Heimskringla - 06.11.1929, Page 3

WINNIPEG, 6. NÓV., 1929
HEIMSKRINGLA
3. ELAÐSÍÐA
varp, en samþykkis þess þótti ekki
þurfa.
MeÖan finska þingið sat á rökstól-
um kom nýr keisaraboöskapur eins
'og þruma úr lofti hinn 15. febr. 1899,
febrúar-boðskapurinn svonefndi. Var
þar kveðið á, að um öll mál skyldu
hagsmunir rikisheildarinnar ganga
fyrir hagsmunum Finnlands, þar sem
þetta færi ekki saman, að dómi Rússa-
stjórnar. Mjeð þessu voru Finnar
sviftir sjálfræði um flest mál sín oig
^öggjafiarv,aldið íetigið Riússastjórn.
Ekki var þessi boðskapur lagður fyrir
þingið til álits eða samþykkis, og töldu
Finnar þetta því skýlaust stjórnlaga-
rof og eiðrof af hálfu keisara, en allir
Rússakeisarar höfðu hátíðlega geng-
ist undir það, hver af öðrum, að láta
haldast sjálfstjórn þá, er Alexander
I. hafði veitt Finnufn í upphafi.
Við þennan boðskap sló óhug á alla
Þjóðina; menn fyltust hatri og reiði í
garð Rússa, en voru einhuiga að láti
ekki fótum troða forn landsréttindi.
Þegar boðskapurinn var birtur, sendi
finska þingið nefnd á fund keisara,
með áskorun um að láta feggja fyrir
finska þingið til álits öll þau lagafrum-
vörp, er teldust varða hagsmuni ríkis-
heildarinnar, samkvæmt stjórnarlög-
unum. Keisari neitaði nefndinni um
aheyrn. Þó tók sig upp önnur sendi-
nefnd, um 500 manns, er komu fram
seni fulltrúar sveitarfélaganna, og
höfðu meðferðis bænarskrá undirrit-
aða af rúmlega hálfri milj. borgara.—
hessi nefnd hafði sama erindi, að
keisari veitti henni ekki viðtöku. Á
meðan höfðu vinir Finna úti Um lönd
ekki verið aðgerðalausir. Nokkur
hundruð hinna frægustu vísindmanna
og rithöfunda Norðurálfunnar undir-
vituðu ávarp til keisara og skoruðu á
hann að halda loforð við Finna og
virða fornan landsrétt þeirra. Nefnd
nianna fór með ávarpið til Péturs-
horgar, en alt fór á eina leið. Keisari
hrást illa við og synjaði nefndinni
viðtals. Vakti þetta mikla eftirtekt
um allan heim og jók á óþokka Rússa-
stjórnar meðal mentamanna í Vestur-
Evrópu.
Finnar tóku nú upp þá aðferð, að
'úta sem þeir vissu ekki af nýjum
fyrirmælum stjórnarinnar. Þegar
keisaralegur boðskapur staðfesti her-
'agafrumvarpið, sem áður var getið,
lct mikill hluti herþjónustuskyldra
nianna sig vanta, þegar útboð kom,
Samt urðu Finnar að sætta sig við,
nð Rússar framkvæmdu fyrirætlanir
•sinar um innlimun landsins, en í hvert
skifti, sem hert var á, mótmæltu þeir
a ný og skírskotuðu til réttinda sinna.
^egna mótstöðu þeirra var landstjór-
anum fengið alræðisvald, sem hann
beitti með hinni mestu grimd, en
skömrnu síðar var hann myrtur.
