Heimskringla - 16.10.1929, Blaðsíða 4

4. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 16. OKT., 1929
^tcímsknnglci
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Eigendur:
THE VIKXNG PRESS, LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borglst
fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PRESS LTD.
SIGFÚS HALLDÓRS frá Höfnunj
Ritstjóri.
Utanáskrift til hlaðsins:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
The Viking Press Ltd.
and printed by
THE MANITOBA MINER PRESS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone : 86 537

WINNIPEG, 16. OKT., 1929

Film- og Jazzmenning.
i.
ÁHEYRENDUR
Troðfullt leikhús. Hátíðisdagur
stúdenta og æðri skóla námsmanna. Að-
almyndin á enda, og nú skal tónabað hins
“sæta, söngsins englamáls,” sefa taugarn-
ar, sem í því nær tvo klukkutíma hafa
titrað, stríðþandar eins og fiðiustrengur.
fyrir dulmagni glæpaleiksins frá New
York, eða Chicago, eða einhverri annari
stórkostlegri mauraþúfu heimsmenning-.
arinnar. Sjáaldrið hleypur í hnipur fyrir
ofbirtunni er sindrar frá fetlöngum Ijós-
stöfum á léreftinu: “The Metro Movie”
frá Broadway: óviðjafnanlegir lista-
menn hinnar miklu heimsborgar.
Stafirnir miklu hverfa af léreftinu og
þar sem þeir voru gefur að líta aldingarð
með gosbrunni, fögrum blómum og svöl-
um í baksýn klæddum vafningsviði. Hæ,
prestó! svolítill hluti af Sevilla fluttur á
Broadway. Og í aldingarðinum tveir
Spánverjar (Júðar) skrautklæddir eins og
nautavígamenn, með gull og silfurrenda
strengleika á hnjánum. Þeir leika og
syngja, og það er auðheyrt að þeir kunna
að fara með hljóðfærin, þessir ‘‘man-
söngvarar.” En mansöngurinn er lélegt
jazzlag við ótrúlegan enskan leirburð;
hvorttveggja jafn gersneytt suðrænum
ástarbríma og postulínshundurinn nafn-
frægi á kommóðunni. Ekki einu sinni
fjör^andi, að minnsta kosti ekki af munni
þessara mansöngvara. Raddirnar eru
ekki beinlínis ljótar, það er að segja ekki
alltaf en kætin er aðeins í munnvikjunum,
og í vélrænum axlahnykkjum og mjaðma-
skaki. En áheyrendur hlýða hugfangn-
ir. Hispursmeyjar og búðarjungfrúr
velta togleðurstuggunni út fyrir tann-
garðinn öðru megin, og hvíla kjálkavöðv-
ana, meðan sálin teigar af þessum nautna
brunni hljómlistarinnar, og smákippir
fara um herðar og mjaðmir í strangasta
samræmi við hljóðfallið og fyrirmyndirn-
ar á léreftinu. Og á eftir mansöngnum
dynur lófaklappið um allan salinn jafnt
frá stúdentunum og ‘‘stúdínunum” rétt
fyrir framan oss, eins og frá búðajungfrún
um og samfylgdarmönnum þeirra.
Og nú sér inn í stofu. Dyratjöldum
í baksýn er slegið frá og Titta Ruffo kem-
ur fram á sviðið, klæddur venjulegum
kveldbúningi. Hann byrjar að syngja,
yndislega, óbrolúa. ítalska ástarvísu, ó-
svikinn mansöng, hnykkjalaust og fettu-
laust, með óviðjafnanlega fagurri og þjálf-
aðri rödd; lýtalaust að öllu leyti, svo orð
fá ekki lýst. Hann notar enga kæki;
aðeins nokkur svipbrigði, til þess að fylgja
á eftir einstaka línu. En hann er í sjón
eins og fólk flest; hann er hér ekki jafn
kunnur og Caruso heitinn; hann rífur
ekki úr sér rokurnar, heldur syngur alltaf
með stilltri röddu, og syngur á ítölsku
Og þetta allt saman vekur aðeins aðhlát-
ur áheyrenda. ‘‘What the .......... is
he warbling about!’’ “Gee, look at that
Wop!” Og tennurnar elta togleðrið, og
tungan kjamsar. Og hinn upprennandi
menntalýður landsins byrjar að æpa að
söngvaranum, eins og verið væri að hrópa
‘‘pereat” að óvinsælum kennarafausk. Og
við hvert svipbrigði og hverja-nýja línu
sungna a^sast köllin og mjálmskrækirnir
Og það ber mest á menntalýðnum, eins
og vera ber. En vesalings Titta Ruffo
veit ekki af þessu, þarna á léreftinu. Hann
hneigir sig brosandi og kurteislega, þó
enginn klappi og hverfur á bak við dyra-
tjöldin.
