Heimskringla - 09.10.1929, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 9. OKTOBER, 1929
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSIÐA.
Sun-Yat-Sen var alltaf fátækur. Qg
hann var eignalaus þegar hann lézt.
Eins og áöur er sagt, var Sun-Yat-
Sen fyrirlitinn af miklutn þorra landa
sinna. Ösigrar hans hinir mörgu
uröu til þess að rýra traust manna á
honunt. Hinir vitrari menn, sem
þóttu vera, hrisstu höfuöin, hvenær
sem minnst var á harin. — En þegar
hann var dauður var honum hamp-
aÖ, og þaö á maklegleikum. Hann
undirbjó jarðveginn fyrir byltingu.
Hann vakti þjóðernisöldu í landinu,
vakti Kinverja af svefninum og fékk
þá til þess að hrista af sér hlekki
erlendrar ánauðar. Hann er læri-
meistari foringja þjóðernissin^a, sem
nú hafa tekið völdum í Kina og
sameinað þetta hrjáða og sundraða
NOTUÐ
PIANO
Frá $195
NOTUÐ
Phonographs
Þar á Meðal Tegundir sem
VICTOR, BRUNSWICK
COLUMBIA
$20
NOTUÐ
ORGEL
$35
og yfir
öll hljóðfæri
ábyrgst
Söluskilmálar
$5.00
á mánuði
Mim
V\bM
lll VHiCÍMQL m.
riki. — Þeir hafa barist undir merkj-
um hana. Þeir hafa barist í anda
hans. Þeir flytja hugsjónir hans
út á meðal þjóðarinnar. Þeir hafa
flutt rit hans út unt allt landið. Og
þeir hafa frætt almenning um inni-
hald þeirra.
Þjóðernissinna stjórnin í Kina hefir
bygt grafhvelfingu mikla og skraut-
lega í brekku Purpurafjallsins í Nan-
king. Hún kostaði feikilegt fé, enda
á hún að standa sem minnisvarði
“föður kínverska lýðveldisins.” —
Kista hans var grafin upp og jörðuð
í grafhvelfingunni 1. júní þ. á. — Ö-
tölulegur mannfjöldi fylgdi kistunni.
Var gizkað á að 20 þúsund manna
hafi fylgt henni. Og það er enginn
vafi að hugir flestra Kínverja hafa
verið nærstaddir við þá jarðarför.
Athöfn- þessi var mjög hátíðSeg.
Og erlend ríki, sem eiga sendisveitir
í Kína, létu fulítrúa sína mæta, til
þess að vota hinum látna virðingu er-
lendra ríkja.
Sun-Yat-Sen komst til valda, þegar
hann var dauður. — Hann var mis-
skilinn, hræddur og fyrirlitinn í lifandi
lífi. En þegar hann er dauður,
horfa menn upp til hans í lotningu.
—Island.
Alþingishátíðin
hér vestra
(Frh. frá 1. bls.)
ist handa til þess að hrinda ntálinu
á stað; var þar fyrsta sporið vel og
viturlega stigið. Bráðabyrgðarnefnd
j var kosinn á almennum fundi; skipa
J þá nefnd fimm mætir menn og var
þeim falið að komast í samband við
allar íslenzkar byggðir til þess að
almenn samvinna niætti takast milli
allra Vestur-íslendinga hvar sem þeir
væru búsettir.
Á íslendingadagsnefndin heiður skil-
ið fyrir þetta spor og ætti full sam-
vinna að vera trygð þegar jafn skyn-
samlega er riðið úr hlaði, enda eru
ritstjórar beggja blaðanna í nefnd-
inni og er óhugsandi annað en að
bæöi blöðin ljái málinu fullkomið
fy'gí-
Um heimfararmálið hafa orðið
skiftar skoðanir í einu atriði, eins og
öllum er kunnugt. Um hátíðahaldið
hér vestra er ekki líklegt að nokkur á-
greiningur geti átt sér stað; það á
ekkert skylt við heimfararmálið: til
tslands fara einungis fáir tiltölulega,
að öllum líkindum ekki fleiri en í
hæsta lagi 800 manns eða 2—3 per
cent. allra Vestur-íslendinga; hinir
sitja heitna — geta ekki farið ýmsra
orsaka vegna þótt fegnir vildu.