á meðan stóð á ófriðntim milli
Eússa og Japana, gátu Rússar ekki
snúist eins við málum Finnlands, en
se'nna sótti í sama horfið, og voru
hjálslyndu flokkarnir í Rússlandi, sem
kröfðust þingbundinnar stjórnar, engu
S'ður óbilgjarnir í garð Finna en
þjónar einveldisins. Embættismenn
Einna héldu uppteknum hætti, að
virða ekki lög þau, er Rússar settu,
°g voru þá vægðarlaust sviftir em-
bætti og settir í famgelsi. Þannig voru
, arið 1912 settir í fangelsi í Péturs-
h°rg 21 dómari frá yfirdómnum í Vi-
borg,
og þegar rússneska stjórnin tók
undir sig finsku ísbrjótana og hafn-
sögumálin, sögðu nær því allir hafn-
söguntenn í Finnlandi af sér.
Svo virðist sem þessi viðureign
hefði ekki getað endað nema á einn
veg, með fullkominni kúgun Finna, éf
ekki hefði dregið til stærri tíðinda,
ófriðarins við Miðveldin og byltingar-
•nnar í Rússlandi. Þessir atburðir
hafa fært Finnum fullveldi, og verður
ekki sagt annað en að þeir hafi keypt
Það fullu verði.
hfer fer á eftir grein eftir Juhani
Aho, sem er talinn mest skáld á finska
íungu. Sýnir hún ljóslega hvílík ógn-
arfregn Febrúar-boðskapurinn hefir
verið hinnum og hvernig þeir brugð-
ust við honum að kúgunarviðleitnin
hleypti þeim kappi í kinn og stælti þá
og herti þá til varnar fornum rétt-
indum.
Skál fósturjarðarinnar.
henna dag í febrúarmánuði var
aftur kandidatsveisla í Kaisaniemi
(gildaskáli í Helsingfors), — gamla
Kaisaniemi, fornfrægt fyrir fóstur-
jarðarminnin mörg og óteljandi skál-
ar og skálaræður.
Maturinn var etinn og borðin rudd.
Nú var fram borið kaffi með púnsi,
koníaki og kryddvíni, og glasaglamrið
blandaðist ys og sköllum og gaman-
ræðum.
Þessir ungu menn höfðu ágætt tilefni
til þess að slá upp þessum fagnaði.
Framtíðin hafði opnað þeim hlið sín
upp á gátt, fyrir þeint lá braut lífsins
rudd og slétt að ákveðnu marki, og
þó að það mark lægi ekki uppi á hæstu
hefðartindum mannfélagsins, var það
þó í hlíðum þeirra — sólarmegin.
Að venju voru haldnar margar ræð-
ur og drukkin mörg minni, bæði igest-
anna og þeirra, sem hófið veittu. Hver
hafði staðið upp af öðrum, uns allir
höfðu flutt tölur, og þó í misjöfnu
hljóði, eins og verða vill í þessu fyrir-
heitna landi skálaræðanna.
Minni fós!*urjarðarinnar var eitt
ódrukkið. Það hefði ef til vill aldrei
verið drukkið, ef kampavín hefði
ekki komið á borðið. Enginn vissi,
hvaðan það kom; enginn grenslaðist
eftir því. Menn vita aldrei. ðver það
er, sem veitir kampavin. Gjafarinn
er oftast vanur að biöja um, að sín
verði ekki getið. Nú var að líkindum
sá er veitti auðmannssonur, því að
þeir voru nokkrir meðal nýbökuðu
kandítatanna — þeir eru yfirleitt fleiri
en áður.
En hvernig sem þessu var nú varið
— kampavínið minti einn hinna ungu
manna á, að minni fósturjarðarinnar
hafði ekki verið drukkið.
— Herrar mínir, mælti hann og
greip glasið með glitrandi veiginni.
Eg ætla að mæla fyrir minni föður-
landsins. Ekki gamla og alvarlega
öldungsins, sem situr í öndvegi, hefir
jafnan vísifingurinn á lofti og segir:
“Minnist þess, börn, hvað þið eigið
mér að þakka,” heldur ungmeyjarinn-
ar glöðu, sem svífur um dansgólfið,
býður oss upp og segir: “Skál, vinir,
drekkið meðan æskan endist.” Gamli
maðurinn er þó ekki sem verstur,
einkum þar sem hann sér fyrir öllum
oss, gefur einum enrbætti, öðrum líf-.
vænlegt starf, því að karlinn á tals-
vert í handraðanum, það megið þið
vita, þó að hann’liggi stundum á því.