Og á léreftið koma “Tfhe Famous
Three Keller Sisters,” í rússneskum
bændabúningi (sniðnum og silkisaumuð-
um á Broadway) ; ein klædd sem rússnesk
ur bóndi (Broadwaybóndi) og tvær sem
bóndastúlkur. Og nú dofnar kliðurinn
og fellur í dúnalogn. Því þessar ‘‘fam-
ous” og “rússnesku” systur — Júðar úr
fljótsbakkahverfi New York borgar, að
því er virðist — byrja á rússnesku þjóð-
lagi, sem á jafn skylt við frumtegundina
og saltarinn við saxófóninn, auk þess sem
leirburðurinn er enskur, og því skiljanleg-
ur áheyrendum. Listina má leggja að
hnífjöfnu við iþrótt , ‘‘troubadouranna.”
Og raddirnar samkyns, nema hvað í
þeirri minnstu “famousu” tístir eins og
ryðgaðri járnsög í hvert skifti, sem hún
lyftir sér til flugs á hinum ‘‘hæstu tón
um.”
Og nú hlustar allur skarinn hug-
fanginn; menntalýðurinn jafnt sem hinir.
Og kjálkarnir stanza og herðar og mjaðm-
ir aka á stað. Svo hneigja þær
“famous”u sig, — og lófaklappið dynur
um allan salinn. —
II.
LISTAVERKIÐ
Annað leikhús í Winnipeg. Kvik-
myndin ‘‘Víkingurinn” ‘‘Technicolor.”
Dásamlegasta hyggjusmíði kvikmyndalist
aripnar. Alveg ‘‘thrilling” frásögn um
æfintýri “Leif the Lucky.” Helztu per-
sónur: Alwin, ungur og fríður jarl á
Englandi; Helga NilsSON, fósturdóttir
og fósturbróðurdóttir Leifs, sem fylgir
honum í allar víkingaferðir; Sigurður,
höfuðkappi Leifs; “Leif Ericsson” (Leif
the Lucky); “Egil” svarti, formaður
hans; ólafur Tryggvason; ‘‘Eric” rauði;
kona ‘‘Eric's."
Efni og þráður listaverksins
Hjálmvængjaðir, og sérstaklega
hjálmhyrndir víkingar, allsnaktir að beltis
stað ráðast á höll Alwin jarls; strádrepa
allt kvikt, nema sjálfan hann, er þeir
hneppa í þrældóm.
Næst gefur sýn á Noregsströndum.
Þar er Alwin fangi í kaupmannsbúð, sem
er eins og “fjalaköttur” að utan, en hlað-
inn úr slétthöggnum stórbjörgum að inn-
an. Kaupmaður, kafloðinn um krúnu og
andlit, klæddur búningi Hansakaupmanna
á 14. öld, gengur um gólf og strýkur
skeggið. Að búðinni kemur þeysandi á
hvítum færleik Helga “Nilsson,” í trosn-
uðu valkyrjugervi, lánuðu í Bayreuth hjá
erfingjum Wagners, eftir að hafa gengið
sér til húðar í söngleikjum hans. Fröken
Nilsson “eigrar á gríðar stuttpilsi,” rauðu,
er nær ofan á mitt lær, en er í alls engu
innanundir, að því er séð verður. Tin-
hjálm ber hún á höfði og festir á rjúpna-
vængir, álíka og þeir, er gólf voru sópuð
með sumstaðar á íslandi í voru ungdæmi.
