Heimskringla - 24.07.1929, Blaðsíða 1

VATALITUir OO HRBIIV9V1V
B&llet Ave- mnú llm«o« #tf.
Stml 8TM4 — tvær Ilnur
Hnttar hreÍDMt)lr o*r endurnýJaWr.
Betrl hreinaun Jafnödýr.
Ágætustu nýtizku litunar og fat&hreftna-
unarstofa í Kanada. Verk unnlV 4 1 degi.
BLLICE AVE., and SIMCOE STR.
Winnipeg —i— Man.
Dept. K.
XUII. ÁRGANGUR
MDEmKUDAGINN WINNIPEG, 24, JULÍ, 1929
NtJMER 43
FRETTIR |
iooooosooeocoooeosoooccoooooooccoccccccoooooooooooeos
KANADA
Sökum langvarandi þurka í vestur
fylkjum Kanada eru uppskeruhorfur
fremur daufar. Samkvæmt yfirlits
skýrslum síðastliöinn laugardag hefir
hveiti naumast náð meira en 50%
þroska til móts við meðahag um
þetta leyti i fyrra sumar. Víða
hafa miklir akrar verið plægðir nið-
ur, vegna þess að sýnt þótti, að kornið
yrði of strjált og lágvaxið til þess
að uppskera gæti borgað sig.
Einna skárstar munu uppskeru-
horfurnar vera i suður Manitoba,
norður af Saskatoon og kringum
Prince Albert i Sask. og í suðvestur
Alberta. Hinsvegár eru betra út-
lit með rúg og bygg, þar sem það
er ræktað. Bithaga hefir hra<að
síðustu viku sökum þurkanna, og út-
lit með hör mjög lélegt víðast hvar.
Aftur hefir mjög óvíða orðið vart við
ryð og engar tejandi haglskemdir
orðið neinstaðar.
James Richardson & Sons Ltd.,
Winnipeg hafa ákveðið, að 'bygg'ja
hér í borg á næstunni skýjarjúf mik-
inn á norðaustur gatnamótum Por-
tage Avenue og Main Street. Hafa
þeir keypt alla torfuna milli Lom-
bard og Rorie stræta að Merchants
Bank byggingunni undanskilinni, og
ætla að láta rífa allar þær byggingar
sem þar standa nú til að rýma fyrir
þessu stórhýsi, nema skrifstofubygg-
ing Richardsons félagsins 367 Main
Street sem rennur saman við þessa
tilvonandi höll. Ráðgert er að byrjað
verði að vinna að byggingunni með
haustinu og á verkinu aðvera lokið að
fullu á miðju næsta sumri. Verður
þetta tígulegasta bygging í vestur
Kanada, 16 hæðir með reisulegum
klukkuturni sem kemur til að gnæfa
hátt yfir allan bæinn. Allur frá-
gangur byggingarinnar verður með
hinu fullkomnasta nýtískusniði, enda
hefir Arthur A. Stoughton, bygginga-
fræðingur, sem uppdráttinn liefir-
'gert að byggingunni, unnið að því
næstum þvi í ár. Talið er að bygg-
ingin muni kosta yfir 2,000,000
dollara.
Uegna útlits fyrir uppskerubrest
á hveiti víða um heim, hefir hveiti-
verð flogið upp á markaðinum hér i
Winnipeg síðustu vikurnar. Fráþví
hrunið varð 30. maií sl. þegar verðið
fór niður í $1.05 þúshelið, hefir hveit-
ið stígið hröðum skrefum- og komst
upp i $1.77 miðvikudaginn þann 17.
júlí og er það snöggari verðsveifla
en menn vita dæmi umtil margra ara.
Siðan hefir hveiti-verðið verið mjög
óstögugt ýmist hrapað eða hækkað
jafnharðan.
Á miðvikudaginn var heimsóttu 60
meðlimir Manitoba Electrical Associ-
otion, Great Fah orkustöðvar hluta-
félagsins Manitoba Po'wer Company.