Landið okkar er alls ekki eins fá •
tækt að gulli sem skáldin kveða. Það
er alls ekki ófrjór sviðningur, sem við
verðum að erja baki brotnu. Það er vel
setin jörð í góðri rækt. Akrarnir
gefa margfalda uppskeru, ef i þá er
sáð. Og við munum einnig leggja
hönd á plóginn, þegar okkur vinst til.
Grannar okkar veita engan ágang;
enginn nábúakritur er með okkur, því
að býlið okkar er löglega girt og
marksteinar reistir. Við æt‘um því
að geta leyft okkur einstaka sinnum
að skemta okkur. Finnland þarf ekki
altaf að sitja í sorg; gleðin verður
einnig að fá sinn rétt. Við erum ekki
í neinni neyð. Látum okkur tæma
glösin fyrir hinu glaða Finnlandi.
Látum okkur drekka skál þess í freyð-
andi kampavini. t kampavini skal hún
drukkin skál hinnar lífsglöðu meyjar.
Ekki verður kallinn fátækari af því.
Herrar mínir. í einu orði: Eg lyfti
þessu glóandi glasi, með hinum göf-
ugu, glitrandi veig — !
Allir lyftu glösunum og biðu þess
að fá tækifæri til þess að tæma þau.
Gjallandi fagnaðaróp var ’ omið fram
á varir þeirra, þegar hurðinni var
hrundið uPP- Einn gestanna ætldi inn
og þeytti fregnmiða á borðið.
— Lesið þetta ! kallaði hann.
— Hvað er þetta'? spurði ræðu-j
maður.
— Lestu!
— Fáðu mér blaðið!
Hann las miðann, en hinir stóðu
sem steini lostnir í sömu stellingum
sem fyr, þegar þeir bjuggust til að
drekka í kampavíni skál hins glaða
fósturlands.
öllum varð orðfátt. Hljóðir settust
þeir niður; einn og einn, í sætin, sem
þeir höfðu risið úr, þegar þeir hófu
glösin. Menn heyrðu á stangli: Hvað
er þetta ? Er þá svona komið ? Er
þetta mögulegt ? Eru þá öll sund
lokuð ?
Kampavínið gleymdist í glösunum,
freyddi og varð bragðlaust, misti ólg-
una og breyttist í væminn, sætan
vökva.
Ungi maðurinn, sem hafði mælt
fyrir minni fósturjarðarinnar, hafði
einnig látið fallast niður á stól og
fleygt frá sér íregnmiöanum. En
miðinn gekk mann frá manni, allir
vildu sjá með eigin augum, hvað í
honum stæði. Hann sat hreyfingarlaus
cg starði beint fram. Það var eins
og hann hefði elzt skyndilega, eins
og vanginn hefði bliknað og augun
sokkið lengra inn í höfuðið.
Þegar fregnmiðinn hafði farið alla
leið í kringum borðið og kom aftur
fyrir hann, spratt hann úr sæti sínu.
— Herrar mínir! kallaði hann, og
aftur glóði vanginn og eldur brann
úr augum. Eg var að mæla fyrir
skál fósturjarðarinnar, en — var
glapinn.
Hendurnar nötruðu, varirnar tit-
ruðu og röddin skalf af ekka. Félag-
ar hans, jafn æstir í skapi, höfðu
staðið upp. en enginn greip glas sitt,
því að liann hafði ekki heldur gert
það.
—Þetta var heimskuþvættingur. Bg
var heimskur, ég var skammsýnn, hé-
gómlegur græningi, og þið voruð allir
jafn vitlausir. Það var ekki fyr en
vínið logaði í höfðinu, að við mundum
eftir fósturjörðinni. Og við ætluðum
að fara tæma skál eigingjarnarar lífs-
gleðinnar í kampavíni, þegar harmur
og eymd er að dynja yfir landið. Við
megum skammast okkar! Burt með
kampavín! Burt með koníak og púns
og kryddað vín ! Burt, flugumenn og
svikarar í umsetinni borg! Ekki skal
dropi framar inn fyrir *mínar varir!