Blátt silki-‘‘slag” flaksast um herðar
henni. Jungfrúin ríður geyst í hlað og
fellur þar af baki (fyrir börnin) ; stendur
upp, dustar sig og gengur í búðina til
Kaupa. Þar slagsar hún fram og aft-
ur með hendur á mjöðmum, þegar hún
styður þeim ekki á þann part líkamans, er
tekur við fyrir neðan mjóhrygginn, og læt-
ur skína í tanngarðinn, eins og þorpara-
glenna frá Fljótsbökkunum í New York,
eða East End í London. En þetta eru
uppáhaldsstellingar hennar í öllum leikn-
um og mun vera í samræmi við hug-
myndir Hollywoodskálda og myndlistar-
manna, um norrænar hefðarkonur á
dögum ÓlaÆs Tryggvasonar. 1 Fröken
Nilsson lízt vel á þrælinn Alwin, fréttir
hann um ætterni (sú setning lánuð hjá
soldánsdótturinni í kvæði Heine^sra) og
kaupir hann.
Þessu næst fer hún með hann og
fylgdarliði sínu, til herbúða Leifs og hans
‘‘Viking crew,” sem unir þar á sjávar-
ströndinni við nautshornafyllirí og stóð
hestaglamur. Eru hestarnir teymdir
fram og aftur í sandinum eins og kapp-
reiðagæðingar á skeiðvelli, enda auðsjáan
lega, arabiskir eldisgripir, sennilega keypt
ir úr hesthúsum Harry Sinclairs olíuhá-
karls, um það leyti sem hann varð að
fara í svartholið. Þar kemur Siggi ber-
serkur skeiðríðandi með kvenþræl fyrir aft
an sig, er hann gefur konu sinni, 18 lýsi-
punda maddömu, er verður svo glöð við,
að hún hnippir svo öflugt í Sigga, að
hann fellur flatur á óæðri endann (smá-
börnum og hálMtum í leikhúsinu til
áberandi skemtunar). Siggi er annars
myndarmaður, og gengur í bólusteyptri
tinbrynju eins og fröken Nilsson, og eru
tvær sérdeilislega stórar bólur fyrir geir-
vörturnar. Ennfremur kemur þarna
fyrst í ljós “Egil” svarti, sem er skotinn
í fröken Nilsson.
Meðan á þessu gengur situr Leifur;
sem kvað vera frægur um öll Norðurlönd
fyrir krafta, kjark og réttlæti, í höll Ólafs
Tryggvasonar. Er Leifur hinn ásjáleg-
asti, (í skrautbúningi, sem er 300 árum
á undan tízku þeirra tíma) nýkominn út
úr “Beauty Parlor,” með ‘‘marcellað hár
og yfirskegg; litað með henna, eins og
hár gleðikvenna í Feneyjum, er Tiziano
heitinn Vecellio málaði manna bezt. Ól-
afur Tryggvason er jafnvel “marcellaður”
og Leifur, en lítur ekki út af eins hermann
lega út og Snorri segir frá honum. Er
Ólafur herðakúptur og veimiltítulegur
labbakútur á að sjá, og riðar í hásætinu
undir kórónu og ofhleðslu pells og pur-
pura, enda nákvæmlega ásýndum eins og
tígulkóngurinn í spilunum. Leifur og
Ólafur sitja með landabréf frá 15. öld á
milli sín og er þar dregið á ísland og
Grænland og þar vestur af Ginnungagap,
og eldrauðir drekar á fossbrúninni. Drekk-
ur Ólafur skál Leifs og heitir á hann að
finna Ameríku. Fá nú allir sér í staup-
inu og verður af svo mikill gleðskapur,
að allir fara undir borð nema Leifur og
Ólafur.
