingar hér og þar í Banda-
ríkjunum séu að reyna með allskonai
fylgisöflun og jafnvel undirskriftum eða
bænarskrám, að fá tveimur eða þremur
íslenzkum myndhöggvurum í Bandaríkj-
unupi í hendur smíði myndastyttu Leifs
Eiríkssonar, það er að segja, að hver af
þessum listamönnum hafi sína áhangend-
ur, er vilja krefjast verksins honum til
handa.
Slíkar kröfur eða bænarskrár geta á
engan hátt aukið veg íslendinga hér
vestra né listamannanna sjálfra, þótt í
bezta skyni séu gerðar. Nefndin, er
kjósa skal myndasmiðinn, veit auðvitað
ekki síður en aðrir, að almenningur hefir
engin skilyrði til þess að meta hæfileika
jafnvel sæmilega þekktra listamanna til
þess að takast slíkt verk á hendur, hvað
þá heldur ef mennirnir skyldu vera lítt,
eða ekki þekktir í heimi listarinnar.
Gegn því einu væri ef til vill ekki á-
stæða að hreyfa mótmælum, að þeir, er
kunnugir eru íslenzkum myndhöggvurum,
gerðu nefndinni kunnugt um tilveru
þeirra, svo að hún gæti leitað sér upplýs-
inga um verk þeirra. En nokkur fylgis-
öflun, hverrar tegundar sem er, frá alþýðu
manna, er allra hluta vegna hið mesta ó-
ráð, sem oetra er að hverfa algerlega frá,
fyr en síðnr, sé eitthvað hæft í því, að
slíkar tilraunir séu á prjónunum. —
Þjóðræknisþingið 1929«
----F undargerð----
(Framhald)
Þá var álit milliþinganefndar í
fræSslumálum íhugaö.
Lagöi A. P. Jóhannsson til og Páll
S. Pálsson studdi aö álitiö sé rætt liö
fyrir lið. Samþykkt.
1. liður:
A. P. Jóhannsson lagði til og Páll
S. Pálsson studdi, aö þessi liöur sé
felldur. Eftir nokkrar umræður er
mest lutu aö því hvaða skilning ætti
aö leggja á orðið “lögréttu,” var til-
lagan samþykkt.
2. liður:
A. P. Jóhannsson lagði til og Páll
S. Pálsson studdi að þessi liður sé
samþykktur. Var það gert eftir
stutta umræðu.
3. liður:
A. P. Jóhannsson lagði til og Guð-
jón Friðriksson studdi, að þessi liður
sé felldur.
J. K. Jónasson frá Vogar benti á
að enginn hörgull væri á bókum fyrir
börn. Lestrarfélög væru víðast út
um sveitir, og að gefa út mánaðarrit
fyrir börn myndi reynast kostnaðar-
samt. Þess vegna væri "hann á móti
þessum lið álitsins.
Þorst. J. Gíslason gerði breytingar
tillögu og Sigfús Halldórs frá Höfn-
um studdi, að þessum lið sé vísað til
stjórnarnefndar. Samþykkt.
Liðum þeim er nú voru óafgreidd-
ir í þessu áliti var frestað, með leyfi
nefndarmanna, með því að annað mál
lá fyrir er brýn nauðsyn krafðist að
kæmist að. En það var skýrsla frá
Árna Eggertssyni lögfræðingi er
Þjóðræknisfélagið hefði beðið hann
að takast á hendur ferð til Prince
Albert til að líta inn í hverjar líkur
væru til þess að eitthvað frekar væri
hægt að vera íngólfi Ingólfssyni til
aðstoðar.
Var Arni Eggertsson þá beðinn að
flytja mál sitt. Bað hann um leyfi
þingsins til að flytja skýrsluna á
ensku og var það veitt. Er hún á
þe*sa leið:
I was instructed by the officers of
the Icelandic National Patriotic
League of Winnipeg, Manitoba, under
date of February 25th to proceed to
Prince Albert and go into the question
of the present welfare of Ingólfur
Ingolfsson who is serving a sentence
of life imprisonment, and especially
go into the question of his mental
soundness.