E. V. Caton framkvæmdarstjóri
Electric Utility og K. C. Fergusson
umsjónarmaður orkustöðvanna tóku á
móti gestunum og sýndu þeim öll nýju
húsin og stórt samkomuhús, sem fé-
lagið er að láta byggja handa verka-
mönnunum. Hefir það lagt í þess-
ar hyggingar 40—50 þúsund dollara
í ár. — Fossinn er fimtíu og sex feta
hár, þar sem hann rennur inn i túrbín-
urnar, er knýja aflvaka þá er vega
125 tons og framleiða 28,000 hestöfl.
Alls framleiða orkustöðvarnar 168
000 hestöfl.
miljón dollara á ári, eða næstum því
eins mikið og allar stríðsskuldir rík-
isins nema. Telur hann að 12,000
manns sé myrtir þar árlega, en það
samsvarar sjö af hverjum hundrað
þúsundum. Er það fimmtíu sinnum
hærri tala, hlutfallslega en á Bret-
landi. iNew York einni eru 30
þúsund glæpamenn og 10 þúsund í
Chicago. Hafa morð aukist um 350
per cent síðan um aldamót. Þykja
W. H. Ellis þessar tölur all ískyggi-
legar eins og vonlegt er og telur
hann þær svartan smánarblett á þessu
landi, þar sem mestur sé auðurinn og
lögreglan. — Margir mundu ætla að
hér ættu svertingjar og aðrir lítt sið-
aðri þjóðflokkar drjúgan hlut að
máli, en W. H. Ellis fullyrðir að þeg-
ar frá séu dregin afbrot þeirra, sé
tveir þriðju hlutar glæpanna framdir
af mönnum fæddum í Evrópu eða af
afkomendum þeirra. Orsök þessar-
ar miklu glæpafjölgunar telur hann
vaxandi auð landsins og þaraf leiðandi
óhóf á öllum sviðum, og vaxandi á-
girnd og öfund, sem leiðir af mis-
skifting auðsins. Auk þess óþarflega
mikil lagaþvæla, sem allsstaðar veld-
ur árekstrum og loks ýms aukin lík-
amleg þægindi og tæki, hins fjöl-
breytilega nútímalífs, sem á svo marg-
an hátt leggi til tækifærin og freist-
arnar til yfirtroðslu.
Frá Sault Ste Marie er símað 20.
júlí, að ægilegur fellibylur hafi geys-
að yfir strönd Superior vatnsins milli
fljótanna Chippewa og Harmony og
gert mikinn usla. Braut hann tveggja
feta gild tré, þar sem hann fór um, en
sleit önnur upp með rótum og hlóð
þessu hráviði yfir vegi alla, svo þá
gerði ófæra. Þétt hagl fylgdi, sem
eyðilagði þök á húsum og lesti bíla,
sem fyrir urðu. Að öðru leyti vita
menn ekki til að bylurinn gerði ó-
skunda.
BRETAVELDI
Svo miklir þurkar og hitar hafa
gengið yfir Bretland nú undanfarið,
að til vandræða horfir. Hafa sumar
borgir þurft að sækja neyzluvatn
langar leiðir og ýmsar mylnur sem
reknar eru af vatnsafli orðið að stöð-
vast. Víða hafa verið gefnar út
reglur sem banna alla vatns-notkun,
framyfir það sem bráðnauðsynlegt er.
BANDARIKIN
Samkvæmt ræðu er Wade H. Ellis,
fyrverandi rikislögmaður Bandarikj-
anna flutti í útvarp nýlega, kosta
ýms glæpamál Bandarikin 13,000
14 konur eiga nú sæti í neðri mál-
stofu breska þingsins, en voru 10 sein-
ast. 9 af þessum konum eru jafnaðar-
menn, 1 frjálslynd og 1 óháð.
Fer hér á eftir listi yfir konur
þessar og lítilsháttar lýsing á ferli
þeirra:
1. Lafði Astor, fyrsta konan, sem
kosin var á þing í Bretlandi. Hún
er fædd og upp alin í Bandaríkjunum.
