Heimskringla - 16.10.1929, Blaðsíða 2

S. BLAÐSÍÐa
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 16. OKT., 1929
Magnús Jóhannesson.
F. 21. nov., 1841—D. 16. sept., 1929
Þess var getið hér í blaðinu á
dögunum að andast hefði á hetmili
sonar síns og tengdadóttur sunnan við
Gimli í Nýja Islandi öldungurinn
Magnús Jóhannesson, einn af land-
nemum Arnesbyggðar. Hann var
fæddur á Kleif á Árshógsströnd í
Eyjafjarðarsýslu .21. nóv. 1841. For-
eldrar hans voru þau Jóhannes Brand-
son og Sigurlaug- Þorkelsdóttir hjón
á Kleif. Systkini Magnúsar voru
möng. Er nú aðeins ein systir á
lífi, Snjólaug Jóhannesdóttir, ekkja
Sigurðar heitins Sigbjörnssonar, fyr-
verandi ‘póstmeistara og verzlunar-
manns í Arnesi. Um það leyti sem
Magnús fæddist var prestur í Stærra
Árskógi Hákon sonur Jóns sýslu-
manns Espólíns. Var Magrrús skírð-
ur af honum. Magnús ólzt upp þar
innan héraðs en fluttist ungur austur
í N. Múlasýslu og dvaldist þar nokk-
ur ár. Þar kvæntist hann og var
kona hans Kristiana Jónsdóttir bónda
á Hrærekslæk. Sumarið 1877 flutt-
ust þau til Ameríku ásamt mörgum
fleirum af Norður og Austurlandi er
fluttu það sumar. Héldu þau beina
leið til Nýja íslands og nam Magnús
land í grend við Árnes. Þar bjó
hann um nokkurn tíma. Arið 1881
andaðist Kristiana kona hans. Höfðu
þau þá eignast fimm sonu og misst
tvo, var sá elzti er þá var á lífi, að-
eins 3 ára, en hinir tveir, þeir yngri,
aðeins tveggja nátta. Eru þeir allir
á lífi og heita: Þarkell, bóndi á
Grund við Gimli, kvæntur Friðriku
Marju dóttur Jóhannes heitins Arna-
son er bjó á Espihóli í Víðinesbyggð;
McLAUGHLIN
MOTOR CAR CO.
LIMITED
í NOTUÐU BÍLA
DEILDINNI
BEZTU
BILAKAUP
FÁANLEG
Þeim manni sem vill fá sér góðan
notaðan bíl til heimilisþarfa vildum
vér ráðleggja að kaupa McLaughlin
Buick Sedan Model 26-27. Það
er góður og traustur bíll, í bezta
ástandi, og svo vandalaus til með-
ferðar, að kona yðar getur farið
með hann vandræðalaust. Verðið
er svo lágt að þér getið lagt hann
ofan á kostnaðaráætlan til heimilis-
ins.
Kjörverð ....$825
1926 Paige Brougham. Ríkmann-
legur bíll og málaður með gráum
Duco lit, með hillu fyrir ferðakisttí
ag fimm góðum hjólgjörðum. Er
alveg eins og nýr. Bállinn fyrir
þá sem vilja fá sér beztu bíltegund
fyrir sem lægst verð. Niðurfærslu-
verð þessa helgi .........$875
Hér eru tvenn kjörkaup. 1927
Essex Super Six Coupe og 1927
Essex Coach. Báðir bílarnir í bezta
lagl, með ágætum vélum og á-
byggilegum ............$500 hver
Hér er sýnishorn af bílum, á
niðursettu verði, handa
þeim sem hraða sér
1923 Ford Touring $ 75
1922 Maxwell Tour. 225
1923 Ford Coach..... 125
1920 Oveland Tour. 125
1922 McLaugh. Tour. 225
TAKIÐ EFTIR STÖÐUNUM
Utistöðvar fyrir notaða bíla :
203 Main St.
Sýningarskáli fyrir notaða bíla:
216 Fort St.
Utistöðvar fyrir notaða bíla:
Maryland og Portage
McLaughlin Motor
Car Company
Limited
BEINT FRA VERKSMIÐJUNNI
I BUÐINA
Kristinn Gunnar, steinsmiður í Win-
nipeg, kvæntur Þuríði dóttur Sigurð-
ar J. Magnússonar er nú býr í Piney,
en fóstur dóttir þeirra hjóna Brynj-
ólfs Teitssonar Anderson og Sæunnar
konu hans er nú búa í Arborg;
Kristján, blikksmiður í Winnipeg,
kvæntur Sigurlögu dóttur Sigurbjörns
Jónssonar í Selkirk.
