Heimskringla - 30.10.1929, Side 2

1. BLAÐSÍÐa
HEIMSKRINGL A
WINNIPEG, 30. OKT., 1929
Þvingun og frelsi.
Eftir dr. phil. Sigurd Nœsgaard
Eftirfarandi grein er tekin úr "Pol-
etiken.” Er hér í stuttu máli skýrt
fráþví hvaS fyrir þeim mönnum vakir,
er telja mikla umbótaþörf á svi3i>
uppeldis- og kennslumála. En þœr
áðferSir og hugmyndir, sem hér eru
á ferSinni, eiga áreiSanlega mikiS er-
indi til okkar Islendinga.
I.
Montessori KveSur svo að orði:
Uppeldismálin hafa fram á þenna dag
verið óleyst vandamál, vegna þess
eins, að fullorðna fólkig tekur röng-
um tökum á börnunum. Fullorðna
fólkiö tekur sér fyrir hendur að
stjórna barninu. En samkvæmt eSli-
legri framþróun, á barniS aS þroskast
eftir skapgerS þeirri og gáfum, sem
því eru meSfæddar. Og frá sjón-
armiSi barnsins kemur fullorSna fólk-
iS inn á sviS þess, sem óboSnir gest-
ir, sterkari í>g vitrari en þaS sjálft,
og þvingar eSlilegan vöxt og viS-
gang barnssálarinnar, mótar hana eft-
it sinni mynd. Frá kennurum og
yfirboSurum á barniS eigi annars aS
vænta, en þvingunar í uppvexti sín-
um.
FullorSna fólkiS verSur aS læra aS
þaS getur ekki mótaS barnssálina eftir
sínum geSþótta. Hlutverk hinna
fullorSnu er aS gefa börnunum hið
rétta umhverfi og andrúmsloft í upp-
vextinum.
Sigmund Freud hefir rannsakaS
þvingun þá, sem fulIorSna fólkiS
leggur á börnin í uppvextinum. Hann
hefir fundiS fjölda meinsemda er eiga
rót sína aS rekja til þvingunar
Otsala
á notuSum
PIANOS
0B6ANS
PHONOGRAPHS
Sérstök haust útrýmingar-
sala á góðum, notuðum og
búðarstöðnum hljóðfærum,
—öll yfirskoðuð og gerð
upp svo þau eru í góðu
lagi,—á verði og skilmálum
sem eru við efnalegt hæfi
allra.
PIANOS
American Piano .... $135
Dunham .......... $165
Williams ........ $225
Heintzman Co..... $235
Mendellsohn ..... $295
Heintzman Co..... $365
PHONOGRAPHS
Fórnað
góðum
vélum á
$15
til
$35
Beztu teg-
undir seld-
ar á broti
einu af þvi
.sdm þæ!r
upphaflega
kostuðu
ORGEL
Fríða^ta úrval, í piano um-
gjörð eða kirkjustíl. 5 og
6 oktövu Orgel-verð
$75 orgel á ....... $37.50
$50 orgel á ......... $25
Borgunarskilmálar allt
ofan í $5 á mán.
WK
lll mi\ML WL
Kaupið hjá reyndum hljóð-
færa sérfræðingum
þeirrar. Þegar börn eru 6—8 ára
gömul, fer að bera á því aS þau verða
bæld af þvingun þessari. Þau gera
sér sjálf enga grein fyrir þessu.
Þvingunin af fyrirskipunum og
forboðum yfirboSaranna legst eins og
mara á sál barnsins, tilfinningalíí
þess, hvatir þess og eðlilegan þroska,
Oft verSa börnin svo bæld, aS meS-
fæddir hæfileikar þeirra koma aldrei
til réttar síns. Þegar þau verSa
eldri og þroskaðri, geta þau ef til vill
aldrei laSaS fram á yfirborS meS-
vitundar sinnar hæfileika þá, sem
þvingun æskuáranna hefir bælt og
að ber, og margskonar hæfileikar
barnanna veslast upp vegna þvingun-
arinnar.
