Heimskringla - 27.11.1929, Qupperneq 5

WINNIPEG, 27. NÓV., 1929
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSIÐ
Bragbeyglur
Flutl í silfurbntðkaupi hljómleikakennarans 0. Þorstcinssonar og
konu Itans, að Húsavik, Man.
Eg vil ekki og kann ekki að yrkja neinn óð
um örlaga verzlun og tölur.
Það vansæmir ástanna eilífu glóð,
að ætla’ henni kaupskap og sölur;
á manndáð og því sem er andanum æðst,
hin íslenzka vestræna sefur;
það orðinn er vani að verðleggja hæst,
sem vanræktur manndómur krefur.
Og silfur- og gull-brúðkaup orðtak það er,
sem alla tíð huga minn larhar;
það ber enga lifandi ljósmynd í sér
en lögspeki,’ er þreytir og amar.
Mér finst það ei verðskulda hátíðahöld
þó höfum við streizt við að sitja
og jagast og fáryrðast fjórðung úr öld
og faðmast og kysst milli vita.
Eg ætla’ ekki að kveða neinn brúðhjóna brag
um boðorð, sem manneðlið þvinga,
mér finnast þau öllsömun armæðulag,
sem ætti til grafar að syngja!
Eg annars vil minnast; því kom hér í kvöld
með kvæði frá dagstreitu önnum,
að þakka hin listrænu ljósahöld,
sem lýst hafa samferðamönnum.
Og hér býr hún Kristín með einlægri ást
og eilífu tryggðinni sinni,
sem gleymdi’ aldrei vinum né vilmálum brást,
sem voru’ henni helguð í minni.
Eg þori ekki’ að syngja ’henni unaðar óð,
—þó örlátur hugurinn þrái—
Við megum ei kveða um konurnar ljóð
né kyssa, svo aðrir menn sjái.
Og hér á hann Ólafur óðul og glóð
og öldur, sem rísa og falla;
og listræma sálin hans lifandi hljóð
hér leiddi um sveitina alla.
Hans strengleikur ómar, sem ástanna mál
með iðandi hljómbrigða kliðinn
og snertir sem lifandi ljósgjafans bál,
er líður um andvana sviðin.
Með glaðhreim og sorgar hans listamanns lund
sér lyftir um tónanna víði,
og hugfanginn starfar með hagvirkri mund
að hljómum og völundarsmíði.*
Og liljómdísin yrki ’honum eilífðarbrag
þó ársöngvar gangi til miða,
og stenami ’honum angurblítt unaðarlag
þá aftansöngs raddimar kliða.
Og sárfáir eiga enn djörfung og dug
og drenglund þeim mannskap að þjóna,
sem hugsjónum lyftir á hærra flug
en húka við öskustóna.
En listamenn eiga þar mærastan meið,
og mönnunum guðsríki boða;
já, þeir eru vitar, sem lýsa þá leið,
er liggur til ódáins roða.
Nú margs er að sakna um munablíð kveld
og minnast á góðvina fundum.
Við höfum oft setið við ástanna eld
í aftanins kyrðsælu lundum.
Eg þakka ykkar’ ástlund og alúðarmál,
sem omar þá stormurinn niðar
og fylgi’ ykkur ylgjafans ástríka bál—
svo árna ég gleði og friðar.
—Hjálmur.
*Ólafur er dverghagur og smíðar fiðlur, sem cru listaverk til
sálar og líkama.
Þórarinn Jónsson látinn
Hví grcip þig dauðans harða
hönd,
Or hcimi burt svo skjóttf—•
Þessi vel* hugsaöa spurning góö-
skáldsins Kristjáns Jónssonar flýgur
mér einatt í hug viS lát ungmenna
sem dauöinn grípur burt í blóma lífs-
ins, og nú er eitt slíkt tilfelli skeS
viS fráfall Þórarinns Jónssonar, sem
drukknaSi 4. okt. síöastl. fyrir norö-
an The Pas, ásamt ööru ungmenni.