Nú ríður Leifur til herbúða, en þar er
allt í uppnámi, því Alwin hefir læðst í
burtu og fundist flatmagandi í sólskin-
inu undir eikartré lesandi í bók, er hann
hefir haft með sér frá Englandi. Helga
þeysir þangað og ber hann, og Egill
blandar sér í málið, en þykist of góður
til þess að taka hólmgönguáskorun Al-
wins, unz Leifur segir, að sér, víkingja-
höfðingjanum, myndi þykja sómi að því,
að berjast við Alwin, þrælinn. Fara Eg-
ill og Alwin á hólm, og er Egill auðvitað
svortklæddur, með afarbreitt “cowboy”-
belti sunnan úr Mexico og samsvarandi
handstúkur. (Annars ganga nálega
allir með handstúkur, annaðhvort úr leðri
eða stáli). Brýtur Alwin sverð Egils, og
gefur honum líf, þó litla þökk hljóti hann
fyrir. Gefur Helga Leifi þrælinn eftir
einvígið.
Nú lætur Leifur í haf, með allt
“crew”ið,, og siglir og rær til Grænlands.
Er slegið áralagið fyrir víkinga, eins og
rómverska galeiðuþræla. Gerast ýms
tíðindi uln borð, er of langt yrði hér upp
að telja, en alltaf slagsar Helga um, búin
á daginn grænu stuttpilsi, á la 1929—30
og ójafn faldurinn, og greinilega nærskjóls
laus, enda heitt á Grænlandshafi, svo að
aldrei sézt ísmoli á leiðinni. Leifur og
Alwin sitja alla daga yfir sjó- eða land
kortinu frá dögum Kólumbusar, og er það
auðsætt, að Alwin talar kjark í Leif að
fara til Ameríku, með því að fullvissa
hann um, að ekkert Ginnungagap sé til,
enda er hann sýnilega miklu siglingafróð-
ari en íslendingurinn, og hjátrú auðvit-
að aldauða á Englandi um þær mundir.
Vitum vér því nú, að aldrei hefði Leifur
fundið Ameríku, ef ekki hefði hann notið
Bretans og bókvitsins þaðan. Kann
sögufróðum íslendingum að þykja þetta
nýmæli, en ekki er að efa fræðin í Holly-
wood.—
Á kveldin stendur Alwin við borð-
stokkinn og horfir þunglyndislega á maur-
ildasuðuna í áraförunum, en Helga, 'sem
á kveldin er klædd eins og frönsk hispurs-
mey, reynir að fá hann á ‘‘petting party,”
en gengur illa, því þrællinn er feiminn,
eins og bóklærðum mönnum er títt. Svo
frjálslega gengur fröken Nilsson að þessu,
að ætla mætti, að drekinn hefði verið á
stærð við Berengaríu, enda kemur hún
honum loksins til þess að kyssa sig.
Nú víkur sögunni til Grænlands. Er
þar kuldalegt um að litast að vonum;
snjór á hallarþaki Eiríks rauða í Bröttu-
hlíð, þó enginn sé ísmolinn fyrir strönd-
um. Eiríkur situr í höll sinni, sem er
engu' síður glæsilega útskorin og tjölduð,
e/n höll Ólafs konungs, og er þar auð-
sjáanlega Alþingi Grænlendinga. Situr
þar maður við hlið Eiríks með penna,
blek og prótokoll. (Ef til vill Snorri,
því þeir í Hollywood taka ekki svo hart á
svolítilli tímaskekkju, enda ekki »að
marka, þótt vér íslendingar vitum ekki
betur en það að fyrsta bók á íslandi hafi
verið rituð um 1000 árum eftir daga Eiríks
rauða). Ritar hann þar í dóma Eiríks
og aðra stórviðburði. Eiríkur er í plötu-
brynju, og skaraðar plöturnar, svo að
hann er eins og tröllvaxið beltisdýr. Dæm-
ir hann einn húskarl sinn til að gjalda
öðrum sekt. en sökudólgur hefnir sín með
því að draga trékross upp úr nærskyrtu-
sig “out of love for Helga.” En
Helga, eða “Maid Helga,” sem
hún er einnig nefnd í Holly-
wood, hefir kastað sér grátandi
Er slegið þar upp dýrind- | yfir Alwin. Umhverfist þá geð-
spektarmaðurinn Leifur, tekur
vitni að því, að þrællinn hafi
svikið sig, og ætlar að höggva
hann. En þá kemur hann auga
á róðukross, er hann hefir yfir
og j káetudyrum sínum og stöðvar
auðvitað höggið, og fær Alwin
konuna.