Börnin hætta aS spyrja og rannsaka
af sjálfsdáðum, komast ekki til þess
fyrir yfirheyrslum kennaranna. Allt
framtak barnanna stirðnar í formi
fyrirmyndanna, eftirlíkinganna.
Þegar þaS kemur fyrir, aS börn eru
tekin úr þvingunarskólunum og sett
í frjálsa skóla, sem gerðir eru eftir
fyrirmyndum A. S. Neill, Mariu
Montessori, Pouls Geheeb, Decroly,
Dr. Washburne og annara slíkra, þá
kemur brátt í ljós, hve börnin hafa
bugaS. i verjg bæld, bæði líkamlega og and-
En stundum tekst ekki aS bæla lega. Starfslöngun þeirra vaknar
börnin og unglingana til fullrar
hlýðni viS fyrirskipanir fullorSna-
fólksins; brjótast þá hvatir þeirra út
á undan farginu, út á villigötur.
Fyrst koma þær fram í draumum barn
anna. Grunntónn þeirra er runn-
inn frá bældum hvötum barnanna,
en íklæddir eru þeir brotum og þáttum
daglega lífsins.
Allir draumar bera á sér tákn þró-
unar kynþroskans.
I skólunum lifa börnin undir sí-
feldu þvingunaroki, svo þroski þeirra
og þróun aflagast. Þegar börnin
njóta frelsis í heimilunum, safna þau
um sig verkefnum viS þeirra hæfi,
verkefnum er þroska hæfileika þeirra,
og gefa þeim starfsánægju og löng-
un til athafna. Þar geta börnin
fengiS tækifæri til aS ihuga meS sjálf-
um sér allt sem fyrir augu þeirra ber.
Þar þroska þau hæfileika sína í þær
áttir og meS þeim hætti, sem meS-
fætt eSli og gáfur benda til. Þau
leika sér og dansa, teikna oft og mála,
syngja meS sínu lagi, og skrifa langar
frásagnir um þaS, sem fyrir þau ber.
Enginn þarf aS reka á eftir þeim til
athafna. Starfslöngunin er sívak-
andi.
II.
Þegar börnin stálpast og koma í
skóla, þá steypast skólareglurnar eins
og helgríma yfir allar athafnir þeirra,
starfslöngun þeirra og starfsánægju.
Fyrst eiga börnin aS læra aS sitja
grafkyr á skólabekknum. Þar eiga
þau aS bíða aðgerðalaus unz á þau
er kallaS, og þeint er sagt hvaS þau
, eigi aS gera. Þetta er aðal lífsregl-
j an er skólinn leggur þeim á herSar.
Undir þessa reglu verSa allir aS
beygja sig. Oft fer svo aS líkami
barnanna þolir ekki kyrsetu-þvingun-
ina. Þau fá bogiS bak, hrygg
skekkju, eða verSa á annan hátt vönk-
uS, blóðlaus, þreytt og önug i geði,
nærsýn og taugaveikluð.
Mörg börn, einkum drengir, geta
hrist af sér afleiSingar skólahlekkj-
anna, meS því aS iðka íþróttir og
skemtigöngur. Á þann hátt helst
líkamleg heilbrigði.
En sálarlíf barnanna verSur ávalt
mótaS af skólaaganum. Eftirtekt
þeirra sljóvgast af því hún fær eigi
aS njóta frelsis. Þar er enginn timi
til aS skrifa frásagnir um eitt og
annaS úr daglega lífinu, eSa tæki-
smátt og smátt á ný. Ef kúgunin
hefir veriS mjög gagngerS, þá byrja
börnin fyrst aS rétta viS meS þvi aS
slá í leiki, fremja óknytti eða því um
líkt; því allt sem mipnir á skólalær-
dóm hata þau eins og pestina.
Ef börnin hafa fengiS alnbogarúm
til frjálsra athafna á einu einasta sviði,
og viS verkefni, sem er viS þeirra
hæfi, þá er þeim borgiS. Starfs-
löngunin vaknar á fleiri sviSum, og
þau hrinda þvingunarokinu af sér.