Telja má það víst. að báðar heim-
fararnefndirnar, bæði sent heildir og
einstaklingar þeirra finni sér það
skylt að veita samvinnu og aðstoð
þeirri nefnd, sem kosin verður til
þess að annast uin undirbúning og
og forstöðu hátíðahaldsins hér vestra;
en í þeirri nefnd ættu þó engir þeirra
að vera sem sæti eiga í heimfarar-
nefndunum. Er það einkar áríðandi
að valið í þessa nefnd takist vel;
undir því er mikið komið. Sú nefnd
má engum sérstökum flokki verða
háð, heldur þannig kosin að hún geti
með réttu talist fulltrúanefnd allra
íslendinga í Vesturheimi. Verður
þar að taka tillit til þess að nefnd-
ina skipi nógu margt hinna yngri
manna og kvenna til þess að íslenzk
æska leggi fram alla sína krafta af
fúsum og frjálsum vilja og dragi sig
hvergi í hlé né liggi á liði sínu. En
Efnisgóður
Nærfatnaður
Búð þessi er nafntoguð fyrir það undursam-
lega upplag sem hún jafnan hefir af karl-
manna nærfatnaði. Þér hafið úr að velja
eftir því sem þér viljið, Wolsey, Ceetee, Stan-
field's, Watson’s, Hatchway. Verð $2.00
og þar yfir fyrir alfatnaðinn.
Stiles & Humphries
Winnipeg’s Smart Men’s Wear Shop
261 Portage Avenue — Next to Dingwall’s
jafníramt þarf nefndin að vera skipuð
fólki,-sen) að. heiman liefir komið og
sjálft er lifandi myndir af sögu þjóð-
arinnar. Verði þessa gætt þá er hér
miklum og góðum kröftum á að
skipa og hátíðin getur orðið oss ti!
varanlegs heiðurs hér vestra, en ætt-
jörð vorri og móðurþjóð til virðingar
og vegsauka.
Eftir því sem mér skilst, er það
hlutverk þeirra fimm manna, sem
bráðabyrgðarnefndina skipa að fá
fulltrúa útnefnda af fólkinu almennt
í hverju einasta íslenzka byggðarlagi,
þar sem því verður við komið, bæði
sunnan og norðan landamæranna. Að
því búnu er ætlast til að allir þessir
fulltrúar mæti á almennum fundi hér
í Winnipeg og verði málið' rætt þar
rækilega frá sem flestum hliðum. Þar
verður að líkindum kosin framkvæmd-
arnefnd og störfum skift eftir því
sem hagkvæmast þykir.
Hátiðanefndin á Islandi lýsti þvi
yfir í blöðunum að hún óskaði eftir
tillögurrf frá almenningi um tilhögun
hátíðarinnar þar, og kvaðst hún fús-
lega taka til ihugunar allar uppástung
ur, hvers efnis sem væri. Hefi ég
það fyrir satt að þessi stefna nefndar
innar hafi borið sérlega góðan árang-
ur — hafi vakið almennan áhuga og
hafi opnað leiðir mörgum og merkum
nýmælum, sem ef til vill hefött aldrei
annars komist á framfæri.
Eg tel það sjálfsagt að hin væntan
lega hátíðanefnd hér vestra feti í fót-
spor systurnefndar sinnar heima í
þessu se!n mörgu öðru. Geri hún
það og heppnist henni að leysa verk
sitt vel af hendi, þá auðnast henni að
rita í sögu Vestur-Islendinga og
þjóðar vorrar yfirleitt, sem lesin
verður um langan aldur.
En eigi hátíðahaklið hér að heppn
ast, sem öllum mun áhugamál, þá
þarf að hraða störfum, því tíminn
líður óðum; væri þess þvi óskandi að
allár íslenzkar byggðir Ixiggja megin
landamæranna hröðuðu þvi sem mest
að ræða málið heima í héraði og
kjósa fulltrúa til þess að mæta á
hinum fyrirhugaða allsherjarfundi i
Winnipeg. Verði því ekki viðkom-
ið, einhverra orsaka vegna í einhverj-
um byggðum að senda fulltrúa, þá
væri það samt æskilegt og nauðsyn-
legt að fólki kæmi þar saman, bæri
saman ráð sín og sendi ritara fimm
manna nefndarinnar, Mr. W. J. Lin-
dal, álit sitt og tillögur.
Auk þess eru sérstakir einstakling-
ar og einstakar fjölskyldur hér og þar,
sem ekki eiga heima í neinni íslenzkri
byggð; álit þeirra væri einnig æski-
legt að fá, því þátttakan þarf að
verða almenn og undantekningarlaus.
Þetta þarf að gerast nógu snemma
til þess að öll bréf og skevti verði
komin í hendur bráðabyrgðarnefnd-
arinnar fyrir 15. okt, þvi þá mun hún
hafa í hyggju að taka til staría.
Sig. Júl. Jóhannésson.
Tvær bækur
“Festens Gave” heitir bók ein, sem
“Gyldendal” hefir nýlega gefið út.
Höfundur hennar er dr. Knud Ras-
tnussen.
Efni bókarinnar er úrval af hinum
fjölmörgu munnmælum, sem höfund-
urinn safnaði i 5. Thule-leiðangrinum.