Eftir lát konu sinnar brá Maignús'
heitinn búi og stundaði að mestu leyti
daglaunavinnu og að öðrum þræði
upp í Winnipeg, og flutti svo loks
alfarinn úr Árnesbyggð 1890. Bjó
hann í suðurhluta bæjarins sem nefnd
ur er Fort Rouge. Dvaldi þar í 17
ár, eða þangað til að Þorkell, elzti
sonur hans, flutti norður að Gimli
og fluttist hann þá með þeim hjónum
þangað og dvaldi svo hjá þeim það
sem eftir var æfinnar.
Magnús heitinn var vaskleika og
dugnaðarmaður fram til síðustu ára,
en þá tók heilsu hans að hniigna, svo
að fyrir tveimur árum síðan mátti
hann ekki lengur á fótum vera. Lá
hann svo rúmfastur það sem eftir
var. Ráð og rænu hafði hann fram
í andlátið. og fylgdist með þeim mál-
um er á dagsskrá voru bæði hér og
heima. Hann andaðist 16 sept.
Jarðarförin fór fram miðvikudaginn
næstan á eftir, þann 18, frá heimili
sonar hans og Unitarakirkjunni í
Árnesi. Séra Rögnv. Pétursson jarð
söng og flutti ræðu heima og í kirkj-
unni.
Magnús heitinn var hinn mesti
elju- og dugnaðarmaður meðan að
kraftar leyfðu. Hann var ljúfur i
viðkynningu og vinsæll meðal allra er
til hans þekktu. Sá, er línur þessar
ritar, var honum ekki kunnugur
nema af afspurn, sá hann ekki fyr en
að aldur og heilsubilun höfðu beygt
hann og rýrt krafta hans. En þeir
sem þekktu hann bezt hafa lýst honum
svo að hann hafi verið hóglyndur og
glaðvær, athugull og viðkvæmur, vin-
fastur og sanrrleikskær. Greindur
var hann vel,*og í viðmóti hans öllu
lýsti séi' góðlyndi og drengsskapur,
því varð hann svo kær öllum er
honum kyntust.
Hann er jarðsettur í grafreit Árnes-
byggðar, þar sem margir samherjar
hans frá frumbýlingsárum hvíla, við
hlið konu sinnar, er hann missti svo
snemma á tíð.
—R. P.
FRÁ ISLANDI
Fleygar stundir
Jakob skáld Thorarensen hefir gef-
ið út í bókarformi nokkurar smá-
sögur eftir sig, er hann nefnir
“Fleygar stundir.” — Sögurnar eru
þessar: Skuldadagar, Hlátur, Hel-
fró, Hneykslið og ilmur vatnanna.
Sumar sögurnar hafa áður verið
prentaðar undir höfundarmerkinu
“Jón jöklari.” Mun mörgum leika
hugur á að kynnast þesasri nýju bók
skáldsins.—Vísir.
Ljóðabók ("Ný kvœði”)
eftir Davíð Stefánsson frá Fagra-
skógi er nú komin út. Er þetta
fjórða ljóðasafn skáldyns. Hin eru:
“Svartar fjaðrir” (1919), “Kvæði”
(1922) og “Kveðjur” 1924).—Visir
Alþjóðasamband
samvinnufélaga
Svo sem kunnugt er, gekk samband
ísl. samvinnufélaga i Alþjóðasamband
samvinnufélaga (International Co-op-
erative AllianceJ á síðastliðnu ári. I
Alþjóðasambandinu eru flest merk-
ustu samvinnufélög heimsins. Það
heldur aðalfund sinn annaðhvort ár,
til skiftist í hinum stærri borgum
Evrópu, en skrifstofur þess og fram-
kvæmdarstjórar eru i London. Fram-
kvæmdaráð Alþjóðasambandsins er
skipað forgöngumönnum samvinnu-
mála í hinum ýmsu löndum og heldur
>að fundi sína á sama hátt og aðal-
fundir eru haldnir, en með skemmra
millibili.