Ellefu ára drengur kom einu sinni á
einn hinna frjálsu skóla. Hann var
góSum gáfum gæddur. En ómögulegt
var aS fá hann til aS snerta á. neinni
námsgrein. Skólaþvingunin hafði
komiS inn hjá honum megnri óbeit
á öllu námi. Hann var látinn vinna
í skólaeldhúsinu í þrjá mánuði. Hann
lifnaSi allur viS verkiS. Starfslöng-
un hans vaknaði á öSrum sviSum,
námsfýsi hans náSi sér, og hann tók
til óspiltra málanna viS námsgrein-
irnar.
En eftir því spm börnin eru eldri,
er þau koma í frjálsu skólana, eftir
því er erfiSara aS koma þeim á réttan
rekspöl. Og margir hafa orSiS fyr-
ir svo gagngerðri þvingun á skóla-
árunum, að meðfæddir 'hæfileikar
þeirra vakna aldrei í meSvitund þeirra,
ná sér aldrei, hafa veslast upp undir
svipu skólaagans, framtakiS er lamaS
um alla æfi, rannsóknahvötin er eigi
orðin annaS en máttlaus stæling og,
eftirliking á annara verkum.
Oft er þvingunin svo gagngerS á
æskuárunum, aS þegar menn ná full-
orðinsárum hafa þeir gleymt öllu
frumlegu, skapandi afli, er í þeim bjó
á æskuárunum, og halda aS þeir hafi
tekiS út þroska sinn eftir eðlilegum
stigbreytingum framþróunarinnar.
En svo er þó í raun og veru, aS
þroski fullorSinsáranna er byggður á
rústum þess, sem eðlilegt var í þving-
unarhelsi uppvaxtaráranna.
III.
Á móti þessu böli rísa hinir frjálsu
skólar. I hinum svonefndu barna-
görSum, er börnunum gefiS frelsi til
athafna eftir þeirra höfði, svo hæfi-
leikar þeirra fá aS þróast samkvæmt
meðfæddu eSli. Reynt er aS lyfta
þvingunum þeim og höftum, er for-
eldrarnir hafa lagt á börnin, til þess
aS þau geti fengiS sem fjölbreyttast-
an og beztan þrozka. Þegar börnin
færi til að teikna þaS sem fyrir aug- koma í skólana, er reynt aS hafa sömu
DryGincerAle
ORSODA
Brewers Of
country“club'
BEER
GOLDEN GLOW
ALE
BANQUET ALE
XXX STOUT
BR E W E fiV
OSBORN E &. M U LVEY-Wl N NIPEG
PHONES 4I III 42304 56
PROMPT.DELIVERY
TO PERMIT HOLDERS
aðferðir og viS eftirlitiS undir beru
lofti. UppeldiS, skólalífíS, börnin,
hin upprennandi kypslóö fær annan
svip en áSur. Kennararnir verSa
nýir menn, og foreldrarnir fá holl
áhrif frá frelsisöldu þessari.
Frelsisalda þessi hófst i stöku skól-
um, undir stjórn J. H. Badleys, Mariu
Montessori, Decroly, Cizek, Bakule
og Helen Parkhurste. En frá for-
gönguskólum þessa fólks breiddust
kennsluaSferðirnar út.
Einkum hafa hinar nýju aSferSir
rutt sér til rúms síðan ófriSnum lauk.
ASferSir þessar eru komnar á í mörg-
um opinberum barna- og unglingaskól
um og æSri skólum. Og nú síSustu
missirin hafa þessar aSferðir veriS
teknar upp í heilum landshlutum. Um
þessa nýju skóla er nú rætt um allan
heim. Og sumstaSar hafa þessar
nýju aðferðir fengiS svo fast form,
aS umsjónarmenn kennslumála hafa
á fáum dögum getaS breytt kennslu-
fyrirkomulagi stórra skóla, meS leiS-
beiningum -sínum.