Mælsk ?r hún og hefir látið mikið til
sín taka. Seinast var ,hún kosin með
5,079 atkv. meirahluta, en nú með 211
atkvæða meiri hluta.
2. Hertogafrúin af Athol. Hún
er íhaldsmaður eins og lafði Astor.
Hún átti sæti í íhaldsráðuneytinu,
sem nú er fallið.
3. LafSi Iveagh. Hún var fyrst
kosin á þing 1927 og er talin mælsk-
ust kona á þingi Breta. íhaldsmaður.
4. Miss Margaret Bondfield. Hún
átti sæti í jafnaðarmannastjórninni
1924.
5. Miss Susan Lawrence. Jafn-
aðarmaður. Fyrst kosin á þing 1923.
Hún var talin fremst kvenna jafnað
armanna á síðasta þingi, hvað mæl
sku, rökfærslu, minni á tölur og skýr-
slur o. s. frv. viðkom, svo að jafnvel
reyndir þingmenn af hinu kyninu
öfunduðu hana af. Hún hlaut ment-
un sina í Newham College, Cam-
bridge.
Sigurvegarar í framsögn.
Þessir tveir unglingar, sem myndir
þessar eru af, eru Earl Valgarðsson
og Jóhanna Markússon, sem verðlaun j
hlutu í framsagnar-samkepni þeirri,
sem Ungtemplarastúkan Gimli nr. 7,!
I.O..G.T. efndi til að Gimli 15. mai
síðastliðinn. Samkepnin fór fram
bæði á ensku og íslenzku og var kept
um verðlaunapening þann, sem þjóð-i
6. Miss Ellen WilkinSson. Jafn.
aðarmaður. Fyrst kosin á þing 1924
Fyrveerandi skólastjóri og bæjar-
stjórnarfulltrúi í Manchester. Auk-
nefnd “Miss Perky” af þingmönnum.
7. Miss Jenny Lee. Jafnaðar-
maður. Hún er 24 ára gömul og
komst á þing í aukakosningu rétt fyrír
lok seinasta þings. Hún er dóttir
námumanns. — Daily Mail segir, að
hún sé góður ræðumaður, en velgeng-
nin hafa stigið henni lítilsháttar til
höfuðsins.
Nýju þingmennirnir:
8. Miss E. Picton Turbcrvill —
Jafnaðarmaður. Af íhaldsfólki
komin, en tók sér fyrir hendur góð-
gerðastarfsemi á meðal hafnarverka-
manna í Barry. — Hefir ferðast í
Indlandi og víðar. Gekk í óháða
verkamannaflokkinn 1918. Góður
ræðumaður.
9. Dr. Ethcl Bcntham. Jafnað-
armaður. Mikils metinn læknir. Hef-
ir lengi unnið fyrir jafnaðarstefnuna.
10. Dr. Marion Philipps. Jafnað-
armaður. Utskrifuð af háskólanum
í London, einn af þeim sem kom
skipulagi á verkalýðsflokkinn og
hefir unnið fyrir hann siðan 1908.
11. Lafði Cynthia Mosley. Jafn-
aðarmaður.. Hún er dóttir mark-
greifafrúar Curzon og mun vera
aristokratiskust allra þingmanna verk-
alýðsins (að ætterni), er 31 árs og
gift Sir Oswald Mosley, sem líka er
jafnaðarmaður og þingmaður. .
12. Mrs. Mary Hamilton. Jafnað-
armaður. Hún hefir stundað blaða-
mesku og skáldsagnagereð og m. a.
skrifað bók unt Ramsay McDonald.
Mentun sína hlaut hún í Newham
College, Cambridge. Hún er dóttir
prófessors vig háskólann í Glasgow.
Hámentuð kona og igóður ræðumaður
Agætur teiknari og Ieggur stund á
teiknun í frístundum sínum.
13. Miss Megan Lloyd George.
Frjálslynd. Dóttir David' Lloyd
George. Hún er 27 ára og kvað hafa
erft mælsku föður síns í ríkutn mæli.
