Heimskringla - 27.11.1929, Blaðsíða 1

PATAliITUN OG HREINSHIV
Ellice Ave. aml Sinieoe Str.
Simi 37244 — tvær Ifnur
Ilattar hrcinxaíiir ou' enduriiýjalfir.
Betri hreinMiin jafnndýr
Ágætustu nýtízku litunar og fata-
hreinsunarstofa í Kanada. Verk
Dept. H.
XLIV. ARGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 27. NÓV., 1929
NÚMER 9
HELZTU FRÉTTIR
*------------------------------------
KANADA
Hryggilegar slysfarir
1 vikunni sem leiö bárust hingaö
fregnir um það frá The Pas, aö Ölafur
Goodman og H. Davíðson, fiskimenn,
heföu borist meö ísspöng frá landi á
Moose Lake, hinn 15. nóv., og heföu
ekki fundist, þrátt fyrir nákvæmar
leitir. Getur því miður enginn vafi
leikið á því lengur að þeir hafi drukkn
að.
Ólafur heitinn var Eyfiröingur aö
ætt, sonur Guðmundar Ólafssonar frá
Hvammi í Eyjafirði, er lengi var á
Stóra Eyrarlandi. Hann var tví-
kvæntur, og lifa hann seinni kona
hans, ag sonur og dóttir, frá fyrra
hjónabandi, uppkomin. H. Davíðson
höfum vér frétt að væri sonur Guð-
mundar bónda Davíðssonar, Sinclair,
Man.
& * ¥
Þriðjudaginn í vikunni sem leið,
lögðu þeir félagar Guðmann Magnús-
son frá Árborg, Fred Obach frá
Gimli og Jacob Schmidt frá Camp
Mbrton, til netalagna, frá Moose Is-
land, (um 50 mílur norður af Hodg-
son, Man.). Lcígðu þeir netin um
1 y2 mílu frá eyjunni. Var steytings
hrið um daginn. Er þeir lögðu heim
til eyjarinnar, klukkan 5 um kveldið,
tókst svo illa til, að Obach og Schmidt
duttu ofan i. Tókst Magnússon,
sem var vanur og fullharðnaður fiski-
maður, að bjarga þeim upp úr með
netastönginni. En um það leyti var
orðið dimmt og fór þá vaxandi hríðin
og veðurhæðin. Fór Magnússon þá
úr stórtreyju þeirri, er haun hafði
ytzt fata og klæddi Obach í. Ékki
höfðu þeir lengi farið er þeir höfðu
alveg misst áttir. Var þá ekki um
annað að gera en að ganga rösklega
til þess að reyna að forðast kalskemmd
ir. En um miðnætti hneig Obach
niður á ísinn og var þagar andaður.
Hinir reyndu að brjótast áfram i þá
átt er þeirn fannst lands von. Sáu
þeir þústu fyrir sér í dagrenning-
unni, og héldu fyrst að þeir grilltu
þar i kofa i hríðinni, en er þeir komu
nær var það lík Obachs.
Áfram streittust þeir Í hriðinni, er
svo var svört að varla sá handaskil
og leið svo á daginn. Föt Schmidts
voru auðvitað einn klakastokkur því
grimmdarfrost fylgdi hriðinni. Mat-
arlausir voru þeir. Og nú tók kuldinn
mjög að sverfa að Magnússon, er eigi
hafði haft brjóst í sér til þess að taka
stórtreyju sina af Obach, er hann var
andaður. Var nú auðséð að fórn-
fýsi hans og drengskaparlund myndi
verða honum að tjóni án þess að hafa
komið Obach að notum.
Enn einu sinni komu þeir i villunni
að líki Obachs. Þá var Magnússon
svo þrotinn, að hann hlaut að láta
fyrirberast, enda engin tiltök þá að
ná stórtreyjunni, svo stirðfreðið setn
líkið var. Reyndi Schmidt að fá
hann til þes sað vera á fótum, en
þess var enginn kostur. Magnússon
varð að láta þar fyrirberast. Snéri
Schmidt þá frá, til þess enn að revna
að hafa sig til lands Eftir fáein
skref leit hann við og sá þá Magnús-
son hreyfa sig örlítið. Gekk þá
aftur til hans, og bað hann þá Schmidt
að hjálpa sér á fætur. Reyndi
Schmidt það, en var þá sjálfur svo
örmagna, að hann gat 'ekki lyft fél-
Aga sinum á fæturna. Reyndi
Schmidt þá að draga hann í hlé við lík
Obachs. og staulaðist svo í örvænt-
ingu sinni út í veðrið aftur frá fél-
lögmp sínum.