Mér finnst sökum igóörar og langr
ar viökynningar viS Þórarinn aS ég
sé skyldur til aö minnast hans meS
fáeinum oröum, þó mig vanti ýmsar
upplýsingar til þess aö þessi orö mín
g*tu orSiS eins úr garöi gerS og ég
kefSi ákosiö.
Þórarinn var fæddur 16. júní 1892
á Karlsskála, því aS faöir hans brá
búi og flutti aö Karlsskála til bróSur
s>ns, Eiríks. SíSar flutti hann á
EskifjörS, en hvert ártal þaS var,
man ég ekki.
Foreldrar hans voru: Jón Björns^
son og GttSrún Þórarinsdóttir, bæöi
aettuö og uppalin í Reyöarfiröi, af
agætisfólki komin, sem var alþekkt fyr
tr dáS og dugnaö, enda atkvæSafólk
í sveit sinni. Systkini hans voru
nokkuS niörg, öll rnjög efnileg og
lagleg; tvö þau elstu ertt dáin, en
urn hin veit ég ekki nú.
Eg bygg aö Þórarinn niuni hafa
komiö til Ameriku áriö 1910, en um
2—3 síSustu árin á íslandi dvaldi
hann i Reykjavík hjá Benedikt Þórar-
inssyni og konu hans Hansínu Eir-
íksdóttir, frændkonu sinni, sem þá
höföu þar vínverzlun og hjálpaSi
hann til viS þann starfa. Frá
Reykjavík kom hann hingaS vestur.
Þegar hingaö kom tók hann fyrir
sig málara-iön og fiskiveiöi á vetr-
um, og nú var hann aö flytja sig í
nýja veiöistöS er slysiS bar aö hönd-
utn.
Heimili sitt haföi hann í Winnipeg
nú um nokkur ár, og ætíS hjá sama
fólki, því hann 'var ekki eitt í dag og
annaS á morgun, og valdi sér þá fyrir
vini og kunningja sem hans hreina
og falslausa sinnislag bauS.
Ef ntaSur ætti aS lýsa Þórarni rétt,
þá er ekki hægt aö segja annaö en
þaö aö hann var valmenni, átti fáa
sína líka í öllu sem getur prýtt sér-
hvern mann. ÞaS er óhætt aö segja
aS hann var fyrirmynd ungmenna í
| öllu er aö siSmenningu laut. Hann
var stakur reglumaöur, orövar og
orSheldinn, og hjálpfús öllum þurf-
andi, er á vegum hans uröu. Hann
hataSi glingur og gáleysi eöa allt
j þýöingarlaust prjál. ViS fráfall
þessa unga og ágæta manns er stórl
skarö höggviö í okkar fámenna þjóö
flokk hér. Eg get ekki skiliS af
Þórarinn hafi átt nokkurn óvin en
fjölda af vinum og kunningjum, sem
syrgja °g sakna hans.
Blessuö sé hans ntinning.
—Binn af vinum hans.
Gullskortur í heiminum
AS undanförnu hefir þaS gengiö
eins og Ratnakvein í gegnum heims
blöðin, aö heimurinn eigi allt óf lít-
iö af gulli. Menn hafa reiknaö, aö
menningarlöndin þurfi á hverju ári
aS auka gullforöa sinn um 3 prósent.
Sú þjóö, sem átti 100 miljónir í gulli
áriö 1905, þurfti aS eiga 103 miljón-
ir áriö 1906. En þaS sem verst er :
gullviöbótin þarf aS fara vaxandi ár
frá ári, því aS 3 prósent af 103 miij-
ónum er 3,1 miljón, og 3 prósent af
106 miljónum er 3,2 miljón. Santa
ríki heföi því þurft aö auka jgull-
foröa sinn um 3,5 miljónir áriö
1910, og 1915 hefði hún þurft aS auka
gullforöan um 4 miljónir. Og þann-
ig þarf viSbótin aö fara vaxandi ár
frá ári.