hálsmáli hins. Sýnir hann Eir-
íki er bregst afar reiður við,
þrífur ketexi mikla, er liggur á
borðinu hjá þingskrifara og
klýfur dónann í herðar niður;
skipar síðan þingritara að bóka
þetta afreksverk og ruglast nú
ekki í tölunni á þessum ‘‘kristnu
hundum,” er hann hafi afmáð
með ketexinni. Síðan staupar
Eiríkur sig úr gullbúnu horni, er
^kki getur verið af nokkurri
annari skepnu en sladanguxa
sunnan af Malayaskaga, og
þurkar eftir með handarbak-
inu.
Meðan á þessu stendur hefir
Leifur tekið land og fer nú allt
liðið upp einstigi, að Bröttuhlíð.
Kemur Eiríkur þá út með konu
sína, skyldulið allt og þræla, en
af þeim virðast tveir af hverjum
fimm vera óþvegnir Júðar.
Verða nú heldur en ekki fagnað-
arfundir og baða menn út öll-
um öngum, hlaupast í faðma,
káfa hver framan í annan og
kyssast eins og franskir póli-
tíkusar eftir hólmgöngu. En
húskarlar taka Helgu og bera
hana á háhesti inn í timburhöll
ina.
is veialu, og borin fram heilsteikt
gimbrarlömb á geipistórum
silfurfötum. Stendur Eiríkur
þar, með tveggja punda steikar-
flykki á skurðarhnífsoddi pg
stýfir af með tönnunum
heldur ræðu fyrir Leifi, með
gúlinn fullan af keti, að forn-
norrænum höfðingjasið. Þar
situr Helga, með 25 centa
festi frá Eaton um hálsinn. Fer
allt vel fram unz Eiríkur kemst
að því, að Leifur er kristinn;
þá lýstur í blóðugan bardaga
án þess þó að nokkur særist,
og er skemst af að segja að Leif
ur kemst til skips eftir að hafa
rænt ógrynni af bankabyggi og
öðrum kornmat úr skemmu föð
ur síns; en pokarnir eru auð-
sjáanlega kolapokar frá New-
castle, er Eiríkur hefir keypt
á lággengisverði á ‘‘eyrinni
Reykjavík.
Nú lætur Leifur í haf til Am-
eríku, og enn er Helga með;
hefir falið sig í kornlestinni, og
finnur Alwin hana þar og kyss-
ast þau þá afar löngum og
harðvítugum Hollywoodkossi.
Fer síðan með hana til Leifs, er
tilkynnir henni að hann ætli að
giftast henni ‘‘Viking fashion,”
hvernig sem það nú hefir ver-
ið. Gengur nú fröken Nilsson
társtokkin um drekann dag
eftir dag.
Alltaf er siglt í vestur og alltaf
gefur á, innanborðs að sjá, þótt
hvergi bryddi á báru. Fara nú
þrælar að verða órólegir, en
af þeim er sægur á skipinu, og
virðist Leifur hafa herjað mjög
á Gyðingalandi. Þetta notar Eg-
ill svarti sér, sem ekki ann Leifi
konunnar, gengur á milli þræl-
anna og espar þá gegn Leifi
með því að bakklappa þeim á
HoIIywoodska ‘‘he-man” vísu.
Kemur þar að, að einn af Gyð-
ingaþrælunum varpar sér að
fótum Leifs, eftir að hafa reynt
áð hnífstinga hann, og grát-
bænir hann um að sigla ekki
með þá í Ginnungagap. (Hér
skeiðar Hollywood enn 500 ár
fram í tímann til Kólumbusar).