Eins og ’gefur að skilja ,er efni hennar
rnjög saman þjappað, til mikillar gleði
fyrir þá, sem andstæðir eru málaleng-
ingum í ritsmíðum. Lesmálið er þó
hvergi slitrótt né ógreinilegt, þrátt
fyrir allan samdrátt, Enda er höf-
undurinn kunnur að snotrum stíl og
fögru fornti, auk frábærs skilnings á
flestu því, sem hann hefir tekið sér
fyrir hendur að rita um.
Af þeim mörgu bóktim, sem ég hef
lesið eftir Knud Rasmussen, set ég
“Festens Gave” fremsta á bekk. —
Hér er auðvitað ekki átt við vísindarit
höfundarins. — Lesmál þessarar bók-
ar minnir víða á fyrstu bók hans um
Grænland og Grænlendinga: “Nve
Mennesker.” Utgáfum þessara bóka
svipar einnig hvor til annara, nema
hvað stíllinn í “Festens Gave” er
æfðari og teikningar allar dregnar af
meiri snilld, en i “Nye Mennesker.”
í “Nye Mennesker” getur höf. ald-
urhniginnar Eskimóakonu, sem á
barnsaldri hans hermdi honum fjölda
þjóðsagna. En sú, sem einkutn vakti
eftirtekt hans, var saga um fólk nokk
urt, sem bústað átti nyrst á norður-
hveli jarðar, og þeir sem þangað fýsti
að leita, urðu að taka sér fari með
sunnartvindinum. Knud Rasmussen
óskaði sér þegar á unga aldri, að
komast í kynni við þessa merkilegu og
þrautseigu menn og hefir nú auðnast
það öllum öðrum framandi mönnunt
fremur, því að hér er átt við Heim-
skauts-Eskimóána.
Einnig í “Festens Gave” er minnst
á gamla Eskimóakonu, sem þó virðist
öllu tregari til að kynna öðrum fróð-
leik sinn en sú, sem um er getið í
“Nye Mennesker.” Það, sem höfund
urinn æskir að fá upplýsingar um.hjá
þessari Alaska konu, er siðir og hætt-
ir manna þar um slóðir, áður en hvít-
ir menn eyddu þjóðareinkennum
þeirra, og kenndu þeim að lifa eftir
háttum hvitra manna. En áður en
þessi aldraða kona hóf upp röddina
varð önnur Eskimóakona að fullvissa
hana um, að Knud væri hvorki trú-
boði né kaupmaður, en vinur hinna
innfæddu, eða einn af þeim, sem ein-
göngu léki löngun á að heyra urn
líferni manna þar í landi. í þann tirna,
þegar hún var ung að aldri. Að
loknu lét “sú gamla” til leiðast, um
leið og hún hvetur tilheyrandann til
að hafa þolinmæði, því að hún viti
mikið, en tunga hennar sé máttlitil,
og að hún tali þar af leiðandi hægt.
Hún byrjar á að skýra þvðingu orðs-
ins: “Qarrtsiluni,” en það er eitt-
hvað sem mun bregðast, eða við
væntun einhvers, sem mun bregðast.
Er dásamlegt að heyra hina fögru
hugsun, sem gemur fram við frásögn
þessarar heiðnu konu.
Að ég hefi sérstaklega, en þó laus-
lega, minnst á þesasr tvær konur, er
sökum þess, að mér virðist þær öðrum
Eskimóum fremur hafa haft rik áhrif
á dr. Knud Rasmusen, framkvæmd
hans og skoðun. Annars bera allar
þjóðsagnirnar, setn birtast í “Festens
Gave” þess glöggan vott, að þekking
höfutidarins á sálarlífi Eskimóa og
lifnaðarháttum er mikil, eða meiri en
nokkurra annara hvítra manna, sem
ferðast hafa þar unt slóðir. Ef til
vill er það einkum að þakka tveim
hæfileikum höfundarins, auk þess sem
hann talar tungu Eskitnóa engu síður
en dönsku: móðir hans var græn-
lensk. Hann hafði tækifæri til að
ferðast og lifa likt sem hinir inn-
fæddu, og hann hefir einkennilega
mikla lagni á að brjótast inn í sálar-
líf annara. Þetta hefir mótað Knud
Rasmussen að nokkru leyti og gert
hann stærri, en flesta aðra vísinda-
menn, sem ferðast hafa og rannsakað
þar nyrðra.
Eg minnist orða Knud Rasmussens
á aðfangadagskveld jóla síðastliðið,
um leið og hann rétti mér að 'gjöf
“Myter og Sagn fra Grönland:” Það
er eigi sökum þess, að ég hafi sjálf-
ur skrifað þessar bækur, að ég gef
þér þær til minningar um jólin 1928;
ég veit, að flestir Islendingar unna
þvt, sem talist getur til fagurra þjóð-
sagna, og vonast til að þú verðir jafn
an sannur Islendingur, hvort heldur
að þú kentur til með að ílengjast er-
lendis, eða hverfa aftur heim til Is-
lands.”