Grundvallarreglan er sú, aS laga
skólana eftir þörf og hæfileikum nem
endanna. En svo er margt sinniS
sem skinniS. VerSur því aS haga
kennslu hvers barns eftir því hvern-
ig þaS er. Þau sem tornæm eru,
verða aS fara hægar yfir, en hin sem
skarpari eru. — Börnin fá leyfi til aS
haga náminu viS sitt hæfi. Og geta
þau þá lagt alúö viS þaö sem þeim
er mest ánægja aö. Sækjast sér um
líkir. Þau, sem jafnfætis standa,
og eiga geö saman, leita saman viö
námiö, vinna saman. Skólinn skap-
ast um eftir eöli og geöþótta nepi-
endanna.
Á þann hátt taka börnin út sinn
eölilega þroska á öllutn sviöum. Kenn
arinn fær tækifæri til aö kynnast
lyndiseinkennum, tilhneigingum og
þroskastigi barnanna. Og á þann
, hátt kemst kennarinn aS þvi hvaS af-
laga fer, hvar veila er í skapgerS,
hvar þroskinn fer aflaga, hvenær hætt
er viS víxlsporum, kyrkingu og villi-
götum.
I þessu starfi sínu fá kennararnir ó-
”1 þrjótandi og margvisleg verkefni.
! Þeir kynnast þroskastigi barnanna,
fjölbreytni mannlegs eðlis o. fl., o. fl.
Og um þessar rannsóknir og at-
huganir hafa þegar veriS útgefnar
margar og merkilegar bækur.
En þegar kennararnir hafa lært aS
skilja, hve hæfileikar, gáfur, hneigS-
ir Og þroski barnanna er mismunandi,
hætta þeir aS raSa börnunum í bekki,
stjórna þeim öllum í einum hóp úr
kennslustól, til þess aS fylgjast aS
eftir föstum reglum. I staS þess
láta kennararnir börnin sjálf velja
sér verkefni, og athuga síðan hvernig
þeim miSar áfram. En börnin leita
aSstoðar og leiSbeiningar er þeim
þykir viS þurfa.
IV.
Sumum þykir frjálsræði# meS þessu
helzt til mikiS. En þess ber að
gæta, aS þaS er ógerningur aS fylla
heilan bekk meS börnum sem eru
eins, á sama þroskastigi, meö sömu
skapgerö og sömu áhugamál. Kenn- 1
ari, sem beitir þvingun, hlýtur aö tefja
þroska barnanna, i staS þess aS þroska
þá hæfileika þeirra að vinna upp á
eigin spýtur.
Sumir menn líta svo á, aS um leið
og hin venjulega skólastjórn er burtu
numin, þá sé í raun og veru allt upp-
eldi úr sögunni. Þegar þeir menn
mega ekki hugsa sér barnauppeldi
eins og húsbyggingar, eSa vélsmíði,
þá missa þeir sjónir á öllum uppeldis-
aSferSum. Sumir líta á starf for-
eldra og kennara, eins og starf garS-
yrkjumannsins. En þá er altítt aS
þeir liti svo á, aS aðalstarf garS-
yrkjumanna sé aS klippa og skera,
höggva og laga allan uppvaxandi gróö
ur svo aS hann fái á sig línurétt og
ákveSiS sniS. Aftur aSrir geta fund-
iS fyrirmyndir uppeldisstarfsins í erf-
iöi þeirra manna, er temja æöri dýr
og ýmiskonar leikni, hunda, fíla og
þess háttar, er látnir eru gera “kúnst-
ir” sínar á leiksviSinu.
En vilji menn eigi halda áfram að
ala hina ungu kynslóð upp, eins og
um væri aö ræöa verur á lægra stigi
en fullorSna fólkiS, verSa menn aö
gefa unglingunum alnbogarúm til
þess aS vera sjálfráSir í störfum sín-
um viS undirbúning þeirra undir líf-
ið. MeS því móti fær uppeldið fast
an grundvöll á aS byggja, því þá er
starfiS lagaS eftir eðli og upplagi
hvers einstaklings. Kennararnir hafa
yfirumsjónina; og þeir geta gripiS í
taumana hvenær sem er í hinum
frjálsu skólum.