Hefir kynst ölluni helstu stjórnmála-
mönnum heimsins og flestir þeirra
verið vinir hennar frá því hún var
barn að aldri. Þegar friðarsantning-
arnir voru gerðir í Paris, voru full-
trúar Breta til húsa á Hotel Majestic,
og var Megan þar nteð föður sínum,
en svo mikið bar á henni þar, að
igistihúsið var alment í gantni kallað
Hotel Megantic.
14. Miss .Eleanor .Rathbone. —
Stundaði háskólanám í Oxford. Fyr-
sta konan, sem átti sæti i borgar-
stjórninni i Liverpool.
ræknisfélagið hefir g«fið undanfar-
in ár, og silfurpening, er Stórstúkan
í Manitoba hefir lagt til.
Um 30 börn tóku þátt í skemtiskrá-
nni. Dómarar voru: Mrs.S. Olafs-
son, Miss S. Stefánsson og sr. Þorgeir
Jónsson fyrir íslenskuna. Mr. A. C.
Gillispie, Mr. F. Sólmundsson og Mrs.
McGiIlis fyrir enskuna.
Samtalsfundur við
C. P. R.
Snemma í siðastl. ntánuði gaus sá
kvittur upp, að búið væri að segja
upp samningi þeim er Heimfarar-
nefnd þjóðræknisfélagsins hafði
gjört við Canadian Pacific járnbraut-
félagið um flutning væntanlegra
gesta til Alþingishátiðarinnar á Is-
landi á næstkomandi vori. Þessum
kvitti fylgdi sú saiga að formanni
sjálfboðanefndarinnar, Dr. B. J.
Brandson hefði horist bréf frá C.P.R.
og hann verið spurður að því
hvort hann væri því ekki santþykkur
að ferðin yrði farin heim undir
stjórn ltans og félaga hans og eitt og
sama skipið f'lytti allan hópinn, og
Cunard Iínan tæki við öllunt flutning-
num. Þess var ennfremur getið að
með þessu væri Heimfararnefndin úr
sögunni og hr. Jóni J. Bíldfell for-
manni nefndarinnar visað frá.
Svar læknisins átti að hafa verið með
þeini hætti að hann væri þessu sam-
þykkur, að sameina ferðina undir for-
ustu Cunardlínunnar þó með þeim
skilyrðum að Heimfararnefndin skil-
aði aftur þeim peningum er Sask.
stjórnin hefði veitt henni til að und-
irbúa ferðina, Því að það gæti hann
ekki látið afskiftalaust.
Orðasveim þenna breiddu svo ‘sjálf-
boðar” út ekki eingöngu um bæinn
heldur og víðsvegar út um sveitir ís-
lendiniga norðan og sunnan landa-
mæranna. Hvaða tilefni gæti verið
fyrir honum gat Heimfararnefndin
ekki látið sér til hugar koma því
engan ávæning þess, hafði hún fengið
frá Can. Pac. félaginu, að það væri
hætt við ferðina, eða hefði i huga að
segja upp samningunum við nefndina.
j Fólk var hvatt til þess að fara var-
llega í þaið að skrifa sig hjá nefndinni,
því nefndin væri umboðslaus pg það
1 myndi sízt bæta fyrir því með að kom-
ast að æskilegum skilmálum er til
þeirra huta kæmi og búist yrði til
heimfarar. Ekki sá nefndin ástæðu
til að taka þenna orðasveim till greina
i sökum þess, að hún þóttist vita að
fyryir honum myndi vera fremur lit-
il rök.