AS vísu á heimurinn talsvert ntik-
iö gull, þegar öll kurl koma tiF graf-
ar. En ekki er gott aö segja hve
mikiS þaö er. Forstjóri peninga-
sláttunnar í Bandaríkjunum segir aS
gullforöinn 1924 hafi numiö 4 miljörS
um. En þá reiknar hann ekki í krón
um og ekki heldur í dollurum. Þess-
ir 4 miljarSar eru góS og geng sterl-
ingspund, eSa meö öSrunt oröum
nærri þvi 90 þús. miljónir króna.
Á þessu geta menn séö, aö þaS
þarf aS grafa æöi mikiö gull úr
jörSu árlega, til þess aö viö bætist
3 prósent. 1924 heföi þannig þurft
aö nema 2658 ntiljónir kr. í gulli, en
gullviSbótin varö ekki nærri því svo
mikil. ÁriS 1922 varð gullviöbótin
ekki nenta 1,9 prósent af þáverandi
gullforöa heimsins. Síöan hefir
þetta fariö dálítiö batnandi og áriö
1924 var gullframleiöslan 2,2 prósent
af gullforSanum. En þaö nægSi
ekki.
AfleiSingin af því, hvaö gullfram-
leiöslan er lítil, er sú, aS skortur er
oröinn á gttlli á heimsmarkaönum. Og
þá er ekki nema eölilegt að gull
hækki í veröi. En þar sem gulliS
er nú verSmælir í heiminum, verSur
afleiöingin sú„ aö þegar gull hækkaj
í verSi, lækkar vöruverö. En si-
feld verölækkun heldur viö viöskifta-
vandræSum. Og þessi veröhækk-
un gulls hefir í för meö sér verS-
lækkun á framleiSsluvörunt til skift,-
is, stundum bitnar þaö aöallega á
landbúnaöarvörum, stundum á fiskiaf-
uröum eöa iönaSarvörum. Lækkandi
verð á framleiösluvörum dregur á
eftir sér atvinnuleysi, kauphækkun og
háa skatta. Þetta var öllum þegar
Ijóst áriö 1922 og á hinum alkunna
Genuafundi, voru allir sammála um,
aö nauSsynlegt væri aö festa vöru-
verö.
í guHnámum heimsins er allt gert,
sem hægt er, til þess aö bæta úr
vandræðununi, og stööugt er veriS að
leita aB nýjum gullnámum. Banda
ríkin hafa tekiö ttpp vísindalega leit
aS gulli. Menn vita, aS gull finst
helzt i sérstökum bergtegundum. Og
nú er veriS aS leita uppi þessar berg
tegundir um allar jaröir, og jarö-
fræöingar vinna aö því hópum sant-
an. Þar sem örSugast er aS kom-
ast yfir, eru flugvélar notaSar til
þess aS leita uppi þessar bergteg-
ttndir. Þær taka myndir af lands-
laginu hverja á fætur annari, og svo
eru þessar myndir settar saman, og
tnynda þá eitt stórt víSsýniskort af
landslaginu. En þrátt fyrir alla
þessa fyrirhöfn, hefir árangurinn ekki
oröið fullnægjandi.
GullframleiSsla heimsins nægir
ekki. En hvaö er þá ti! ráöa'? Jú,
til dæmis þaS, aö láta gullveröiö
hækka enn. Þá mun afleiðingin
verSa sú, að farið verður aö vinna
í ýmsum gullnámum, sem nú þykir
ekki borga sigvaS starfrækja.
En þessi úrlausn málsins er eins
og tvíeggjaS sverS. Því, eins og
áður er sagt, verShækkun gulls skap-
ar viSskiftavandræöi. Og þeir sem
bezt eru aS sér í þessum málurn ætla
því, aS gullframleiðslan á næstu ár-
um mttni verða allt of lítil.