í rökkurbyrjun rofaði svolítið til
og sá hann þá hatta fyrir ströndinni
við Fisher Bay. Náði hann þang-
að, og rakst á hesthús fiskimanna
(líklega tómtj rétt undir það að al-
dimmt varð.
Þar lét hann fyrirberast um nótt-
ina. Um morguninn heyrði hann
hundgá skammt frá og dró sig með
herkjubrögðum á hljóðið. Virtisl
honum sú leið aldrei ætla að taka
enda er hann fór, unz hann kom að
fiskimannaveri, um hálfa mílu enska
#ðeins frá þeim stað, er hann varð-að
láta fyrirberast kveldið áður.
Hjálpfúsir fiskimenn, er hann sagði
sögu sína, hröðuðu sér með hann ti!
Hodigson, sumir, og,koniu honum á
járnbrautarlestina til Winnipeg. Aðr-
ir leituðu líkanna og munu hafa fund-
ið þáu. Hingað til Winnipeg kom
Schmidt á laugardaginn og var lagð-
ur á St. Boniface sjúkrahúsið. Var
hann kalinn víða og liggur þvi nú
meðvitundarlaus. Verður að taka
af honum báða fætur, jafnskjótt og
hann hressist svo, að hann þoli svæf-
ingu og þá aðigerð.—
Guðmann heitinn var hinn röskasti
drengur og mannvænlegasti; vel lát-
in af öllum, er þekktu hann. Var
hann fyrirvinna móður sinnar aldraðr
ar, Kristíönu Magnússon. ekkju Pét-
urs Magnússonar, sem látinn er fyrir
mörgum árum. Er heimili hennar í
Árborg.
Fá Langruth var símað 23. þ. m.,
að iegið hefði þar við stórslysi á
fimmiudaginn. Jón Thorsteinsson
frá Langruth og menn hans, K. Math-
ews, L. Ármstrorng, þrír bræður Pét-
urssynir, og ungur maður sænskur;
sjö alls, voru um tvær mílur frá
landi að vitja um net, er hann rauk
skyndilega, um kl. 4 síðdegis. Rifn-
aði ísfláki sá er þeir voru á, frá höf-
uðísnum og rak fyrir veðrinu út til
djúps. Til allrar hamingju sáu
Björn Kristjánsson og Valdi Jónas-
son frá Langruth í hverri hættu þeir
voru staddir og lögðu þegar út á
litlum báti þeim til bjargar. Tókst
þeim að koma öllum heilum á húfi
til strandar, og segir þó fragnin að
þeir hafi orðið að fara fleiri ferðir
en eina, og er björgunin talin hið
vasklegas^a verk, því farið var lítið
en illt í sjó. Ættu þair félagar skil-
ið verðlaun úr Carnegie sjóði fyrir.
ísspöngin, sem þeir Jón Þorsteins-
son voru á, er þá rak frá landísnum,
var aðeins þriggja þumlunga þykk,
og lætur að likindum að s'vo þunnur
ís hefði ekki lengi staðist áhlaup
storms og' brotsjóa og þvi harla lítil
líkindi til að þeir hefðu komist lifandi
til lands hinumegin, ef þeir Kristj-
ánsson og Jónasson hefðu eigi af til-
viljun komið í tæka tíð auga á þann
háska, er þeir vifru stadclir í.
Er hér um bil rétt ár síðan, að
aðrir sjö menn lentu í ishrakningum
á Manitobavatni en björguðust í
hólma. og voru þar unz þeim var
bjargað. Muna menn, aij blaðið
Tribune leigði-þá flugvél til þess að
bjarga þeim, koma til þeirra brek-
ánum, matvælum o. s. frv. Virðist
Manitobavatn næsta ótryggt á haust-
vertíðinni, og be‘ur að menn séu ekki
of djarfsæknir á það.