Um mánaðarmótin síðustu barst
nefndinni orðsending frá umboðs-
manni C.P. skipafélagssins hér í bæ-
j num og fylgdi þar með, að yfirmenn
j félagsins í Montreal, óskuðu eftir að
j hafa tal af nefndinni,—eða þeim full-
trúum hennar er hún vildi tilnefna,—
um hina væntanlegu heimför og þær
ráðstafanir er fyrir ferðinni þyrfti að
gjöra nú á þessu sumri. Fannst for-
manni nefndarinnar sjálfsagt að
nefndin yrði viö þessum tilmælum, og
í því skyni kallaði hann hana til fund-
ar svo að kjörnir yrðu erindsrekar til
þessarar farar. Létu nefndarmenn
það í Ijósi á fundinum að með ferð-
inni myndi þá líka fást upplýsing
fyrir því hver rök væru fyrir þessum
orðasveimi er svo freklega hafði verið
fluttur um samningsslitin við nefnd-
ina. Var fulltrúunum fyrirskipað að
komast eftir þessu og þá helzt með
þvi að fá skriflega staðfestingu er
tæki af öll tvímæli í þessu efni. Til
farar voru kjörnir undirritaðir, for-
tnaður og féhirðir nefndarinnar ;lögðu
þeir af stað austur fyrra sunnudag 14
þ.m. og komu til Montreal þann 16.
Strax og austur kom fundu þeir
yfirmenn félagsins að máli og var
fundi ráðstafað það sama-kveld.
Af fundinum er það að segja að
umræðueínið var það,að athuga ýmis-
konar ráðstafanir viðkomandi ferð-
inni, og að gjöra áætlun um hvað
margir myndu væntanlegir til farar.
Bentu yfirmenn félagsins nefndarfull-
trúum á, að eftirspurn væri að verða
mikil eftir farrými á næsta sumri til
Evrópu því fundahöld, sýningar og
fl. væri þar í undirbúningi er fólk
héðan langaði til að taka þátt í.
Kváðust þeir ekki vilja festa meira
rúm í skipi er heim færi, en þörf
gerðist, og vildu því fá að vita hvað
margir væru væntanlegir. Því gátu
erindsrekarnir ekki fyllilega svarað,
sögðu sem er, að búnir væri ag skrifa
sig á fjóíða hundrað manns; um ný-
ár rnundi auðveldara að álcveða töl-
una.. Var því sá frestur gefinn, en
að þeim tíma loknum yrði því far-
rými, er fólk yrði þá ekki búið að
festa sér, slegið opnu fyrir hverjum
er hafa vildi. Gátu fulltrúar.þá um
þann orðasveim er gengi hér vestra
og spurðu yfirmennina að því hvort
hann væri með nokkurum sannindum
eða með öllu tilhæfulaus. Svöruðu
þeirþví þannig að hann væri með öllu
tilhæfulaus, félaginu hefði aldrei
til hugar komið að hætta við ferðina,
það hefði engum skrifað í þá átt
hvorki innan eða utan Wpeg. bæjar.
En hinsvegar gátu þeir þess að um-
boðsmaður Cunardlínu félagsins í
New York hefði komið til fundar við
sig, fyrir rúmum mánuði síðan, með
kærur og kvartanir yfir Heimfarar-
nefndinni, er eiginlega reyndust allar
vera sprottnar út af samningi þeim er
fulltrúar nefndarinnar gerðu um veru-
stað gesta í Reykjavik. Kjörin væru
svo langtum rýmilegri en félag hans
hefði komist að og lægi því beinast
við að álita að Can. Pac. félagið ætti
þar einhverja hönd í bagga, með að
greijSa mismuninn er á væri. Ut frá
þessu höfðu spunnist almennaý um-
ræður um heimförina eftir því sem
þeir sögðu og þvi þá verið
hreyft hvort ekki myndi unt að sam-
eina ferðina í eitt og félögin skiftu
með sér flutningnum þannig, að ann-
að félagið flytti ferðamanna hópinn
heim en hitt til baka aftur. Niður-
staða þess máls hefði orðið sú, að
þetta gæti því aðeins orðið að það
kæmi ekki í bága við ráðstafanir
Heimfararnefndarinnar og að hún
væri þessu samþýkk. Lengra hefði
málið ekki komist. Vildu þeir nú fá að
vita hvað Heimfararnefndinni sýnd-
ist um þetta. Svöruðu nefndar full-
trúar því, að sú hefði verið ósk
Heimfararnefndarinnar frá upphafi
að allir Islendingar, er héðan færu
úr landi, heim, gætu orðið samskipa
og haldið hópinn, og ef þess væri
kostur enn, myndi nefndin sízt verða
þvi mótfallinn, en þó svo framar-
lega að það skapaði heimfarendum
engan f járhagslegan óhag og það
kæmi ekki í bága við þær ráðstafan-
ir er þegar væri gjörðar, eins og til-
dæmis með verustað á Islandi og fl.