Þegar börnin og unglingarnir hafa
fullt athafnafrelsi, kynnist kennarinn
þeim fullkomlega, lærir aS meta verö-
leika þeirra, kemur auga á bresti
þeirra, sér oft aS margar misfellur
eru runnar frá sömu rót, og getur
gripiS í taumana til lagfæringar á
hentugasta tíma.
En fyrsta og helzta hlutverk kenn-
aranna í hinum frjálsu skólum, er
aS hafa vakandi auga á hvaða hæfileik
um börnin eru búin, hver skapgerS
þeirra er, hver áhugamál þau eiga,
er hafa þroskandi áhrif á þau. Kenn
ardinn verSur aS setjast á bekk meS
Hin ágætu lyf í GIN PILLS verka
beint á nýrun, verka á móti þvagsýr-
unni, deyfa og græða sýktar himnur
og láta þvagblöðruna verka rétt,
veita varanlegan bata í öllum nýrna-
og blöSru sjúkdómum.
50c askjan hjá öllum lyfsölum
135
börnunum, læra aS skilja þau, meta
kosti hvers fyrir sig, og finna hvaSa
kröfur hvert eitt þeirra gerir til þess
aS komast áfram á óslitinni þroska-
braut. Hann verður aS velja verk-
efni viö hvers hæfi, um leiS og hin
fyrri eru ófullnægjandi. Hann verS
ur aS víkka sjóndeildarhring sinn út
frá sviSi kennslubókanna, yfir sviS
þeirra viSfangsefna, er nemendurnir
velja sér, og skilja hvert hæfileikar
þeirra beinast, hvert lífsbraut þeirra
stefnir.
Kennararnir leggja grundvöllinn
undir lif og starf komandi kynslóða;
sálarlíf þeirra, mótar skapgerS, vilja
og verk þeirra uppvaxandi. ÞaS
yrði því til ómetanlegs gagns, ef
kennararnir tækju sig saman um aS
létta þvingunaroki skólanna af herS-
um nemendanna og hyrfu frá hinum
sífeldu stælingum og endurtekning-
um og gæfu nemendum færi á aS
þroskast viS sjálfstæSa, frjálsa vinnu,
er efldi dug þeirra, þrek og þor. MeS
því móti rynni upp ný öld yfir skóla
vora.—Lesb. Morgunbl.
Stofnað 1882 Löggilt 1914
Hitað hafa heimili í Winnipeg
síðan “82”
D. D.Wood& Sons, Ltd.
VICTOR A. WOOD HOWARD WOOD LIONEL E. WOOD
President Treasurer Secretary
(Piltarnlr nfm öllum reyna afl l*ökna«t)
KOL og KÓK
Talsími: 87 308 Þrjár símalínur
CANADIAN NATIONAL RAILWAYS
JARNBRAUTA OG SKIPA FAR-
BREF TIL ALLRA STAÐA í HEIMI
Sérstakar Ferðir Til Ættjarðarinnar
Ef þú ert aS ráðgjöra aS fara heim í vetur þá findu farseSlasala Canadian National Rail-
ways. ÞaS borgar sig fyrir þig. Canadian National umboðsmenn eru reiðubúnir að aS-
stoSa þig í öllu þar aS lútandi. ÞaS verSa margar aukaferSir heim til ættlandsins á þessu
hausti og vetri og
Canadian National Railways selur farbréf á öll Atlanzhafs línuskipin og gengur frá öllum
samningum þar að lútandi.
Odýr Farfcréf yíir Desember til Allra Mafnstaða
Attu Ættingja Heima á Gamla Landinu
sem Yilja Komast til Canada?
SJE SVO, og þú ætlar aS hjálþa þeim til aS komast hingaS
til lands þá líttu inn hjá oss Vér önnumst allar slíkar ráS-
stafanir.
ALLOWAY & CHAMPION
JÁRNBRAUTA UMBOÐSMENN
UMBOÐSMENN ALLRA LlNUSKIPA FJELAGA.
667 Main Street, Winnipeg Sími 26 361
Farþegum mætt viS lending á útleiS og heimleið
FERÐIST ÁVALT MEÐ
CANADIAN
NATIONAI/
R A 1 LWAYS