Bæjarkosningarnar á föstudaginn
fóru þannig, að Webb var kosinn með
22,762 atkvæðum; Hyman fékk 13,-
770 og McLean aðeins 7,257. - Fimm
nýir bæjarráðsmenn voru kosnir; H.
Andrews, L. F. Barrowlnan, C. E.
Sipionite, Ralph Maybank og A. J.
Roberts, allt frambjóðendur hinnar
svokölluðu Civic Progress Associa-
tion, sem ekkert á skylt við 'prógress-
iva flokkinn, það vér til vitum.—Fyr-
ir utan borgarstjóra kosninguna verð
ur að teljast merkilegast fall S. J.
Farmer, fyrverandi borgarstjóra. Var
hann næst hæstur eftir talningu 1.
Johannes Erhardt Böggild
yfirræðismaður, látinn.
Heimskringlu barst á mánudaginn
svohljóðandi skeyti:
Montreal, Que.. 24.
Heimskringla
Viking Press, Winnipeg, Man.
Consul General of Denmark
Johannes Erhardt Böggild pas-
sed away quietly yesterday af-
ternoon after three weeks ill-
ness following heart attack.
Funeral service Tuesday after-
noon Erskine Church. Ashes
will be sent to Denmark.
HERGEL, Vice Consul.
Þýðing:
Montreal, Que., 24.
Heimskringla,
Viking Press, Winnipeg, Man.
Yfirræðismaður Dana Johannes
Erhardt Böggild fékk hægt andlát í
gær síðdegús, eftir þriggja vikna sjúk-
leik of'an á hjartabilun. Utförin
þriðjudaginn síðdegis Erskine Kirkju.
Askan verður send til Danmerkur.
Hergel, vara-ræðismaður.
* ¥ *
Heimskringla harmar hið óvænta
fráfall Böggilds yfirræðismanns,
igóðs manns á bezta aldri.
Böggild yfirræðismaður kom hing-
að til lands og tók við embætti sínu
22. febrúar 1924. Skortir því fjórð-
ung árs til þess að hann hafi verið
hér full sex ár. Áður en hann kom
hingað hafði hann verið sendiherra
Dana á íslandi í tæp fimm ár og get-
ið sér sérstakar vinsældir, enda var
hann prýðilega að sér í íslenzkri
tungu. Hér í Kanada fór hann auð-
vitað með íslenzk mál jafnt og dönsk.
|—Vottar Heimskningla aðstandendum
! dýpstu hluttekningu sína.—
atkvæða^ en fékk svo fá 2. atkvæði,
að tveir aðrir komust fram úr honum
á þeim. Aukalaigakosningar fóru
þannig, að samþykkt var stækkun
miðstöðvarhitunarinnar með 11,582
a'kvæðum gegn 2,602 og bygging bað
húss fyrir almenning með 9,450 at-
kvæðum gegn 4,470. En fellt var
frumvarpið um báðar brýrnar yfir
járnbrautargarðana, Sherbrooke og
Arlington.
að simastúlka er fékk aðvörun frá
þorpi töluvert sunr.ar á ströndjr.ni,
er bylgjan reið þar yfir, fékk eigi
tíma til þess að aðvara bæjarbúa,
hvað þá heldur forða sér, áður en
bylgjan tók símstöðina og bar hana
út á sjó.
■*-----------------------*
BANDARIKIN
*------------------------*
Frá Ot'awa er símað 25. þ. m.,
að talið sé vist að MacKenzie King
forsætisráðherra muni skipa C. A.
Dunninig samgöngumálaráðherra í
sæti fjármálaráðherrans. er autt hefir
staðið siðan Hon. James Robb lézt.
Ekki er þess getið hver hljóta muni
embætti samgöngumálaráðherra, er
Mr. Dunning heíir gegnt siðan hann
kom í ráðuneytið.—
Frá Regina er simað 26. þ. m., að
hermálaráðherrann, Hon. J. L. Ral-
ston, hafi getið þess í ræðu er hann
hélt á ntánudaginn á 3. ársfundi
Canadian Legion, að um 200,000
manns í Kanada væru nú á stríðseftir
launum. Þar af væru nánustu ætt-
ingjar 28.000 manna, er fallið hefðu
í ófriðnum mikla; 56,000 menn, er
örkumlamenn væru eftir slríðið að
meira eða minna leyti ,og um 15,000
nánustu ættingjar þeirra, er örkuml-
ast hefðu.