Alþjóðasambandið gefur út tíma-
rit (Review of International Co-opæra-
tion), sem kemur út mánaðarlega og
er rnjög fjölbreytt að efni. Flytur
sað greinar um ýms mál hagfræðilegs
eðlis, ritaðar frá sjónarmiði sam-
vinnumanna, þar sem rækilega er
sýnt fram á, á hvern hátt samvinnu-
félögunum er ætlað að leysa hin ýmsu
vandamál fjárhagslegs eðlis, og*vinna
jafnframt að vaxandi menntun og
velmegun þjóðanna. Auk þess flyt-
ur timaritið nákvæmar fregnir af
starfi hinna ýmsu samvinnufélaga.
Það er gefið út á ensku, þýzku og
frönsku.
Framkvæmdastjórn Alþjóðasam-
bandsins safnar saman efnahagsskýrsl
um félaganna og gefur út í einni bók
árlega. Skýrslur fyrir árið 1927
eru nýkomnar út og verða hér tekn-
ar nokkrar tölur úr þeim, til að gefa
mönnúm nokkra hugmynd um starf
samvinnufélaganna, að svo miklu leyti
sem ráða má af tölum einum.
I skýrslunni er félögunum skift í
átta flokka eftir eðli þeirra. Allar
upphæðir eru umreiknaðar í enska
mynt, og þar sem gengi hefir verið
breytilegt á árinu, hefir verið reikn-
að út meðalgengi og fengnir til þess
hæfustu menn.
1 samvinnufélögum þeim, sem
skýrslur hafa gefið, eru samtals 51,-
707,787 félagsmenn, en þess ber að
gæta, að æði mörg félöig þeirra sem
í sambandinu eru, liafa ekki gefið
skýrslu og vitanlega eru félög utan
sambandsins ekki talin með. Félags
nienn allra samvinnufélaga í heimin-
um eru því talsvert fleiri en þetta.
Af þessari tölu eru 60.07 per cent.
í neytendafélögum, 0.34 per cent. í
framleiðslufélögum verkamanna, 22,-
49 per cent. í búnaðarfélögum, 0.15
per cent. í ýmsum félögum (aðallega
byggingarfélöigum), og 16.95 per cent.
í lánsfélögum.
I. Ncytendafél'óg
1 þessum flokki eru skýrslur frá 39
samvinnufélagasamböndum í 33 lönd-
um, sem ná yfir 43,498 samvinnu-
félög með samtals 31,101,954 fél-
agsmönnum. 85 per cent. af þessari
tölu ná yfir félög í Rússlandi, Stóra
Bretlandi, Þýzkalandi og Frakklandi.
Viðskiftin voru samtals £1,312,234,-
089, þar með taldar afurðir félags-
manna £74,367,056. Félögin fram-
leiddu sjálf vörur sem námu £119,-
225,586.
Efnahag þessara félaga er þannig
lýst: Innborgað hlutafé og stofnfé
£109,099,695. Varasjóðir £50,105,-
496. Tekin lán £180,517.986. Inn-
lán £21,796,956. Sem ágóði hefir
verið endurgreitt £22,353,682. Vöru-
birgðir voru samtals £121,636,642 en
fasteignir, lóðir, vélar o. fl. £70,200,-
704.
II. Heilds'ólufélög
Skýrslan nær yfir 35 félög i 27
löndum, Viðskifti þessara félaga
hafa vaxið mjög á árinu 1927 miðað
við 1926. Samanlögð var viðskifta
velta þessara félaga árið 1927, £362,-
714,413 og þar af eigin framleiðsla
£65,177,696.
III. (a) Framleiðslufélög verka-
manm
Skýrslur eru frá 14 félagssambönd-
um í 11 löndum og ná yfir 2,102 fél-
ög með 174,962 félagsmönnum. Sala
þessara félaga hefir verið samtals
£13,849,652.
III. (b) Sambönd framleiðslufélaga,
sem neytendafélög eiga
Skýrslur eru frá 20 samböndum í
9 löndum og er samanlögð sala þeirn
£6,324,067. Af félögum í þessum
flokki eru þau sænsku og svissnesku
merkust.
IV. Búnaðarfélög
í þessum flokki eru talin samvinnu-
félög þeirra, sem landbúnað stunda,
og selja afurðir sínar sameiginlega.
Skýrslur eru frá 21 félagssambönd-
um í 18 löndum, og ná yfir 93,926
félög með 11,644,318 félag’smönnum.
Framleiðsluvörur félagsmanna voru
seldar fyrir £308,342,921, en saman-
lögð er sala sambandanna í þessum
flokki £421,276,642.
V. Ýms Samvinnufélög
í þessum flokki eru aðallega bygg-
ingafélög og eru félagsmenn þeirra
samtals 70,834 en umsetning £1,233,-
341.