Burt! — Af borðinu ! — Ut!
Hann kipti í borðdúkinn og rykti
honum af borðinu, full kampavínsglös
brotnuðu glamrandi í gólfinu, hálf-
tæmdar púnsflöskur, koníak og krydd-
vín.
— Nú — lifi fósturjörðin! Lifi
hið forna Finnland! Lifi harðráði
öldungurinn í öndveginu !
Og innan veggja Kaisaniemi — inn-
an hinna þröngu veggja þess gamla,
fornfræga Kaisaniemi — gall árnaðar-
óp, svo magnað og ástríðufult, að það
var eins og hækkað hefði til lofts og
víkkað til veggja.
Réttaferð fyrir 60 árum
Gamall si’eitimgi segir frá.
Eg vaknaði snemma þriðjudags-
morguninn í tuttugustu og annari
viku sumars, nú síðastliðið, og vakn-
aði við það, að Iandsynningsrokið og
rigtiingin dundi á glugganum. Af því
að ég er einlægt engu síður sveita-
maður en kaupstaða, þá hugsaði ég
þegar sem svo: “Þeir fá slæmt rétta-
veður í dag, Mosfellssveitingarnir”.
Jafnframt kom mér þá líka í hug
fyrsta réttaferðin mín á æfinnni, en
liana fór ég, er ég var réttra 12 ára,
að mig minnir.
Mér hafði verið heitið því um sum-
arið, að ég skyldi fá að fara í Kanibs-
rétt* um haustið, ef ég yrði duglegur
* Kambsrétt er nú lögð niður, en
Hafravatnsrétt komin i hennar stað.
um sláttinn, og ekki tiltakanlega ó-
þægur. Kambsrétt var uppi í Selja-
dal, all-langt fyrir ofan iMiðdal; ég
lifði sæll við þetta fyrirheit allt sum-
arið, og lagði stund á, að brjóta það
ekki af mér.
Fyrir 60 árum var margt öðruvisi
en nú er, minni kröfur um flesta hluti
og fátt um skemtanir. Um réttir
hafði ég heyrt talað sem dýrðlega há-
tið. er gengi næst jólunum, þó nokkuð
væri á aðra leið; þar væri mikill
fjöldi manna saman kominn, og marg-
ir væru fullir, að minsta kbsti stund-
um, og ekki síst, ef þar væri margt
af Reykvíkingum; yrðu oft leikslokin
þau, að alt lenti í meiriháttar áflogum;
væru þá oft ýmsir með glóðaraugu
næstu daga á eftir, eða með plástra
á nefinu. Mig kitlaði allan, þegar ég
heyrði frá þessu sagt, og hugsáði sem
svo, að það væri mikið á sig leggjandi
til að fá einu sinni að horfa upp á
alla þessa dýrð; einkum var mér rík-
ust í huga umhugsunin um glóðaraug-
un og plástrana á nefinu. Mér lá við
að öfunda í huga mínum þá, sem bæru
þessi bardagamerki að loknum réttum;
líkti ég þeim í huga mínum við hetj-
urnar í fornsögunum. svo sem Gretti
Asnnjndarson, Skarphéðinn og aðrar
fornaldarhetjur; og það flögraði eitt-
hvað að mér, að ekki væri nú að vita,
nema ég yrði einhvern tíma svo mikill
maður, að ég kæmi heim úr réttunum
með glóðaraugu og stóran plástur yfir
alt nefið ! — Þá skyldi ég nú heldur
vera maður með mönnum, og ekki
láta alla vaða ofan í mig! Uf frá
þessum hugsunum sofnaði ég mangt
kvöldið um sumarið, og dreymdi þá
á næturnar ekki um annað en eintóm
glóðaraugu Og stóra plástra á nefinu.