Mánudagskveldið 22. þ. m., gekk
mestur iarðskjálfti er konúð hefir í
meira en hundrað ár yfir austurströnd
Kanada. og Bandaríkjanna, suður
undir New York. Flóðbylgja um 40
feta há, er myndaðist við jarðskjálft-
ann, æddi norður. með ströndinni
norður til Nova Scotia, norður til
Nýfundnalands, og eitthvað þar norð-
úreftir. Mikil spell gerði þessi
flóðbytgja víða á hafnargörðum, hús-
um og öðrum mannvirkjum, en
manntjón hlauzt þó eigi af henni nema
á Nýfundnalandi, en þar vita menn
me'ð vissu um að 22 hafi drukknað,
en almennt er álitið, að fleiri hafi
farist; í Burin 9; Port aux Bros 7;
Lamaline 15; Lords Cove og Kellys
Cove 2 og Haylors Báy 3. Reið
jarðskjálftinn vfir kl. hálf sex um
kveldið, og fylgdi bylgjan honum auð
vitað jafnharðan. Fór hún svo hratt,
Bandaríkjaþjóðin er fyrir löngu
orðin svo víðfræg fyrir verklegar
framkvæmdir að menn eru steinhætt-
ir að undrast þótt hún taki sér eitt-
hvað stórfurðulegt fyrir hendur.
Eitt af stórvirkjum þeim, sem hún
kvað nú vera að ráðast í, er að setja
stillur, eða fljótandi eyjar—einar átta
talsins—niður í Atlanzhafið, beint
sem auga horfir frá New York til
Eniglands, fyrir loftför að kasta mæð-
inni á, er yfir hafið fljúga.
Flugið á einum spretti yfir Atlanz-
haf, þykir ekki enn með öllu hættu-
laust. Auk þess þurfa loftförin, sem
til slíks ferðalags eru notuð, að vera
svo stór, og útbúnaður þeirra svo
mikill og kostnaðarsamur, að óhag-
kvæmt þykir enn að nota þau til al-
, »
mennra vöru- og fólksflutninga. Ur
þessu á að bæta með smærri og ódýr-
ari skipum. Að vísu geta þau ekki
flogið hvíldarlaust yfir hafið, svo á
megi treysta. En þá eiga þessar
fyrirhuiguðu eyjar eða áfangastaðir að
bæta úr skák. Bilið á milli þeirra
er aðeins 375 mílur. Frá lending-
arstað verða loftförin því aldrei mik-
ið vfir 200 mílur, sem ætti að vera
nægilegt örvggi fvrir því, að þau
bleyti ekki vængi sina.
Eyjar þessar eru gerðar úr stáli
og viði og verða allstórar um sig. Á
þeim verður lendingarstaður um 1200
fet á lengd og 200 feta breiður. Þær
rista um 160 fet niður i hafið og
liggja því fyrir atkeri. Upp úr sjó
rísa þær um 80 fet. Auk lendingar
staðafins verður þar smiðja með öll-
um útbúnaði til þess að gera við það
sem bilar i loftförunum, einnig forða-
búr með eldsneyti lianda þeim, loft-
skeyta og veðurathugana-stþðvar, góð
höfn fyrir skip er um hafið sigla,
gistihús, bæði handa þeim 80 manns
er á hverri af þessum eyjum starfa
og farþegjum með loftförunum, björg
unarbátar, o. s. frv.
iSvo rambyggilegar eiga eyjar þess-
Frá Islandi
ar að vera, að gert er ráð fyrir að
þær ekki ruggi neitt, hversu stórt
sem verður í sjó eða á hverju sem
gengur, en aðeins snúist fyrir atkeri
eftir vindstöðu/
Byggingarkostnaður hverrar stillu
eða eyju er metinn \yí til 2 miljónir
dala. Og að fimm árum liðnum er
búist við eða'spáð, að þær verði allar
fullgerðar.