VI. og VII. Samvinnubankar og
Lánsstofnanir
Samanlögð velta £2,419,933,275.
Veitt lán og keyptir víxlar £286,919,-
498. Hlutafé ag stofnfé £26,687,-
119. Varasjóðir £8,055,795. Tekin
lán £118,275,163. Innlán (sparifé)
£117.494.142.
VII. Vátryggingarfélög
Líftrygðir eru 1 félögum í þessum
flokki 6,175,876 menn fyrir £600,262,-
711. Iðgjöldin 1927 samíals 6,616,-
553. I heildartryggingum eru
tryggðir 5,272,007 menn fyrir £66,-
432,030, en iðgjöldin eru £753,922.
Svo sem áður er tekið fram, hafa
æði mörg félög í Alþjóðasambandinu
ekki gefið skýrslur, svo þær tölur sem
hér eru tilgreindar sýna ekki alla
starfsemi félagssambandanna, sem eru
í Alþjóðasambandinu. Það er auð-
vitað mikið verk að ná þessum skýrsl-
um saman og ekki nema eðlilegt að
eitthvað vanti. En óhætt er að telja
að míkill hluti verzlunarstarfsemi
samvinnufélaga sé samandreginn í
þessum tölum og gefa þær því hug-
mynd um í hvað stórum stil neyt-
endur og framleiðendur hafa tekið
verzlunina í sínar hendur og tryggt
sér þannig hagkvæmari viðskifti.
Til skýringar má geta þess, að ísl.
kaupfélö,g -eru talin með félögum • í
I. lið, Samband ísl. samvinnufélaga í
I. lið og sláturfélögin i IV. lið
skýrslunnar.—Tíminn.
Or “Á Austurvegum”
Eftir Magnús Magnússon
Kötluhlaupið 1918
Hér er ekki. staður né tími til að
skrifa ítarlega um þetta ægilega hlaup,
sem talið er eitthvert hið stórfeld-
asta, sem sögur fara af, en örfá atriði
skulu þó rifjuð upp, og er þar stuðst
við sögusagnir sjónarvotta og skýrslu
Gísla sýslumanns Sveinssonar. Er
sú frásögn, sem eftir honum er tek-
in orðrétt, sett innan tilvísunarmerkja.
Þann 12. okt., 1918, rúmlega einni
stundu eftir hádegi fundu Víkurbúar
snarpa jarðskjálftakippi, ag ekki leið
á löngu áður en gufumekkir miklir
sáust yfir Mýrdalsjökli, en dynkir af-
skaplegir heyrðust til fjalla, en fram
Mýrdalssand vestanverðan valt fram
jökulsflóðalda dökkmórauð á lit, sem
bar við himin og féll til sævar beggja
megin Hjörleifshöfða. — “Var sem
striðan sjávarnið að heyra.”
Sendi sýslumaður þá menn á fjöll
upp til þess að forvitnast um undur
þessi. Fluttu þeir þau tíðindi, “að
mökk furðulegan legði upp úr jökl-
inum.” Lagði mökk þann undan
veðri austan yfir Álftaversafrétt og
yfir Skaftártungur, en “mestallur
Mýrdalssandur væri sem einn haf-
sjór að sjá með fljótandi jökulhrönn-
um, sem hæstu hús væru.”
Eins og sakir stóðu, var Álftaver í
mestri hættu fyrir hlaupinu, en Skaft
ártungur vegna öskufallsins, en allt
kvikt á sandinum var dauðadæmt;
“samgöngur allar stöðvaðar yfir Mýr-
dalssand og þar með um óákveðinn
tíma öll kaupstaðar viðskifti og fjár-
rekstrar”. Kauptúninu í Vík var
einnig bráður háski búinn, en þess
hefir verið getið hér að framan, og
verður því ekki gert að umtalsefni
hér, en þess eins skal getið, að “vegna
skruggugangs og eldinga” var eigi
kveikt á rafljósunum, svo að bærinn
var að mestu leyti í myrkri, og öllu
símasambandi var slitið. — Svona var
það í Vík, þennan fyrsta dag hlaups-
ins, en hvernig var það í Álftaveri,
sem átti öll þessi ósköp yfir höfði
sér beinlínis?
Þennan dag var bjart veður að
morgni og gott, en gráleit þoka huldi
þó Mýrdalsjökul og náði allt fram á
Hafursey. Var réttadagur ag
“safnsmenn, 16 að tölu, voru dreifð-
ir um allan austurhluta Mýrdalssands
hið efra.”