En hvernjig stendur þá á :gullskort-
inum? Hvar er állt gull heims-
ins?
Hjá seölabönkum .................
í skrautgrjpum ..................
Gullskattar í Indlandi ..........
Gullskat'ar í Egyptalandi og
Kína ........................
Um 60 prósent af gullaukningunni
á þessum árum lenti því í kjöllurum
seölabanka, sem alltaf þurfa að bæta
viS sig gulli, sem tryggingu fyrir sí-
vaxandi seSIaútgáfu. Indverskir
furstar, sem safnaö hafa aS sér ó-
grynni gulls, gleyptu 19 prósent af
fratnleiSslunni, og þannig varS heims-
verzlunin og guIHSnaSurinn aS láta
sér nægja 21 prósent.
Á þessu má sjá aS illa er fariS
með gulliS. SeSlabankar og ágjarn
ir furstar safna þvt i fjárhirzlur sín-
ar og láta þaS liggja arðlaust. En
Þakkir til sögulandsins.
frá Helge Zandén, listmálara
Nafnkunnur sænskur listmálari,
Helge Zandén hefir dvaliö á Islandi
í suntar. Fer hér á eftir kveðja
hans til íslands, rituö unt leiS O'g hann
fór af landi brott.—Ritstj. Hkr.
Eg leyfi mér meS þessum línum,
aS bera fram hjartanlegar þakkir
fyrir þau innilegu og lofsantlegu um-
Myntsláttustjórinn í Washing-
ton skýrir frá því. Ef ir því sem
honum segist frá, var gullforSinn
þessi (talinn punda): í miljónum sterlings-
1913 1924 Aukning
1587 2100 513
1062 1263 201
398 560 162
73 77 4
er þetta nauðsynlegt? AS vísu
segja bankarnir aS þeir þurfi aS eiga
gulliS til þess aS ekki verði verðfall
á síaukinni seölaútgáfu. Á flestum
seölunt stendur, aö þeir veröi útleystir
nteS gulli, ef þess sé óskaS. En lát-
iS ykkur ekki detta í hu^, aö þetta
sé satt! Kæmu til dæmis margir
meö seöla og heimtuSu gull fyrir þá
í einhverjum heimsbanka, þá myndi
svariS verSa: “Önei! Hér fæst ekk-
ert gull!”—Lesb. Mbl.
mæli unt lánd mitt, sem hr. söngvari
Eggert Stefánsson hefir tileinkaS mér
í blööunum.
Við námsiökanir mínar hefir ekk-
ert land hrifið mig eins og Island.
MeS stórfenglegri og voldugri nátt-
úrtt, fjölbreyttum og dreymandi blæ
og æfintýraþrungnu lofti hefir þaS
heillaS listmannssál rnína á þann hátt,
aö ég hefr næstum Qröiö — eins og
sagt er í sænsku þjóösögunum okkar
— bergnuminn, í réttri merkingu þess
orðs.
ÞaS gleður mig sem listamann aö
hafa kynst þessu landi og komist í
santband viö þann vitsmunaþrótt, senr
þaS býr yfir, þegar um þaö er að
ræSa aö sýna umheiminum á hvaöa
s'ígi þjóSin stendur t menningarlegu
tilliti. Og Island getur sannarlega
veriö ánægt meS sína listamenn.
Island og Svíþjóö eiga sameiginleg
einkenni í ntörgum greinum, bæöi i
þjóðerniseinkennum og tungu. Og þaS
er sem ég finni óvenjulegt bergmál
frá ntínu eigin landi, þegar ég hlusta
á söngva Bellmans og Wennerbergs;
hér.
Minning um þetta ljúfa og sólríka
sumar mun æfinlega geymast sem
dýrðarljómi yfir þeim atburöum, sem
ég hefi lifaS meÖ ástúölegu fólki
í þessu dásamlega landi. Og ég
vildi, að þaö væri ekki mér til sakar
fundiö þegar ég hverf héðan eftir
nokkra daga, þó aö ég þá taki me5
tuér ögn af hjarta íslands heim til
ættjarðar minnar SvíþjóSar.