Öldungis rétt.Knud Rasmussen hitti
naglann á höfuðið; þjóðsögur Jóns
Arnasonar bera þess greinilegastan
vott. Og án þess að lasta þurfi
vorar eigin þjóðsögur, því að þær
verða okkur íslendingum jafnan til
vegs og sótna, þá virðist mér hug-
myndaflugið hærra og víðtækara víð-
ast hvar í “Festens Gave,” en í ís-
lenzku þjóðsögunum.
“Um leið og “Festens Gave” er
skemtileg aflestrar og fróðleg, er hún
einsdæmi að fegurð og vandvirkni,
hvað útgáfu hennar snertir. Hún
er prýdd tíu litmyndum og fjölda af
teikningum, sem allar eru að þakka
viti og list Ernst Hansen Hann hef-
ir ferðast á meðal Eskimóa og kynnt
sér hugarfar þeirra nijög nákvæmlega,
enda bera mvndirnar allar vott urn
góðan skilning á ritmáli bókarinnar,
en það er auðvitað réttast fyrir 1es-
endur bókarinnar að skoða þær eigi
um of, fyr en lesmáli hennar er lokið,
eða jafnhliða lestrinum.
Orsökin til þess, að útgáfa bók-
arinnar er svo sérstaklega vönduð, er
sú, að dr. Knud Rasmussen varð
fimmtugur 7. júní t ár. “Festens
Gave” er fæðingardagsbók.
Eg leyfi mér að skora á alla nokk-
urnveginn fróðleiksfúsa menn, að
kaupa og lesa þessa bók, sem gefur
okkur öllurn bókum frentur ágætt yf-
irlit yfir hið feikna hugmyndaflug
Eskimóa.
Mér virðist engin ástæða til að
rekja efni bókarinnar, að öðru leyti
en þegar er gert, ekki sízt þar sem
uni margar og efnis ólíkar sntásagnir
er að ræða. En höfundurinn og
myndasmiðurinn hafa áunnið sér þakk
; læti allra, ?tm unna bókmenntum og
listum.
jiaintíinis “Festens Gave” hefir dr.
j Rasmussen gefið út fyrsta bindið af
hinum visindalega árangri sínum frá.
| 5. Thule-leiðangrinum : "InteUectuOt
Culture of the Iglulik Eskimos, Gyld-
! endal.” Það er stórt •og yfirgt ips-
mikið verk, en fimnt áitka stórar bæk^
ur munu fylgja á eftir. Allt verk~
ið verður gefið út á dönsku.—Vísir
Sigurður Halldórsson.
Sérstakt í Kolakaupum
DRUMHELLER
KOPPERS COKE
Sut 1 Elgin LÍSJ |Mi™ $ 8.50 $10.50
$12.00
> $ 7.00
$15.50
Pea Size $12.00
Sama verð þó sent sé í pokum þegar þörf krefur. Kolin
sendum vér ný, beint úr járnbrautarvögnunum.
Capital Coal Co., Ltd.
24 512
210 CURRY BUILDING
---— PHONES ------
24 151
HVE óbrotin, holl og ódýr
fæða mjólkin er — bezta
fæðan sem tilveran hefir lagt
til, mönnum, konum og börn-
um.
HREIN
MdÓLK
Bezta mjólkin sem keypt
verður fyrir peninga fæst fyr-
ir mjög lítið gjald ef þér kaup-
ið
Crescent er gerilsneydd
Mjólk, Rjómi, Smjör, fsrjómi Áfir og Hleyptur Ostur.
Símið 37101
CRESCENT CREAMERY CO., LTD.
og Rubber Skór geta
verið, sé þeir merktir
með
Bláa
Bekknum
IjESSI blái bekkur er vörumerki
* vort, og merkir hina beztu teg
und Rubber skófatnaðar. Það er
samningur vor um að hann þoli
ótakmarkað slit og sé þægilegur.
Það er sönnun til yðar að skórnir
séu búnir til úr því bezta efni sem
fáanlegt er nokkursstaðar, — og
að þeir séu lagðir með auka rubber
og striga á þeim stöðum þar sem
þeir verða fyrir meira sliti.
Margar þessar lagningar eru á
þeim stöðum sem ekki sjást. En
‘‘Blái Bekkurinn’’ sýnir að þær
eru þar.
Gætið að því að “Blái Bekkurinn’’
sé á öllum þyngri skófatnaði sem
þér kaupið. Þér sparið með því
peninga.
Vörur
dominion
‘
Eins Fullkomnir
Búnar til í Kanada
Notaðar um viða vcröld
Dominion Rubber Co.Ltd.