Annars hafði ég á þessum aldri
sjaldan séð drukkinn mann, nema þrjá
karla og eina kerlingu, Jón blánef,
Eyjólf skalla, Ölaf spóa og Elsu
gömlu. Öll þessi hjú voru virkta-
vinir minir, og femgu sér stundum
“neðan í því”; én þau voru öll orðin
(Frh. á 7. síðu)
Brennið
á þess í ári
Arctic kolum
og þér munið íinna að hit
unin verður auðveldari.
Arctic ko! eru Itrein, og
þrungin af hitamagni.
Arctic viðskifti eru þarti
beztu í bænum. Þegar
þér komið til Arctic skift-
ið þér ekki um kolakaup-
mann úr því.
ARCTIC
ICEsFUEL CO.LTO.
439 PORTACE AVE.
Oipoí//e Hudson's Bay
PHONE
42321
DYERS CLEANERS CO., LTD.
| grjöra þurkhreinsun samdægurs
Bæta og gjöra viti
| Stml 37061 Wlnnlpeg, Man.
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
{ DR. S. G. SIMPSOIV, N.D., D.O., D.C.
Chronic Diseases
! Phone: 87 208
{ ■ Suite 642-44 Somerset Blk.
Bjömvin Guðmundson
A. R. C. M.
Teacher of Muisic, Composifion,
Theory, Counterpoint, Orchea-
tration, Piano, etc.
I
555 Arlington St
SÍMI 71H2I
son
- *
{WINNIPEG —:
MAN. i
A. S. BARDAL
selur líkkistur og annast um útfar-
I ir. Allur útbúnaöur sá. beztl.
j Ennfremur selur hann allskonar
i minnisvartSa og legsteina.
, 843 SHERBROOKE ST.
j Phonei 86 007 WIJiNIPEG
IJacob F. Bjarnason
—TRANSFER—
Ba«K«*e and Fnrnlture Movlng
{ 668 ALVERSTO.NE ST.
i StMI 71 868
j Eg útvega kol, eldivitS metj I
I sanngjörnu vert5i, annast flutn- i
{ ing fram og aftur um bæinn. '
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd UldR.
Skrifstofusími: 23674
| Stundar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
| Er at5 finna á skrifstofu kl 10—12
f. h. og 2—6 e. h.
Heimili: 46 Alloway Ave.
TalNftnlx 33158
r
{ DR. K. J. AUSTMANN i
í — '
j Wynyard —Sask.
I
r
DR. a BI.ÖNDAL
p
602 Medical Arts Bldg.
i Talsimi: 22 296
Stundar sérstáklega kvensjúkdáma
og barnasjúkdóma. — Ati hitta:
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h.
Heimiii: 806 Victor St. Simi 28 130
WALTER J. LINDAL
j BJÖRN STEFÁNSSON
i lslenzkir lögfræðingar
j 709 MINING EXCHANGE Bldg
í Sími: 24 963 356 Main St.
j Hafa einnig skrifstofur að Lundar,
! Piney, Gimli, og Riverton, Man.
Dr. J. Stefansson
216 MEDICAL ARTS BLDG.
Horni Kennedy og Graham
| Stundar eingöngu au^na- eyrna-
nef- og kverka-NjfikdÖina
Er ati hitta frá kl. 11—12 f. h.
og kl. 3—6 e. h.
TaUímlt 21834
{ Heimili: 638 McMillan Ave. 42691
DR. B. H. OLSON
216-220 Medlcal Arts UldK.
Cor. Graham and Kennedy St.
Phone: 21834
VltStalstími: 11—12 og 1_5.30
Heimili: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
Lógfrœðingur
702 Confederation Life Bldg.
Talsími 24 587
DR. J. G. SNIDAL
TANNLÆKNIR
614 Somerset Block
Portaire Avenue
AVINNIPEG !