Eg vil aS lokum vitna í stef úr
kvæöi eftir Erik Gustav Geijer, lít-
iS eitt breytt, sem einnig getur veriö
auökennandi fyrir Island:
Jag vet ett land, dar himlen över
fjallen,
sig valver maktig, djup, och underbar,
Dar tusen stjarnor gnistra uti
kvallen,
och högst star trofast, Nordens
stjarna klar.
—Visir.
(G. H. og S. T.)
Sfrstakl TilboV
RADIOLA
Fyrirmjnd 33
Fullkomin meti sívalning
um. Kostnatiur $1.25 á
TraiiMCona Ilfib
Canipbcll Ttlock
mmmi
rn m
nn wt.
KaupiS hjá Reyndum og ÁreiSanlegum EinkasölubúSum
St. JamcM Rfib
1851 l’orlajfc Ave.

Commencing
November lst
Otí
.00
Membership
Tryggir Yður
Orthophonic eða Radio
Special
Club
Sérréttindi
Gef?5u aTIri fjölskyldunni jólagjöf í ár
—gjöf, sem fagnaö vertiur allt ári«.
Slíka g:jöf, hvort heldur Orthophonic
eöa Radio, getiö þér valiö og fengiö
senda, Jólakveldi’Ö, eöa fyr, ef vill,
meö því aö ganga í Jólaklúbb vorn.
Radio Club
AÖrar Radiola fyrirmyndir og
Radíóvélar frá VICTOR,
SPARTON, MARCONI, eöa
DEFOREST CROSLEY, FADA,
frá $159.25 og: upp. Fást á
hlutfallslega auöveldum borg-
unarskilmálum.
1— Orthophonic eba Radio gertJ má
velja, hverja sem er.
2— Vfltry»Rin«:—cf klúbbfélagi deyr
áöur en fullborgaö er fyrir Vic-
trola e?5a Radio, og allar af-
greiöslur skilvíslega borgaöar,
þá veröur dánarbúinu afhent
hljóöfæriö án frekari borgunar.
3— Afhorgun veröur frestaö sann-
gjarnlega lengi, ef kaupandi er
sjúkur eöa atvinnulaus.
4— Kéttiiuli nð Mkiftn. Allir félagar
geta skift áhljóbfærinu er þeir
hafa valib, innan mánaöar frá
kaupunum, til aö fá annaö dýr-
ara.
5— Riflena Ivilnun fáiö þér fyrir a?5
láta gamalt píanó e?5a phono-
granh upp í kaupi?5.
6— TrygK'in j£in felst í vörumerki
verksmiöjunnar. Vér ábyrgjumst
a?5 öll hljó?5færi séu í ágætis
standi.
7— Lftlb flt I hön«l. Borgi?5 afgang-
inn eftir nýár með þægilegum
viku- e?5a mána?5arborgunarskil-
málum.
S—Orhtnk vort cr lijóniiMta. Bezt
útbúnu deildir í Vestur Canada
eru ret?5ubúnar a?5 þjóna y?5ur.
Orthophonic Club
Hva?5 er hæfilegra en einhver af mörgum Victrola fyrirmyndum,
er nú eru til sýnis í Phonograph deild vorri. Au?5veld kaup —
Au?5veldlega greidd, me?5 Jólaklúbbsfyrirkomulagi voru.
FYRIR M YND 4-30
Einföld, en fögur, opin grind.
Orthophonic hljómstokkur, sjálf-
stö?5vandi.
FYRIRMYND 4-3
Ljómandi veggbor?5sger?5 me?5
fullkominni Orthophonic tón-
hæfni. Ver?5
$115
$1.00 Á Viku Til Jóla
Ekki fleiri félagar en 100