Eftir nákvæma athugun þessa tnáls
varð niðurstaðan sú að þetta mundi
ekki framkvæmanlegt og réttast vera
að láta sitja við það sem komið væri
því samningum væri oflangt komið,
og ekki hugsanlegt að Heimfarar-
nefndin gæti samþykt fyrir hönd,
væntanlega heimfarenda það sem
hljóta yrði þeirn til fjárhagslegs ó-
hagræðis.
Meðan á þessu samtali stóð var
einum yfirmanninum er á fundinum
sat, borið skeyti það sem birt er á
öðrum stað hér í blaðinu.—Las hann
það og afhenti það svo nefndarfull-
trúunum. Tafði það ekki fundar-
málin. Fanst honum sjáanlega jafn
mikið til um það og líkur eru til að
Vestur-íslendingar þyki yfirleitt um
skrif hr. Jóhannesar Stefánssonar.
Áður en nefndarfulltrúarnir sneru
heimleiðis fengu yfirmenn félagsins
þeim bréf það sem hér fylgir. iSkýr-
ir það si,g sjálft og einnig afstöðu fé-
lagsins gagnvart nefndinni og Islend-
in'gum yfir það heila tekið. •
Montreal, July 17, 1929
Dear Mr. Bildfell;
It was pleasing to see you and Dr.
Petursson the other day and to learn
of the progress which your efforts are
deservedly making to ensure that the
organization of a visit to the Home-
land of a large party of Icelanders
during 1930 will be crowned with
success.
To us of the Canadian Pacific it is
a privilage and pleasure to be associ-
ated with you and your committee
in the celebration of the Millehnial
Celebration of the Icelandic Pariia-
ment.
Since the inception of our organiz-
ation the Canadian Pacific has been
actively and closely associated with
the peopel of Iceland; associated with
them in the creation, building
and maturing of those fine Icelandic
settlements which so pleasantly and
effectively dot the great and growing
provinces of Western Canda; associ-
ated with them in their transportation
by land and by sea, to and from Ice-
land; associated with them in their
everydav business life in the daily
contact which arises from the many
functions performed by the Canadian
Pacific for the people of Canada.
It seems but right, therefor, that we
and you should join hands to enahle
our facilities for transportation to be
at your disposal, and that of your
fellow Icelanders, to participate in
such a world event as the Millennial
celebration of the Icelandic Parlia-
ment.
In Canada our Parliamentary Ins-
titutions a re based on the age Jong
Parliamentary structure of the home-
lands, and it is a tribute to our fore-
fathers that their igreat work of the
past is perpetuated to the present day.
We of the Canadian Pacific are
behind you and with you to help in
every way to promote the success of
the trip you are organizing- with
such splendid spirit, free from per-
sonal gain, and with sentiment and
loyality to your race as its fitting
background.
With every good wish for continued
success, I am,
Yours faithfully,
WM. BAIRD
Á íslenzku hljóðar það svo:
Kæri Mr. Bíldféll:
Mér þótti vænt um að hitta yður
og Dr. Pétursson í fyrradag og frétta
um hversu mjög yður hefir orðið á-
gengt í starfi yðar — eins og þér
verðskulduðuð — við að koma hag-
feldasta skipulagi á för margra Is-
lendinga árið 1930 til ættlands síns.
Vér, starfsmenn Canadian Pacific,
teljum sæmd og ánægju að þvi að
hafa samvinnu við yður og nefnd
yðar um að taka þátt i hátíðahöldum
(Frh. á 8. bls.J