Með því að loftförin hvili eða komi
við á hverjum áfangastað, er ætlast
til að ferðin taki 24 klukkustundir
milli Englands og New York aðra
leiðina. Ef þörf þykir að flýta
henni meira, koma ekki sum loft-
förin við á öllum stillunum, Qg þá
ekki nema 15 stundir til ferðarinn-
ar.
Á þessu verki er nú byrjað og
fyrsta eyjan er sagt að verði fullgerð
og lögð við atkeri einhverntíma á
komandi ári.
Þegar ég las um þetta í New York
ritinu Reader’s Digest, skaut þeirri
spijrningu Upp í huganum hvað um
ísland yrði sem áfangastöð loftfara,
sem svo mikið hefir verið talað um,
þegar þessu tröllaverki þeirra syðra
*-----------------------------*
FRAKKLAND
*—----------------------------»
Aðfaranótt sunnudagsins lézt að
heimili sínu í Parísarborg liinn elzti
og nafnkenndasti stjórnmálamaður
franskur sinna samtíðarrhanna, Geor-
ges Clemenceau, 88 ára að aldri.
Að þessu sinni verður aðeins stutt
lega getið fáeinna atriða úr lífi hans.
Hann byrjaði snemma að gefa sig við
stjórnmálum, og var fangelsaður á
stjórnarárum Napoleons III. fyrir að
hrópa á götum Parísar: “Lifi lýð-
veldið.” Skömmu síðar fór hann
til Bandaríkjanna og kvæntist þar.
Snéri heim til Frakklands 1870, er
veldissól Napoleons III. var að hníga
til víðar. 1875 var hann kosinn á
þing og varð fljótt forystumaður rót-
tæka flokksins. Ritstjóri varð hann
1880 og fékk viðurnefnið “ráðuneytis-
brjótur,” því talið var að hann á tólf
árum hefði velt jafnmöngum forsætis-
ráðherrum úr sessi. En 1893 virtist
hamingjusól hans gengin undir, er
óvinir hans flæktu honum i Panama-
hneykslið, svo að hann féll við þing-
kósningar, þóttj honum hefði tekist að
hreinsa sig fyrir dómstólunum. En
1902 komst hann á þing aftur, í öld-
ungaráðið, og 1906 fyrst í ráðuneytið,
sem innanríkisráðherrá, og varð for-
sætisráðherra í nóvember sama ár. í
Síðasta blað “Varðar,” er oss hef-
ir borist, flytur ágrip af erindi er
framkvæmdarstjóri undirbúnings-
nefndar Alþingishátiðarinnar, Magn-
ús Kjaran kaupmaður, hefir þ á ný-
lega haldið fyrir Varðarfélagið. Eru
þar ýmsar upplýsingar um Alþingis-
hátíðina, og hafa lesendur Heims-
kringlu séð þær allar, er erindi eiga
til þeirra, að undantekinni skýrslu um
tilhögun á hátíðinni. Segir blaðið
svo um það:
“Þá snéri ræðumaður sér að þvi að
tala um hátíðina sjálfa. Væri það
ætlun nefndarinnar, að hátíðin færi
fram á þjóðlegum grundvelli og yrði
blátt áfram og íburðarlaus. Væri
því heldur ekki óskað eftir öðrum
gestum en þeim, sem vildu sætta siig
við óbrotið tjaldlif i nokkra daga.
Engu væri enn ráðið til lykta um
tilhögunina í einstökum greinum. En
hátíðin ætti að hefjast á helgunardag
Alþingis, sem bæri næsta ár upp á
fimmtudaginn 26. júní og ætti að
standa til laugardagskvelds 28. júní.
Yrði fyrst guðsþjónusta og mvndi
biskup landsins stiga í sjálfgerðan
ræðustól, sem væri i gjánni norður af
fossinum. Við þá guðsþjónustu
yrði algengur safnaðarsöngur og
yrði sungið einraddað. Væri svo til
ætlast, að sem flestir af mannsöfnuð-
inum tæki undir sönginn. Yfirleitt
væri tilætlunin sú, að landsmenn yrðu
á hátíðmni sem þátttakendur fremur
en áhorfendur. Til þessarar guðs-
þjónustu myndi gengið í skrúðgöngu
og myndi konungur og landstjórn
ganga fyrir, þá klerkar í fullum
skrúða, síðan þingmenn óg gestir og
þá allur almenningur. Myndi hvert
sýslu- og bæjarfélag ganga undir
merki sínu óg einstök félöig innan
þeirra fylking^ undir félagsmerkjum.