“Um miðmunda” heyrðu réttamenn
nið mikinn og “undarlega þungan” í
vestri, og vissu þeir eigi gerla í
fyrstu, af hverju stafa myndi, en ekki
leið á löngu áður en skýringin kom.
Móðan yfir Mýrdalsjökli varð svart-
ari, “kolsvart þykni steyptist til land
suðurs yfir loftið” ag fyrsta jökul-
flóðsaldan geystist niður eftir sandin
um. Er smalarnir sáu ógn þessi,,
yfirgáfu þeir fjárhópana, “setti hver
á harðasprett og kallaði hver til ann-
ars að Katla væri að koma.” “Hlupu
réttarmenn” þá á bak hestum sínum og
“hleyptu fram yfir Skálm, en framan
hennar er nær öll bygðin, en nálægt
100 föðmum ofar, en þeir þeystu yfir
ána, vallt fram óðfluga geysihár
veggur grásvarts jökulflóðs með braki
og gusum, sem í hafróti. Sluppu
bændur fram yfir en smalar hleyptu í
Skálmarbæjarhraun, sem er bær ofan
ár og austur við Kúðafljót, efstur i
Alftaveri.’”
Réttarmenn riðu nú allt hvað af
tók til bæja, en jökulflóðið var á hæl
um þeirra. —- “Stefndi það á bæinn
Holt, braut á augabragði túngarð-
inn og flæddi yfir túnið,” en fólkið
flúði.
GIGT
orsakast þegar nýrun hreinsa ekki
þvagsýrueitrið úr blóðinu. GIN
PILLS lækna með mótverkun á sýr-
una og að láta nýrun vinna aftur.—
50c askjan hjá öllum lyfsölum.
133
“Gerðist þetta allt á fjórðungi
stundar og jafnhliða þessum undrum
skall yfir isköld krapasletta með
blautri sanddrífu, enlátlaus reiðarslög”
fylgdu með “ægilegum gauragangi.”
Og kl. 8 að kveldi þessa dags var
jörð öll orðin svört af sandi í Álfta-
veri, en nóttina alla gengu svo mikl-
ar þrumur og eldingar, að enginn þar
um slóðir hafði lifað önnur eins
býsn. —
Geta allir menn gert sér í hugar-
lund við hvaða skelfingar Álftvering-
ar hafa átt við að búa þessa nótt,
þegar eins vel mátti við því búast
að hlaupið flæddi yfir sveitina alla á
hvaða stundu sem var.—Mbl.
þér sem
notiff
T I M B U R
KA UPIÐ
AF
The Empire Sash & Door Co., Ltd.
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
Stofnað 1882
Löggilt 1914
Hitað hafa heimiii í Winnipeg
síðan “82”
D. D.Wood& Sons, Ltd.
VICTOR A. WOOD HOWARD WOOD LIONEL E. WOOD
President Treasurer Secretary
(Plltnrnlr nem ttllum reyna a9 þAknant)
KOLogKÓK
Talsími: 87 308 Þrjár símalínur
ANADIAN NATIONAL RAILWAYS
JARNBRAUTA OG SKIPA FAR-
BREF TIL ALLRA STAÐA í HEIMI
Sérstakar Ferðir Til Ættjarðarinnar
Ef þú ert að ráðgjöra að fara heim í vetur þá findu farseðlasala Canadian National Rail-
ways. Það borgar sig fyrir þig. Canadian National umboðsmenn eru reiðubúnir að að-
stoða þig í öllu þar að lútandi. Það verða margar aukaferðir heim til ættlandsins á þessu
hausti og vetri og
Canadian National Raiiways selur farbréf á öll Atlanzhafs línuskipin og gengur frá öllum
samningum þar að lútandi.
ödýr Fairlbréf yfir Ðesember tíiH Allra Hafnstaða
Attu Ættingja Heima á Gamla Landinu
sem Vilja Komast til Ganada?
FERÐIST ÁVALT MEÐ
CANADIAN
N ATIONAL
RAILWAYS
SJE SVO, og þú œtlar að hjálpa þeim til að komast 'fiingað
til lands þá líttu inn hjá oss Vér önnumst allar slíkar ráð-
stafanir.
ALLOWAY & CHAMPION
JÁRNBRAUTA UMBOÐSMENN
UMBOÐSMENN ALLRA LINUSKIPA FJELAGA.
667 Main Street, Winnipeg Sími26 361
Farþegum nuctt við lending á útleið og heimleið