TIL ISLANDS 1930
Símatilkynning er nýkomin frá aðalskrifstofu Canadian
Pacific í Montreal að hið ágæta
íí
S S MEUTA

(15,200 TONN)
hafi verið valið til þess að flytja þá er fara til íslands að
ári á vegum hinnar opinberu hátíðarnefndar íslendinga
Siglt Frá Montreal kl. 10 f.h. II. Júní
Nefnd yðar, er þessu hefir nú fengið ráðstafað vill brýna
fyrir yður, að—
Sérstök lest er fengin frá Winnipeg til Montreal.
Sérstakar skemtanir verða um borð á lest og skipi.
Svo margir hafa nú tryggt sér far með niðurborgunum, að
enginn efi er á því að ferðin verður hin veglegasta.
Sérstök vildarkjör hafa fengist meðan dvalið er í Reykja-
vík—$52.80 í 14 daga að meðtöldu fæði og húsnæði.
Fulltrúi nefndar yðar, sem nú er staddur í Reykjavík, er
að semja um aukaferðir um landið fyrir heimfarendur að
lokinni hátíðinni.
Eftir kaupum á farbréfum, upplýsingum og öllu aðlútandi
ferðinni snúi menn sér til—
W. C. Casey, General Agent, Can. Pac. Steamships.
R. G. McNeillie, General Passenger Agent,
Canadian Pacific Railway, eða
J. J. Bildfell, formanns Heimfararnefndarinnar,
708 Standard Bank Bldg., Winnipeg.
Canadían Pacific
Sama AtlætiS — Canadian Pacific — Á Sjó og Landi.
Björg Frederickson
píanókennari
byrjar aftur kennslu 4. sept.
Nemendur búnir undir próf.
Phone 72 025
Ste. 7, Acadia Apts.
Mrs. B. H. Olsonj
TEACHER OF SINGING í
5 St. James Place Tel. 35076!
r
_______í
TIL SÖLU
A 6DfRU VERDI
“FURNACE” —bæÓI viTJar og
kola “furnace” lltiT5 brúkatJ, er
tll sölu hjá undlrrituöum.
Gott tækifærl fyrlr fólk út &
landi er bæta vilja hltunar-
áhöld A heimUinu.
GOODMAN A CO.
7S6 Toronto St. Slml 2S847
' MESSUR OG FUNDIR J
í kirkju Sambandssafnaðar
Messur: — á hverjum sunnudegi
kl. 7. e.h.
Safnaðarnefndin’. Fundir 2. og 4.
fimtudagskveld í hverjum
mánuði.
Hjálparnefndin'. Fundir fyrsta j
mánudagskveld^ t hverjum |
mánuSi. {
Kver.félagið: Fundir annan þriöju
dag hvers mánaSar, kl. 8 a6
kveldinu.
Söngflokkurinn: Æfingar á hverju
fimtudagskveldi.
Sunnudagaskólinn:— A hverjutn
sunnudegi kl. 2.30—3.30 e. h.
Telephone: 21613
J. Christopherson,
Islenzkur Lögfrœðingur
845 SOMERSET BLK.
Winnipeg, :: Manitoba.
| MARGARET DALMAN
TEACHER OF PIANO
8,%4 BANNING ST.
PHONE: 26 420
j DR. C. J. HOUSTON
ÍDR. SIGGA CHRISTIAN-
SON-HOUSTON
GIBSON BLOCK
Yorkton —:— Sask.
Þorbjörg Bjarnason
Lu4. B.
Teacher of Piano
and Theory
726 VICTOR ST.
SfMlt 23130
[E. G. Baldwinson, L.L.B.
LttKfneVtnKiir
Renldence Phone 24200
Offlce Phone 24963
708 Mlning: Exchanfe
336 Main St.
WINNIPEG.
| 100 herbergi meti etia án bart*
SEYMOUR HOTEL
verö sanngjarnt
Sfml 28 411
C. G. HUTCHISON, elcandl
Market and Klng St.,
Wlnnipeg —:— Man.