Að lokinni guðsþjónustu myndi for-
sætisráðherra kynna gesti.
Þá yrði gengið til Lögbergs. Mvndi
Þingvallakórið syngja: “Ö guð vors
lands,” en forsætisráðherra síðan
halda stutta ræðu. Að því loknu
yrði sunginn fyrri hluti hátíðaljóð-
anna. Þvi næst yrði þimgfundur
settur og myndi þá forseti samein-
aðs þings halda ræðu. Vrði það
þýðingarmesta ræða hátíðahaldanna.
Síðan yrði sunginn siðari hluti há-
tíðaljóðanna og að því loknu matar-
hlé.
Klukkan hálf þrjú yrði aftur gengið
til Lögbergs. Myndu þá fulltrúar
i erlendra ríkja flytja kveðjur lands
síns í örstuttum ræðum, en fáni hvers
; lands dreginn að hún um leið og full-
trúi þess gengi fram.
Klukkan 4 yrði söguleg sýning og
myndu þeir Sigurður Nordal og Öl-
ófriðarbvrjun 1914 kpmst hann í ráðu-
neyti Viviani, og þótti aðfinnslusam-
ur. En þegar útlitið var sem verst
1917, tók hann við forystunni, stjórn-
málaforystunni, og mun honum nú al-
mennt þakkað sigur Bandamanna
meira en nokkrum einum manni. Á
friðarþinsinu í Versailles réði hann
lang mestu um hina hörðu friðar-
kosti, er Þjóðverjum voru settir, og
er frægt orðið hvernig hann, með
aðstoð Lloyd George, bandaði Wilson
Bandaríkjaforseta, svo hann lét þá
teyma sig frá þeim fasta ásetningi,
er hann la'gði með frá Bandaríkjun-
um.
Skötnmu siðar dró Clemenceau sig
I alveg í hlé frá stjórnmálaþátttöku.
Síðustu mánuðina, sem- hann lifði,
var hann önnum kafinn við að rita
æfisögu sina; aðallega endurminn-
ingar sinar frá ófriðarárunum 1914
—1918. Mun því verki hafa verið''
| tæplega lokið, er hann lézt
Jarðaður var hann á þriðjudaiginn,
| 26. þ m., á landareign sinni í fæðing-
j arhér^ði sinu, Vendee, algerlega við-
hafnarlaust, eins og hann hafði fvrir-
[ skipað.—
afur Lárusson ráða efninu, en Har-
aldur Björnsson leikari sjá um sýn-
inguna.
Þá yrðu sögulegir hljómleikar með
kvæðalögum og þess háttar.
Næsti dagur mvndi hefjast með
veðreiðum í Bolabás. KI. 2 vrði
þingfundtir og þá samþykkt einhver
mikilsvarðandi löggjöf. Kl. 2.30
vrði, Vestur-íslendingum heilsað á
Lögbergi. Kl. 3 rikisráðsfundur á
Lögbergi, kl. 4 nýtízku hljómleikar.
Kl. 8 um kveldið vrði fitnleikasýn-
ing.
Þriðja daginn yrði þingfundur og
þingslit. Lesin skevti o. fl. Fim-
leikasýning 200 manna. Söngur land-
kórsins, Kl. 7 yrði hátiðinni slitið
af forsætisráðherra.
Á hverju kveldi væri gert ráð
fyrir héraðsfundum og til skemtunar
yrði bændaglímur, vikivakadans,
bjargsig, rímnakveðskapur og aðrar
þjóðlegar íþróttir.
Þetta væri auðvitað aðeins uppá-
stungur, en ræðumaður taldi líklegt,
að hátiðahöldunum yrði hagað sem
likast því, sem að ofan greinir.
(Frh. á 8. bls.J