I proceeded to Prince Albert, Sask.
on Tuesday, February 26th, and inter
vieweo the authorities at Prince Al-
bert penitentiary on the 27th inst.
and discussed the matter especially
as to the present welfare of the priso-
ner is questiop and dealt especially
as to his mental condition.
I might state that Ingolfur Ing-
olfsson entered Prince Albert peni-
tentiary in the month of February
1926 and has since been incarcerated
there. At this stage I might mention
that the authorities in charge have had
an opportunity of thoroughly study-
ing the different prisoners in their
charge and therefore have a thorough
knowledge of what is not only best
for their own personal welfare but
have had the added experience in
knowing the effects on different
prisoners of various treatments meted
out to them.
. In my investigations I pointed out to
the authorities that it was not only
the interest of the society in Ingólfur
Ingolfsson’s own life, but on account
of his act of murder for which he
was convicted, a stigma had attached
to the Icelandic race in America and
elsewhere, as this was tbe first case
in the history of the Icelandic people
and their descendants in America
that a person of that race had been
convicted of a capital offence. I
at the same time mentioned that the
Icel. people and their descendants in
this country were very proud of their
records and achievenients, especially
proud of the fact that there were so
few of their countrymen who had
been incarcerated in either of the
gaols or penitentiaries of Canada, let
alone convicted of capital óffence.
For that reason I might go so far as
I fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hii»
viðurkienndiu jneðujl, vlð bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
um, og hinna miörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfabúð
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
to say that this sad state of affairs
in relation to the unfortunate Ingolfur
Ingolfsson piqued their vanity. This
I advised them was the main reason
why the Icelandic National Patriotic
League was anxious to delve into
the matter again and ascertain if there
was any reasonable ground for their
suspicion as to his mental incapacity.
I might point out that no person or
persons whatsoever are allowed to
contribute anything at all towards the
welfare or wellbeing of any pri&oner
incarcerated in any of the peniten-
tiaries of Canada as the authorities
take the view that the prisoners are
amply provided for by the state, and
for that reason any move to disturb
that relationship between the
aubhorities and the prison-
er., or as between any outside
organization and prisoner is very
strongly resented by the authorities
in charge of the penitentiary. And
at the same time I might mention that
there is no visiting done by outside
organizations in the penitentiary as
is say the rule in all our governmen-
tal hospitals.
I would point out that it is pro-
vided for in the criminal code of
Canada that in case there is any likeli
hood of a prisoner being of unsound
mind that investigations as to his
sanity should be made previous to his
trial by a jury by 12 men, before his
trial is proceeded with but in the case
of Ingolfur Ingolfsson this was not
done. Also it is provided for in the
Penitentiary Act of Canada that in
case any prisoner who has entered one
of the penitentiaries of Canada is
found to be insane within three
months of his entry to such peniten-
tiary and upon certificate from the
surgeon of the penitentiary to the ef-
fect that such person, if in the opiniorr
of such surgeon, such action is war-
ranted, shall be confined in a mental
hospital in the province from which he
came from and shall remain there un-
til such a time as he is cured, and if
cured, shall be returned to the peni-
tentiary from whence he came t»
complete his sentence unless ordered
by the Governor General in Council at
Ottawa, Ontario, but this was not done
in the case of Ingolfur Ingolfsson a-
foresaid.
I was advísed in my investigations
that all of the authorities' at Prince
Albert, Sask. were of the opinion that
Ingolfur Ingolfsson is not mentally
sound, that he is peculiar in his speech
and his actions, but that he is not at all
violently insane, or dangerous to his
fellow prisoners, in fact he has been
a model prísoner in the four years tha(
he has been incarcerated at the Prince
Albert penitentiary and has never
shown any violence at all, and this is
corroborated by the surgeon in charge
of the penitentiary.
I investigated the reasons why Ing-
olfur Ingolfsson had not been sent to
a mentaf hospital and I was advised
that although he was not sound men-
tally his conditión was of such a na-
ture that he could get along all right
at the penitentiary, and if his con-
dition does not get worse he will fare
mtich better there than at the mentaf