Leifur kúgar uppreisnina, er
hefst með þessu tiltæki þræls-
ins, en Egill undirbýr aðra
fullan aldarfjórðung
Dodds nýrna pillur verið
viðurkenndu meðul við
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
Meðan á öllum þessum ósköp
um hefir gengið, eru þeir Leifur
komnir upp í landsteina í Am-
eríku.
Fara þeir í land með trékrossa
og bolshevíkafána skreyttum
‘‘totem”-merkjum Indíána. Mun
i Leifur hafa ætlað sér með því
að ná trausti og hylli Rauð-
skinna. Er auðséð að honum
J hefir tekist það, því í síðasta
j þætti þessa snilldarverks, sézt
j Leifur með lið sitt undir stein-
j turni, er fræðimennirnir í Holly-
í i wood kveða hann hafa byggt,
1 þar er hann steig fyrst fæti á
land. Prédikar hann þar fyrir
sæg af gljásmurðum Ind-
íánahöfðingjum, kristnar þá á
svipstundu og hengir málm-
kross um háls einum þeirra því
til staðfestingar. En nærri
standa Alwin og Helga og legg
ur hún hendur um háls honum
og býður hann velkominn í
nýja heimsálfu.
Þessu næst er manni skýrt
frá því, að Leifur hafi siglt
bráðlega aftur til Grænlands
með megnið af liðinu, en Alwin
og Helga orðið eftir með nokkra
menn. ‘‘Hvað varð um þessa
víkinganýlendu veit enginn, en
turninn stendur enn þann dag
í dag, í Newport, Rhode Island.”
Oss datt í hug, er vér feng-
um rænuna aftur, að ske kynni
að þarna væri úrlausnin á gát-
unni um uppruna Eskimóanna
hvítu, er Vilhjálmur Stefánsson
fann.
* * *
Svona endar þá þetta ‘‘óvið-
jafnanlega snilldarverk” Holly-
wood skáldanna, um fund Am-
eríku. Og svona er það frá
upphafi til enda, að því undan-
skildu, að ýmsu jafnvitlausu er
sleppt úr þessari frásögn, þótt
ótrúlegt megi virðast, að unnt
sé að bæta á alla þá hringavit-
á leysu, um nálega allt menning-
brúðkaupsdag Leifs og Helgu.
Ganga þá brúðhjónaefni fram
fyrir Sigga berserk, og er Leif-
ur í snúrulögðum klaujarfrakka,
en Helga í “latest creation” frá
Paquin í París. Krjúpa þau á
kné fyrir Sigga er færir þeim
mjaðarkollu, niello - m á 1 m -
smellta, frá Tiffany. Staupar
Helga sig grátandi, en er Leif-
ur vill bergja á kollunni, reiðir
Egill til höggs að. baki honum.
Alwin hleypur undir höggið og
fellur særður, en Leifur sprett-
ur upp og keyrir brandinn á
kaf f Egil, þar sem honum kem-
ur verst. Deyr hann eftir að
hafa trúað Sigga berserk fyrir
því að öll þessi ósköp hafi hent
arlíf forfeðra vorra fyrir rúmum
! 900 árum, gegn öllum söguleg-
J um staðreyndum. En hér er þó
i aðeins stiklað á stærstu stein-
unum. Getur hver sem vill,
sannfærst um það af eigin sjón,
að hér er rétt farið með efni
og söguþráð þessa “listaverks,”
að því undanskildu, að tilgát-
urnar um uppruna hesta, skart-
gripa og ýmissa muna eru auð-
vitað frá oss sprottnar. En það
má kannske vera dálítil huggun
‘íslendingum, að hvergi er unnt
að sjá það, á þessu ‘‘listaverki,”
að sá “Leif Ericsson” er þar um
ræðir, sé íslendingur, eða liafi
nokkru sinni á ísland fæti stig-
ið.